IERSEKSCHE EN
THOOLSCHE COURANT
NIEUWSBLAD VOOR HET EILAND THOLEN.
va
BONBONS
No. 2387
Vrijdag 28 November 1930.
Acht en veertigste jaargang
Tholen, Poortvliet, Scherpenisse, SI Maartensdijk, Stavenisse, St. Annaland en Oud-Vossemeer.
VAN DIXHOORN
BOTERLETTER
Nerveus
VAN DIXHOORN
Iets over oude gebruiken en de Gilden.
FIRMA J. M. C. POT - THOLEN.
BERGEN OP ZOOM
SINDS 1856.
Mijnhardt's Zenuwtabletten.
n
Pih'aI
Kremerstraat, Tel. 189 Bergen op Zoom
Luxe- en Wichtsdoozen.
f
Hoelang oude gebruiken en gewoonten
bij de bevolking voortbestaan en hoe diep
deze in bet bewustzijn kunnen zijn inge
worteld, bewijst o. a. ook wel het Sint
Nicolaasfeest, dat nog telken jare op den
5en December over ons geheele vaderland
wordt gevierd.
Iedereen ziet of zag in zijn jeugd die
'oede oude Sinter Klaas weder gaarne uit
jpanje terugkomen.
Meestal verschijnt deze met zijn zwarten
knecht en wordt voorgesteld zittende op
ïen schimmel, die met zijn pooten op
iaken of schoorsteenen steunt als wilde
lle nen daardoor uitdrukken, dat alle goede
'ti iaken, zooals ook de geschenken voor de
elj eugd hun oorsprong in den hemel vinden
f nn/Vnlo mnn -Hl ln d1 x Vl.i
Dit blad verschijnt eiken Vrijdagavond.
Prijs per kwartaal f0,80; met Geïllustreerd Zondagsblad f 1,37®,
franco per post f 1,05 -f 15 ct. disp. kosten.
UITGAVE
TELEF. INTERC. No. 16.
Advertentiënvan 1 tot 4 regels 75ct.; iedere regel meer 17»/a ct
Grootte der letters naar plaatsruimte.
Bij abonnement aanmerkelijke prijsvermindering.
)f zooals men dit in den regel uitdrukt,
lat de zegen van boven moet komen.
De oorsprong van dit feest verliest zich
n de duistere oudheid en vindt zijn oor-
iprong in de vereering door de kerk van
ien bisschop van Myra genaamd Nicolaes,
Heinde 4e eeuw onzer jaartelling geleefd
leeft en die later om zijn goede werken
leilig verklaard zijnde, de schutspatroon
Ier kinderen werd.
Dr. Eelco Verwijs zoekt het begin nog
veel vroeger en gaat zelfs in zijn naspo-
It ingen terug tot den Germaanschen voor-
c< ijd en beweert dat het ontleend is aan
ici iet heidendom en zou voorstellen den
ioorschen God Wodan (Odin) gezeten op
ijn paard Kleipnir en gevolgd door zijn
rouwen dienaar Eckart.
Doch hoe dit ook moge zijn, het is onge-
wijfeld een feest, dat evenals de kermis
- in de beteekenis van kerkmis dat
,11 overgebleven uit den tijd voor de Refor-
l(1 latie.
Dat de oude gebruiken uit de XVle eeuw
oor de Hervorming maar niet op een
ogenblik werden afgeschaft, bewijzen wel
39720 10
vele overleveringen ende aanteeke-
worden moest men poorterrecht bezitten en
ook werd nog vooraf een bewijs van bekwaam
heid geëischt, er werd daarenboven een in
tree of zoogenaamd „inkoomgeld" gevorderd.
Bij het verlaten van de broederschap moest
eveneens zeker bedrag worden voldaan.
Kwam een der leden te overlijden dan
vorderde men van de nazaten een som
bekend onder den naam van „doodschuld",
welke meestal was bepaald voor een man
op 5 s. voor een echtgenoote op 3 s. en
voor een kind op 1 s. 8 d. VI.
