wrm*"*s&&L
[ZWITSERSCHE^
m_ P3AL5EM
>len
50 mülioen Roebel «allen op tyrt «orden
elaald. Gevaar voor oorlog met Japan
oa er niet zijn en overdeo Volkenbond
tgg Staling laug niet ontevredeo. Zoo ia
ia eenmaal een interview, dat de wereld
iers aal rond gaan I
De tragische mijnraiëp'ln' Bohemen is
o gevolgd door de arrestatie van den
irecteor-generaal der mijneo, Ir. Loecker
ao den hoofdingenieur Beysser, van drie
ie*^ ogenieura van den techoischso dienst
8n twee mgn-ingeoieurs, van twee buieau-
0 ngeoiears, die allen in het Hois van
r*' bewaring zijn opgesloten. Het geheele
ezelsohap wordt verdacht van dood door
cbald, omdat eeu kwartier voorde ramp
Daar boven gekomen mijoweiker hen
wk#ou hebben Kewa®rs,cbQW(l, dat er in de
afoi Bijoe° 8*8OBtw>bkeling was te bespeuren
io dat hy aanraadde alle mijnwerkera
tsar boveD te laten komeD. Op het ten
asle gelegde misdrijf staat een gevange-
jsstraf van drie jaren.
Het lijf-orgaan van den Praagschen
ienesj de „Ceske Slovo'« bevat bet be-
icht, dat het üoitsche ministerie van
iropapaods, voomemens is, Daast de
Joitsche gezantschappen in het buiten-
and, ook agenten voor de propaganda
e benoemen, die bet werk zullen ver-
ichtendat bet officieele gezantschap
liet kan doen. Niets nieuws onder de
;on 1 Want die toestand bestaat al vóór,
;ijdens en d£ den wereldoorlog, uiet alleen
roor Doitscbland, maar voor tal van
landen, too Frankrijk, Engeland, die in
'ele staten er er al dan niet officieels
ingestelde agenten op na plegen te honden,
lie voor den dienst van de propaganda
lorgdrageo.
Da wispelturige prima donna, Titulescn,
eeft zich na eindelijk brreid verklaard
het nienwe Koemeeneche Kabinet-
'atarescu toch maar de portefeuille van
loitenlaodscbe Zaken te oebeeren. De
Roemenië, ontstaan door het
vermuo'den .au Duc?, is dsarmede di tiui"
tiet opgilost. Tegen de IJzeren Garde
zullen nu wel zrer strenge maatregele0
worden genomeu daar wel vast schijnt te
staan, dat deze organisatie schuldig is
aan den moord op dan vorigen minister
president Duca.
De Volkenbond boekt zijn zooveelste
nederlaag. In het geschil tusicben Bolivië
en Paraguay over bet gebied vau de Gran
Cbaco, was eeu Volkeubondscou misie
naar Zuid-Amerika geroDden, om de beide
partijen tot overeenstemming te breogen
wat algebeelu is mislukt, gelijk deze com
missie uaar den Volkenbondsraad te
Gei è»c heeft geseii d. Het machtelooze
Bolivië was er natuurlijk wel voor te
vinden, maar hel kleiop, doch dappere
Paragoay dacht er niet aan de behaalde
vnordeelen prijs te geven. Gelijk de com
missie, die hel geschil losrchen Japan en
China zou regelen, keert ook deze com
missie dos met de kous up den kop nBar
Genève terug. Men za! er nu wel een
motie aanuemeo. En Paiaguay zal die
motie wel naast zich weten te deponeereD.
Arme machtelooze Volkenbond
Marious vau der Lubbe, de jcoge, wel
haast zwakzinnige Nederlander, welk bet
Rijksdaggebooiü brand stak, is Woens
dagochtend om half acht met den valbijl
ter dood gebracht, zonder dat de buiten
wereld van te voren iets omtrent de uit
voering van het vonn s bekend was.
