IERSEKSCHE EN
THOOLSCHE COURANT
NIEUWSBLAD VOOR HET EILAND THOLEN.
Hei Wiegekind
Bij Examens
Doorzitten
Vrijdag 30 Mei 1930.
Zeven en veertigste jaargang
len, Poortvliet, Scherpenisse, St. Maartensdijk, Stavenisse, St. Annaland en Oud-Vossemeer
)e Twee Broeders.
Pieter van Berghem en zijn tijd.
RECHTZAKEN.
PIIDAI
mT UIvUL
Dit blad verschijnt eiken Vrijdagavond,
er kwartaal f 0,80met Geïllustreerd Zondagsblad f 1,375,
franco per post fl,65 4- 15 ct. disp. kosten.
UITGAVE
FIRMA J. M. C. POT - THOLEN.
TELEF. INTERC. No. 16.
Advertentiënvan 1 tot4regels 75ct.; iedere regelmeei'171/,
Grootte der letters naar plaatsruimte.
Bij abonnement aanmerkelijke prijsvermindering.
ct
PUBLICATIEN.
HERZIENING DER LIJST VAN
INKWARTIERING.
meesters en Wethouders van Tholen maken
dat op heden is aangeplakt en gedurende
dagen, van 28 Mei tot en met 10 Juni aan-
ter gemeente-secretarie voor een ieder ter
is gelegd de herziene lijst, bevattende de
der inwoners, die voor het verleenen van
iering en ODderboud aan krijgsvolk in aan
komen, met aanduiding van de mate waarin
unner, naar gelang van de beschikbare ruimte
'oning, en van de gebouwen en getimmerten
Hing bruikbaar, geacht wordt daarin te kunnen
itingen omtrent het indienen van bezwaren
e lijst zijn ter gemeentesecretarie te bekomen.
;n, 26 Mei 1930.
nen kalm en helder, indien men vooraf
lijnhardt's Zenuwtabletten gebruikt.
Koker 75 ct. Bij Apoth. en Drogisten.
17en April 1577 koos Tholen de zijde
en Prins en twee jaren later krijgt zij
ng onder kolonel Jhr. Frederik van Dorp.
iddels wordt de stad veriterkt, temeer
iet plan van den Hertog vaD Parma is
kt om Bergen op Zoom te belegeren en
te hernemeü.
in November 1573 had de PriDS een
op de stad beproefd onder Jhr. Arend
irp, den Gouverneur van Zierikzee. In den
van 8, volgens anderen van 13 November
deze voor de stad, rent met een 40-tal
manschappen de Waterpoort open, doodt
soldaten van de wacht, doch wordt na
oedig gevecht in de Brugstraat met achter
van vele dooden en gevangenen, terug-
bc. Sedert den 25en April 1572 had de
Q vast garizoen onder het opperbevel van
jaansche Overste Mondragom.
ondanks de Spaansche bezetting waren
de stad vele, „sectarissen", of aanhangers
Geuzen en dezen hadden hun hoop op
rins gevestigd. En toch, die hoop werd in
fovembernacht van 1573 beschaamd. Het
che garnizoen kwam op de been en ver
net groot verlies de indringerp.
de aanvoerders der Priosgezinden waren
veld Schoonewal, Bolle, Kloet, Steeland
teville. Haverschot was doodelijk gekwetst
lobSimonszoon De Rijk, een der aanvoerders
Watergeuzen, die zich bij de inname van
riel had onderscheiden, werd gevangeu
r na 1577 is het getij gekenterd. Een
Magistraat wordt gekozen Frac fiis Rezeu,
Nicolaas Pancraesz en Quirijn Adriaansz
i, Burgemeesters,Cornelisz Jansz van Bergheo
MariDusz Adriaan Franse, Jacob Janse,
loost DimmeDsz, Jan Cornelis van Dordth,
Jansz Stryt en David Cornelisz als
oeD.
ir de fioantieele toestand der stad is verre
'oosklearig. Onderscheidene belastingen
voorgesteld. Balthen Hubrechtsz, een der
'hoolsche burgers2) die door den Bloedraad
FEUILLETON.
