Een feest voor ons allemaal
Zeeland kan
nu opgelucht gaan slapen, maar...
door PiETER DEN HOLLANDER
NEELTJE JANS Het gat van
Nederland is niet meer. Met een ma
jestueuze druk op de knop sluit Ko
ningin Beatrix vandaag de duurste
sluisdeur die ooit werd gebouwd: de
pijlerdam in de Oosterschelde.
Met deze vorstelijke geste bezweert
ze het gevaar dat tot op heden nog ie
dere winter op de loer lag: een storm
op het springtij, die zich net als in
1953 met vernietigend geweld op de
dijken rond de Oosterschelde zou
storten.
Het 80.000 vierkante meter grote gat
van de geulen Hammen, Schaar en
Roompot, waarlangs de watersnood
ramp van '53 binnendrong, is met de
bouw van de stormvloedkering bijna
zesmaal zo klein geworden. Bij storm
vloed wordt de resterende opening naar
zee gesloten door de 62 stalen schuiven
tussen de reuzepijlers in de stroomgeu-
len.
De ingebruikneming van de kering
betekent tevens dat aan de Deltawet
van minister Algera is voldaan: Zuid-
west-Nederland is met de afsluiting
van drie grote zeearmen praktisch on
bereikbaar geworden voor de woedende
aanvallen van de Noordzee.
Zeeland haalt dezer dagen dan ook
opgelucht adem. Een deel van de bevol
king waakt 's nachts nog steeds als
stormen de kust beuken. De dood van
1835 mensen als gevolg van de storm
ramp staat velen nog zo levend voor de
geest.
Het leven van de Zeeuwen wordt be
heerst door de zucht naar bescherming
tegen het water. Rijkswaterstaat heeft
die gebracht met een huzarenstuk dat
zijn weerga niet kent.
Daarvoor tonen de eilanders zonder
enige uitzondering hun dankbaarheid.
Vele voorgangers geven zondagmorgen
dan ook graag gehoor aan de oproep
van bouwprojectleider ir. Tj. Visser om
God te danken voor deze beveiliging te
gen de helse krachten van de zee.
Maar de Zeeuwen zijn minder te
spreken over het feestje voor 25.000 ge
nodigden, dat Rijkswaterstaat vandaag
viert op zijn eigen eiland, Neeltje Jans.
De van huis uit toch al zo nuchtere en
sobere eilandbewoners zien de invasie
van feestgangers met lede ogen aan
zich voorbijtrekken. Ze voelen zich niet
erg betrokken bij de festiviteiten, om
dat deze zich letterlijk en figuurlijk
buitengaats afspelen.
„Verwacht geen feestvreugde onder
de bewoners van Schouwen-Duiveland",
zegt burgemeester J.L. Niemants-
verdriet-Leenheer van de gemeente
Westerschouwen.
Haar gemeente vormt het noordelijke
bruggehoofd van de stormvloedkering.
„We zijn natuurlijk blij met de bescher
ming. Maar dit is niet de dam van de
Zeeuwen. De miljarden die hier zijn uit
gegeven, terwijl het veel goedkoper ook
had gekund, hebben heel wat mensen
tegen de haren in gestreken.
„Het feest dat bij de ingebruikneming
wordt gevierd, onttrekt zich groten
deels aan de plaatselijke bevolking. De
mensen voelen zich er nauwelijks bij
betrokken, ja zelfs enigszins gepas
seerd."
Die stemming heerst ook aan de zuid
kant van de pijlerdam, weet T. Minnaar
in Goes, oud-strijder voor een open Oos
terschelde. „We voelen ons eindelijk
veilig, da's vast", zegt hij. „Dat lucht
enorm op.
„Maar de meesten vinden dat er mil
jarden in het water zijn gegooid. En nu
er dan eindelijk wordt gefeest, kan er
geen geld af om ook in de dorpen rond
de Oosterschelde wat te vieren. We
moeten het bij de televisie meemaken."
Het was vooraf duidelijk dat dergelij
ke kritiek zou komen. „Als je wegens de
omvang zo moet selecteren op de feest-
gasten, doe je het natuurlijk nooit
goed", had medeorganisator L. Kneep-
kens al gezegd.
Veere's burgemeester mevrouw G.
van Montfrans-Hartman valt hem nu
bij: „25.000 mensen in 7000 auto's, meer
kan Neeltje Jans eenvoudig niet heb
ben. Dus voelt een aantal mensen zich
verongelijkt.
„Aan de andere kant kim je ook zeg
gen: waar heeft de Nederlandse over
heid ooit zoveel inwoners betrokken bij
een feest naar aanleiding van het ge
reedkomen van een waterstaatkundig
bouwwerk? Ik waardeer dat zeer, alle
teleurstelling bij de mensen die thuis
moeten blijven ten spijt. Ik ben ervan
overtuigd, dat het een fantastische dag
wordt."
