DS
ik
voor de Knidliollanclsche en Keeuw§ehe Eilanden.
EERSTE BLAD.
lel.
niet!
De Europeesche Oorlog.
Zaterdag 19 September 1914.
Antirevolutionair
29sle Jaargang N". 2008.
Orgaan
en?
I
It
land
IN HOC SIGNO VIN CES
iven
IG. 1
dam cu.
De macht des Konings
bij Oorlog en Vrede.
g R. C. F. T. I. LEE-Ioom
BONENLAND.
BUITENLAND.
>ij ons
istan-
of te
uneeren,
iat zulks
leerwerk
en tijde
eren wij
6186
brzekert
Alle «lukken voor «ie Kedacüe bestemd, Adrerientfén en verdere Administratie traneo toe te xendeo a&n den Uitcever
;estort
uwmate,
lu-Nord
raineer-
7807
Ï007
ecies als
pond
„HET GOUDEN HERT",
DINERS 60 cent en hooger.
LOGIES MET ONTBIJT
ring, enz.
lerstelden.
78.
astraat,
J
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden fr. p. p. 50 Cent.
Buitenland by vooruitbetaling f 4,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
UITGKVKE
W. BOEKHOVEN
SOMMEI .SDI JK.
Veletoon iBtsrcoaui. S©. 8.
Adrerêenéiën 10 cent per regelen maai, Beelaiaes SO per regal.
Boekaankondiging 5 Cent per regel en
Bienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Oent per plaatsing.
@roote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan
AdTertentiën worden ingewacht tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen 10 uur.
in.
7776
lalden,
leten, neemt
den »j»d-
as, slnit bc
richt verder
lererab be-
.217,285,45
.425,162,78'
292,073,42
Directie,
MOENS.
MOENS.
instreken
OGH
m
vs
II.EE
In ons eerste artikel over dit onderwerp
haalden we aan de artt, der huidige Grond
wet, waarin over de Macht des Konings
om oorlog te verklaren of vrede te sluiten
jfc sprake was nl. de artt. 58, 59, 60.
We wenschten daarbij te verklaren, hoe
deze toestand, nu geldend, uit oude toe
standen vanaf 1300 geboren is en wezen
op de oorspronkelijke Macht der Graven,
om uitsluitend alleen absoluut rechtte heb
ben tot oorlogsverklaring; op Margaretha
en Maria, die verplicht werden de steden
eerst te erkennen, en dus haar invloed sterk
zagen slinken inzake oorlogszaken.
Maar de kwestie wordt veel ingewikkel
der als men de zoogenaamde Unie
de oude Republiek beschouwt zoo
als ze bestond van 1581 tot 1795. Wie
mocht in die twee eeuwen aan b.v. Frank
rijk én Engeland oorlog verklaren en er
vrede mee sluiten. Een Vorst was er niet;
men had toen Stadhouders uit 't Oranje
huis, denk maar aanMaurits,PrederikHen-
drik, en aan al de Willems, die daarop tot
1795 gevolgd zijn; men had toen ookPro-
vinciale Staten van Holland en Zeeland,
die een hoofdrol speelden in de Republiek
er waren ook Algemeene Staten, een zeven
tal heeren; er waren ook Geheime Besog
nes; van die Ingewijden in de Staatkunde
die zoo stiekum weg achter den rug van
de Provinciale en Algemeene Staten heel-
wat schreven en wreven met't Buitenland.
't Was een hutspot in die oude Repu
bliek, maar gaan daarop verder niet in dan
alleen met 't oog op ons onderwerp: Wie
verklaarde Oorlog? Wie sloot, vrede; En
onder welke bedingen?
Een klein lichtpunt wordt ons geboden
door twee artikelen der Uniegrondwet, nl.
de artikelen 9 en 10; daaruit leest mende
theorie, die nog al eens aangevochten werd,
verschillend opgevat en naar eigen voor
deel en machtsvergrooting in toepassing
gebracht.
Art. 9, standgehouden tot 1795, luidde
aldus:
„Dat men geen Bestand of Vrede slui
ten.geenen Oorlog aanvaarden, noch eenige
Impost of Contributie instellen zal, de
Generaliteit van dezen Verbonde aangaande
dan met gemeenen rade en bewilliging der
voornoemde Provinciën,
Met algemeenen raad en algemeene be-
wiliging
Maar als de Provinciën 't nu eens niet
eens waren, wat dan?
