Broüwersdam krijgt
'antieke' spoortram
Goedgeefse ambachtsvrouwe Suzanna Maria
Lonque was geliefd bij Oosterlandse bevolking
Scholen in Waarde
krijgen nieuw gebouw
Krabbendijke krijgt
distributiecentrum
Grote winst voor
CZAV Wemeldinge
H ISTORI E
Museum met rijtuigen en oude ambachten
Arbeidsbureau
Walcheren wil
sollicitantenbank
uit stad en streek
Extra activiteiten
in Zeeuwse musea
„Middelburg
biedt fietser
weinig plezier"
Vorig jaar minder
voertuigen over
Zeelandbrug
REFORMATORISCH DAGBLAD pagina 19 IN DE REGIO WOENSDAG 20 JANUAR11988
Van onze correspondent
GOEDEREEDE - Tussen het strand "De Punt" bij Oud
dorp en het nog te bouwen bungalowpark "Port Zeelandc"
op de Kabbelaarsbank, halverwege de Broüwersdam, wordt
een tramlijn aangelegd van 5 kilometer. Op deze smalspoor-
baan zal rollend materieel van de voormalige NV Rotter-
damsehe Tramweg Maatschappij (RTM) worden ingezet,
daterend uit het begin van deze eeuw.
Openbaar en christelijk onder één dak
De stichting Rijdend Tram Mu
seum (RTM) exploiteert sinds 1966
een tramlijn in de gemeente Helle-
voetsluis. De mogelijkheden om de
tramlijn te Hellevoetsluis op verant
woorde wijze te exploiteren, zijn door
diverse oorzaken altijd beperkt ge
bleven.
Het nieuwe tracé over de
Broüwersdam is om vele redenen
aantrekkelijk. Ook zullen de doelstel
lingen van dé RTM beter tot hun
recht komen dan nu het geval is.
De realisatie van het RTM-project
omvat de aanleg van een tramlijn en
van de bijbehorende infrastructurele
werken. Begin dit jaar zal met fase
één worden begonnen. Deze fase om
vat een nieuwe loods van 30 bij 80
meter en de aanleg van de eerste
1500 meter rails. Het is de bedoeling
dat in het vroege voorjaar van 1989
met fase twee wordt begonnen. Deze
Van onze correspondent Vanaf 1983, toen er in het kader fase behelst de aanleg van de rest van
\va ap hf 7 van de Verruimingswet voor het eerst de baan en zal vermoedelijk in het-
VVAAKÜL Zowel de cnriste- een'eigen'kleuterschool kon worden zelfde jaar worden voltooid,
lijke als de openbare basisschool le gesticht, waren de kleuters namelijk
Waarde opent zaterdag 23 januari ondergebracht in het gebouw "Jong
het verbouwde en uitgebreide Waarde". Dat de verbouwing zo lang
schoolgebouw. De christelijke keeft g«>uurd, wii' B°ven-
j kamp vooral aan de strenge winter
school wordt geopend door de van afgelopen jaar. Overigens is
voorzitter van het schoolbestuur, hij goed te spreken over het huidige
J. M. Goud, terwijl de openbare onderkomen,
school geopend zal worden door
In de loods wordt een museum in
gericht, waar ook in het wintersei
zoen het publiek zich op de hoogte
kan stellen van stoomexpansiemachi-
nes, rijtuigbouw en bijbehorende
oude ambachten. Een aan het regio
nale karakter aangepast pakket van
Verder is hij tevreden over de con- voorzieningen zal worden geboden,
n(iiiuuuu x ijiiiutiii;ii i<ia tacten die er zijn met de collega's van dat vergelijkbaar is met dat van het
flflpnrT'vnnhefofficiél'p"Vereelte de °Penbare basisschool. Problemen Nederlands Spoorwegmuseum te
ar loop van ner omcicic geaeeire ht eezamenliike SDceliokaai Utrecht (mc
wethouder I. N. Lindenberg. Na
liet officiële gede<
zijn beide scholen te bezichtigen.
Een opvallend facet van het geheel
is dat beide scholen onder één dak
zijn gehuisvest. Ook maken de twee
scholen thans gebruik van een ge
meenschappelijk speellokaal.
