Wereld betuigt
VS medeleven
'Lijndienst' tussen aarde en ruimtestation in gevaar
Israël rouwt na ramp
ruimteveer Columbia
Ramons missie eindigt in tragedie
Reformatorisch Dagblad
Ramp Columbia
maandag 3 februari 2003 PAGINA 7
Buitenlandredactie
AMSTERDAM - Wereldleiders
hebben gisteren hun medeleven
betuigd aan de Amerikaanse
president George W. Bush na
het ongeluk met het ruimteveer
Columbia, waarbij zeven astro
nauten het leven lieten. Het
ruimteveer spatte zaterdag en
kele minuten voor het zou lan
den uiteen boven Texas.
De Indiase premier Atal Bihari
Vajpayee noemde de ramp extra
aangrijpend voor India omdat
zich aan boord de eerste in India
geboren astronaute bevond. De
41-jarige Kalpana Chawla emi
greerde in de jaren tachtig naai
de VS en werd in India, dat zelf
een ruimtevaartprogramma ont
wikkelt, vereerd als een ware hel
din.
De laatste vlucht van de Colum
bia was ook voor Israël bijzon
der, omdat de eerste Israëlische
astronaut, de 48-jarige Ilan Ra
mon, deel uitmaakte van de be
manning. Ramon was een voor
malige luchtmachtkolonel en
zeer ervaren gevechtspiloot.
De boodschap van de Japanse
premier Junichiro Koizumi aan
Bush luidde als volgt: ..Namens
de regering en het Japanse volk
bid ik voor de bemanningsleden
die hun missie moedig volbracht
hebben voor de vooruitgang van
de gehele mensheid." Het onge
luk met de Columbia heeft recht
streekse gevolgen voor de Japan
se astronaut Soichi Noguchi, die
op 1 maart, als vijfde Japanner
ooit in de ruimte, met de volgen
de shuttlemissie zou vertrekken.
NASA heeft echter alle vluchten
opgeschort voor de duur van het
onderzoek. Japan is na de VS de
grootste financier van het inter
nationale ruimtestation ISS.
De Russische president Vladi
mir Poetin condoleerde zijn
Amerikaanse collega zaterdag
per telefoon. Hij zei dat het onge
luk de Russen extra trof vanwege
de Amerikaans-Russische samen
werking in de ruimte.
De Chinese president Jiang Ze-
min stuurde condoleances naar
Bush en naar de Israëlische presi
dent Moshe Katsav. Hij zei te ge
loven dat de mensheid ondanks
de ramp de ruimte zal blijven
verkennen. China wil zelf dit
jaar nog zijn allereerste beman
de ruimtevlucht uitvoeren. Mo
menteel zijn daarvoor Chinese
„taikonauten" in opleiding in
Rusland.
Irak kwam niet met een officië
le reactie, maar individuele ge
zagsdragers uitten wel hun me
deleven met de Amerikaanse be
volking, ondanks de spanningen
tussen de regeringen van beide
landen.
De Nederlandse premier
Balkenende en koningin Beatrix
hebben hun condoleances aan
president Bush en de Israëlische
premier Ariel Sharon overge
bracht. De Belgische premier
Guy Verhofstadt stuurde een
rouwtelegram naar Bush, waarin
hij liet weten geschokt te zijn
door de gebeurtenis.
Ook VN-secretaris-generaal Kofi
Annan, de voorzitter van de Eu
ropese Commissie Romano Pro
di, de Franse president Jacques
Chirac, bondskanselier Gerhard
Schroder van Duitsland, de Brit
se premier Tony Blair, de Cana
dese premier Jean Chrétien en
de Zuid-Koreaanse president
Kim Dae Jung stuurden blijken
van medeleven naar de Verenig
de Staten. Ook kwamen er reac
ties uit Afghanistan, Cuba, Sau-
di-Arabië, Koeweit, Pakistan Tur
kije, Spanje. Roemenie en Est
land. Paus Johannes Paulus II
riep op tot gebed voor de astro
nauten.