Het artikel 9 zei er dit vanDoch in
dien 't gebeurde, dat de Provinciën in za
ken van Bestand, Vrede, Oorlog of Be
lasting niet overeen konden komen, zal't
geschil bij provisie, verbleven worden aan
de Heeren stadhouders der gemelde Ver-
eenigde Provinciën, nu ten tijde wezende
die hetzelfve bijleggen of daarover naar
behoor en uitspraak zullen doen, zullen
de zij ingeval zij elkander niet
mogten kunnen verstaan, zulke onpartij
dige Bijzitters of toegevoegden mogen kie
zen, als zij raadzaam zullen oordeelenen
partijen gehouden zijn zich te wegen naar
hetgeen op gemelde wijze zal zijn uitge
sproken.
ZriMie,
Dus: Geen oorlogsverklaring dan met
gemeenen raad en bewilliging aller zeven
Provinciën; en konden ze 't niet eens wor
den, dan moesten de Stadhouders beslissen
en waren die 't met elkaar niet eens, dan
moesten er Bijzitters aan toegevoegd wor
den en wat dan besloten was eisch
om te betrachten.
Nu nog art. 10Dat geene der genoemde
Provinciën, steden of Leden der zelve
eenige Confoederatiën of Verbonden met
eenige Heeren of Landen zullen mogen
makenbuiten bewilliging der Bondge-
nooten.
Theoretisch liep dus de zaak nog al
schikkelijk, 't kon echter ontzaglijk lang
duren eer men tot een oorlogsverklaring
kwam wat ook weer zijn goeden kant
had: want juist dat getalm, dat praten,
dat stemmen en nog eens stemmen was
aanleiding tot kalme overweging en tot te
rughouding van mogelijke onberaden stap
pen en dit feit was zoo zichtbaar nl. dat
talmen door de velerlei besprekingen, dat
zelfs in de Pransche Revolutiedagen er nog
staatslieden zijn geweest, die zich op de
oude Hollandsche Republiek beriepen, op
dat stroeve en stramme politieke raderwerk
om 't ook zoo aan te leggen als er eens
een Oorlog in zicht kwam. 't Was Vitringa
in 1797, sprekend in de Nationale Verga
dering.
We zeiden: theoretisch stond 't goed op
papiermaar men hield er zich niet aan
en er zijn geschiedkundige feiten uit die
twee eeuwen op te sommendat de pro
vinciën gansch en al op eigen houtje ver
dragen sloten en traktaten aangingen met
vreemde Mogendheden.
Holland had eigen gezantenZeeland idem
en Utrecht eveuzoo, Holland sloot een ver
drag met Engeland -en de andere Gewesten
wisten er wat of niets van af. Ondanks
die theoretische bepaling van: »gemeeuen
rade en bewilliging» bleef iedere provincie
zich een souvereinen Staat gevoelen.
Het geval van een afzonderlijken oorlog
eener Provincie met een ander Land is ons
niet bekend, maar het recht tot oorlogsver
klaring werd erkond. Wel zooals weboven
reeds zeiden, is Holland er op uitgeweest
om afzonderlijke verdragen te sluiten, waar
van zelfs in 1780 een oorlog met Engelaud
tengevolge had; en een ander in 1654 tot
bittere ontstemming onder de Verbondenen
leidde nl. de beruchte Akte van Uitslui
ting, waarbij Holland de Prinsen van Oranje
om Oromwels wil, zeer schaadde.
De vrede van Munster, 1648, kwam tot
stand tegen den wil van de provincie Zee
land; 1657 werd aan Portugal den oorlog
verklaard tegen den zin van Fries
land 1661 werd met, Portugal weer
vrede gesloten zonder toestemming van
Gelderland en Zeeland.
Heel die Staatsregel van 1579 tot 1795
was onzeker, en 't hing meestal van de
Personen, die aan 't, roer van Staat zaten
of, welke uitlegging aan de Unie bepalin
gen gegeven werd. De persoonlijkheid en
de energie van een Stadhouder of van een
Raadpensionaris of van een Gezant besliste
vaak over de instructien.
Des te meer baart 't de heele wereld
verbazi ïg, dat ons Gemeenebest in die
twee eeuwen, door toevallige omstandig
heden tot een geheel vereenigdvol inwen
dige Staatkundige en Godsdienstige partij
schappen, met een onvolledige Constitutie
of Grondwet, nog zoo'n belangrijke rol ge
speeld heeft.