VII.
idt Jan van Bergsn zijo beesten zoo mager,
hier om eten komen roept een ander,
el neen, hij gaat een heele kodde herten
schorren houden daar moet hij geen
ld voor betalen", klinkt het weer spottend,
irschijning van den rentmeester maakt een
aaD die opmerkingen. Hij gelast, het dier
en burcht ie vervoeren en nu wordt het
slede gelegd en door de Znidpoort naar den
t van Jan van Bloois gebracht. De verschij-
'an een hert in deze streken is zeker een zeld-
leid, en heer JaD, die wel weet, dat dit
et eenige hert op zijn domein is, laat de
sgierige menigte ongestoord nog eenigen
op het voorplein van zijn kasteel „Klein
het dier bewonderen, temeer, daar do
tkingeo, die hy terloops opvangt, eu die
vleiend zijn voor den heer van Bergen, hem
ongevallig in de ooren klinken.
van Bloois is een machtig heer 1 Met
taidene leeoen, zoo in Holland als Zeeland,
verleid, en daarom vertoeft hij nu hier,
laar. Tholen is hem evenwel lief eu tal vau
chten schonk hij de opkomende stad hij
met „bannissemeot ende confiscatie" hanner
goederen waren veroordeeld (1570) is weer in
stad en gaat op reis naar Middelburg om te
verzoeken den verkoop der Fraterniteitsgoederen
waaronder ook zijn gecoüfisceerd goed was.
Vanwege de vele schulden der stad, wagen
vele schippers het niet uit te zeileD, uit vrees
van aan den ketting te worden gelegd. In 1580
werden dan ook sommige schippers te Antwerpen
aangehouden.
De stad moet de voor dien tijd aanzienlijke
som van f 1000 opbrengen voor de lasten van
Bergen op Zoom, Sluis en Oostende. Te vergeefs
zoekt de Magistraat eene leening te sluiten. De
stad had echter geen crediet. Tuen gaf de Magi
straat een voorbeeld, want Francais Rezen gaf
f 600, de toenmalige Borgemeester Jacob de Bout
heer van Vrijberghe f300, de audere Borge
meester Quirijn Adriaauz Struve f 50 en de
schepenen Cornelisz Hendriks insgelijks f 50 tot
bijeeobrenging van het door de Stalen gevorderde.
Kort daarop is de Prins naar Tholen gekomen.
Met zijn jacht kwam hij voor de stad ten anker.
„Sijue Altesse" staat wuivend op het dek van
zijn vaartuig. Het volkt juicht en waift den
Prins toe van de wallen. Frab$jis Rezen en de
heide Burgemeesters werden aan boord van het
jacht geroeid, Ondertosscben brandden de pek
tonnen en heeft de Magistraat het volk van
brandstof voorzien voor de illuminatie op de
walleD.
Voor een verblijf in de stad was er toen geen
gelegenheid, maar de Prius belooft den Baljuw
en den beide Burgemeesters weldra de stad te
zullen bezoeken.
Eo hij hield woord. Want „Syoe Hoogheyt"
arriveert den 20 Sept. 1583 en brengt twee
dagen te Tholen door ten huize van Jhr. Pieter
van BergheD, den gewezen Watergeus en schoon
zoon van Fraopois RezeD. Gedurende die twee
dagen zijn er groote feesten in de stad. Uit
bundig is de vreugde der bevolking, „Oranje
boven 1". Vreugde vuren worden op de markt
en op de wallen ontstoken. De Magistraat voor
ziet „die goede lieden" van alles.
Ter eere vau den Prins zorgde de Magistraat
voor 123 pond vleesch, voor drie vette schapeD,
voor twee lammeren, voor een hamel3) voor een
groote menigte hazen, patrijzen, kalkoenen en
voor veel wild. Aan drank bestelde bij een oks
hoofd bier, een half aam4) wiju met een groote
hoeveelheid Rlijnschen wijn en Balthen Hubrechtsz
schonk vanwege de kerk Dog een okshoofd5) roodeu
wijn. Vegetariërs of geheelonthouders waren ODze
Geref. vaderen niet, trouweos men kweekt geeu
Calvinisten hij den choladeketel
De gastheer van den Prius en de gastvrouw
waren Jhr. Pieter van Berghem en zijne huisvroQw
Elisatoeth RezeD, de dochter vau deo Thoolschen
Baljuw Fraii9 iis Rezen, die te Tholeu een grooten
invloed had. Ziju schoonzoon van Berghem, of
schoon gewezen Watergeus, trad niet zoo op den
voorgroud, al was zijn huis het middelpunt der
Thoolscbe aristocratie zijner dagen, hoogstwaar
schijnlijk door de kwaliteiten zijner vrouw Elisa-
beth Rezen.