WASHINGTON - De Israëlische vlag op de ambassade van Israël in Washington hing gisteren halfstok in verband met het ongeluk met het ruimteveer Columbia, zaterdagmiddag (Nederlandse
tijd). Foto EPA
Van onze correspondent
JERUZALEM - Israël is in rouw
gedompeld na het verongeluk
ken van ruimteveer Columbia.
Aan boord bevond zich de
vrachtspecialist Ilan Ramon, de
eerste Israëliër die de ruimte in
ging-
De Israëlische televisie en radio
zenders wijdden speciale non
stop-uitzendingen aan de trage
die. De vlaggen hingen gisteren
halfstok. Vele scholen hingen het
portret van Ramon op en be
steedden tijdens de lessen specia
le aandacht aan hem.
Premier Ariel Sharon herdacht
gisteren tijdens een kabinetsver
gadering de omgekomen beman
ning. „De zeven astronauten die
omkwamen bij de ramp met het
ruimteveer Columbia vormen de
hoge prijs die de mensheid moet
betalen voor zijn zoektocht naar
kennis en zijn verlangen andere
werelden te exploreren", aldus
Sharon. „De reis van de mens
heid in de ruimte zal doorgaan.
WASHINGTON (DPA/AFP) - Lan
dingen staan in de luchtvaart te
boek als een van de moeilijkste
momenten van de vlucht. Dat is
bij de ruimteluchtvaart niet an
ders.
De afgelopen 42 jaar verliepen
de retourvluchten van de ruimte-
vloot van de NASA vlekkeloos. Bij
de spaceshuttle Columbia waren
problemen tijdens de landing de
zeven bemanningsleden echter
fataal.
De landingsprocedure bij de
ruimteveren neemt ongeveer een
uur in beslag, gerekend vanaf
het moment dat de shuttle de
omloopbaan verlaat voor de af
daling naar een van de landings
pistes. Om de omloopbaan van
De Amerikaans-Israëlische sa
menwerking op dit gebied zal
ook doorgaan. De dag zal komen
dat wij meer Israëlische astro
nauten de ruimte in zullen zen
den."
Sharon condoleerde namens de
regering en het volk van Israël de
families van de Amerikaanse as
tronauten, de Amerikaanse presi
dent George Bush en het Ameri
kaanse volk.
President Moshe Katsav zei diep
geschokt te zijn door de dood
van Ramon, die hij de trots van
het volk Israël noemde. Minister
van Defensie Shaul Mofaz prees
de voormalige luchtmachtkolo
nel voor wat hij voor Israël heeft
gedaan. „Na zijn dood blijven wij
als wezen achter", aldus Mofaz.
De Israëlische kranten stonden
vol van de tragedie. Het grootste
dagblad in Israël, Yediot Ahro-
not. schreef dat Ilan Ramon een
uitstekende piloot en lucht
machtcommandant was en een
hoog niveau van militaire kracht
en technologische vooruitgang
vertegenwoordigde. Als astro
de aarde te verlaten moet het
ruimtevaartuig een keer om zijn
as draaien en dan drie minuten
alle motoren ontsteken.
Deze zogenoemde "deorbit
burn" vertraagt de snelheid van
de ruimtependelaar, op dat mo
ment 28.000 kilometer per uur,
drastisch. De procedure wordt
een halve aardomwenteling voor
de landingsplaats ingezet.
Als Florida de landingsplaats is,
wordt de landingsmanoeuvre al
boven de Indische Oceaan inge
leid. Het kortdurige ontsteken
van de motoren is het enige rem-
mechanisme van het ruimtevaar
tuig. De rest van de vlucht wordt
het toestel vertraagd door de at
mosfeer.
Voordat de dampkring wordt
naut was hij een van de enkele
honderden mensen die gelukkig
genoeg waren de uiterste grens
over te gaan. De redacteuren
noemden hem een bescheiden
en professioneel persoon.
De nationaal-religieuze krant
Hazofeh noemde Ramon iemand
waarmee alle Israëüsche burgers
zich identificeerden. Het blad
schrijft dat Ramon het wonder
op een Joodse wijze benaderde
en een Ideine thorarol had mee
genomen.