Bij het afsterven van een der broeders
moest daarvan onverwijld aan den deken
kennis worden gegeven, bij verzuim eischte
men van de nagelaten betrekkingen een
boete. Bij het ter aarde bestellen moesten
alle mannelijke leden tegenwoordig zijn,
wanneer men minste geen wettige redenen
kon opgeven, ook weder onder bedreiging
van een geldboete uitgedrukt in Ponden
Zwarte3).
Op den daarvoor door de Magistraat
in de keur vastgestelden dag, die overeen
kwam met den herdenkingsstond van den
beschermheilige, werd in een daarvoor be
stemde zaal een bijeenkomst gehouden,
daarbij rekening en verantwoording van
inkomsten en uilgaven opgemaakt en een
ledenlijst overgelegd.
Bij die gelegenheden werd het overschot
der gelden voor een groot gedeelte ver
teerd. Dat het er alsdan vaak daarbij ru
moerig toeging en er aardig wat gegeten
en gedronken werd. is bekend gebleven
zoo vond ik in het jaar 1599/1600 bij het
vettewariers- en kramersgilde niet minder
dan 6 vaten Bergsch bier opgebracht,
waarvoor 5 L 14 s. of f 34.90 werd ver
antwoord, aan accijns moest daarvoor
3 L 9 s. is f20.70 worden betaald, waaruit
men ziet, dat deze belasting toen ook al
even drukkend was als thans.
Doch wat inzonderheid het laatstge
noemde gilde voor had op de andere was
dat op den St. Nicolaasdag het geheele
volk mede feest vierde, tevens bevat de
keur welke dagteekent van 10 Juli 1617
de volgende bepaling in betrekking tot de
kinderen
„Item so wanneer gildebroeders, crijgen
ofte achterlaten, eenighe kinders, die be-
geeren deeze Neringe te doen, die sullen
geheel vrij sijn, soo verde sy geboren syn
ten tijde als haer vader in 't gilde is geweest
te weten van de manspersonen ergo sullen
die vaders gehouden sijn hunne kinders
aen te geven in wat tijt, dat die geboren
sijn er alsoo op den bouck te stellen ende
wat kind haere naem op de bouck niet
gevonden wert en sullen voor geen vrije
gildebroeders aengenoomen worden."
Hieruit blijkt, dat het stadsbestuur ook
de kinderen niet heeft vergeten, ware er
steeds goed boek gehouden geworden, dan
zou deze bepalin» een belangrijke aange
legenheid zijn voor die gene welke vroegere
geslachten moeten opsporen, waaromtrent
ons vaak vooral wat de geboortedatums
van personen betreft, de bescheiden ont
breken.
Ook de ouders vergaten bij die gelegen
heid hun kinderen niet en overladen deze
met geschenken en versnaperingen en de
bakkers gaven bij die gelegenheid aan
hun koekjes de vormen van bloemen en
hartjes, als die bij de traceeringen van
bovenlichten boven ingangen en in ramen
der gotische kerken voorkomen.
Eenige der wereldlijke gilden, van de
kerkelijke niet te spreken, kwamen na de
Hervorming weldra in 't gedrang.
Onder deze behoorden ook die der Clo-
venie/s en die der Kruisboog alhier.
Op 4 Juli 1579 aldus verneemt men uit
de stadsresolutiën, belegden alle nieuwe
en oude wethouders der gemeente met de
dekens en gezworenen van de beide gilden
een vergadering, om te beraadslagen over
de schulden, waarin de stad door de kosten
van het leger en den oorlog was geraakt.
Alstoen werd besloten de bedoelde corpo-
ratiën te ontbinden en de goederen ten
bate der stad te verkoopen.
In 1580 verneemt men vervolgens, dat
het zilverwerk bij een Antwerpschen koop
man Ancelmus Cocquel was verkocht.
Doch de toestand was alstoen nog van
dien aard, dat de stad door den Magistraat
moest worden bewaakt en legen onver-
hoedsche aanvallen beveiligd; daarom werd
in 1584 besloten een corps schutters uit
de burgers op te richten, onder bepaling
dat deze zouden bewapend worden „met
de busse". Dit zijn de vermaarde schutters,
die tot aan het begin der 20e eeuw in
ons land in de meeste plaatsen bestaan
hebben.
