Twee kromme stalen muren
PROFIEL 7 5 1997 WATERKERING NRCHANDELSBLAD 37
[3]
Niet Rijkswaterstaat maar
een consortium van
aannemers heeft de
leiding gehad bij de bouw
van de Stormvloed
kering Nieuwe Waterweg.
Het resultaat: 'een
sierlijke high tech-
oplossing'.
Gijsbertvan Es
De nieuwe waterweg heeft twee
deuren gekregen. Koningin Bea
trix zal ze aanstaande zaterdag ce
remonieel sluiten. De Stormvloedkering
Nieuwe Waterweg is klaar. Zuid-Holland
is veilig.
Uit de lucht gezien, op een dag zonder
wind en wolken, oogt de Stormvloedke
ring als twee croupier-harken die als
scheppingen van een beeldend kunste
naarrobuust liggen te wezen bij de toe
gang tot het Rotterdamse haven- en in
dustriegebied. Op de grond biedt de men
selijke maat een ander perspectief. Een
symmetrisch stelsel van witte stalen bui
zen verbindt een stalen muur met een be
tonnen taartpunt.
Omvang en kracht van de Stormvloed
kering Nieuwe Waterweg laten zich al
leen bevatten wanneer de grote getallen
van dit bouwwerk worden omgerekend.
Aan de oevers van de Waterweg liggen
twee gekantelde EifFeltorens: iets minder
hoog dan de Parijse staalconstructie,
maar wel vier keer zo zwaar. De 210 me
ter lange deuren die bij stormvloed de stu
wende zee moeten tegenhouden, kunnen
een waterkracht weerstaan van 70.000
ton, wat zich laat herleiden tot 2.500 keer
de kracht van de sterkste locomotief van
de Nederlandse Spoorwegen.
Stormvloedkering Nieuwe Waterweg
O Vakwerkarmen
O Bolscharnier
0 Scharnierfundatie
0 Kerende wand
Landhoofd en parkeerdok
0 Locomobiel
0 Bedieningsgebouw
0 Drempel
Noordzee
De Stormvloedkering Nieuwe Waterweg uit de lucht gezicht van west naor oost. Foto's Freddy Rikken
De kosten van dit project, inclusief de
relatief bescheiden Hartelkering bij Spij-
kenisse en enkele tientallen kilometers
dijkversterking: 1,45 miljard gulden, voor
welk bedrag nog zes Amsterdamse Are
na-stadions zouden kunnen worden ge
bouwd.
Op de noordoever van de Nieuwe Wa
terweg liggen twee complexen van bouw
keten op enkele honderden meters van el
kaar verwijderd. In het ene complex zete
len de medewerkers van Rijkswaterstaat,
in het andere die van de aannemerscom-
binatic Maeslant Kering. Het is tekenend
voor de wijze waarop de Stormvloedke
ring tot stand is gekomen.
In het verleden trad Rijkswaterstaat op
als ontwerper, aanbesteder en toezicht
houder bij de grote waterwerken. De
bouw van de Oosterscheldekering be
zorgde de dienst een imagoprobleem, on
der meer als gevolg van uit de hand gelo
pen kosten. Bij het sluitstuk van de Delta
werken in Zuid-Holland kreeg Rijkswa
terstaat een nieuwe rol toebedeeld: toe
zichthouder-op-afstand.
Niet Rijkswaterstaat, maar een con
sortium van aannemers kreeg in oktober
1989 de opdracht een 'dynamische water
kering' te bouwen in de Nieuwe Water
weg. De aannemerscombinatie sloot met
de overheid een design and construct-con
tract, waarbij zij van A tot Z voor het
bouwproject verantwoordelijk werd -
van ontwerp tot en met uitvoering, inclu
sief controle, toezicht en kostenbeheer
sing.
Het was bepaald 'iets nieuws'. Maar er
waren kinderziektes in de eerste jaren van
dit Deltawerk, zoals vaker het geval is bij
pogingen het primaat van de overheid te
vervangen door het primaat van de
markt. Toenmalig minister Smit-Kroes
(Verkeer en Waterstaat) had de aanne
merscombinatie zwaar onder druk gezet
om een scherp gecalculeerde waterkering
tot ontwikkeling te brengen. Van de aan
vankelijk begrote 640 miljoen gulden
werd op het laatste moment nog 70 mil
joen afgesnoept.