The Jerusalem Post meent dat
Ramon voornamelijk herdacht
zal worden vanwege de tragische
wijze waarop hij overleed. Maar
dat zou volgens het dagblad
geen recht doen aan de manier
waarop hij leefde. Hij verdedigde
zijn land in de Jom Kippoer
oorlog van 1973 en in de Liba-
non-oorlog van 1982. In 1981
nam hij deel aan het Israëlische
bombardement van de nucleaire
reactor in Osirak in Irak. Daar
door werd Irak destijds verhin
derd de atoombom te produce
ren.
bereikt, op een hoogte van 120
kilometer, geeft de commandant
opdracht overtollige brandstof te
lozen. Vervolgens doorstaat het
ruimteschip bij binnenkomst in
de dampkring temperaturen van
ongeveer 1600 graden Celsius.
Op ongeveer 40 kilometer bo
ven de aarde nemen computers
het roer van de shuttle over. Pas
vanaf 15 kilometer hoogte stuurt
de commandant de shuttle weer
zelf. Het voertuig gaat op dat mo
ment twintig keer sneller dan
een lijnvliegtuig. De piloot remt
meer af door het toestel in een
verticale positie te sturen. Afge
remd door een parachute keert
het ruimtevaartuig met nog
goed 350 kilometer per uur te
rug op aarde.
Alfred Muller
JERUZALEM - De missie van Ilan
Ramon leek precies op het juis
te tijdstip te komen. De stem
ming in Israël was somben al
meer dan twee jaar had het
land te kampen met een golf
van geweld tussen Israëliërs en
Palestijnen en de economische
crisis veroorzaakte armoede en
werkloosheid. Zijn tocht naar
de ruimte zou Israëliërs de kans
geven aan wat anders te denken
en de moraal drastisch te verho
gen.
Israëliërs waren trots op hun eer
ste Israëlische ruimtevaarder.
Zijn ruimtereis was een teken
dat Israël hoog aangeschreven
stond op het gebied van techno
logie en wetenschap en dat de
Amerikaans-Israëlische vriend
schap diep was en dat Israël
dus niet alleen stond. Ramon zei
dat hij vriendschap had opge
bouwd met de zes andere team
leden.
Zijn missie was ook een teken
van overwinning na de Holo
caust. Zijn moeder overleefde de
verschrikkingen van de vervol
ging onder de nazi's. Om de
Joodse slachtoffers te gedenken,
nam hij een pentekening mee
van een maanlandschap, die
door de 14-jarige Peter Ginz ge
maakt werd, die in Auschwitz
overleed. Verder had hij de onaf
hankelijkheidsverklaring van de
staat Israël bij zich. Ramon
bracht zijn verbondenheid met
het Joodse volk tot uiting door
koosjer te eten. een thorarol mee
te nemen en een sabbatsbeker te
gebruiken.
De voormalige luchtmachtkolo
nel zei een dag nadat hij in de
ruimte was dat hij het geweldig
vond Israël vanuit de ruimte te
zien. Hij noemde het een gewel
dige kans voor „ons en de staten
in ons gebied."
Hij ging mee als pay-load speci
alist. Zijn belangrijkste taak tij
dens de ruimtereis was de bewe
gingen van stofdeeltjes na te
gaan, die met zandstormen wor
den meegevoerd uit de Sahara in
de richting van de Middellandse
Zee en het Midden-Oosten. Het
doel van dit onderzoek in samen
werking met de universiteit van
Tel Aviv was informatie te ver
werven over de beïnvloeding van
stof op regenval. Hij was ook be
trokken bij vier andere Israëli
sche onderzoeksprojecten.
Tijdens Ramons missie werd de
aandacht van de Israëliërs voor
een belangrijk deel ingenomen
door de verkiezingen voor de
Knesset op 28 januari. Vijf dagen
voor de verkiezingen spraken
Ariel Sharon en minister Limor
Livnat (Onderwijs) live op de tele
visie met Ramon. In de werk
ruimte bevonden zich toen ook
drie andere bemanningsleden,
waaronder commandant Rick
Husband, die Sharon vertelde
dat zijn team ernaar uitzag een
bezoek aan Israël te brengen.