De Duitsche regeering heeft het dos
aangedurfd iemand ter dood te brengen
volgens wetten, welke nog niet uiige
vaardig 1 waren, toen het misdrijf gepleegd
«erd. Evenmin heeft de Duitsche regee-
riog gereageerd op den officieelen stap
van de Nederlandeche regeering, welke op
wijziging van het vonnis, resp. gratie h&d
aangrd-ongen. (let laatste woord zal over
deze, het uieuwe Duitschland onteerende
terechstelling nog geeD«zin zijn gesprokeu
Het Bestuur van het Thoolsche Departement te midden der
aangeboden bloemen
Ziltend van links naar rechts de hh. M. C. v. d. Stel, Seor.-
Penningm., L. K. van Dijk, Eerelid, W. Moelker, Voorzitter,
G. Amsing, staande dr. P. J. Duinker en P. J. Blaas.
'■HET HONDERDJARIG BESTAAN
'■VAN HET DEPARTEMENTTHOLEN
DER MAATSCHAPPli TOT NUT
VAN 'T ALGEMEEN.
1 Januari 1834 is hier ter plaatse
Iopgericht het Departement Tholen
(der Maatschappij lot Nut van 't Alge-
1 meen. Voorzeker een aanleiding voor
I bet Bestuur om zoo'n datum niet
I opgemerkt voorbij te laten gaan.
I Verschillende plannen werden be-
I sproken en algemeen meende men
I dat men bij zoo'n gelegenheid den
I leden wel eens een avond mocht be-
I zorgen, eenigszins afwijkend van het
I gewone doel der Nutsavonden, en die
I een uitspanningsavond in den besten
zin van het woord zou kunnen worden.
Er werden een tweetal gezel-
I schappen geëngageerd die ieder op-
I zichzelf voldoende populariteit ge-
I noten en goed aangeschreven zijn.
om met vertrouwen dien avond te
vullen.
Zoo maakten Dinsdagavond zeer
velen zich op naar de zaal van Hotel
»Hof van Holland", teneinde deze
blijde herdenking mede te vieren.
De zaal bood een feestelijken aan
blik. Boven het podium vertelde het
opschrift." Departement Tholen der
Maatschappij totNut van 't Algemeen"
geflankeerd door de cijfers 1834—1934
van het heugelijke feit, terwijl de
zaal door een gepaste versiering in
I een feestelijk kleed was gestoken.
Een schat van bloemstukken stond
I op het podium als bewijzen van
sympathie met den dag van heden
en al spoedig werden de klanken
hoorbaar van de accordeonmuziek,
die Van Dijks Volendammers, voor-
loopig voor het publiek onzichtbaar,
vanachter het gordijn op het podium,
de zaal lieten invloeien, hetgeen al
direct een feestelijke stemming gaf.
Klokslag half acht viel de hamer
slag vanden Voorzitter, dhr W. Moel
ker, die de aanwezigen (de zaal was
geheel bezet) namens het Bestuur
het welkom toeriep ën allereerst op
dezen eersten bijeenkomst in het
nieuwe jaar zijn gelukwenschen aan
bood.
Inzonderheid werd een woord van
welkom gericht tot de afgevaardigden
der Departementen Bergen op Zoom
en St. Maartensdijk.
Spr. deelde mede dat de burge
meester Mr. A. j. van der Hoeven
wegens ongesteldheid verhinderd was
hier aanwezig te zijn, doch aan den
oudsten Welb. dhr G. van den Berge
had verzocht hem ais zoodanig te
vervangen, doch [zie, juist voor den
aanvang deelde dhr van den Berge,
spr. mede dat hij moeilijk deze taak
kon vervullen en hem had gevraagd
als oudste raadslid, deze taak over
te nemen, hetgeen hij niet had
kannen weigeren.
