twintigjaar
naW ramp 0|§
Burenruzie om Oosterschelde
Matten leggen in de Roompot
Verwijs:
OPEN
De Jager:
DICHT
,WE
HEBBEN
ZEKER
150
MENSEN
GERED'
verstandig.
Boeren kunnen
elkaar niet
luchten of zien
VOOR 720 MILJOEN GULDEN IN HET WATER
ZATERDAG 27 JANUARI 1973
ALGEMEEN DAGBLAD
PAGINA 31
n een onzer verslaggevers
glERIKZEE ,,Om onge
veer twaalf uur 's
nachts", herinnert mos-
selkweker J. Schot uit Zie-
rikzee zich..braken de
vloedplanken, die we een
paar uur eerder met het oog
op de storm hadden gezet.
We woonden toen in een
klein aflopend straatje aan
de haven van Zierïkzee"
„Het water kwam met zo n
geweld het straatje in, dat het
binnen «twintig minuten tot een
meter hoog op zolder stond. Tot
zondagmorgen hebben we op
het dak gezeten. Met laag tij
zakte het water toen iets. Ik
heb mijn vrouw naar het huis
van mijn ouders gebracht, dat
lag iets hoger".
MET IT AAR
Daarna begon voor Schot, die
toen 33 jaar was er. voor de
andere schippers het eigenlijke
werk.
..De mensen van de vissers
vereniging werden in twee
ploegen verdeeld. Een ploeg
ging met sloepen naar Duive-
land om de mensen van de da
ken te halen, de andere ploeg
Schipper Schot: In de eer
ste 24 uur van de ramp heb
ik niets gegeten, alleen maar
twee liter cognac gedronken.
ging naar Schouwen. Ik ging
mee naar Schouwer..
..Die zondag er. de daarop
volgende nacht hebben we ze
ker 150 mensen gered. Later is
er wel gezegd, dat de helikop
ters de mensen van de daker.
hebben gehaald, maar dat is
niet waar.
„In de eerste 24 uur na de
ramp heb ik niets gegeten, al
leen twee liter cognac gedron
ken, tegen de kou. Wij waren
aUemaal drijf- en dijfnat. Maar
niemand werd verkouden. Die
maandagnacht zijn wij met het
schip barstensvol mensen naar
Bergen op Zoom gevaren, daar
was een opvangcentrum"
PANIEK
„De mensen zaten soms ai-
leen maar op brokstukken. Ze
waren in paniek. Als we met
een bootje langs kwamen,
sprongen ze zo naar beneden.
We wilden eerst kinderen en
oude mensen meenemen, maar
daar kwam niets van terecht.
Iedereen probeerde in een
bootje te komen. Veel mensen
sprongen naast de boten in het
water.
,Jk nam een jong echtpaar
mee met twee kinderen. Ze za
ten op een geveltje, waaraar.
nog maar een meter zolder
hing We waren nog geen meter
weg, of de zaak stortte in
Het was moeilijk roeien,
overal dreven kadavers van
verdronken vee. Die moest je
met een haak voor de boot
wegduwen."
OPEN
Schipper Schot kent nu het.
gevaar van het water, maar hij
is er nuchter onder gebleven.
Hij is nu een actief voorvechter
voor een open Oosterschelde.
„Ze willen hem sluiten voor
de veiligheid, maar sluitings
plannen bestonder, er voor de
ramp ook al. De Oosterschelde
kan ook veilig gemaakt worden K
zonder sluiting, dat kan bij d
Westerschelde immers ook
sluiting: „Geen zoutwaterover
stromingen meer, waardoor de
landbouwgrond onbruikbaar
wordt. Geen verraderlijke dijk-
vaUen".
„Sinds 1888 zijn er 205 dijk-
Wel zeker zijn voor hem de
economische voordelen van af-
Het duurste on
derdeel van het Del
taplan betrof de af
sluiting van het Ha
ringvliet tussen
ruwweg gezegd
Hellevoetsluis en
Stellendam. Er was
720 miljoen voor
nodig. De dam,
waarin de spuisluis
van een kilometer
lengte ligt, is een
belangrijke schakel
in de snelle ver
keersverbinding tus
sen de Randstad en
Zeeland.
gT. PHILIPSLAND Het meest. Opvallende litte
ken, dat de watersnood in de Zeeuwse samenleving
heeft, geslagen, is de Oosterscheldekwestie. De tijden van
onverdeelde bewondering voor het Deltaplan zijn allang
voorbij.