De christelijke basisschool is bij de
over het gezamenlijke speellokaal
verwacht hij niet, omdat er bij de in
vulling van het activiteitenplan goede
afspraken zijn gemaakt. Ook het
hoofd van de openbare basisschool, J.
J. L. de Kunder, verwacht geen pro
blemen. Hij is blij dat de samenwer
king goed verloopt.
Utrecht (modellen, films, video, foto
verzameling en educatieve voorzie
ningen).
De stichting verwacht de toeristi-
GOEDEREEDE Op de Broü
wersdam wordt een toerisische tramlijn
van 5 kilometer aangelegd.
Van onze correspondent
MIDDELBURG - Het Gewestelijk
Arbeidsbureau Walcheren zal dit jaar
overgaan tot het instellen van een solli
citantenbank. De instelling betekent
Bedrijfsterrein Oostpolder slaat aan
markt, Centra, Mikromarkt, Paraat
en Kopak. Na Albert Heijn en Edah
sche museumtramlijn kostendekkend een welkome aanvulling van het dien-
te kunnen exploiteren door het bie- stenpakket dat de arbeidsbureaus de
den van vervoer aan dagrecreanten werkgevers en werknemers te bieden
De christelijke basisschool telt mo- en windsurfers in speciaal daarvoor hebben. Verwacht wordt dat in mei of
verbouwing uitgebreid met een ge- menteei 63 leerlingen. Er zijn drie ingericht rollend materieel. Met tour- juni gestart kan worden met de sollici-
meenschapsruimte. die overigens ook kernleerkrachten aan de school ver- operators zijn voorbesprekingen tantenbank.
gebruikt wordt b.j verschillende les- bonden en drfe t.timers Daar_ §||de oïer jjet contractukei ke.
sen. Verder is er eén okaal omge- naast worden de handwerklessen ver- men van tramritten in dagtochten Het GAB-Walcheren heeft toestem-
bouwd tot kleuterlokaal. Er is berg- d d0Qr ju££rouw j M D dje al over de Deltadammen met bezoeken mmj= Eekregen om een projectmede-
ruimte gerealiseerd een keukentje bijnEa dertj jaar aan de schJol aan Port Zeelande en Neeltje Jans. werker aan te lrekken 'n h0t kader
geplaatst en een toilet geschikt ge- hnnf)pn i*
maakt voor gehandicapten,
De openbare basisschool is uitge- TV» Ahlrpr
breid met een nieuw kleuterlokaal en /i/t/cer
Van onze correspondent
KRABBENDIJKE - Vesti- ÏÏKTbtaïï
gingsmanager fi. van Zweden de levensmiddelenmarkt.
heeft donderdag de eerste paal ge- Schuitema Delta, toen nog Duve-
slagen voor de bouw van een kot-Roset geheten, verhuisde in 1964
nieuw regionaal distributiecentrum va" poes naar Krabbendijke. In 1971
van Schuitema Delta RV te Krah- volgde overname door Schuitema.
van acnmrema ueita uv re Kran- Het bedrijf is nog steeds-onderge-
bendijke. Het nieuwe pand wordt bracht in een oude conservenfabriek.
gebouwd op het bedrijfsterrein De expansie van activiteiten leidde
Oostpolder en zal, als alles volgens tot een sterke toename van het aantal
een gemeenschapsruimte. Verder is Bij de officiële opening zal de
ook daar een toilet aangepast, is er christelijke basisschool ook een naam
bergruimte gemaakt en is een keu- krijgen. In tegenstelling tot de open-
kentje geplaatst. bare basisschool, die "D'n Bogerd"
werker aan te trekken in het kader
van het JOB-plan (jeugdontplooiings-
banen). Deze medewerker krijgt tot
taak 75 jongeren in de leeftijdsklasse
van 18-25 jaar die meer dan twee
De benodigde financiën voor fase jaqr werkloos zijn, aan een baan te
één van 900.000 gulden zijn op onge- helpen. Een werkgever die zo'n werk-
veer 50.000 gulden na toegezegd, nemer in dienst neemt, krijgt gedu-
Voor de bouw van de remise heeft de rende maximaal één jaar 33 procent
Subsidie
aangesloten detaillisten. Mede daar
door verviervoudigde de omzet van
de vestiging in Krabbendijke tot 80
miljoen gulden. Naast een explosieve
groei van de fysieke distributie had
dit ook een nijpend ruimtegebrek tot
gevolg.