De Arbeiderspartij beschuldig
de Sharon ervan Ramon te ge
bruiken voor politieke doelein
den. Een woordvoerder van de
partij zei dat Sharon de hele af
stand naar de ruimte aflegde om
de schade die hij op aarde ver
oorzaakt had te camoufleren.
Een leider van de Likud-campag-
ne zei daarop dat de campagne
van de .Arbeiderspartij in de han
den is van politieke nieuwelin
gen die zo verwijderd zijn van de
realiteit dat zij in de ogen van
het publiek UFO's zijn geworden.
Ramon schreef in een e-mail
aan president Katsav dat hij over
Israël was gevlogen en dat hij Je
ruzalem duidelijk vanuit de
ruimte zag liggen. Toen hij de
hoofdstad zag sprak hij het Jood
se gebed "Shma Israel" (Hoor o
Israël - Deuteronomium 6:4) uit.
Het dagblad Yediot Ahronot
schreef dat Ramon een dag voor
dat hij veilig had moeten terug
keren aan zijn vrouw schreef dat
alles in de ruimte heel mooi is,
maar dat hij ernaar verlangde
haar en de kinderen weer te
zien. Aan zijn broer schreef hij
dat hij zich gelukkig voelde in de
ruimte en dat hij steeds zou wil
len blijven zweven.
Zijn echtgenote Rona Ramon
zei vrijdag dat er niet veel men
sen aanwezig zouden zijn om de
landing bij te wonen. Ze vond
dat ook niet nodig, omdat het
volgens haar een routineproce
dure betrof. Ze had er alle ver
trouwen in dat de landing voor
spoedig zou verlopen. Het betrof
volgens haar een van NASA's
meest probleemloze vluchten.
Op zaterdagmiddag zat op
nieuw een deel van de Israëliërs
aan de televisie gekluisterd. De
vader van Ilan Ramon, Eliezer
Wolferman. bevond zich in de
studio van kanaal twee van de Is
raëlische televisie om de landing
gade te slaan. Hij vertelde enkele
anekdotes over zijn zoon, toen
een Israëlische verslaggever in de
VS meldde dat het contact met
het ruimteveer was verbroken.
Wolferman reageerde aanvanke
lijk laconiek, omdat hij meende
dat een contactbreuk niet veel
betekende. Hij zei alle vertrou
wen te hebben in de twee pilo
ten.
Toen later duidelijk werd dat
de shuttle was ontploft, verliet
hij de studio met een bezwaard
hart naar zijn woonplaats bij
Beer Sheva. Hij vertelde in een te
lefoongesprek met premier Sha
ron zich erbij neer te leggen dat
zijn zoon bij de missie omgeko
men was. „Ik heb geen zoon
meer", vertelde hij later op de
avond aan reporters.
De Israëlische luchtvaartmaat
schappij El Al stuurde zaterdag
avond nog een speciale vlucht
naar Florida voor de familiele
den van Ramon. Het Israëlische
ministerie van Buitenlandse Za
ken in Jeruzalem gaf de Israëli
sche ambassadeur in de VS. Dan
ny Ayalon, opdracht onmiddel
lijk naar Florida te reizen om de
familie Ramon bij te staan. Ra
mons gezin bracht de afgelopen
vier jaar in de VS door.
0MER - De 79-jarige Eliezer Wolferman (r.), vader van de zaterdag veron
gelukte Israëlische astronaut Ilan Ramon, werd gisteren getroost door fa
milieleden in zijn woning in de Zuid-Israëlische stad Omer. Foto epa
Landingen altijd moeilijk moment bij ruimtevlucht
Wetenschapsredactie
Exact twintig jaar nadat de Rus
Joeri Gagarin op 12 april 1961
als eerste een rondje om de aar
de maakte, vertrekt het eerste
Amerikaanse ruimteveer -de za
terdag neergestorte spaceshutt
le Columbia- vanaf de lanceer
basis aan de kust van Florida
voor twee dagen naar de ruim
te. Opnieuw een mijlpaal in de
ruimtevaartgeschiedenis. Met
de volledige vloot van vier
shuttles willen de Amerikanen
een 'lijndienst' opzetten die
misschien elke week en zeker
eens per twee weken richting
ruimte zou kunnen gaan.