Of deze dam ooit van de Zeeuwen
wordt, betwijfelen ook de horeca-onder-
nemers. Bestuurslid mevrouw L. Evert-
se van Horeca-Nederland op Schou
wen-Duiveland verwoordt hun twijfels.
Ze gelooft nauwelijks in de uitstraling
die de pijlerdam straks op de lokale
economie moet krijgen.
„Ons wordt vaak verweten dat we zit
ten te slapen, in plaats van met plannen
te komen. Er heerst op ons eiland in
derdaad een apatische stemming, zo
wel bij de ondernemers als onder de be
volking. Maar dat komt doordat onze
initiatieven telkens stuklopen. Iedere
keer als wij met plannen komen, blij
ken ondernemers van buiten de provin
cie ons in het geheim vóór te zijn ge
weest."
De horeca in het expositiecentrum
Topshuis op Neeltje Jans bijvoorbeeld.
Heel wat horeca-ondernemers op
Schouwen-Duiveland zouden er hun
vingers bij aflikken om die publiek
strekker te bezetten. „Maar die stek is
vergeven. Daar kwamen wij helemaal
niet aan te pas."
Hetzelfde overkwam de plaatselijke
ondernemers op Westerschouwen met
hun plannen voor een eigen bungalow
park. Het initiatief liep stuk, toen bleek
dat de grond al was toegezegd aan een
groot-ondernemer elders in Nederland.
„En zo zal het met de attractiepunten
op Neeltje Jans ook wel gaan", vreest
mevrouw Evertse. „Daar komen straks
de Hollanders om de uitgaven van hon
derdduizenden bezoekers te verdienen.
Wij moeten het dan doen met de krui
mels die van tafel vallen.
„Volgens onze schatting zullen dat er
weinig zijn: De busladingen met toeris
ten zitten na een bezoek aan Neeltje
Jans zo weer in de Randstad.
„Toegegeven, de Zeeuw is niet de
meest fanatieke ondernemer", voegt
mevrouw Evertse er haastig aan toe.
„Hij kijkt misschien te veel naar zijn
buurman en wacht zijn kansen wellicht
te lang af. Maar hoe moet dat verande
ren, als je telkens met je hoofd tegen de
muur loopt?" vraagt ze zich af.
Desondanks dwingt het 'achtste we
reldwonder' als technisch meesterstuk
bij alle Zeeuwen bewondering af. Het
behoud van het getij, het zoutwatermi
lieu en de oester- en mosselvisserij is
iets wat allen aanspreekt.
Mevrouw Van Montfrans-Hartman,
burgemeester van Veere, is ervan over
tuigd dat die waarden tot ver in het na
geslacht behouden zullen blijven. „De
Oosterschelde heeft een kritieke, maar
geslaagde hartoperatie ondergaan",
meent ze. „De levensgrote bedreiging is
weggenomen, en er is een prachtig mi
lieu gebleven. Zowel onder de bevolking
als de bestuurders heerst de vastbeslo
ten wil om die natuur tegen elke bedrei
ging te beschermen."
De Getijdendienst van Rijkswater
staat, die de Oosterschelde de afgelo
pen jaren met uitgebreide metingen
aan de monitor legde, is enthousiast
over het behoud van het getijdenmilieu.
Door de verkleining van de getijde
beweging is hier en daar weliswaar
sterfte opgetreden onder de bodemdie-
ren. Enkele tientallen soorten zeewier
op een beperkt dijkgebied zijn vermoe
delijk voor vijf tot tien jaar verdwenen.
Maar de rijk geschakerde waterbe
volking van vogels, planten en dieren
als geheel blijft volkomen intact, zo
blijkt uit de metingen van de milieu
dienst. De waterkwaliteit verbetert
door het toegenomen zout- en zuurstof
gehalte, nu het binnendringen van zoet
en vervuild rivierwater achterin de zee
arm onmogelijk wordt gemaakt. Nog
deze maand wordt immers de Oester-
dam gesloten, in april volgend jaar
komt de Philipsdam gereed.
De vis- en schelpdierenstand blijft op
peil en de toegenomen helderheid
maakt de zeearm tot een paradijs voor
watersporters, zegt ir.J. Leentvaar van
de Getijdendienst.
De meetresultaten zijn verkregen
dank zij het monitorsysteem van snuf-
felpalen voor zoutgehalte, stroming en
waterkwaliteit, de systematische tellin
gen van vogels en de praktijkproeven
met water- en bodemdieren. Dit in de
Oosterschelde ontwikkelde meetsys
teem is volgens Leentvaart zo succes
vol, dat het binnenkort in alle Neder
landse zoutwatergebieden wordt toege
past en een belangrijk exportprodukt
kan worden.