De nieuwbouw beslaat een totale
oppervlakte van 8200 vierkante me
ter. Om een snelle en efficiënte be
voorrading van de aangesloten de-
Tijdens de verbouwing, die onge- .heet, heeft men het tot nu toe zonder gemeente Goedereede een subsidie van de loonskosten van een mini-
veer een jaar heeft geduurd, zijn de naam gedaan. Toen er tijdens een be-
leerlingen op drie verschillende stuursvergadering echter over ge-
plaatsen ondergebracht: in het lokaal sproken werd, kwam spontaan de
van de kleuterschool, in het Her- nam "D'n Akker" naar voren. Omdat
vormd Centrum en in het Dorpshuis, iedereen zich daar goed in kon vin-
Volgens directeur C. van den Boven- den, werd besloten om de school
kamp was dit niet zo ideaal. Hij is voortaan zo te noemen. Volgens Van
dan ook erg blij dat deze periode vaii "den "Bóvérikamp 'heeft de naam een
ongemak achter de rug is en dat het tweeledige betekenis. In de eerste
van 100.000 gulden beschikbaar ge
steld, De kosten voor fase twee wor
den geraamd op een bedrag van 1,8
miljoen gulden.
Het meest unieke van het project is
de locatie, zo vindt de RTM. Ten eer
ste komt de trambaan te liggen op
een Nederlands technologisch hoog-
mumjeugdloon terugbetaald.
Het GAB-Walcheren heeft zich te
vens tot taak gesteld dit jaar 80 jon
geren in het kader van de wet-Ver-
meend/Moor aan een baan te helpen.
Vorig jaar was het streven gericht om
30 jongeren aan een baan te helpen.
Dit aantal is echter ruimschoots
overschreden. Het GAB heeft voor dit
lesgebeuren weer normaal verloopt, plaats is de school de akker waar het waardig waterstaatkundig werk van jaar een budget van 2 miljoen gulden
plan verloopt, in september in ge
bruik worden genomen.
Vanuit het nieuwe pand zullen zo'n
60 bij Schuitema aangesloten levens
middelen-detaillisten in West-Bra
bant en Zeeland van goederen wor
den voorzien. Naast kruidenierswa
ren zullen in de naaste toekomst ook
verse groenten en fruit worden gedis
tribueerd. De vestiging ih Krabben
dijke doet tevens dienst als centraal taillisten te garanderen, wordt ge-
overslagpunt voor diepvriesproduk- bruik gemaakt van de modernste
ten, tabak en cosmetica, en is een van technieken en inzichten op het, gebied
de negen regionale distributiecentra. van goederenopslag, orderverwerking
en interne distributie.
Bekende winkelformules van Zo is bij voorbeeld de hoogte van
Schuitema zijn C 1000 Voordeel- de laad- en losperrons variabel aan te
passen aan de laadvloerhoogte van
het wagenpark. Verder kon met rol-
WEMELDINGE - In het kader leilbaansystemen in het intern trans
van het saneringsplan Nieuwendïjk Port een aanzienlijke tijdsbesparing
te Wemeldinge heeft het gemeentebc- worden geraliseerd.
Ook is Van den Boven kamp blij dat zaad van Gods Woord op gestrooid
de kleuters en de oudere leerlingen wordt. Daarnaast wijst de akker op
nu onder hetzelfde dak zijn gehuis- het landelijke karakter van het dorp
vest. Waarde.
wereldformaat en ten tweede is de
RTM (de afkorting kon behouden
blijven) weer thuis in haar eigen
streek.
toegewezen gekregen. Volgens het ar
beidsbureau kunnen hiermee de reeds
bestaande en de nieuwe activiteiten
goed worden begeleid.
stuur van Kapelle overeenstemming
bereikt over de aankoop van het
pand Nieuwendijk 10. Met de aan
koop is een bedrag gemoeid van
10.000 gulden.