Ook de rederijkers gingen spoedig na
de Reformatie hun ondergang tegemoet
ook tengevolge van de tegenkanting van
wege het bestuur en de beide predikanten.
Wanneer men andere schrijvers over
het gildewezen in vroeger dagen raadpleegt,
treft het ons b.v. in een beschrijving van
de rederijkerskamer te Goes in de Zeeuw-
sche Volksalmanak van 1844 door dr. R.
C. H. Romer, dat deze het doet voorkomen
alsof deze broederschap voornamelijk zijn
opkomst te danken had aan het gilde dei-
handboogschutters van St. Sebastiaan.
Later is dit in het Zeeuwsch jaarboekje
van 1855 door dr. J. Ab. Utrecht Dressel-
huis wel wederlegd, doch gaat men na
wat hier geschied is en dat van het op
heffen der cloveniers en die der kruisboog
schutters, de rederijkers niet veel meer te
beteekenen hebben gehad en zelfs werden
opgeheven, dan zou men geneigd zijn de
eerste schrijver wel eenigszins gelijk te
geven.
Bij de volgende resolutie van den Magi
straat werd dit gilde ontbonden
„Op den 47en November '1597 hebben
Bailui, burgemeesters ende schepenen col-
legiater vergaderd zijnde voor hun ont
boden Anthonij Leijsz., als Prince van de
camer van Rethorica, ende hem afgeeijst
de keure van de camer van Rethorica bij
ons verleent, mitsgaders de wilkeure bij
henl gemaect ende hem Prince belast op
de hoocbste boete ende op zijn poorter
schap geen vergaderinge ter cause van de
camer meer te houden ende de voern.
keuren opgesloten, op de stadhuyse, van
gelycke es ten voern. daghe mede in voern.
collegie ontboden Corns. Breijel, als knape
van den voern. Camer ende hem op ge
lycke penen als boven belast die van de
camer van Rethorica nijet meer te ver
gaderen, noch in hunne camer noch elders
ende heeft den vers. Prince bij eede ver-
claert, dat in zelve camer zijns weten geen
andere keuren en zijn als hij alhier over
geleverd heeft."
Jammer genoeg voor de geschiedenis
daarvan zijn deze stukken in het archief
niet bewaard geworden.
Op den 14 Juni hebben eenige ingeze
tenen, aan welks hoold de secretaris
Jhr. Philibert van Borssele stond, nog ge
poogd het gilde weder op te richten doch
te vergeefs, het werd nimmer weder in
zijn vroegere luister hersteld.4)
Andere gilden als bijv. die van de kra
mers, visschers, bakkers en timmerlieden,
namen nog in de 17e en 18e eeuw in bloei
toe, er waren er zelfs die hun ledental
zagen verdubbelen doch dit neemt niet
weg, dat zij door de Fransche omwente
ling alle te gronde gingen.
Tholen, 26 November 1930.
C. HOLLESTELLE.
overleed 17 Januari 1627, Hij was gehuwd met
Jonkvrouw Lucrelia van Hertsbacke.
en overspannen onmatig
en slapeloos. Men gebruike
hiertegen de zennwstillende ea zenuwsterkende
Qlazen Buisje 75 ct. Bij Apotb. en Drogisten,
7 39719
POSTERIJEN EN TELEGRAFIE.
Om de hieronder vermelde bestemmingen nog
voor 1 Jan. 1931 te bereikeD, kau de correspon
dentie worden verzonden als volgt
Laatste bus.
Canada (Montreal) 17 December 18.50 unr.
China (Shanghai) 12 December
Curacao (Willemstad) 11 December
Japan (Sbimonoseki 14 December
Nederl. lndië, Sabang en Medan Zeepost
1 Dec. 18.50 unr Mail 10 Dec.
Luchtdieost Londeu-Kanchi 11 Dec.