Daarna sprak dhr Moelker zijn
feestrede uit zeggende
Dames en Heeren! Het is mij
een voorrecht U allen op dezen
voor ons departement zeer gedenk-
waardigen avond het hartelijk welkom
op deze plaats te mogen toeroepen
bij het honderd-jarig bestaan van het
departement der Mij. van 't Nut voor
't Algemeen te Tholen.
In de tweede helft der Achttiende
eeuw (1784) is door den heer Nieu-
wenhuijzen het initiatief genomen
tot stichting dezer Mij., en zijn on
volprezen arbeid is door het welslagen
bekroond. Succesievelijk werden op
verschillende plaatsen in den lande
departementen opgericht.
Deze goede voorbeelden werden
door eenige vooruitziende Heeren ter
harte genomen, en zoo werd op 9
Januari 1834 het Departement Tholen
tot stand gebracht.
Nog een woord van waardeering
aan de nagedachte van die vooruit
strevende mannen.
Ook in onze gemeente stoelde de
jonge plant al heel spoedig uit. De
eerste scheut is de Nuls-spaarbank,
welke in 1835 werd opgericht. Dit is
een kind waarop de moeder met een
dankbaar oog mag neerzien. Dit kind
is de groote steun van de moeder
I geworden. Deze uiterst solide instel
ling, met een groot surplus hoven
1 de door spaarders ingelegde gelden,
geeft jaarlijksch van haar overschot
een gedeelte aan de Moeder Mij.,
welke daarmede verschillende onder
instellingen steunt.
Een verdere instelling welke met
eere mag worden genoemd is de
Thoolsche begrafenisbus. Een instel
ling welke is uitgegroeid tot een
voorbeeld van soliditeit. Zelfs wordt
er maar over 9 maanden per jaar
gecontribueerd. De drie wintermaan
den zijn van contributie vrijgesteld.
Ieder Tholenaar erkent bet nut van
deze mooie instelling ten nutte van
het algemeen.
Ook de Nutsbibliotheek neemt een
mooie plaats in onder de rij der
instellingen. Veel gebruik wordt hier
van gemaakt en vooral is dit van
groot belang orn de winteravonden
wat te bekorten. Ook het Hoofdbe-^
stuur der Mij. is overtuigd van het
groote nut dezer instelling, welke zij
op daadwerkelijke wijze heeft ge
toond door voor dit jubileum een
aantal boeken aan deze instelling to
schenken. Waarvoor ik nog van deze
plaats mijn hartelijken dank richt
aan het Hoofdbestuur.
Vele instellingen worden mede
door ons Departement zoowel moreel
als financieel gesteund.
Om ze allen te noemen en er
breed over uit te wijden zou wat te
tijdroovend worden.
Toch wil ik er nog even bij stil
staan dat ons departement ook op
onderwijsgebied steeds werkzaam
is geweest. De vroeger bestaande
zoogenaamde Fransche scholen voor
jongens en meisjes, en de teeken-
school, waarvan de school voor hand
en bouwkundig teekenen feitelijk nog
een voortzetting is.
Wanneer we dus al deze instel
lingen van algemeen belang nagaan
dan meen ik te mogen zeggen dat
ons Departement gedurende haar
bestaan (thans een volle eeuw) zeer
nuttig werk heeft verricht. En dat,
dit alles nu wel eens eenmaal op
feestelijke wijze mag woiden her
dacht. Ri'derien waarom we meenden
voor dezen avond niet beter te kun
nen doen dan het gezelschap „Van
Dijk's Volendammers" en den Confe
renciers Louis en Pollj Noiret uil
te noodigen.
Hel Bestuur hoopt van ganscher
harte dat u allen na ao op zult,
zeggen, die keuze is goed geweest
wij allen zijn voldaan.
Hiermede verklaar ik deze feeste
lijke bijeenkomst als te zijn geopend.
Luid applaus van de aanwezigen
volgde hierop.