De actiegroep Oosterschelde
Open telt haar drieduizend le
den onder milieubeschermers,
natuurliefhebbers, sportvissers,
duikers, biologen, boeren en na
tuurlijk onder de mossel- en
oesterkwekers, die bun brood
winning bedreigd zien.
Zeker is nu al. dat de afslui
ting van de Oosterschelde. ge-
'projecteerd in 1978, niet onver
deeld zal worden toegejuicht als
het zoveelste huzarenstuk van
Nederland''in de strijd tegen het
water
Strijd
De felle strijd tussen ..slui
ters'' en ..openhouders" heeft in
Zeeland meermalen zijn weer
slag gehad in de persoonlijke
verhoudingen.
Twee grote boeren uit het
kleine St. Philipsland waren tot
niet zo lang geleden dikke
vrienden. Eén van hen. G. J. de
Jager, is fervent sluitèr. de an
der. A. Verwijs, is een fel strij
dend openhouder. Zo fel staan
ze tegenover elkaar, dat ze niet
samen voor de fotograaf wilden
poseren.
„Laat De Jager maar hierheen
komen", gaf Verwijs uiteindelijk
toe. „Verwijs is hier altijd wel
kom". liet de enige kilometers
verderop wonende De Jager
vriendelijk weten. Beide.
Zeeuwen bleven tenslotte op
hun hofsteden.
Verwijs is een van de 35 men
sen, die de "narde kern vormen
van de actiegroep Oosterschelde
Open. Het is de beweging, die
nu al drie jaar met een vriend
en vijand verbazende ijver
iedereen probeert duidelijk te
maken, dat een gesloten Ooster
schelde een ramp voor Neder
land zal betekenen.
Actief
Woordvoerders van de groep
ontbreken op geen enkele poli
tieke vergadering in de provin
cie sinds de start van hun actie.
Tijdens een recent bezoek van
prinses Beatrix en prins Claus
aan Zeeland bleek Verwijs tot
grote verbazing van de groep of
ficiële begeleiders tijdens een
boottocht 'plotseling naast de ko
ninklijke hoogheden te staan.
Hij slaagde erin de belangstel
ling van prins Claus voor de ac
tie te wekken, zodat ook een
zorgelijk kijkende Commissaris
der koningin niet meer tussen
beide kon komen.
De Jager is voorzitter van de
Christelijke Boeren- en Tuin-
dersbond West-Nederland.
Daarnaast bekleedt hij tal van
andere landbouw- en water-
schapsfunctïes. Hij is de grote
man achter een onlangs ver
schenen nota van het Land
bouwschap. waarin de sluiting
van de Oosterschelde nogmaals
met vele argumenten wordt be
pleit.
Beiden zijn van de Anti-Re
volutionaire Partij Alleen Ver
wijs koos tijdens de laatste ver
kiezingen een door hem niet na
der genoemde partij die tegen
afsluiting is, hoewel hij verder
op politiek terrein aanhanger
van de A.R.P. is gebleven. Voor
beiden is ook de veiligheid van
dammen in stromend water op
te werpen. Sinds enkele jaren is
dit mogelijk dank zij een verbe
terde techniek van het zand
spuiten. Hiervoor zijn enorme
massa's zand nodig, die door
sterke perszuigers „in het werk'
worden gespoten.
Óp deze manier werd vorig
jaar in de Oosterschelde ook de
1800 meter brede Geul tussen
twee werkeilanden afgesloten.
In ruim zes weken werd dag en
nacht in totaal bijna vier mil
joen kubieke meter zand ver
werkt. Dat nauwelijks tweeën
eenhalf procent van het zand
door de stroom meegevoerd
werd. vindt ir. Spaargaren een
bijzonder resultaat.
Computer
Als nieuwe materialen versche
nen in het Deltagebied ook
mijnsteen en zandasfalt voor
kaden, waartussen zand gespo
ten moest worden. Men gebruikt
nu fosforslakken bij de opbouw
van drempels in sluitgaten.