Zo ver is het nooit gekomen. In
de ruim twintig jaar waarin de
shuttles vliegen, zijn de verschil
lende ruimteveren 113 keer de
ruimte in geweest, gemiddeld
zo'n vijf keer per jaar. Een shutt-
levlucht is kostbaar en techni
sche problemen en weersom
standigheden zorgen niet zelden
voor minstens een week uitstel.
Daarnaast slokt het vliegklaar
maken van en shuttle heel wat
arbeidsuren op.
Met het spaceshuttleprogram-
ma luidde de Amerikaanse ruim
tevaartorganisatie NASA een
nieuwe periode in de ruimte
vaart in. Tot die tijd was het eni
ge onderdeel van de dure raket
dat op aarde terugkeerde een
kleine capsule waarin precies ge
noeg plaats was voor de astro
nauten. De spaceshuttle is het
eerste herbruikbare ruimtevaar
tuig. Bij de indrukwekkende lan
cering vertrekt het vaartuig verti
caal, daarbij geholpen door twee
vastebrandstofraketten en een
enorme tank met vloeibare
brandstof, met afmetingen die
de 37 meter lange shuttle over
treffen.
Tijdens de landing gedraagt het
ruimteveer zich als een vliegtuig.
Op een hoogte van ruim 60 kilo
meter is de snelheid nog 20.000
kilometer per uur. De wrijving
van de dampkring zorgt voor een
enorme temperatuurstijging.
Een hitteschild aan de onderkant
-bestaande uit ruim 24.000 zwar
te isolerende keramische tegels-
moet de shuttle beschermen te
gen de hoge temperaturen die
vooral de onderzijde bij terug
keer op aarde krijgt te verwer
ken.
De tegels kunnen volgens NASA
een temperatuur van minstens
1300 graden Celsius makkelijk
doorstaan. Neuskegel en vleugel
randen krijgen bij terugkeer op
aarde de grootste temperatuur-
schok te verduren, tot 1600 gra
den Celsius. Een bekleding van
zuiver koolstof voorziet deze de
len van extra bescherming. Daar
naast is de shuttle aan de boven
kant bekleed met bijna 7000 wit
te tegels. Dit oppervlak kan een
temperatuur van 700 graden Cel
sius verdragen.
Na het verlies van de Columbia
heeft NASA nog drie schuttles
over. De Discovery vloog voor het
eerst in augustus 1984. de Atlan
tis in oktober 1985. Het vierde
ruimteveer, de Endeavour, is in
1992 voor het eerst gelanceerd.
Deze shuttle vervangt de Chal
lenger, die op 28 januari 1986
ruim 70 seconden na de start op
een hoogte van 14 kilometer ex
plodeerde. De volledige zeven
koppige bemanning kwam daar
bij om het leven.
Voorafgaand aan de dramati
sche lancering heeft de Challen
ger acht keer de ruimte bezocht.
Dat terwijl NASA garandeert dat
elke shuttle minstens honderd
vluchten aankan. De oorzaak is
na een paar dagen bekend: de
rubber afdichtingen (O-ringen)
tussen de twee onderste delen
van de vastebrandstofraket aan
de rechterkant hebben het laten
afweten, waardoor hete gassen
ontsnapten. Een gigantische ex
plosie van de tank met vloeibare
brandstof was het gevolg. Pijnlijk
detail is dat jaren eerder al be
kend was dat de rubber ringen
niet bijster betrouwbaar waren.
Technici van de raket ten fabri
kant hadden een -paar uur voor
de lancering uitstel aangeraden
omdat de buitentemperatuur te
laag was.
