Watersnoodramp 1953 35 De kans op natte voeten blijft altijd aanwezig De Wrede Bedriegster Rotterdams Dagblad I g I Zaterdag 25 januari 2003 I Dit stuk veengebied bij de Rotte op de grens van Rotter dam en Ze venhuizen lag vroeger hoger dan de Rotte maar ligt nu ruim drie meter lager. Het bewijs dat de Nederlandse bodem aan het verzak ken is. Foto Niels van der Hoeven/Rotter dams Dagblad gaan bouwen," is zijn overtuiging. „Ik verbaas me erover dat dat in laag Nederland maar zo moei zaam wordt opgepakt." In de Verenigde Staten wordt veelvuldig op het water gebouwd. Amfibisch wonen heeft daar enorm aan populariteit gewonnen sinds de film 'Sleepless in Seattle', waarin hoofdrolspeler Tom Hanks in zijn knusse water- woning verliefd wordt op tegen speelster Meg Ryan. In Neder land zijn de initiatieven nog op de vingers van twee handen te tellen. Zo zijn er hier zestien woningen gebouwd op drijvende betonnen bakken in de Eilandenbuurt in Al- mere. De grootste drijvende wijk komt in de Amsterdamse IJburg: daar worden 250 huizen neergezet op betonnen platforms met daarin piepschuim en stabiliserende wa tertanks. Maar de meeste ideeën zijn tot nu toe op te tekentafel blijven ste ken. Terwijl het drijvende bunga lowpark Marina Olderhuuske bij Roermond een goed voorbeeld is van hoe praktisch een woning op een holle betonnen bak kan zijn. Tijdens de overstroming van de Maas in 1993 bleven de houten va kantievilla's als enige in de hele omgeving droog. Weliswaar zal amfibisch wonen waarschijnlijk nooit op heel grote schaal worden toegepast, dijk graaf Beishuizen wil zich er graag sterk voor maken. Bijvoorbeeld voor de Waalhaven, waar de deel gemeente Charlois in de toekomst een nieuwe wijk wil gaan neerzet ten. „De Waalhaven is een enorm oppervlak waai- veel water in kan. Ga je dat dempen, dan heb je een waterberging minder en stroomt Noordereiland eerder onder. Je kunt in de Waalhaven wel wat doen, maar ga niet dempen en maak naast woningbouw op de kades een drijvende wijk." (Geraadpleegde bron: Hoog Water, een uitgave van Rijkswaterstaat ter gelegenheid van de vijftigste herdenking van de watersnood ramp) Een eenzame stem scheert over het Haringvliet Zijn vlucht vol rauw geschreeuw Een vis wordt weggegrist Het water sluit lankmoedig de rimpelende kring Minzaam schuift zij haai- gladde spiegel dicht Krijst de vogel om wat hij in de diepte ziet? Bespeurt het felle oog van een meeuw Een bleek gezicht, langdurig reeds vermist? Kent hij ied're ongevonden drenkeling Die daar al sinds de stormvloed ligt? Als een mooie vriendin met mat glanzende huid Heeft zij zich stil bekoorlijk voor mij neergevlijd Maar wee als het begint te waaien Dan zullen haar klauwen naar mij graaien Mijn leven gulzig roven, zonder spoor van spijt Adriaan Broos (uit 'Wateren en Luchten, 2003) Toen het water zodanig steeg dat mensen eerst de zolder en later het dak op moesten vluchten was de komst van een helicopter een zege. Zwaaiend werd de aandacht getrokken in de hoop dat zij snel uit hun lijden verlost zouden worden. Archieffoto ANP Luguber beeld van de straten van Nieuwe Tonge, daags na de ramp. De kadavers van koeien liggen op straat als triest bewijs van het verwoestende werk van wind en water. Archieffoto ANP Oude Tonge werd het zwaarst getroffen. Huizen werden weggevaagd of kwamen onder water te staan. Er vielen in het dorp op Goeree Overflakkee 306 doden. Archieffoto ANP Decennia lang was het rustig aan het waterfront. Sinds 1953 deden zich immers geen noemenswaardi ge problemen voor. Tot de Maas de len van Limburg blank zette en de Randstad werd geconfronteerd met extreme regen die niet kon worden afgevoerd. Opeens reali seerde Nederland zich dat wonen in het afvoerputje van Europa risico's heeft. Al beseffen veel mensen zich niet dat lang niet iedere druppel wa ter buiten de deur kan worden ge houden. Voor de leek ligt dan anders. Aan de Feijenoordkade in Rotterdam- Zuid bijvoorbeeld worden verpau perde, maar klassieke kadehui zen omgebouwd tot luxe wonin gen. „Maar de makelaar