Het is haast vanzelfsprekend,
dat ook de elektronica een har
tig woordje meespreekt. Van
golfmeetpalen in zee ontvangt
men radiografisch gegevens over
stroomsnelheden en waterstan
den. die in computers verwerkt
worden. Elektronische rekentuï-
gen staan ter beschikking van
de laboratoria, waar in schaal
modellen de juiste afsluitmetho-
den worden uitgedokterd. Bij de
uitvoering van een werk. kan
elektronica helpen bij de plaats
bepaling.
Ir. Spaargaren vindt het ten
slotte zeer belangrijk, 'lat samen
met de bouwcombinaties een an
dere manier van aanneming is
gevonden. De grote werken wor
den niet. meer openbaar aanbe- j
steed. De Deltadienst praat eerst
met dc aannemers, waarna een
,.raam"-rontract wordt gemaakt.
Dc uitvoering wordt zo mogelijk
aangepast aan het beschikbare
materieel van de maatschappijen.
„Dat loopt hier goed voor de
Oosterschelde", constateert ir.
Spaargaren.
en oevervallen geweest, die heb
ben nog nooit één mensenleven
gekost, want ze treden altijd op
bij laag water", aldus Verwijs.
.„Als de Deltawet nu vastge
steld zou moeten worden, ging
de Oosterschelde nooit dicht.
Maar de machine is op- gang en
niemand durft het werk meer te
stoppen. Wij blijven in elk geval
doorgaan met onze acties, tot het
uiterste".
„Ze treden soms verrekt on
fatsoenlijk op", zegt De Jager
over die acties.
Overigens komen mevrouw
Verwijs en mevrouw De Jager
nog regelmatig bij elkaar over
de vloer.
Neem Davitamon 10.
Davitamon 10
bevat 10 vitamines.
Precies die
vitamines die u
juist nu broodnodig
hebt.
DavitamosiO.
Het meest
gebruikt.
Van een onzer verslaggevers
de bewoners achter de Ooster-
scheldedijken het voornaamste
punt.
„Wat onze voorouders bereik
ten met schoppen en kruiwa
gens, kan Rijkswaterstaat zeker
met de moderne technische
hulpmiddelen: de dijken veilig
maken zonder de Oosterschelde
af te sluiten", zegt Verwijs. „Die
afsluiting zou ten koste gaan
van een uniek natuurgebied met
het schoonste zoute water van
Europa".
„Het is", stelt De Jager daar
tegenover, „altijd veiliger leven
achter een goede dam van negen
kilometer lengte dan achter 250
kilometer dijken. De mens is
technisch tot veel dingen in
staat en hij zal zeker :n sraat
zijn de Oosterschelde, ook na af
sluiting, schoon te houden".
De Jager geeft toe, dat slui
ting ten koste kan gaan van een
uniek natuurgebied, „maar dat
zijn vermoedens, geen zekerhe
den".
Van een onzer verslaggeefsters
BL'RGHSLL'IS Een speciaal
schip is nodig om in de Room
pot. de zuidelijke geul van de
Oosterschelde. een unieke bo
dembescherming aan te brengen.
Het kost zes miljoen gulden. Te
vens moet een betonfabriek
(kosten drie lot vier miljoen
gulden) gebouwd worden om het
schip te voorzien van werkmate
riaal.
Dit bestaat uit zogenaamde
blokkenmatten, vertelde in
Burghsluis ir. F. Spaargaren
(32), hoofd van het bureau nieu
we werkmethoden van de Delta
dienst. tevens belast met de lei
ding van de werken tot afslui
ting van deze zeearm.
Afrollen
De spuisluis trekt
nog steeds grote in
ternationale belang
stelling. De ontwer
pers ervan waren ir.
P, Blokland (nu
hoofdingenieur-direc
teur sluizen en stu
wen van Rijkswater
staat) en ir. Ph. Die-
derich (nu president-
directeur van de
aannemingsmaat
schappij Ballast-Ne-
dam). Beiden be
haalden hun inge
nieursdiploma na
eerst een H.T.S.-
opleiding te hebben
gevolgd. Hun sa
menwerking werd
beloond met een
hoge Franse weten
schappelijke onder
scheiding.