Het duurde tot 1988 voor op
nieuw een spaceshuttle de ruim
te inging. In die periode zijn de
spaceshuttles vooral ingezet voor
de lancering van satellieten en
het uitvoeren van wetenschappe
lijke experimenten die alleen on
der gewichtsloze omstandighe
den kunnen worden uitgevoerd.
Grote satellieten -zoals de ruim
tetelescoop Hubble die in 1990 is
gelanceerd- kunnen met geen
andere raket de ruimte in, om
dat deze niet genoeg bergruimte
en stuwkracht hebben. Na lance
ring is de ruimtetelescoop diver
se malen door shuttles bezocht,
zodat de bemanning reparatie
werkzaamheden kon uitvoeren.
In 1998 zijn de samenwerkende
ruimtevaartorganisaties begon
nen met de bouw van een per
manent bemand ruimtestation.
De huidige problemen bij NASA
kunnen eivoor zorgen dat de ver
dere opbouw van het ruimtesta
tion ISS wel eens in gevaar kan
komen. Wellicht vertrekt dit jaar
geen enkele spaceshuttle meer
naar de ruimte. Op 1 maart zou
de Atlantis een nieuw onderdeel
van het ruimtestation moeten af
leveren en ook de driekoppige
bemanning verversen. Later dit
jaar zouden nog vier vluchten
richting ruimtestation moeten
volgen.
Ook de Russen zijn in staat de
bemanning van het ruimtesta
tion te vervangen. In het ongun
stigste geval kunnen de astro
nauten naar de aarde terugkeren
met behulp van een reddings
sloep die permanent aan het ISS
is gekoppeld. Op dit moment
hebben de Russen niet genoeg
capaciteit om de bouw van het
ruimtestation te voltooien. Deze
taak is vooral voor de spaceshutt
le weggelegd, terwijl de Russen
het ruimtestation van tijd tot
tijd van een nieuwe bemanning
voorzien en als dat nodig is een
nieuwe reddingssloep aan het
ISS vastkoppelen.
De spaceshuttles hebben een
laadruim met de afmetingen van
een touringcar en kunnen 17 ton
nuttige lading per keer de ruim
te inbrengen. De Russische Pro
tonraket kan een vergelijkbare
hoeveelheid materiaal de ruimte
inbrengen, maar de Russen heb
ben geen mogelijkheden om de
ze raket frequent in te zetten.
De Russische Sojoez, die wordt
gebruikt voor het verversen van
de bemanning, is veel kleiner.
Het vaartuig weegt bij lancering
ongeveer 7 ton en alleen het
middelste 2 ton wegende gedeel
te keert als capsule naar de aar
de terug. De Sojoez kan maxi
maal drie kosmonauten bergen.
De shuttlebemanning bestaat
normaal gesproken uit zeven
personen, maar er kunnen er
acht mee. Het best uitgeruste
ruimteveer kan met acht perso
nen aan boord maximaal 30 da
gen in de ruimte verblijven.
De vlucht van de Columbia was
vooral bedoeld om een reeks we
tenschappelijke experimenten
uit te voeren. In een speciaal la
boratorium van 6 bij 4 meter in
de laadruimte van het ruimte?
veer heeft de bemanning tiental
len van deze proeven uitgevoerd.
In oktober vorig jaar was de com
plete bemanning nog in het Aca
demisch Medisch Centrum in
Amsterdam, voor een experi
ment met een kieptafel, om vast
te stellen hoe gevoelig ze zijn
voor plotselinge veranderingen
in de zwaartekracht. De resulta
ten van het onderzoek zouden
nuttig kunnen zijn voor bedlege
rige patiënten die last hebben
van flauwvallen bij het opstaan.
Een ander Nederlands experi
ment, van de Vrije Universiteit in
Amsterdam, is bedoeld om ver
snelde botafbraak van ouderen
met weinig lichaamsbeweging te
ontrafelen. Daarnaast is er een
Gronings experiment aan boord,
van een bedrijf dat een biologi
sche luchtfilter ontwikkelt. De
onderzoekers wilden weten hoe
bacteriën in zo'n filter zich ge
dragen bij gewichtsloosheid.
