n dialoog met het ecosysteem
Vette jaren voor bouwers
PROFIEL 7 5 1997
WA rtKIktKINOj
[4]
NRCHANDELSBLAD 39
WATERSNOOD
Enkele grote watersnoodrampen
uit de Nederlandse geschiede
nis.
838 De enige betrouwbare mel
ding van een grote stormvloed
aan de Nederlandse kust vóór
het jaar duizend. Een Franse bis
schop schri jft dat op 26 decem
ber bijna geheel Frisia, ofwel het
gehele Nederlandse kustgebied,
onderloopt en het water tot de
toppen van de duinen reikt. Vol
genseen naar middeleeuwse
maatstaven nauwkeurige telling
vallen er 2.437 doden
1404 Eerste St. Elisabethsvloed.
Op 19 november, de dag gewijd
aan Elisabeth, komen grote de
len van Vlaanderen en Zeeland
onder water te staan, evenals en
kele dorp|es rond het U- Als die
hef volgende jaar nog onder
staan, roept hertogin Marga-
retha iedereen op 'mit gemeenen
wercke' deel te nemen aan het
herstel van de Udijken
1421 Tweede St. Elisabeths
vloed. Bekend door hef ontstaan
van de Biesbos, toen de Grote
Zuidhollandse Waard onder wa
ter liep. Een eeuw later steken de
torenspitsen nog boven het water
uit. De polder is echter voorbe
schikt om ten onder te gaan we
gens de problematische ligging
en het achterstallige onderhoud
aan de dijken ten gevolge van de
Hoekse en Kabeljauwse twisten.
Ook de kerk van Petten in Noord-
Holland verdwijnt in zee.
1530/32 In deze beide jaren
zijn er hevige stormvloeden
waarbij opnieuw Zeeland en
Holland worden geteisterd.
Noord-Beveland bli jft de komen
devijftig jaar onder water staan
en St. Philipsland nog ruim een
eeuw
1570 De Allerheiligenvloed 1
november). Enkele dagen lang
houdt een orkaan in Europa huis.
In Scheveningen verdwijnen de
Heerenstraat, de Oude Pastoors-
straat, het Westeinde en de Zee
straat. Maar de meeste slachtof
fers vallen in Friesland In Zuid-
Holland blijft de schade beperkt
doordat de Schielandse Maas
dijk onlangs is opgehoogd. De
steden Rotterdam en Schiedam
hebben daaraan niet meege
werkt en bij die plaatsen klotst het
water dan ook over de dijk.
1610 Zware stormvloed die
vooral Noord-Holland treft. Ook
de Zuiderzeedijk bij Diemen
breekt door, waardoor een groot
gebied tot aan Leiden onder
loopt. Naar aanleiding van deze
ramp geven de Staten van Hol
land opdracht een dijk op te wer
pen in het noordelijkste deel van
Holland. Deze 'dijk van Olden-
barnevelt' is in de loop der tijd
ondergestoven en lijkt nu op een
duinenrij.
1717 De Kerstvloed zorgt voor
een van de grootste rampen uit
de Nederlandse geschiedenis. In
het totale Noordzeegebied ko
men twaalf- tot zestienduizend
mensen om. Vooral de kustvan
de Zuiderzee en Friesland wor
den zwaar getroffen. In Gronin
gen komt het water als een volsla
gen verrassing midden in de
nacht. Na de ramp wordt beslo
ten het Dokkumerdiep af te slui
ten.
1775/76 In 1775 komt het wa
ter van de Zuiderzee hoger dan
ooit, het jaar daarop komt het zo
mogelijk nog hoger. Met kunst
en vliegwerk weet men de bin
nenstad van Amsterdam te red
den. Scheveningen wordt 'ter
helfte door de zee overdekt'.
1809 Het gehele rivierengebied
van Nijmegen tot de Alblasser-
waard loopt onder doordat ijs-
dammen de stroom blokkeren. In
totaal komen 275 mensen om.