Die matten worden gemaakt
van fUterdoek van kunststof,
waarop in een bepaald patroon
blokjes beton bevestigd worden.
Zo'n mat van tweehonderd me
ter lang en dertig meter breed
wordt, opgerold over een zes me
ter dikke cilinder, die aan het
schip bevestigd is. Op de plaats
van de afsluiting laat het schip
de blokkenmat clan afrollen op
de zeebodem.
Het asfaltschip Jan Heijmans
wordt aangepast om op dezelfde
manier met een ander nieuw ty
pe vaste 'oallast"-stuk te gaan
werken. Dit bestaat uit filter
doek met steenasfalt, waarmee
de zeebodem in de twee andere
geulen moet worden bekleed
Deze werkmethoden verschil
len hemelsbreed met de manier,
waarop twintig jaar geleden de
voorbereidingen voor het maken
van dammen werden gemaakt.
'T'oen kende men alleen dc zink-
stukken van rijshout. Vele han
den waren dan nodig om met
zware brokken steen deze dikke
matten tot zinken te brengen.
Anders
De uitvoering van het Delta
plan zou ontzaglijk veel van dit
„zinkwerk" nodig maken, Uit
vrees dat er onvoldoende rijs
hout en vakmensen ter beschik
king zouden zijn, werden andere
bodembeschermingen ontwik
keld.
Men bedacht steenfilters",
opgebouwd uit verschillende la
gen grint en steen, waarop cais
sons (grote betonnen dozen) en
gestorte blokken konden worden
neergelaten.
Er is veel gebruik gemaakt,
van „zooistukken", die beston
den uit een onderlaag van
kunststofweefsel, waarop een
laag rijshout (veel dunner dan
traditioneel) was. bevestigd.
Steenstortvaartuigen gingen het
arbeidsintensieve storten van
steen met de hand vervangen.
Ter beschikking kwamen tevens
zinkpontons. waarmee de zooi
stukken nauwkeurig op hur.
plaats werden gebracht
Een uitvinding van belang
was verder het op de bodem
aanbrengen van vijf meter bre
de banen asfalt-mastiek. Dit
deed het asfaltschip Jan Heij
mans, dat was voorzien van een
tot de bodem van het water rei
kende buis met. een soort stof-
zuigermond, waaruit, het asfalt-
mastiek werd gespoten. Het
schip kon onbeperkt blijven va
ren. doordat het continu van
voorraad werd voorzien.
Asfalt
Economische redenen waren
aanleiding om voor de Ooster
schelde uit te kijken naar ande
re hulpmiddelen dan zoolstuk-
ken en asfalt-mastiek. Vandaar
de ontwikkeling van blokken-
en steenasfaltmatten, aldus ir.
Spaargaren.
Vóór de Februariramp 1953
had Rijkswaterstaat al ervaring
bij het dichten van sluitgaten.
Hieruit groeide het gebruik van
doorlaat-caissons, die pas geslo
ten werden als zij alle op hun
'plaats stonden.
Kabelbaan
Goede successen zijn ook be
haald met behulp van kabelba
nen. waarlangs de gondels aan
vankelijk stortsteen in netten
vervoerden. Een grote verbete
ring was het geschikt maken
van de gondels voor het trans
port van zware betonblokken.
Ir. Spaargaren: Onze werk
methoden verschillen hemels
breed met de manier waarop
20 jaar geleden de voorberei
dingen voor het maken van
dammen werden gemaakt.
Bij de afsluiting van de Oos
terschelde zullen drie kabelba
nen worden gebruikt. Wanueer
een kabelbaan zou uitvallen,
kunnen helikopters het werk
overnemen. Daarmee heeft de
Deltadienst intussen ook bevre
digende proeven genomen.
Verscheidene malen is geëxpe
rimenteerd om met gebruikma
king van alleen-maar-zand
(soms vermengd met asfalt)
De spuisluis fun
geert als de zoetwa
terkraan van ons
land. Samen met de
drie stuwen in Ne-
der-Rijn en Lek zorgt
zij sinds november
1970 voor een zo
nuttig mogelijk ge
bruik van het Rijn
water.