Dóór K. Keijman
OOSTERLAND - „Haar
leven was weldoen". „Nog
nooit hebben wij een betere
ambachtsvrouwe gehad". Zo
typeert men in Oosterland
Suzanna Maria Lonque. Dat
"Is geen wonder, want deze
vrouw heeft veel voor het
dorp Oosterland gedaan.
Een van de tastbare bewijzen
van de vele activiteiten van
deze goedgeefse dame is nu
nog te vinden aan de Sint
Joostdijk. Daar staat, in vol
le glorie hersteld, het 236
jaar oude Gasthuis.
In 1750 mochten de* bewoners
van Oosterland kiezen: een spits
op het zadeldak van de toren, of
een gasthuis voor de armen van
Oosterland. Blijkbaar waren er
nogal wat behoefligen, want men
koos voor de bouw van het gast
huis. Suzanna Maria Lonque stel
de de grond beschikbaar en men
kon gaan bouwen. De geefster
heeft de voltooiing niet- meer mo
gen beleven, want vlak daarvoor
stierf zij, in 1752.
Veertien gezinnen vonden er
destijds hun woning, ruim zal dat
echter niet zijn geweest. Het ge
bouw, dat na de stormvloedramp
geheel werd gerestaureerd, wordt
nu nog bewoond door zes gezin
nen. Op het fronton (het schild
OOSTERLAND - Het Gast
huis aan de Sint Joostdijk.
boven de hoofddeur) is nog duide
lijk te lezen dat het de ambachts
vrouwe was die ervoor zorgde dat
Oosterland een gasthuis kreeg.
Linksboven in het schild is een
drietal kauwen -een soort kraai
en- te zien. Volgens de volks
mond is dat de oorsprong van de
bijnaam der Oosterlanders: kraai-
Wie was eigenlijk Suzanna Ma
ria Lonque? Voor die vraag moe
ten we terug in de geschiedenis
van Oosterland, dat sinds oude
tijden een heerlijkheid was. Oos
terland werd geregeerd door am
bachtsheren en -vrouwen. Een van
deze ambachtsvrouwen, Henriëtte
Jacoba de Jonge, had geen erfge
name en verkocht de ambachts
heerlijkheid Oosterland aan een
luitenant-kolonel der infanterie in
het Staatse leger, Charles Lonque.
De overdracht vond plaats op 14
november 1702.
OOSTERLAND -
op het Gasthuis.
Het fronton
Erfenis
Suzanna Maria Lonque erfde
dit van haar vader in 1715. Toen
zij dus ambachtsvrouwe werd,
was geheel Oosterland en omge
ving haar eigendom. Zij vestigde
zich ook in het dorp en kon met
de bevolking goed opschieten. Dit
blijkt ook wel uit de vele dingen
die zij de dorpelingen schonk.
Allereerst gaf zij de inwoners
een nieuwe molen, ter vervanging
van de oude, die geheel versleten
was. Voor de Oosterlanders was
dit een hele uitkomst, want nu
hoefden zij niet meer naar de om
liggende dorpen om t» malen.
Deze molen staat er nog en wordt
door Monumentenzorg in stand
gehouden. Verder liet zij de Plan
tage aanleggen, met watergangen
en mooie lanen.
Voor het reeds beschreven Gast
huis schonk zij de geldelijke mid
delen, maar ook een groot deel
van haar nalatenschap was voor
de inwoners van het dorp be
stemd.
De overleden vrouwe wilde in
de kerk, bij haar ouders, begraven
worden. Iedere lijkdrager kreeg
een gouden ducaton van 6,50 gul
den, een hoge hoed en een paar
zwarte handschoenen.
Stille armen
De rente a 2,5 procent van vijf
duizend gulden moest dienen ter
ondersteuning van de 'stille' ar
men. Dit waren diegenen die niet
aanklopten bij de diaconie. Tien
mensen kregen ,1000 gulden om
hun huisje op te knappen. Het
dorp ontving voor plaatsing van
een torenspits 3000 gulden. Aan
de armen van Sirjansland ver
maakte Suzanna 1800 gulden. De
beide kerken ontvingen ieder een
zilveren avondmaalsstel, dat nog
gebruikt wordt. Ds. Van Kleef
ontving 3000 gulden.