vertelt de kopers niet dat op die plek de Nieuwe Maas over de kade kan slaan. Als je dat wel weet, kun je tenminste zelf de afweging ma ken of je dat risico wilt nemen. En kun je je huis erop aanpassen, door bijvoorbeeld geen parket te nemen maar plavuizen te leg gen." Dijkdoorbraak Volgens statistieken van Rijkswa terstaat wordt het grootste deel van de Randstad eens in de tien duizend jaar getroffen door hoog water waar de dijken niet op zijn berekend. Dat betekent dat wan neer je tachtig jaar wordt, je een kans loop van 0,8 procent om eens in je leven een dijkdoorbraak of overstroming, mee te maken. In andere delen in de regio is dat ri sico groter, zoals in de Hoeksche Waard, de Alblasserwaard en het Eiland van Dordrecht waar de kans één op vierduizend is. Daar zijn de dijken lager dan bijvoor beeld in Rotterdam. Het veiligheidsniveau van een ge bied wordt, zo stelt Rijkswater staat, bepaald door de economi sche waarde. Hoe meer woningen, wegen en industrie, des te veiliger moet het gebied zijn. In een agra risch gebied richt een overstro ming minder schade aan dan in een grote stad. Als daar een dijk doorbreekt zal de belastingbetaler imposante herstelkosten moeten ophoesten. In 1953 is de Rijnmond op het nip pertje aan een groot drama ontko men. „We zien de watersnood ramp vooral als een Zeeuwse ramp, maar het had niet veel ge scheeld of het was een Hollandse ramp geworden," zegt De Graeff. Het was de Schielandse Hoge Zeedijk die, tussen Capelle en Nieuwerkerk aan den IJssel, on der de druk van het water be zweek. Toevallig lag een achttien meter lang binnenvaartschip in de buurt aangemeerd, dat vervol gens in de dijk is gevaren om het gat te dichten. Als dat schip er niet had gelegen dan was de Randstad tot aan Leiden toe on dergelopen. En in de Prins Alexanderpolder, die zes meter onder NAP ligt, zou tien meter wa ter hebben gestaan. Was een schip in 1953 de grote redding voor de Rijnmond, dijk graaf Beishuizen ziet de scheep vaart tegenwoordig vooral als een bedreiging. „Op het water gebeu ren mij te veel ongelukken. Als er vanaf de Nieuwe Waterweg een tanker rechtdoor de dijk van Hoogvliet in vaart, dan heb je een heel groot probleem." Veen Maar zijn grootste zorg betreft de dalende bodem waar een zeer groot deel van de Rijnmond mee te kampen heeft. En dat heeft al les te maken met de soort grond: veen. Wanneer het samengepers te plantenmateriaal uitdroogt, en dat gebeurt als je voortdurend grondwater wegpompt, neemt het volume af en zakt de bodem. „We pompen onszelf naar de blik sem," is de overtuiging van Beis huizen, En dat komt omdat we-op plekken willen wonen die daar ei genlijk niet geschikt voor zijn. „Technisch is alles mogelijk, dat zie je aan een nieuwe wijk als Tus senwater in Hoogvliet. Maai- vroe ger zou op die plek nooit gebouwd zijn." Want Tussenwater ligt op een drassig veengebied. Weliswaar zijn de huizen er onderheid, maar de omgeving niet. En die is gaan zakken. „Op een gegeven mo ment was de grond onder sommi ge huizen zover weggezakt, dat je gewoon onder de huizen kon doorkijken. Gevolg was dat ook allerlei leidingen afscheurden. Daar lopen nu nog procedures over." Beishuizen vindt Tussenwater het voorbeeld van een wijk die be ter drijvend aangelegd had kun nen worden. „We moeten anders Door Yvonne Keunen Rotterdam Acht grote dammen en drie imposante stormvloedke ringen kwamen er na de Ramp om Nederland - dat voor een kwart onder NAP ligt en voor tweederde onderloopt als er geen dijken en duinen zouden zijn - te gen de zee te beschermen. Daar naast werden tal van dijken ver zwaard en opgehoogd. „Daar zijn we een halve eeuw mee bezig ge weest. En nu het Deltaplan bijna klaar is, ontstaan nieuwe proble men. Dat roept natuurlijk vragen op," zegt Jah Jaap de Graeff. Volgens de dijkgraaf van het Hoogheemraadschap van Schie- land, tevens voorzitter van de Unie van Waterschappen, kampt Nederland momenteel met drie verschillende waterproblemen. Allereerst is er de stijgende zee spiegel als gevolg van de opwar ming van de