Hierna werd het woord gevoerd
door het eerelid, de heer L. K. van
Dijk. In een goed doorwrochte rede
begon spreker de geschiedenis na te
gaan van de oprichting van de Mij.
tot Nut van 't Algemeen in '1784 door
dominé Jan van Nieuwenhuizen, eerst
Ned. Herv. Predikant te Aardenburg,
later als zoodanig te Monnikendam,
waar eerst de zetel der Mij. werd
gevestigd. Hel tijdperk der oprichting
geleek in vele omstandigheden op
het onze, overal woeling en twee
dracht, waaraan ons Volk ten gronde
scheen te gaan.
Nieuwenhuizen's doel was, hierin
trachten verbetering te brengen door
den i.g. derden stand op te helTen
en tot ontwikkeling te brengen door
hel geven van onderwijs. Dra werden
verschillende Departementen opge
richt, o.a. te Amsterdam, Rotterdam,
Utrecht, Haarlem enz. ^Staatkundige
twisten verscheurden ons land, Pa
triotten en Oranjegezinden betwistten
elkander de macht, en het scheepje
dreigde in de golven ten onder te
gaan. Hierdoor was het noodzakelijk
den zetel te verplaatsen naar Am
sterdam, waar deze thans nog is ge
vestigd, en de Mij. begon te bloeien.
Allerwege werden nieuwe Departe
menten gevormd, hetgeen eerst in
1834 te Tholen op 9 Januari van dat
jaar het geval was. Het ledenaantal
was toen slechts twintig, hetgeen
langzamerhand steeg.
De moederplant bracht al spoedig
een dochter voort, want in 1835 werd
door het Departement een Spaarbank
opgericht die nog ten huidigen dage
de moeder op ruime wijze steunt. En
dat het een sterke Dochter is, blijkt
wel uit het feit dat ze ruim 400 in
leggers heeft en aan deze ongeveer
135.000-gulden is verschuldigd, terwijl
de reserves zoo sterk zijn, dat, als
men al de inleggers het hun toeko
mende moet uitkeeren, de spaarbank
het niet onbelangrijke bedrag van
f58.000 zou overhouden. Hieruit blijkt
dus wel dat men voor inleg in de
Nuls-spaarbank niet bevreesd behoeft
te zijn.
Ook de Begrafenisbus is een stich
ting der Mij., terwijl deze ook zorgde
voor stichting en instandhouding van
SO en 60 ct per doos Nederlandsen fabrikaat
43297
de Nutsbibliotheek.
Spreker wees er nog op dat in
deze Bibliotheek lectuur is voor ie
dereen.
Daarna wenschte spr. het Bestuur
geluk met den dag van dezen, die
wel zeer opmerkelijk is vooreen ver-
eeniging 111 T holen, daar een hon
derdjarig bestaan zeer zeker een feit
vau buitengewone beteekenis is in
een plaats als Tholen.
Als voorzitter van de Spaarbank
bracht spreker ook de gelukwenschen
van deze instelling over, onder aan
bieding van een bloemstuk.
Hartelijk applaus weerklonk, terwijl
de voorzitter van hel Departement
dhr. van Dijk dank bracht voor het
door hem gesprokene en den geluk-
wensch van de Spaarbank.
De heer Van Der Stel deed voor
lezing van twee telegrammeneen
van het Hoofdbestuur, liet andere
van dhr. Jac. van Elsacker.
Hierna sprak dhr. van der Stel, sec
retaris van het Dept. als volgt
Geachte Vergadering
Het zij mij vergund, als secretaris
van dit Departement enkele woorden
tot U te mogen spreken.
Weliswaar heeft onze geachte
Voorzitter U in korte trekken uiteen
gezet wat het Departement sedert
zijn oprichting heeft gepresteerd en
behoef ik derhalve LT hieromtrent
niets meer te melden
Toch wil ik deze gelegenheid be
nutten U kenbaar te maken hoe
moeilijk het is, ook voor ons Depar
tement, vooral in de dezen tijd, zich
aan te passen aan de wisseling
der maatschappij- en wereldbe
schouwingen.