Koning Lodewijk Napoleon kan
nog net van de dijk worden ge
red als er zich tijdens zijn bezoek
aan het rampgebied een tweede
doorbraakgoTfvoordoet Nog
datzelfde jaar richt hij het Comité
Central du Waterstaat op en stelt
hij voor de dijken te slechten en
de dorpen op terpen te bouwen.
1825 Het water van de Zuider
zee bereikt opnieuw recordstan
den. Op de Wadden blijven al
leen de duintoppen boven water
Een groot deel van Noord-Hol
land loopt onder evenals de lage
delen van Gelderland en Overijs
sel.
1855/61 Weer zorgen de
dichtgevroren rivieren voor grote
inundaties. Na deze twee ram
pen ziet men in dat het zo niet
langer kan. De suggesties voor
het reguleren van de rivieren
door middel van strekdammen uit
het rapport-Van der Kun van
1 850 worden overgenomen
door de regering.
1916 De laatste van de reeks
Zuiderzeerampen. Naar aanlei
ding van de stormvloed van 13
en 14 januari wordt besloten tot
de uitvoering van de Zuiderzee
werken waarvoor het plan van ir.
Lely al enkele jaren in de kast ligt
1953 De Watersnoodramp in
Zeeland. In Zuidwest-Nederland
komen 1.835 mensen om. Het
Deltaplan waaraan al sinds
1929 wordt gewerktwordt
aangepast en de uitvoering ver
sneld.
De aanleg van de
Deltawerken is niet zo
verwoestend geweest als
men denkt. Ondieptes
zijn kraamkamers voor
zeegras en jonge geep.
MennoSteketee
Het is druk op de Aardappelen-
bult: meeuwen maken ruzie met
elkaar, aalscholvers wapperen
hun vleugels droog en strandlopers
doen hun naam eer aan. Het meetschip
Argus van Rijkswaterstaat directie Zee
land koerst behoedzaam langs de recent
ontstane zandplaat op zo'n drie kilome
ter uit de kust van de Brouwersdam,
tussen Schouwen-Duiveland en Goe-
ree-Overflakkee. Over de intercom van
de Argus deelt de schipper op gezette
tijden mee hoeveel meter water er nog
onder de platte bodem staat. Bij „één
meter zestig" laat de bemanning een
grote metalen grijper naar beneden val
len. Even hierna ploft een stinkend
hoopje zand in een grote metalen zeef.
De oogst: drie mesheftschelpen en een
aantal onduidelijke wurmen. Op een
tweede bemonsteringsplaats zo'n tien
kilometer ten westen van de storm
vloedkering in de Oosterschelde zijn
zelfs helemaal geen sporen van bodem
leven te ontdekken. .„Allemaal inge-
spoeld spul", duidt de bemonsteraar de
lege schelpen.
Het gebied van platen en geulen voor
de Zeeuwse kust, de Voordelta, is zicht
baar en meetbaar volop in bewe
ging. De ondieptes en zandbanken met
een totale oppervlakte van zo*n 900
vierkante kilometer vormen een kraam
kamer voor plat- en andere vis. De
Voordelta is een van de verrassingen
van de Deltawerken. De getijden-
stroom die vroeger ongehinderd land
inwaarts schuurde, is door dammen en
stormvloedkeringen beteugeld. Eb en
vloed bewegen zich nu, met uitzonde
ring van de Westerschelde, vooral pa
rallel langs de kustlijn, waardoor een
nieuw patroon van geulen en ondieptes
ontstaat.
Ook de vogels zijn er blij mee: niet al
leen is de Voordelta een met vis en an
dere fruits de mer gedekte tafel, de ver
wachting is dat banken zoals de Aard-
appelenbult weieens zouden kunnen
uitgroeien tot permanente eilanden, zo
dat zich ook nieuwe broedgelegenheid
zal voordoen. Nu al overschrijdt de
Voordelta voor verschillende vogel
soorten de zogeheten Ramsar-norm.