Wat was de reden? Dit: Europa werd
Hotel liestaurant
Gedempte Boerensteiger 63A, 63B
Direct nabij de Hoofdsteeg,
Rotterdam.
f 1.25, f 1.50 en f 1.75
Tel. No. 10595. Aanbevelend,
Het door ieder aanbevolen adres.
beroerd door de heerschzucht en andere
driften van Vorsten, Ministers, Gunstelin
gen en zeker soort van Dames aan de Ho
ven; maar in onze Republiek had men bij
alle verdeeldheid onder personen; bij
alle persoonlijke eerzucht niet anders dan
de Nationale Welvaart op'toog.Persoon
lijke eerzucht was er maar, wie de
Natie tot 't hoogste toppunt ven eer en
invloed kon verheffen't Was een Natio
nale eerzucht, die de leiders vaak dwong
elkander weg te stooten, als hun minder
waardigheid bleek om dat Hoogste doel;
eere dos Landsnooit te kunnen bereiken.
Totdat de Omwenteling in 1795 kwam
en met haar ook de veranderingen in de
macht om oorlog te verklaren en vrede' te
sluiten.
(Slot volgt.)
De Troonrede.
Kou inhoud der Troonrede anders
zijn dan hij was, eene opsomming van te
genspoed door oorlogstoestanden rondom
ons En kon er somwijl meer beloofd zijn
van komende wetsontwerpen? Verstandige
daad der Koningin om niets te beloven
onder zulke omstandigheden't zou zijn
zoo'n dwaai praalvertoon, dat ze ergernis
gaf; 't was een lach op 't graf; een geju
bel ouder 't lijden des Volks.
Neende Koningin kon geen wetten aan
kondigen. Slechts een noodkreet, aanheffen
om te houden, wat men heeft en niet ver
der in te zinken, 't Is nu slechts de tijd
van: Berg je lijf! sociaal en economisch.
Maar aan nieuwe wetten, alsof er geen
Europeesche brand ware; neen, daaraan
denkt niemand.
De Neutraliteit met al haar sombere ge
volgen rust als een centenaarslast op Ne
derland en dies ook op elk gesproken
woord der Troonrede. Geen rede is ooit
onder droever toestand uitgesproken en
somberheid en voorzichtigheid is haar ken
merk.
Wie zou niet den wensch uitspreken,
dat de volgende Troonrede wat verkwik
kender, hoopvoller gestemd zal zijn? Laat
ons Gebed zich vermenigvuldigen om den
Vrede, opdat er weer in ons Nationaal
leven een nieuwe kracht kan varen tot
vooruitgang en opheffing. Nu is de krankte
groot onder alle standen en rangen, En
worde aan H M, en haar Ministers wijsheid
geschonken om dit Nieuwe Jaar vrucht
baar voor Volk en Vaderland te doen ge
dijen.
Van het Nationaal Persbureau voor
Drankbestrijding.
Naar aanleiding van het feit dat krachtens
Koninklijk Besluit van 3 Augustus 1914, No.
34, bijlage. C. aan militairen door de auto
riteiten op bepaalde tijden bier wordt ver
strekt, is Z.Exc. den Minister van Oorlog
van particuliere zijde onder de aandacht ge
bracht, welk een onbillijkheid daarin is ge
legen tegenover hen, die geen alcoholhoudende
drank wenschen te gebruiken, wanneer hun
de gelegenheid niet wordt geboden, in plaats
daarvan iets anders te bekomen.
'Daarop wordt door den Minister van Oor
log, bij missive Vie Afd., No. 111, d.d. 9
September 1914, geantwoord dat „de militaire
autoriteit vrijheid heeft ook andere dranken
dan bier te verstrekkend
Wij meenen goed te doen, aan dit Minis-
terieele schrijven zoo groot mogelijke publi
citeit te geven, omdat de practijk leert, dat
zelfs officieren met deze ruimere opvatting
van het desbetreffend Koninklijk Besluit on
bekend zijn.
De Noordam.
De Noordam van de Holland-Amerika-lijn
is Woensdagmorgen van Queenstown ver
trokken. Er is niets van de lading van het
schip gelost.
Kolen uit Duitschland.
Naar wij vernemen, wordt sinds eenigen
tijd de uitvoer van kolen uit Duitschland
naar Nederland geheel onbelemmerd toege
staan.