Onze leden bezoeken, ik zou haast
durven zeggen, zeer getrouw onze
Nulsavonden waarvoor het Bestuur
wel zeer erkentelijk is.
Deze avonden, die in hoofdzaak
zijn belegd lot leering en ontspanning
mogen evenwel niet het hoofddoel
zijn van uw lidmaatschap.
Ik zou U dienaangaande de eerste
twee artikelen van onze Nutswet in
herinnering willen roepen en voor
diegenen onder U die deze niet
kennen zij bier medegedeeld dat
deze artikelen voorschrijven:
le Naar de beginselen van Christe
lijke Godsdienst algemeen volks
geluk te bevorderen en
2e dat de Maatschappij streeft naar
bereiking van haar doel, onaf
hankelijk van eenige Kerkelijke
of Staatkundige partij.
Teneinde tot dit doel te geraken
is het noodzakelijk dat een innig
contact wordt onderhouden tusschen
het Bestuur en de leden van het
Departement en is het daarom zeer
wenschelijk dat U ook op onze huis
houdelijke vergaderingen aanwezig
zijt tot uitwisseling van gedachten
die er toe kunnen leiden, dat ons
departement, meer nog als tot op
heden geschiedde, nuttig en opbouwend
werk kan verrichten.
Honderd jaren overzien en dan
aantoonen wat gedurende dien tijd
van belang is geweest, is niet ge
makkelijk. En zeker geldt dit voor
een ieder, die van de bereikte hoogte
terugblikt naar lagergelegen velden,
waarin de arbeid werd aangevangen.
Hoe verder het oog tracht door te
dringen in het verleden, des te waziger
zijn de beelden, en menig bouwwerk,
destijds mei veel overleg opgericht,
valt niet meer op.
Hoe dan een juist beeld te geven
van hetgeen is geschied beginnende
bij de oprichting, 100 jaar geleden?
De mogelijkheid is niet uitgesloten
dat zij, die thans ons Departement
besturen zich geen voorstelling kun
nen maken van den arbeid, besteed
om dit Departement in het leven te
roepen, in te richten en te doen
aanvangen.
Onder welke omstandigheden en
wanneer het initiatief werd genomen
tot het stienten van dit Departement
wordt in het „Historisch Overzicht"
U nader uiteen gezet.
Jammer is het, dat de gegevens
welke daaromtrent in de archieven
te vinden zijn ons hieromtrent niet
alle zekerheid geven.
Wel weten wij dat ons Departe
ment onmiddellijk op deugdelijke
grondslagen gevestigd is, waaraan
wel overleg en degelijk werk moet
zijn voorafgegaan.
Veel wat toen is ontworpen, bleek
niet alleen zeer nuttig, maar is thans
nog onmisbaar.
Reeds hierom hebben de oprichters
aanspraak op onze groote erkente
lijkheid.
Aan de waardeering, welke wij
voor ieder Bestuurslid hebben dat
aan ons Departement verhouden is
geweest of nog is, meenen wij niet
te kort te doen, wanneer wij te dezer
plaatse van hen allen weinig zeggen.
Dat de een meer en de ander miuder
van zijn krachten aan ons Departe
ment heeft kunnen geven spreekt
haast vanzelf.
Het staat echter tevens vast, dat
in het algemeen ons Departement
het groote voorrecht heeft gehad dat
het geheele Bestuur op uitnemende
wijze samenwerkte.
En niet het minst hieruit putten
wij goeden moed, om, ondanks de
minder gunstige algemeene toestand
den met opgewektheid den afgelegden
weg en de bereikte resultaten te
overzien en onbevreesd voor wat de
komende tijden ons zullen brengen,
den arbeid in de toekomst voort te
zetten.