BataviaMail 3 December 18.50 uar.
Lnchtdienst Medau-Palembang-Welte
vreden 10 Dec. 18.50 uar.
Lachtdien8t Londeo-Karachi en Medan-Palem-
bacg-Weltevreden 11 Dec. 18.50 uur.
Bovengenoemde en meer afgelegen bestemmingen
op 10 Dec. per luchtdieost Amsterdam-Bandoeog
18 50 uur.
Suriname (Paramaribo) 15 Dec. 18.50 our.
V. S. van Amerika (New-York) 19 December
18.50 nur.
Zuid-Afrika (Kaapstad) 10 Dec. 18.50 uur.
P.S. De overtochtsduur is berekend tot de
plaatsen achter de landen vermeld.
Voor verder gelegen bestemmingen is in het
algemeen verzending met een vroegere gelegen
heid gewenscht.
J0
39721
1) Pioter Cuper onderteekende in 1580 reeds de
rekening der Gereformeerde Kerk. Marinus Werc-
kendet was drossaard van St. Maartensdijk.
Jans Liens, was schepen en Rentmeester van den
Prins van Oranje.
2j Eigenlijk bestond het bestuur uit twee dekens,
waarvan een boekhouder was en twee gezworens,
welke jaarlijks werden vernieuwd.
3) Het pond zwarte was het Tournooisch van het
destijds geldende Pond Groote, het was daarvan
1llQ gedeelte.
4) Jhr. Philibert van Borssele van 16141623
secretaris en van 16231625 burgemeester te Tholen,
was een beoefenaar der dichtkunst, in 1625 werd
h(j Rentmeester van Zeeland Beoosten Scheld en
30
LAND- EN TUINBOUW.
Van de 8 deelnemende toornen aao den 3eu
Legwedstrijd te St. Maartensdijk, waren 7 toornen
witte Leghorns en 1 toom Noord-Hollaodsche
blauwen de Leghorns gaven gemiddeld 178
eieren, de andere slechts 110.
De gemiddelde prodactie was over de drie
wedstrijden respectievelijk 144,6139,4 en
169,5 eieren, alzoo een mooi sncces bij den
laatsteu wedstrijd.
le prijs verkregen Gebrs. van den Berg te
Nieuwerkerk totaal 1177 eieren, gemiddeld 196
ter waarde van f 63.36 of per hen f 10.56.
Protestvergadering in den Haag.
Men schrijft ons
Er zijn io de laatste weken circulaires ver
spreid en advertenties in de bladen geplaatst
voor ten protestvergaderiDg in den Haag opge
roepen door een Comité van Actie, waarvan de
heeren Mr. Wagtho en J. A. Baars respectievelijk
Voorzitter en Secretaris zijn.
De laatste is redacteur van de Fascistische
Bezem. Als spreker zal o.m. optreden dhr Braat
lid van de Tweede Kamer der Staten Generaal
voor de Plattelandersbond.
Hieruit blijkt, dat we hier te doen hebben
met een politieke actie, die door een protest-
vergrfdering voor ontevredenen de aandacht op
zich tracht te vestigen.
De georganiseerde landbouw staat hier geheel
buiten, zoodat ook den landboawers wordt aan
bevolen om zich van deze actie geheel te ont
houden. Een dergelijk optredr.n toch kan slechts
de georganiseerde actie van de landbouworgani
saties schade?-.
De crisisvergadering te Goes die door 1600
personen is bezocht en door meerdere in andere
provincies zal gevolgd worden heeft voldoende
bewezen in welke richting we moeten gaan. Er
moet een krachtig eenheidsfront gevormd worden
door de landbouworganisaties die plm. 160.000
leden omvatten. Iedere politieke actie op de
wijze als door Braat en consorten is opgezet, zal
de boereubelangen alleen kunnen schaden. Wan
neer er naar den Haag moet worden gegaau
dan onder leiding van onze eigen voormannen,
wanneer die daarvoor de tijd gekomen achten.
THOLEN, 26 November 1930.
ali.ito At