Het is zeer moeilijk om een juisten blik
te werpen op de toestand. Waarom de Duit-
schers terugtrekken, of dat gedwongen of uit
strategische redenen gedaan is, zal spoedig blij
ken. Uit berichten van Fransche zijde blijkt,
dat van dertien tot en met vijftien Septem
ber het Duitsche front nagenoeg geheel on
gewijzigd is gebleven. Het gaat hier om een
achterhoede-gevecht, zeggen de Franschen,
een gevecht dus dienende om den terugtocht
te dekken. Maar die achterhoede heeft dan
toch zeer lang stand gehouden, schrijft de
N. R. Ct. in haar overzicht, en zij vervolgt
dan want we mogen wel aannemen, dat ook
gisteren de bondgenooten althans niet aan
merkelijk terrein hebben gewonnen, daar ons
dat anders wel uit Parijs zou zijn gemeld.
Dit wordt echter in het Fransche officieele
bericht verder verklaard. Uit de Duitsche
hoofdmacht is de achterhoede versterkt. Iets
verder heet het weerde Duitschers leveren
een verdedigenden veldslag op een front, dat
op sommige punten zeer sterk is. Nadat dus
de bondgenooten eerst den Duitschen rech
tervleugel dreigden te omsingelen en dezen
daardoor tot den terugtocht dwongen, en na
dat het Duitsche centrum zich bij deze be
weging had aangesloten, en het heele Wes
telijke Duitsche front met de opdringende
bondgenooten op de hielen van 100 tot 70
K. M. was teruggetrokken, is deze beweging
gedurende de laatste dagen tot stand geko
men. Deze slotsom mag men, dunkt ons vei
lig uit de ingekomen berichten trekken.
Men_ kan er dan verder velerlei beschou
wingen aan vastknoopen. Zoo doet b.v. de
Italiaansche generaal, die naar van Duitsche
zijde is gemeld, in de Corriere d'Italia be
toogt, dat de Duitsche terugtocht slechts een
strategische beweging is, die tot strekking
zou hebben om den vijand om te trekken
en geheel te omsingelen. Het lijkt een krasse
bewering, maar niets is onmogelijk. Of de
Italiaansche generaal gelijk heeft, zal de toe
komst leerendat hij ongelijk heeft, is op
grond van hetgeen wij tot nog toe hebben
vernomen, niet met stelligheid te bewijzen.
Wie wat voor de redeneering van den generaal
voelt, moet aannemen, dat de terugtocht van
de Duitschers, sinds de omtrekkende bewe
ging door het leger van generaal von Kluck
ten Zuidoosten van Parijs onmogelijk bleek,
doordien hij zichzelf aan omsingeling bloot
stelde (zeiden immers de Romeinen niet reeds:
wie wil omtrekken, zie toe dat hij niet zelf
worde omgetrokken dat die terugtocht vrij
willig is geweest en ten doel had om de
Fransch-Engelsche hoofdmacht van Parijs af
te lokken. De Fransche overwinningsberich-
ten zou men dan natuurlijk cum grano saus
moeten opvatten. Eenmaal op dat punt ge
komen zouden de Duitschers hun samenge
trokken rechtervleugel weer ontplooien en de
bondgenooten in den linkerflank vallen op
een punt, waar deze omtrekkende vleugel
geen kans liep van Parijs uit in den rug te
worden aangevallen.
Die flankaanval zou natuurlijk evengoed
kunnen worden uitgevoerd door versche troe
pen, door België aangevoerd, en lieden met
stout combinatie-vermogen kunnen verband
zien tusschen de mededeeling, eenige dagen
geleden van Duitsche zijde gedaan, dat von
Hindenburg, na volbrachte vervolging, zijn
troepen in Oost-Pruisen samentrekt en het
andere Duitsche bericht dat de beslissing van
den slag in het Westen eerst over eenige
dagen te wachten is.
Van Duitsche zijde Iaat men voor het ove
rige weinig of niets los. Kwartiermeester ge
neraal von Stein zwijgt sedert het begin van
de terugtrekkende beweging der Duitschers
volslagen.
Alieen deze berichten
BERLIJN, 16 Sept. De groote generale staf
meldt: De toestand op het Westelijk oor-
logstooneel is sinds gisteren onveranderd
gebleven. Op eenige plaatsen van het uit
gestrekte front zijn aanvallen van Fransche
troepen in den nacht van den 15denopden
16den, en In den loop van den 16den Sep
tember afgeslagen. Eenige tegenaanvallen
der Duitschers hadden succes.
w.g. VON STEIN,
kwartiermeester-generaal.
BERLIJN, 16 Sept. De slaglinie van de
Mame ten Oosten van Parijs tot aan de Vo
gezen is op het oogenblik 210 K.M. lang;
ieder legerkorps heeft een slagfront van
40 K.M.
Het cemtrum, dat weder in verbinding
gekomen is met het leger van den Kroon
prins, treedt met kracht op.