Onder de huidige omstandigheden
zouden de deze Oosterscheldewerken
geen schijn van kans meer maken,
geeft Leentvaart toe. Ze vormen een
eenmalig produkt uit een tijd van luxe
en welvaart, dat veel goedkoper had ge
kimd.
„Maar die wetenschap heeft ons als
milieumensen nooit gefrustreerd. Er is
een prachtige samenwerking ontstaan
tussen kustwaterbouw en ecologie,
waarvan de resultaten voor de gehele-
wereld van belang kunnen zijn."
foto's Aerocameroa Bart Hofmeester/vormgeving Karei Strack va
Een nacht die eeuwen duurde..,
peg. 35
Het betonnen compromis.
..pag.37
De mannen van de dam...........
Zeeland is Zeeland niet meer...
.pag.43
en van de aardige gebruiken van de
Nederlandse pers is het uitgeven
van speciale edities bij bijzondere gele
genheden. De bijzondere gelegenheid
van de ingebruikstelling van de storm
vloedkering Oosterschelde was ook voor
deze krant aanleiding een 'special' te
maken. Voor deze editie vroeg de redac
tie mij zelf de pen te pakken en een
paar kolommen te willen met iets dat ik
kwijt wilde.
Het Algemeen Dagblad heeft zelf al
duizenden regels aan de Ooster-
scheldwerken gewijd en zal er ongetwij
feld nog heel veel meer over zeggen. Ik
ben niet bang dat de redacteuren veel
wetenswaardigs over het hoofd zullen
zien, dus ik zal over het werk zelf nu
niet schrijven.
/k wil wel het volgende graag kwijt:
wij van Verkeer en Waterstaat heb
ben ruim 25 duizend mensen genodigd
om vandaag de feestelijke ingebruik
stelling op Neeltje Jans mee te maken.
Dat klinkt veel en dat is ook veel.
Toch hebben wij op het ministerie
duizenden telefoontjes ontvangen
van mensen die meedeelden ook graag
uitgenodigd te worden en van mensen
en daar waren vaak heel ontroerende
argumenten bij die anderen aanbe
volen voor een uitnodiging. In enkele ge
vallen hebben wij direct gezegd dat we
alsnog een uitnodiging zouden sturen. In
de meeste gevallen moesten we nee ver
kopen. En dat is nooit leuk.
en poging om een en ander uit te
leggen: De Koningin heeft zoals be
kend de staatshoofden van de Rijnoe-
verstaten gevraagd vandaag naar Ne
derland te komen.
T~\ e Hertog van York heeft al jaren-
J-J lang belangstelling getoond voor dit
werk en dat is ook beloond met een invi
tatie voor hem en zijn vrouw. Ikzelf heb
met de mensen van het ministerie be
sloten een zeer groot aantal mensen te
vragen naar Neeltje Jans te komen en
dat zouden dan vooral de mensen zijn
die meegewerkt hebben de afgelopen ja
ren, zowel die van de particuliere be
drijven als van Rijkswaterstaat. Zij
zouden dan met hun familie nog eens
een keer, maar dan op een versierd ei-
Neelie Smit-Kroes.
land, op een groot feest naar het 'werlc
hunner handen' komen kijken.
Daarnaast heb
ben we grote
aantallen Zee
uwse schoolkin
deren en men
sen uit de om
liggende Zee
uwse gemeen
ten uitgenodigd.
/n de ruimte
van het be
dieningscen
trum en ten
toonstellingsge
bouw waar de
Koningin een
rede zal uit
spreken, kunnen ongeveer vijfhonderd
mensen. Dan is het echt vol. Honderd
plaatsen willen wij voor de schrijvende
en fotograferende pers vrijhouden. De
andere vierhonderd heb ik zo goed mo
gelijk verdeeld. Wij hebben daar lang
over nagedacht, advies gevraagd, nog
eens nagedacht en de uitnodigingen op
de bus gedaan.
TT begrijpt waar ik deze ruimte voor
CJ wil gebruiken: het was mij liever
geweest als ik geen beperking had ge
had en iedereen die er bij had willen
zijn, had kunnen uitnodigen. Er zijn na
melijk zoveel mensen die ik zou willen
bedanken voor hun inspanningen, voor
hun inzet en voor hun vernuft of gewoon
hun medeleven met de vorderingen van
dit gigantische werk.
Laat ik hiermee eindigen. Aan al die
mensen die er bij hadden willen
zijn en er niet zijn: kom een van de vol
gende weken, als het eiland weer zich
zelf is, eens rustig kijken en wees ervan
overtuigd dat de minister van Verkeer
en Waterstaat, mocht haar de tijd en ge
legenheid gegeven zijn, u daar graag
persoonlijk zou verwelkomen en rond
leiden.