Spoedig daarna bleek, onder meer uit
testen in het Waterloopkundig Laborato
rium, dat de 'uitgeklede' constructie niet
kon voldoen aan de contractueel vastge
legde kwaliteitseisen. Voor de aannemers
dreigde een financieel debacle. Maar toe
zichthouder Rijkswaterstaat hield de
poot stijf: aangenomen werk is aangeno
men werk. Het gevolg: gespannen ver
houdingen, een prestigieus project dat
zeer moeizaam van de grond dreigde te
komen. 'Stevige gesprekken' en enkele
aanpassing in het contract waren nodig
om Rijkswaterstaat en de aannemers
combinatie tot constructieve samenwer
king te brengen.
In de bouwkeet van de aannemers blik
ken project-directeur ing. C.J. Vroege
(63) en zijn counterpart van Rijkswater
staat, drs.ir. A.A.J. Rohde (34), terug op
STORMVLOED
KERING
de bijna voltooide bouw van de Storm
vloedkering. Vroege: „In het begin hield
Rijkswaterstaat veel te grote afstand tot
het project. Daarmee dreigde tweehon
derd jaar expertise in de waterbouw on
benut te blijven."
Tussen Vroege en Rohde ontspint zich
een discussie over de vorm van contrac
ten bij grote projecten in de toekomst. Als
voorbeeld hanteren ze de eventuele bouw
van een tweede nationale luchthaven in
de Noordzee of het Markermeer. Diverse
opties passeren de revue, maar uiteinde
lijk stellen ze vast dat een gezamenlijke
rol van aannemers en Rijkswaterstaat de
voorkeur geniet.
Rohde over de aannemers: „Er is in de
bouwwereld veel creativiteit te vinden.
Als deze Stormvloedkering door Rijks
waterstaat was ontworpen, dan zou het
vast iets geworden zijn met enorme torens
en zware deuren. De sierlijke high teelt-
oplossing die hier is gerealiseerd, zou niet
zo snel tot stand zijn gekomen."
Vroege over Rijkswaterstaat: „Aanne
mers zoeken altijd de marges op: hoe lich
ter, hoe beter, want dat bespaart kosten.
Maar in de weg- en waterbouw kan dat
een nadeel zijn. Rijkswaterstaat heeft in
het verleden bruggen gebouwd die voor
die tijd overdreven zwaar leken, maar die
wel de onvoorzien spectaculaire groei
van het autoverkeer konden opvangen.
Waarmee ik wil zeggen: het kan zichzelf
dubbel en dwars terugbetalen als je een
werk in een wat ruimere jas steekt, of nog
een keer extra laat testen en doorrekenen.
Aannemers willen dat wel eens over het
hoofd zien."
In de dagen voor de feestelijke inge
bruikneming is er bij Vroege en Rohde
geen spoor van twijfel of nervositeit te be
kennen. Een eerste proefsluiting, enkele
weken geleden, waarbij de twee kerende
wanden afzonderlijk werden uit- en inge
varen, verliep zonder noemenswaardige
problemen en ook het komende weekein
de zullen de beide wanden zich naar ver
wachting vlekkeloos de Nieuwe Water
weg in laten draaien.
Vroege: „In de afgelopen tien jaar is de
kloof tussen theorie en praktijk dankzij
nieuwe computertechnieken vele malen
kleiner geworden. In berekeningen en
controles kunnen we nu een precisie be
reiken die je tot voor kort niet voor moge
lijk hield. We hebben het hele werk ook
driedimensionaal in de computer staan,
met uitvoerige testprogramma's. Voor
mijn gevoel heb ik die kering al honder
den keren dicht en open zien gaan."
Rohde: „Deze waterkering is ontwor
pen om de zee tegen te houden bij de
meest extreme weersomstandigheden die
je je maar kunt voorstellen. Komend
weekeinde gaan we een proefritje maken
met een Formule 1-wagen die we een
rondje van vijf kilometer per uur laten rij
den. Het wordt vast een aardig feest, maar
echt spannend wordt het pas bij de aller
eerste stormvloed."
CONSTRUCTIE
De belangrijkste onderdelen van
de Stormvloedkering zijn:
1Vakwerkarm Twee 240
meter lange vakwerkarmen ver
binden de kerende wanden met
de scharnierpunten. De driehoe
kige buisconstructie moet bij
stormvloed circa 40 centimeter
kunnen opbollen en na de storm
kunnen terugveren. De twee on
derste buizen hebben een door-
sneevan 1,80 meter en een
wanddikte van 6 tot 9 cm.