Volgens dit criterium verblijft meer dan
één procent van de mondiale vogelpo-
Zeegrosveld. Foto Willem Kolvoort/Foto Noturo
pulatie in de betreffende regio.
„Er wordt wel gezegd dat de Delta
werken een verwoestend effect hebben
gehad op de hele ecologie van het Oos-
terscheldc-estuarium", zegt prof.dr. H.
Saeijs, hoofddirecteur van Rijkswater
staat Directie Zeeland. „Maar dat is om
twee redenen niet waar. In de eerste
plaats is de meest ingrijpende stap niet
in het kader van de Deltawerken gezet,
maar al veel eerder, toen door de aanleg
van de Kreekrakdam ten behoeve van
de spoorlijn tussen Zuid-Beveland en
Noord-Brabant in 1867 het zoete Schel-
dewater vanuit België de Oosterschelde
niet meer kon bereiken." De Ooster
schelde werd hierdoor een 'gewone"
zoute zeearm en geen estuarium meer.
„Estuaria, waarin zoet en zout water
volgens een geleidelijk gradiënt in el
kaar overgaan, behoren namelijk tot de
rijkste ecosystemen ter wereld", legt -
Saeijs uit. Ze produceren wel zo'n drie
kilo koolstof per vierkante meter per
jaar." Koolstof is aanwezig in organi
sche stof. De produktie in de Ooster
schelde ligt nu op zo'n 250 gram. De
Oosterschelde is door de aanleg van de
stormvloedkering nauwelijks aange
tast, het getij heeft nog een grote invloed
en het areaal van zandbanken en slik
ken is met slechts een gering percentage
afgenomen. Alleen de Westerschelde is
nu nog een écht estuarium.
In de tweede plaats, zegt Saeijs. heb
ben we ondanks de aanleg van de Delta
werken veel fraais in de plaats gekregen
voor die open zeearmen zoals de
Voordeltaen met de juiste maatrege
len kan er nog veel meer worden verwe
zenlijkt. Saeijs doelt hierbij vooral op
zijn eigen geesteskind: het zoute Greve-
lingenmeer, een ecologisch unicum.
Na de afsluiting in 1971 vielen eb en
vloed weg, waardoor een deel van de
leefgemeenschap in de intergetijdenzo-
ne permanent droog kwam te liggen en
er grote oppervlakten ondiepe gebieden
ECOLOGIE
ontstonden. Rottende schelpdieren,
waren het resultaat. Het Grevelingen-
mcer verzoette langzaam met regen- en
landbouwwatcr, wat de flora en fauna
niet ten goede kwam. Tot Saeijs in 1978
voorstelde om zeewater door een sluis
in de Brouwersdam binnen te laten stro
men. „Er volgde een explosie van pro-
duktiviteit." De populaties oesters en
mosselen namen zo explosief toe, dat
het hele volume van het meer per jaür
zevenmaal door deze filterfeeders werd
gezuiverd.
Met behulp van ecologische model
len en metingen in de praktijk „we
gingen in dialoog met het ecosysteem",
zegt Saeijs was een volkomen helder
zoutwatermeer met zichtdieptes tot wel
tien meter, het gevolg. Een van de op
merkelijkste ecologische effecten hier
van was een explosieve groei van het
zeegras, een plant die in de jaren dertig
door een ziekte uit de Nederlandse
kustwateren was verdwenen. In het
Grevelingenmeer ontwikkelde de plant
zich voorspoedig. Aan het eind van de
jaren zeventig was een oppervlakte van
meer dan vierduizend hectares bereikt.
Veel vissen, zoals allerlei soorten
grondels en stekelbaarzen vonden in de
•zeegrasvlakten' een goede schuilplaats,
waardoor visetende vogels als door een
magneet tot de binnenzee werden aan
getrokken. „Op een gegeven moment
had ik zelfs de hele Westeuropese futen
populatie op het Grevelingenmeer zit
ten." Inmiddels is het zeegras groten
deels weer verdwenen, maar de vissen
en de vogels zijn gebleven. Recent werd
zelfs melding gemaakt van de aanwezig
heid van jonge geep, een trekvis, waar
van het broed zelden in onze kustwate
ren wordt aangetroffen.