Het is geen wonder dat het ge
meentebestuur in dankbare herin
nering aan deze vrouw een straat
naar haar heeft genoemd.
Buiten bebouwde kom
Om het nieuwe pand te kunnen be
reiken hoeft het vrachtwagenverkeer
voortaan geen gebruik meer te maken
van de bebouwde kom, omdat het be
drijfsterrein aan de Oude Rijksweg is
gelegen. Het leefklimaat in Krabben
dijke wordt hierdoor aanmerkelijk
verbeterd. Het nieuwe pand biedt
werk aan 45 medewerkers.
Het gemeentebestuur van Reimers-
waal is erg blij dat Schuitema voor
Krabbendijke behouden is gebleven.
Dit, omdat er in de afgelopen jaren al
heel wat arbeidsplaatsen in deze kern
verloren zijn gegaan. Verder blijkt
het bedrijfsterrein Oostpolder bijzon
der goed aan te slaan. Momenteel is
zelfs alle grond op het 7 hectare grote
terrein verkocht of in optie gegeven,
terwijl het terrein nog maar enkele
maanden bouwrijp is. In verband
daarmee worden nu al weer de nodi
ge. voorbereidingen getroffen om in
Yerseke een nieuw bedrijventerrein
te ontwikkelen.
Van onze correspondent
MIDDELBURG In het kader van
Nederland Museumland zal er in Zee
land een aantal activiteiten worden ge
organiseerd. Deze activiteiten worden
georganiseerd door de museumconsu
lent, in nauwe samenwerking met de
Zeeuwse musea. Volgens de organisa
toren kan er voorzichting gesproken
worden van Zeeland Museumland
1988.
Een van de activiteiten is om het
publiek op een overzichtelijke wijze
te confronteren met wat Zeeland al
lemaal aan boeiende museale collec
ties heeft te bieden. Hiertoe zal de
expositie "Zeeuwse Musea tentoonge
steld" worden ingericht. Deze exposi
tie zal gedurende de periode mei tot
en met september op drie locaties in
Zeeland te zien zijn. Alle Zeeuwse
musea zullen in principe op deze ex
positie zijn vertegenwoordigd door
middel van een of enkele min of meer
respresentatieve objecten uit eigen
collectie.
Van onze correspondent
MIDDELBURG Volgens een on
derzoek dat de fietsbond ENFB vorig
jaar in de gemeente Middelburg heeft
verricht, biedt Middelburg dc fietser
weinig plezier. De vele verkeerslichten,
de grote hoeveelheid verkeer, de smal
le straten en de klinkerbestrating ma
ken Middelburg voor de fietser niet
aantrekkelijk.
Door de ENFB zijn twee drukbere-
den fietsroutes onderzocht: de route
van de Alemanstraat naar de Gort
straat en de fietsroute van de Hake-
will Smithlaan naar de Stations
straat. Het onderzoek richtte zich op
de verkeersveiligheid en het comfort.
Het resultaat van het onderzoek
was ontmoedigend. Zo wordt de eer
ste fietsroute beoordeeld als twijfel
achtig en de tweede route als onvei
lig. Dit betreft vooral de kruisingen
Hakewill Smithlaan/President Roose-
veltlaan en de Vlissingsestraat en
Koestraat. Deze scoorden niet hoog.
Evenmin als de Stationsbrug, de Sta
tionsstraat, de Noordweg, de Noord-
singel, de Korte en de Lange Noord-
straat en de Turf- en. Houtkaay. De
resultaten van het onderzoek zijn
aangeboden aan de Middelburgse
wethouder van verkeer, E. van Brum-
melen-van Wilgen.
MIDDELBURG In 1987 passeer
den 2.723.210 voertuigen de Zeeland-
brug tegen 2.739.271 in het jaar daar
voor. De daling is een gevolg van de
openstelling van de weg over de storm
vloedkering in de Oosterschelde. Het
verkeersaanbod lag in de maanden no
vember en december respectievelijk 17
en 21 procent lager dan in dezelfde
maanden van 1986. De weg over dc
stormvloedkering kwam 5 november
voor het verkeer beschikbaar.