2. Bolscharnier Een van de
meest geavanceerde onderdelen
van de Stormvloedkering is het
bolschamierwaarmee de kering
zoals een heup-of schouder
gewrichtalle gewenste bewe
gingen kan maken. De kern van
het scharnier bestaat uit een hal
ve bol, waar bovenop de vak
werkarm is bevestigd. Deze kern
-wordt omgeven door diverse
schaaldelen. Kern en schaalde-
len rusten in een kom van acht
bolvormige elementen. De giet
stalen onderdelen van het bol
scharnier, dat in doorsnee tien
meter hoog is, werden bij Skoda
in Tsjechië gegoten met een mar
ge in de precisie van maximaal 1
millimeter.
3. Scharnierfundatie Het
bolscharnier ligt in een betonnen
scharnierfundatie die de immen
se krachten moet kunnen opvan
gen die bij stormvloed op de wa
terkering komen te staan. De punt
van deze driehoekige fundatie
wijst naar het midden van de ke
rende wand in de rivier. Bij de
zwaarst denkbare storm zou het
fundament circa 20 cm in de rich
ting van Rotterdam kunnen schui
ven, om na de storm 10 cm terug
te veren.
4. Kerende wand De twee
stalen muren die hetzeewater
moeten tegenhouden, zijn te ver
gelijken met twee schepen
210 meter lang, 22 meter hoog
en gekromd als een banaan
die bij dreigende stormvloed
dwars op de Waterweg komen te
liggen. De holle kerenae wanden
stromen vervolgens vol water
waardoor ze kunnen worden af
gezonken naar een fundament
op de rivierbodem. De L-vormige
constructie van de kerende wan
den, meteen schuin aflopende
onderkanten een reeks metalen
strippen {skirts), biedt de beste
garantie voor stabiliteit. De twee
kerende wanden komen bij
stormvloed niet tegen elkaar te
liggen. Er blijft een tussenruimte
van circa anderhalve meter, om
te voorkomen dat de wanden el
kaar zouden beschadigen. De
wanden houden 97,5 procent
van het zeewater tegen.
5. Parkeerdok De kerende
wanden liggen aan weerszijden
van de rivier in een betonnen par
keerdok. Het dok, dat wordt af
gesloten dooreen deur, staat
droog zodat de wand niet door
water wordt aangetast en er on
derhoud kan worden gepleegd
aan de wand. Het dok stroomt
vol wanneer de wanden de rivier
in moeten worden gedraaid.
6. Locomobiel Bij het 'uitvaren'
worden de kerende wanden aan
gedreven dooreen locomobiel,
met zes tandraderen die aangrij
pen op een pennenbaan boven
op de wana.
7. Bedieningsgebouw In het
bedieningsgebouw aan de
noordzijde van de kering, be
vindt zich de computerappara
tuur waarmee de kering wordt
bediend. Een zelfde gebouw op
de zuidoever, dat voor de sym
metrie is gebouwd, heeft nog
geen bestemming gekregen.
8. Drempel Op de bodem van
de Nieuwe Waterweg zijn 64
betonnen drempelblokken ge
legd (630 ton per stuk), die rusten
op een bedding van zand, grind
en diverse steensoorten. Het leg
gen van deze bedding en drem
pel was gecompliceerd doordat
de scheepvaart in de Nieuwe
Waterweg ongehinderd moest
kunnen doorgaan.
rmvloedkering Nieuwe Waterweg
Hoek van Holland
-W
WATERKERING
Het Zuidhollandse deltagebied,
waarin circa een miljoen mensen
wonen, moet tegen extreem hoge
waterstanden worden be
schermd door:
Stormvloedkering Nieuwe
Waterweg Een 'dynamische
waterkering'.
Europoortkering Een zes kilo
meter lange dijk op de landtong
Rozenburg, versterking van de
dijken rondom de plaats Rozen
burg, de Botlekweg en de Hartel
kering, een stormstuw-consfructie
met torens en 'valdeuren' ter af-
luiting van het Hartelkanaal dat
evenals de Nieuwe Water
weg in open verbinding met
de zee zal staan.
Zonder aanleg van deze water
werken had in het Zuidhollandse
rivierengebied zo'n 350 kilome
ter dijk moeten worden versterkt
om te kunnen voldoen aan de in
de Deltawet vastgelegde veilig
heidsnormen. Dijkverhogingen
zouden bovendien vele honder
den miljoenen duurder zijn dan
de nu gekozen oplossing en
schadelijkzijn voor het stadsaan-
zicht van onder meer Rotterdam
en Dordrecht.