Wijzend op het succes van de ecolo
gische ingrepen in het Grevelingen
meer, zou Saeijs ook het Haringvliet en
wellicht zelfs het Brielse Meer het getij
willen teruggeven. Maar dat ligt niet zo
eenvoudig. Doordat het sterk vervuilde
Rijnslib in deze waterweg kon bezin
ken, kan de bodem niet al te veel wor
den beroerd. „Er ligt daar een gifpukkel
waar we eigenlijk geen raad mee we
ten", aldus Saeijs. Toch heeft Rijkswa
terstaat Directie Zuid-Holland
pas geleden een proef gedaan waarbij
zeewater de waterweg door spuisluizen
kon binnendringen.
Indien het experiment een vervolg
krijgt, zal dit grote gevolgen hebben
voor de achterliggende gebieden, die
sinds 1970 van getij en zout water ver
stoken zijn gebleven. Niet alleen kun
nen wadvogels er nieuwe voedselgron-
den vinden, maar ook zouden trekvis-
sen, zoals de elft, de fint, de zalm en de
zeeforel via de Haringvlietsluis stroom
opwaarts richting het Hollands Diep en
de Biesbosch kunnen reizen.
Met het Grevelingenmeer in gedach
te zou ook het Volkerakmeer, het zoete
water tussen het Grevelingenmeer, de
Oosterschelde en het Hollands Diep
een ecologisch juweel in de Delta kun
nen worden. Het Volkerakmeer was
aanvankelijk zout, maar w erd zoet door
het sluiten van de Philipsdam en de
Oesterdam. Ook hier ontstond een ui
terst helder meer, waarin het fontein
kruid de flora domineerde en de baars
de fauna.
Het Volkerakmeer is echter niet in
evenwicht. „Zoutwatersystemen houd
ik wel helder, zoete systemen zijn een
heel ander verhaal." Saeijs zet uiteen
dat de hoge concentratie fosfaten, af
komstig van de landbouw, in de water
bodems tot een explosieve groei van al
gen kan leiden. In deze groene mist ge
dijt uitsluitend witvis, zoals voorn en
brasem, en van deze soortenarme erw
tensoepsystemen zijn er in Nederland al
genoeg te vinden. Door in de ondieptes
paaiplaatsen aan te leggen voor de
snoek en door deze roofvis ook uit te
zetten, hoopt Rijkswaterstaat de witvis
'eronder te houden'. De kleine popula
ties witvis geven op hun beurt water
vlooien een kans de algen weg te eten.
Tot op heden is de helderheid van het
zoete meer nog maar gestaag vermin
derd. maar daarachter steekt geen eco
logische drijfveer. „We kwamen er kort
geleden achter dat stropers jaarlijks
zo'n negentig ton snoek en snoekbaars
wegvangen. Het uitzetten van deze vis is
dus water naar de zee dragen geweest."
Inmiddels zijn tegen deze illegale activi
teiten maatregelen genomen. „Door
een geleide ontwikkeling van al deze
ecosystemen, zie de success-story van
het Grevelingenmeer, kunnen we in een
win-winsituatie terechtkomen", besluit
Saeijs. „We ontwikkelen de ecosyste
men, ook tot voordeel van de economie.
Sterker nog: de recreatie en de vissers
zijn allemaal gediend bij een mooie,
produktieve natuur."
ATTRACTIES
Waterland Neeltje Jans
Voorheen Delta Expo. Tentoon
stelling over de Nederlandse wa
terbouw, met onder andere een
film over de bouw van de Ooster-
scheldedam. Een bezoek aan de
dam is ook mogelijk. Een rond
vaart van 45 minuten toont het
ecologisch belang van de dam.
Voorts zijn er een dolfi jnensta-
fion, een centrum voor de Ooster-
scheldenatuuren een waterspeel
plaats Openingstijden dage
lijks van 10.00 tot 17.30 uur.