Vooral nu, en dat is mij zeer
groot genoegen U te kunnen melden,
dat wij bij de herdenking van het
100 jarig bestaan van dit Departe
ment, het 100ste lid op onze leden
lijst hebben ingeschreven.
De sterke groei van ons ledental
is voor mij het beste bewijs dat in
Tholen het nut van het NUT niet
wordt onderschat en dat wij ons, hoe
langer hoe meer in de belangstelling
van onze medeburgers mogen ver
heugen.
Ik wil eindigen met het uitspreken
van de hoop dat ons ledental zich
gestadig zal mogen uitbreiden en dat
wij in de toekomst nog veel en nuttig
werk mogen verrichten, daartoe in
slaat gesteld met den steun van „U".
Ook hier bedankte de voorz., dhr.
van der Stel voor zijn uiteenzetting.
De heer Moelker droeg daarna de
Voorzittershamer over aan dr. Duinker
en richtte namens het Gemeentebe
stuur een woord van gelukwensch
tot de jubileerende afdeeling Roerde
nog aan welke een belang voor Tholen
een instelling als het Departement
heeft en sprak ook voor de toekomst
de beste wenschen uit.
De heer Duinker dankte voor deze
woorden.
Daarna sprak namens het Nuls
departement te Bergen op Zoom dhr.
K. Hofland die de gelukwenschen
overbracht vau dit Departement.
De heer Amsing vertolkte de ge
lukwenschen van „Concordia" en
„Olympia" en bood namens iedere
vereernging een bloemstuk aan. Hij
deelde mede dat „Olympia" als blijk
van sympathie met dit jubileum 17
Januari een uitvoering aan het De
partement aanbiedt en sprak den
wensch uit dat alle hier aanwezigen
dan ook blijken van belangstelling
zullen geven.
Dr. P. J. Duinker vertolkte namens
het Groene Kruis en de afd. Tholen
van het Centraal Genootschap en de
Nutsbibliotheek de gelukwenschen,
namens iedere instelling een bloem
stuk aanbiedende.
De heer Dekker vertegenwoordigde
de School voor Hand- en Bouwkundig
teekenen en bood met de gelukwen
schen een bloemstuk aan.
De heer A. J. W. Smith sprak na
mens de vereeniging D.O.V. ook als
blijk van sympathie bloemen aan
biedende.
De heer J. Brevet voerde het woord
namens het Dept. te St. Maartensdijk
en bracht diens gelukwenschen over.
De heer C. Hollestelle wenschte
als Bibliothecaris van de Nutsbiblio
theek het Departement geluk.
Namens de Familie Hoek werd
door dhr. Amsing een mooie bloe
menmand aangeboden.
Vanzelfsprekend applaudiseerden
de aanwezigen iederen spreker.
Voorts was er een bloemstuk van
de Vereeniging schooltuintjes.
Dhr Moelker bedankte alle sprekers
afzonderlijk waarmede het officieel
gedeelte van dezen avond was af-
geloopen.
Daarna namen Van Dijk's Volen
dammers op het podium plaats. En
al dadelijk had dit ensemble, dat
velen van de radio bekend is, contact
met de zaal. Virtuozen zijn het op
hun accordeons en de leider, de heer
Van Dijk bracht met zijn mimiek
waar dit pas gaf, de lachspieren danig
in beweging. Kunst zit er in de muziek
die de Volendammers ten gehoore
brengen. Vooral kwam dit uit bij de
selectie uit de opera FaustenTraviata.
Van Dijk's Volendammers hebben
zeker wel niet in het minst bijge
dragen tot liet welslagen van den
avond. Daverend was het applaus na
ieder nummer.
De Heer en Mevrouw Noiret, die
den avond verder aanvulden, brach
ten beschaafde kunst. Reeds dadelijk
bleek dit bij het opt reden van dhr.
Noiret, die reeds in de eerste minuten