De kering moet bescherming bie
den tegen hogere waterstanden
dan 3 meter boven NAP. De
eerstkomende vijftig jaar zal de
kering naar verwachting gemid
deld eenmaal in de zes a zeven
jaar worden gesloten. Door stij
ging van de zeespiegel zal de ke
ring in de tweede helft van de vol
gende eeuw circa eenmaal inde
drie a vier jaar dicht moeten.
De Hartelkering bij Spijkenisse.
PROGRAMMA
De Stormvloedkering wordt komende za
terdag, 10 mei, om 16.30 uur geopend
door koningin Beatrix. Het heen- en terug
varen van de kerende wanden zal onge
veer twee uur in beslag nemen. Intussen
zal er een grote muzikale show worden
opgevoerd.
De plechtigheid heeft plaats op de noord
oever, die niet voor publiek toegankelijk
is. Toeschouwers kunnen terecht op de
zuidoever, waar op de landtong Rozen
burg een feestterrein wordt ingericht.
Het feestterrein zal voor auto's moeilijk
toegankelijk zijn. Wel is er uitgebreid
openbaar vervoer:
tion Spijkenisse vertrekt een
pendelbus naar het feestterrein;
Van Rotterdam CS rijden extra treinen
naar Maassluis vanwaar een pont naar
Rozenburg vaart met aansluiting op de
pendelbus;
Vanaf Berghoven bij station Hoek van
Holland Haven vaart ae pont Carolina di
rect naar de zuidoever.
Liefhebbers kunnen ook in Madurodam
gaan kijken naar de gelijktijdige inge
bruikstelling van een kleine kopie van de
Stormvloedkering.
De opening van de Stormvloedkering
wordt rechtstreeks op televisie uitgezon
den. De NOS doet vanaf 15.40 uur ver
slag op Nederland 2.
Kerende wand van de Stormvloedkering.
COMPUTERS
De beslissing tot sluiting van de
Stormvloedkering wordt niet
door mensen, maar door de com
puter genomenDaartoe is een
zeer geavanceerd computerpro
gramma ontwikkeld, het Beslis en
Ondersteunend Systeem (BOS).
Dit systeem verwerkt diverse da
ta, iedere tien minuten opnieuw,
24 uur per dag, met onder meer
meetgegevens over wind en wa
ter, weersverwachting en getij.
Deze gegevens worden omgere
kend tot verwachte waterstanden
voor Dordrecht, Rotterdam en
Spijkenisse.
Wanneer het computersysteem
BOS een stormvloed ziet aanko
men, worden automatisch twee
bedieningsploegen van tien man
opgeroepen. De feitelijke bedie
ning gebeurt door het Besturings
systeem (BES)
Het overdragen van de com
mando's aan een computerpro
gramma is onderwerp geweest
van uitvoerige discussie. Hiertoe
is besloten na onderzoek aan de
Rijksuniversiteit Leiden, waarbij
is vastgesteld dat de mens in 1 op
de 1.000 gevallen een foute be
slissing zou nemen over het slui
ten of juist openlaten van de
Stormvloedkering, terwijl het ont
wikkelde computerprogramma
BOS een 'faalkans' wordt toege
rekend van 1 op 100.000 beslis
singen.
Bedieningspersoneel zal slechts
eenmaal per jaar bij een
proefsluiting de kering in wer
king kunnen stellen. Overigens
zal het personeel niet kunnen in
grijpen, ook niet wanneer de
computer ten onrechte het com
mando geeft de kering te sluiten.
SLUITING
Het sluiten van de Stormvloed
kering Nieuwe Waterweg ver
loopt als volgt:
Min 8.00 uur: Oproep bedie
ningspersoneel. Waarschuwing
Haven Coördinatie Centrum.
Min 6.00 uur: Parkeerdok
stroomt vol water.
Min 4.00 uur: Scheepvaart
wordt gestremd.
Min 2.00 uur: Parkeerdok vol
water. Dokdeur gaat open.
00.00 uur: Sluiting begint.
Plus 0.30 uur: Kerende wan
den zijn uitgevaren. Kleppen in
wanden gaan open. Kerende
wanden zakken tot één meter bo
ven de drempel, die wordt
schoongespoeld door versterkte
stroming.
Plus 2.30 uur: Kerende wan
den dalen neer op de drempel
Kerende wand