Toegangsprijzen tot 29 mei.
16,50 gulden voor volwassenen
en 11,50 gulden voor kinderen
(5 t/m 12 jaar) en 65-plussers.
Vanaf 29 mei: respectievelijk 20
en 15 gulden. Gevestigd op het
vroegere 'werkeiland' Neeltje
Jans, naast de dam.
(0111)65 2702
Monument Afsluitdijk Werd
in 1982, vijftig jaar na sluiting
van de dijk onthuld. Informatie
zuilen naast het monument geven
een beeld van de Zuiderzeewer
ken. De bus Alkmaar-Leeuwar
den rijdt langs het monument.
Texel Op het noorden van het
Waddeneiland Texel (bij paal
30,5) wordt een dam in zee ge
bouwd van ruim een halve kilo
meter lang. Deze beschermt het
duingebied bij Eierland.
Nieuw Land
Poldermuseum Tentoonstel
ling over de strijd tegen het wa
ter, met objecten, film-en geluids
fragmenten, modellen,
maquettes, interactieve com
puterprogramma's en een multi-
mediashow. Er is ook een buiten
expositie met machines en werk
tuigen. Openingstijden, maan
dag t/m vrijdag van 10.00 tot
17.00 uur, in de weekeinden en
tijdens feestdagen van 11.30 tot
17.00 uur. Toegangsprijzen: vol
wassenen 8,50 gulden, 65-plus
sers 7,50 gulden en kinderen van
4 tot 16 jaar 4 gulden. Adres:
OostvaardersaijkOl-13, Lely
stad.® (0320) 260799.
Keringhuis Nieuwe
Waterweg Tentoonstelling
over de Waterkering in Nieuwe
Waterweg met computeranima
ties, bewegende maquettes. In
de weekeinden zijn er rondlei
dingen. Openingstijden: 11 mei
van 1 1.00 tot 17.00 uur, daarna
tijdens werkdagen van 10.00
uur tot 16.00 uur en in de week
einden van 1 1.00 tot 17.00 uur.
In het weekeinde van de opening
(9 en 10 mei) is het Keringnuis
gesloten voor publiek. Adres:
Nieuw Oranjekanaal 139,
3151 XL Hoek van Holland.
5 (0174)51 1222
markt voor hun rekening. En
door expertise te bundelen kun
nen de bouwers beter inspelen
op grote infrastructurele projec
ten in het buitenland. Zo heeft
Ballast Nedam onlangs de drie
divisies civiele techniek, wegen
bouw en baggeren onderge
bracht in één aparte poot. Infra
structuur.
Ballast Nedam speelde de af
gelopen jaren een leidende rol
bij de aanleg in zee van het Chep
Lap Kok-vliegveld van Hong
kong. Om het 'het baggerwerk
van de eeuw' te creëren werden
de rotsachtige eilandjes Chek
Lap Kok (302 ha) en Lam Chau
r~A*c
ECONOMIE
Een sleephopperzuiger die gebruikt wordt bij het baggeren. Foto Rob de Wind
Projecten als de
Deltawerken hebben
veel bijgedragen aan
de sterke
internationale
positie van de
Nederlandse
waterbouwers en
baggeraars.
Paul Wessels
De nederlandse bouwers
zijn vast van plan hun
toonaangevende rol bij
grote infrastructurele projecten
overal ter wereld uit te breiden.
Zo bestelde Boskalis-dochter
Westminster Dredging eind vo
rig jaar bij de Verolme Scheeps
werf Heusden een tweede sleep
hopperzuiger, een van de groot
ste baggervaartuigen ter wereld.
Dit zusterschip van de al in aan
bouw zijnde wd Fairway kost
160 miljoen gulden. Deze nieu
we klasse van jumbo-trailers zet
Boskalis in bij landaanwinning
en baggcrprojecten in onder
meer Singapore, Taiwan, Zuid-
Korea en Maleisië.