Alleen in de categorieën zware
vrachtauto's en lijndienstbussen is
een stijging te zien. Er passeerden
138.972 zware vrachtauto's in 1987
en 23.965 lijndienstbussen, wat een
stijging betekent van respectievelijk
4.764 (3,55 procent) en 1.968 (8,95
procent). Daling was er in het aantal
scooters en motoren, de personenau
to's en de lichte vrachtauto's. Bij de
motoren en scooters ging het om een
daling met 5,04 procetn tot 19.656,
bij de personenauto's om 0,73 procent
tot 2.396.37 en bij de lichte vracht
wagens om 3,06 procent tot 163.956.
Goede afzet van graanoogst in '86
Van onze correspondent
WEMELDINGE - De Coöpe
ratieve Zeeuwse Aan- en Verkoop
vereniging (CZAV) te Wemeldinge
heeft een goed jaar achter de rug.
Het boekjaar 1986/1987 kon name
lijk worden afgesloten met een
winst van ruim 1,1 miljoen gulden.
De goede resultaten geven het be
stuur reden tot voldoening, vooral nu
de situatie op de akkerbouwbedrijven
weinig florissant is. Door hoge prij
zen te betalen voor de granen en lage
prijzen te berekenen voor belangrijke
bedrijfsgrondstoffen, hoopt het be
stuur een positieve bijdrage te heb
ben geleverd aan de bedrijven.
De afzet van de graanoogst uit
1986 heeft een goed verloop gehad.
Door de droogte in de zuidelijke lan
den was de totale tarweproduktie in
de EEG lager dan in voorgaande ja
ren en ontwikkelden de prijzen zich
op een bevredigend niveau. Ónder in
vloed van de weersomstandigheden
tijdens de groeiperiode was de op
brengst in 1987 ongeveer 10 procent
lager dan in 1986. Ook in kwalitatief
opzicht was de tarwe veel minder
dan in het voorgaande jaar.
Ten aanzien van de gewasbescher
mingsmiddelen wordt opgemerkt dat
de klimatologische omstandigheden
van jaar tot jaar een grote rol blijven
spelen. Zo noodzaakte het natte weer
van 1987 tot een veel groter aantal
bespuitingen tegen aardappelziekte
dan in 1986. Tegen insekten hoefde
echter maar weinig te worden gespo
ten. De omzettoename van 6 procent
is niet het gevolg van een groter ver
bruik, maar van een uitbreiding van
de afnemerskring. In de nabijheid
van het overslagstation te Lewedorp
werd bij de Baar een opslagdepot
voor gewasbeschermingsmiddelen in
gericht. Het ziet ernaar uit dat dit in
een behoefte voorziet.
De omzet in aardolieprodukten
bleef qua omzet ongeveer gelijk. In
geld daalde de omzet echter van 13,8
naar 12 miljoen gulden. In vergelij
king met twee jaar geleden is er spra
ke van een prijsverlaging van 55 pro
cent.
Het voornemen om een nieuw ben
zinestation te bouwen op het Agri-
landterrein te Goes is gewijzigd. Het
nieuwe benzinestation zal nu ge
bouwd worden voor de Toyotagarage
van De Jonge. De realisatie is ge
pland in de eerste maanden van dit.
jaar.
Omzet
De omzet van Agrimarkt en Agri-
land samen daalde met 2 procent. De
daling komt geheel voor rekening van
Agrimarkt en vindt zijn oorzaak in
de toegenomen concurrentie, die sa
menhangt met een verdere vergroting
van de winkels in Goes. Overigens is
de financiële uitkomst van beide win
kels goed te noemen.
Ten aanzien van de verbeterings
plannen voor het Kanaal door Zuid-
Beveland wordt opgemerkt dat de
nog steeds voortdurende onzekerheid
over het tijdstip en de wijze van uit
voering schadelijk is. Een belangrijk
onderdeel in het geheel vormt de
plaats van de nieuwe loswal. De on
zekerheid blokkeert een aantal wen
selijke investeringen, zoals een nieuw
trafohuis, een nieuwe werkplaats en
een nieuw meststoffenmagazijn.