aarde. Daardoor zul len de Deltadijken uiteindelijk niet meer voldoen. „Een levens bedreigend probleem, dat echter niet direct hoeft te worden aange pakt," zegt De Graeff. „De dijken hebben voldoende marge om het nog een aantal jaren te kunnen uitzingen. Al zal er op termijn ze ker wat mee moeten gebeuren." Wel een probleem van nu is de ho ge waterstand in de regenrivieren als gevolg van de klimaatsveran dering. En dat water stroomt naar Nederland. „Met enige regelmaat zijn de rivierdijken omhoog ge gaan waardoor een heel grote ramp minder waarschijnlijk is ge worden. Maar als het gebeurt dan is sprake van een grote maat schappelijke ontwrichting." Al speelt het niet in de Rijnmond: in de delta kan het rivierwater alle kanten op. Het derde vraagstuk is weliswaar het minst ernstig, maar niettemin het meest voorkomend: de enor me plensbuien in de zomer. „Sinds 1998 komen die intensieve buien ieder jaar wel een keer of twee ergens in het land voor. Rot terdam en omgeving werd al een aantal keer getroffen. De water overlast diqermee gepaard gaat is weliswaar niet levensbedreigend, maar zorgt wel voor enorm veel schade." Om de overlast van overtollig he melwater aan te pakken, doet het Hoogheemraadschap van Schie- land de ko mende jaren een miljoenen investering: extra nood- pompen zijn aangeschaft, gemalen wor den opgeknapt en indien no dig voorzien van grotere pompen, transport systemen worden verbeterd en waterbergingen vergroot. Met Rijkswaterstaat is bovendien af gesproken dat bij extreme regen val meer water naar de Nieuwe Maas mag worden gepompt. Toch kan De Graeff geen droge voeten garanderen. „Je moet er als overheid alles aan doen om het waterprobleem zo klein mogelijk te maken. Helemaal oplossen kun je het echter nooit. Dat is geen po pulaire boodschap, maar die moet je wel uitdragen. Van het Paarse kabinet vond ik het fout dat ze de bevolking onvoldoende duidelijk hebben gemaakt dat er op mileiu- en watergebied altijd risico's zul len zijn." Samen met de gemeente Rotter dam stuurt het Hoogheemraad schap van Schieland brieven aan bewoners, bedrijven en instellin gen in delen van het noordelijk deel van de stad waar de kelders geregeld onderlopen. In het schrijven wor den de belang hebbenden ge ïnformeerd over de maat regelen die worden geno men. Maar ook wordt onder streept dat er altijd situaties zullen blijven bestaan waarin wa teroverlast niet kan worden voor komen. Daarnaast worden bewoners op hun eigen verantwoordelijkheden gewezen. Wie verzekerd wil zijn van droge voeten, doet er goed aan zijn kelder waterdicht te ma ken. Een badkamer in het souter rain is mogelijk, maar dan moeten wc en douche wel met een pomp op de riolering worden aangeslo ten, anders loopt bij extreme neerslag het rioolwater via de toi letpot zo de kelder in. „Maatregelen die de eigenaren van de panden zelf zullen moeten uitvoeren. En dat kan een behoor lijke investering zijn," weet De Graeff. Om bewoners behulpzaam te zijn, brengt Schieland binnen kort een brochure uit met tips om wateroverlast in kelders te ver minderen of te voorkomen. Een goed initiatief, vindt dijk graaf Tammo Beishuizen van het Waterschap IJsselmonde. Want vooral in de stad kennen mensen vaak de risico's niet van de plek waar ze wonen, is zijn ervaring in Rotterdam-Zuid. „Echte autoch tonen hoor je bijna nooit over het water. Omdat ze zo lang op een plek wonen weten ze waar ze aan toe zijn. Het zijn de nieuwkomers die het eerst klagen over natte voeten. Zelfs als ze buiten de dijk wonen." Beishuizen vindt dat ook wel lo gisch. „Die mensen kopen een mooi pandje met uitzicht op het water, maar hebben er geen idee van dat het daar wel eens onder kan lopen. Ik woon zelf buiten dijks, maar ik heb het terrein wel eerst met 1500 kuub zand opge hoogd. Het oorspronkelijke huisje dat er stond is in 1953 ondergelo pen, het nieuwe huis staat even hoog als de dijk. Maar ik weet dat soort dingen vanuit mijn profes sie."

Krantenbank Zeeland

Watersnood documentatie 1953 - krantenknipsels | 2003 | | pagina 5