De Franschen hebben nergens voortgang
gemaakt, nog Duitsche stellingen veroverd.
De Duitsche troepen hebben reeds ver
schillende gedeeltelijke successen behaald.
Een veel sterkere" Fransche troepenmacht
heeft den Duitschen rechtervleugel niet ach
teruit kunnen dringen.
Een concentrisch oprukken van alle Duit
sche legerkorpsen is nu verzekerd.
De vooruitzichten zijn voor Duitschland
buitengewoon gunstig. De Fransche troepen
hebben zware verliezen geleden.
Het eindresultaat van den slag zal eerst
binnen enkele dagen zeker zijn.
BERLIJN, 16 Sept. Van den rechtervleugel
op het Westelijke front wordt het volgende
gemeldVijf Fransche legerafdeelingen Noord
oostelijk van Parijs zijn van de beide legers
afgesneden. Engelsche en Fransche troepen
zijn definitief over de Mame teruggeworpen.
De Duitsche garde ten Zuiden van St. Quentin
heeft heldendaden verricht; de eerste com
pagnie heeft 32 kanonnen veroverd. Het aan
tal Fransche gewonden en dooden is buiten
gewoon groot.
Terugtocht der Duitschers.
De oorlogscorrespondent A. Beaumont
schrijft in de Daily Telegraph over den te
rugtocht der Duitschers in Noordoost-Frank
rijk
De Duitschers hebben de Oise-vallei in
grooter haast veriaten dan zij er waren ge
komen, en reeds zijn zij, (het relaas is van
Maandag) halverwege de Aisne-vallei ge
dreven. Van Chateau-Thierry, waar zij nog
slechts vijf dagen geleden waren, zijn zij in
drie dagen tijds op La Fère en Laon terug
gejaagd, waarbij zij 60 K.M. moesten afleggen
over drie rivieren en een dozijn spoorlijnen,
zonder dat hun een oogenblik van verade
ming gegund werd. De lichte Fransche veld-
batterijen lieten hun geen rusten zij werden
uit stelling na stelling verdreven, zonder kans
om het vuur van den vijand te kunnen be
antwoorden of hun terugtocht te dekken.
Lieden, die juist van Villers-Cotterets zijn
teruggekeerd deelen mij mede, dat overal
langs de wegen achtergelaten ammunitiewa-
gens, caissons en voorraadwagens staan. Op
sommige plaatsen zijn de velden bedekt met
Duitsch oorlogsmaterieel, daar op het laatste
oogenblik in den steek gelatenkogels voor
de vuurmonden liggen dooreen, blijkbaar
zouden zij juist worden gebruikt, toen zij
overhaast moesten worden achtergelaten. De
Fransche en Britsche troepen hebben ternau
wernood den tijd gehad zich van de voor
raden meester te maken, die door den vijand
waren achtergelaten, wiens legers naar
men mij verzekerd op het punt staat van
gedemoraliseerd te raken.
Uit allerlei plaatsen komt bericht, dat er
verdwaalde Duitsche troepen rondzwerven,
die niets liever vragen, dan krijgsgevangen
te worden gemaakt. Zoo was een troepje van
50 uhlanen heel naar Montereau, aan den
spoorweg Parijs—Lyon afgedwaald. Zij gaven
zich over aan de troepen, die het station
bewaakten, bekennende „dat zij niet meer
voort konden." Zij waren 160 K.M. van de
hoofdmacht afgeraakt.
Er is een groot aantal Duitsche vaandels
buitgemaaktvier zijn er doorgezonden naar
Troyes, waar de troepen, die hen overbrach
ten, werden toegejuicht door de inwoners,
Duitsche gewonden en gevangenen worden
met zooveel spoed als maar mogelijk is door
gezonden. Een trein vervoerde er 700 in de
richting Brienne-le-Cateau. Er komen gevan
genen binnen van heel uit Lotharingen. En
onder de 563 gevangenen die enkele dagen
geleden door Gray werden gebracht was een
Duitsche generaal, wiens naam echter wordt
geheimgehouden."
Prins Ernst
is gevallen aan het
met de sabel in de
daat snelde hem te
doorboord had. De
water en gaf hem
zijn notitieblok had
„Als ik val op het
van Meiningen
hoofd van zijn troepen,
vuist. Een hospitaalsol-
hulp, toen een kogel hem
prins vroeg hem een slok
een blaadje, dat hij van
gescheurd. Er stond op:
veld voor Duitschland's