Voor de grote Nederlandse
bouwers zijn vette jaren aange
broken, zo venvachten markt-
kenners. In de rapporten van cf-
fectenbanken worden de aande
len van de grote Nederlandse
bouwers hbg. Boskalis en Bal
last Nedam steevast van een buy-
advies voorzien. In Europa, het
Verre Oosten en Latijns Ameri
ka staan grote infrastructurele
projecten op stapel, waarvan
Nederlandse bedrijven optimaal
kunnen profiteren.
De expertise van de bouwers
kan verder worden versterkt
door de plannen van het kabinet
om miljarden guldens te steken
in versterking van de infrastruc
tuur. De mogelijke uitbreiding
van de Maasvlakte en de bouw
van een tweede nationale lucht
haven, mogelijk in de Noordzee,
klinken de bouwers als muziek
in de oren. Behalve een grote
hoeveelheid werk zouden derge
lijk megaprojecten, vergelijk
baar met de Deltawerken, hun
prestige verder verhogen. En dat
kan weer nieuwe buitenlandse
opdrachten opleveren. Geen
wonder dat de voorzitter van het
Algemeen Verbond Bouwbe
drijf (avbb), voormalig cda-po-
liticus E. Brinkman, het kabinet
oproept de knoop zo snel moge
lijk door te hakken.
De Nederlandse baggerindus
trie is vanouds een van de be
langrijkste spelers op de wereld
markt. Boskalis, iibg's bagger-
dochter ham en Ballast Nedam
nemen samen de bulk van de
(8 ha), met toppen tot 120 meter,
met behulp van 56.000 ton
springstof geëgaliseerd. Van het
tussenliggende stuk zee werd
eerst onder leiding van Ballast
Nedam een weke sliblaag van
vijftien meter weggebaggerd.
Daarna werd het gebied boven
water gebracht met de restanten
van de beide eilanden en met van
elders aangevoerd zand. In'to
taal werd een miljard kubieke
meter grond verzet en ontstond
1.700 hectare nieuw land.
Het gereedkomen van Chep
Lap Kok was de belangrijkste
reden voor een korte terugval
van de baggerindustrie in 1995.
Maar sindsdien herstelt de
markt zich. Vooral vanuit Zuid-
oost-Azië. waar de economische
groei hoog is en de infrastruc
tuur moet worden verbeterd,
stromen de orders binnen. Ook
landen met een traditie op het
gebied van handelsprotectie
stellen hun wateren open voor
buitenlandse baggeraars. India,
Taiwan en Venezuela zijn daar
van voorbeelden. De verwach
ting is dat de wereldmarkt tot
2000 met circa 12 procent zal
groeien.
Waar in Nederland voorlopig
alleen nog wordt gepraat over
luchthavens in zee. worden die
in Azië dus gewoon aangelegd.
Een ander voorbeeld is Inchon
International Airport, op 50 ki
lometer van de Zuidkoreaanse
hoofdstad Seoul, dat 15 kilome
ter uit de kust wordt gebouwd.
Het project moet in 2000 gereed
zijn, ruim voor het begin van het
wk-voetbal dat in 2002 in Korea
en Japan wordt gehouden.
Daarbij worden eilandjes voor
de kust bij Seoul via landopspui-
ting aan elkaar verbonden,
waardoor een platform van
5.600 hectare ontstaat. Het ei
land wordt met het vasteland
verbonden door een 15 kilome
ter lange dijk waarover een vier
baanssnelweg en een spoorlijn
lopen.
De winst voor de Nederlandse
bouwers bij buitenlandse pro
jecten blijft niet beperkt tot het
baggeren. Ook bij andere tech
nieken. zoals tunnelbouw, sco
ren Nederlandse bouwers hoog.
Nederlandse bedrijven zijn we
reldwijd leidend bij de traditio
nele methode om caissons te la
ten afzinken. Inmiddels hebben
de Nederlanders een nieuwe me
thode ontwikkeld om in zachte
bodem tunnels te boren. Deze
methode zal onder meer worden
toegepast bij de tunnel onder de
Westerschelde en zal ook wor
den gebruikt bij de bouw van een
negen kilometer lange tunnel
voor de hogesnelheidslijn (hsl)
bij Hoogmade. Dergelijke pro
jecten dragen eraan bij dat Ne
derlandse bouwers ook in de
toekomst internationaal voorop
blijven lopen.
De effectenbank MeesPier-
son schreef in een recent rapport
te verwachten dat de wegen
bouw- en waterbouwdivisies
van de bedrijven de komende ja
ren sterk zullen profiteren van de
vele weg- en waterbouwprojec
ten in en buiten Europa. Zo heeft
hbg zijn mogelijkheden deel te
nemen aan de grote infrastruc
tuurprojecten in Europa sterk
verbeterd met de overname be
gin dit jaar van de Duitse aanne
mer Wayss Freytag en de Brit
se bouwer Higgs Hill. Wayss
Freytag staat bekend om zijn
expertise bij de bouw van brug
gen.
Wayss en hbg waren al part
ners bij de bouw van de grote
brug over de Grote Belt in Dene
marken. De ontzet van hbg nam
door deze overnames toe tot
ruim 10 miljard gulden, waar
mee het bedrijf nummer zeven in
Europa is geworden achter de
schier onaantastbare Franse en
Duitse aannemers.
Tekening van Louis Rhead uit 'Hans Brinker or the silver skates', editie 1924.
HANSBRINKER
Met haar kinderboek Hans Brin
ker or the silver skates heeft de
Amerikaanse Mary Mapes Dod
ge het beeld van Nederland over
de gehele wereld beïnvloed. Het
jongetje met zijn vinger in de dijk
als symbool van een natie die
eendrachtig tegen het water
strijdt.
De schrijfster biedt het Amerika
van 1 865 de idylle waar het
naarsnakt. Zij houdt haar door
burgeroorlog verscheurde natie
het beeld voor van een land waar
de mensen netjes hun gebedje
zeggen en vlijtig samenwerken,
In hoofdstuk 1 8 wordt het verhaal
verteld van het naamloze achtja
rige zoontje van de Haarlemse
sluiswachter dat de hele nacht
zijn vinger in de dijk houdt om
een overstroming te voorkomen.
Dit verhaal heeft eigenlijk niets te
maken met Hans Brinker, de
hoofdpersoon van het boek,
maar Mapes Dodge wil het erg
graag kwijt omdat het de Neder
landse volksgeest zo mooi ty
peert: that little boy repre
sents the spirit of the whole coun
try. Not a leak can show itself
anywhere, either in its politics,
honor, or public safety, that a mil
lion fingers are not ready to stop
it, at any cost."
Haar beeld van het land is voor
een groot deel gevormd door het
boek van de negentiende-eeuw-
se Amerikaanse historicus John
Lothrop Motley over de Neder
landse opstand Volgens de
Utrechtse cultuurhistoricus Jaap
Verheul was Motley op zijn rei
zen in Nederland geobsedeerd
geraakt door het water. In zijn
correspondentie vergelijkt Mot
ley Nederland met een schip na
de storm dat voortdurend moet
pompen om niet te vergaan
Mary Mapes Dodge ontleent veel
van de verhalen in haar boek
aan gesprekken met de familie
Scharff en andere Nederlandse
immigranten in New York. Het is
dus niet onmogelijk dat het ver
haal van de vinger in de dijk uit
Nederland zelf afkomstig is.
Het verhaal van Mapes Dodge is
echter een eigen leven gaanlei-
den en 'Hans Brinker' is door de
verschillende vertalingen ook in
Nederland een bekend begrip
geworden; in 1950 is in Spaarn-
dam op de Woerdensluis een
monument voor 'Hansie' Brinker
onthuld. En de Amerikanen zijn
hem ook nog lang niet vergeten.
Iedere zomer wijzen de Spaarn-
dammers hun weer geduldig de
weg naar het beeldje.