In 1599-1600, van 1601-1604-1605 treffan
wij hem aan als Schepeu en in 1599, 1602,
1608 vinden wij zijn naam als Burgemeester
vermeld.
Hij was een zoon van Jhr. Jacob van Bergem
versterkte ze nog kort geleden zoo, dat de poorters
gerost op hun wallen en muren kunnen ver
trouwen.
„Klein Egypte", de bnrcht, niet sierlijk, maar
hecht gebouwd, behoeft evenmin een beleg te
vreezeu. Op een kwartier afstand van de stad
is het door een breede laan daarmee verbonden,
terwijl tal van boomgaarden de overigens naakte
omgeving verlevendigen.
De Tholenaars gevoelden zich onder hnn goed-
aardigeu heer dan ook vrij eo veilig, en waar
zijn belangen bedreigd wordeo, weet hij, dat hij
op hen vertrouwen kan.
De avond is gevallen de laan raar den barcht
steekt met de omgeviDg somber af tegen de
roodgetinte lncht.
Het voorplein is verlatende brug over de
slotgracht is tegen de hamei opgetrokken, eD
eeuzaam ligt de barcht tusschen het geboomte.
Ook de stad slaapt. Het avondrood verbleekt.
Nachtelijk duister heerscht op en om het eiland,
het rusteloos bruisen der golven geeft iets eigen
aardig bekoorlijks aan die stilte.
Plotseling klinkt eeu doffe hoefslag in de
zaodlaan. Een raitër nadert langzaam het s'ot,
doet den horen schallen en vraagt toegang.
De portier, opgeschrikt nit zijn slaap, vertrouwt
zijn ooren niet. Sinds jaren in dieDat van zijo
heer, kan hij zich zoo'n onverwacht Dachtelijk
en Anna van Ruyven, aij een dochter van Frans
Rezen en Jhvroawe Barbars van Grevenbroeck,
Een zerk op een grafkelder in de koorkerk dekt
han beider gebeente. In het midden een schild
met het wapen van Berchem eu Rezen en uit
de heimet een manshoofd met lange mots, als
motto „in trouwen vast".
Voorts de k wartierwapeDSvan Berchen-Ruy /en,
Schoonhoven-Luningen, Hincart-Cats, Conterean-
But(i)iDgen. Van boven twee engelen met ba-
zainen, onder het opschrift:
„Hier leijt begraven Joncheer Pieter vau Ber
chem, heer Jacobs zone, die starf in 't jaer ons
heeren MDC ende VI, op den VI dag van Mey.
Ende Joucvronwe Elisabeth (van) Rezen, sijne
huysvronwe, die starf op den VII dach van No
vember des jaers ods heeren MDCv6)
Nog twee en dertig jaren hebben zij te zamen
geleefd, de echtelieden, sedert de heachelijke
dagen, toen zij deo Prins hebbeii geherbergd
zij overleed iu 1615 en hij het volgende jaer
maar die paar dagen waren voor Tholen onver
getelijk. 1573 en 1583, tien jaren vau Spaansche
dwang en soldatesks en van herkregen vrijheid.
Zij hadden gezien, dat de helft der bevol
king de stad verliet, dat Spaansehe soldaten de
huizeD afbraken tut bekoming van brandstof,
dal de veerpoot in beslag werd geuomen tot
overzetting van de soldaten van St. Annaland
en St. Maartensdijk en dat de Magistraat Cor
nelis Leyns als gids ter beschikking stelde van
de Spaausche troepen, bestemd voor Schouwen
(1576). Maar met groote blijdschap hebben zij
die troepen nit de stad zien vertrekken.
De Magistraat doet al het mogelijke om de
kerk en met haar het H. Catolykegheloof te
redden tevergeefs, de rebellen plunderden de
kerken, nadat vooraf hare kostbaarheden zijn op
geborgen op het stadhuis (1578). Men verzoekt
den Prins een van de bside kerken te bestemmen
voor de R. Katholieken en de Prins beschikt
gunstig op dit verzoek en gelast, dat de kerk-
sieradieën is moeten blijven in de handen der Wet.
Voor het laatst heeft de omgang of processie
plaats, het is ia 1578.
Toen was de zegepraal der Reformatie volkomen.
Zij hebben dat alles meegemaakt en nn in 1583
is de Prins in han hais, is de Prins hun gast!
Een nieuw tijdperk en üieuwe geluiden eu
nieuwe problemen. Straks beieren de klokken en
speelt het klokkenspel bij elke overwinoing op
de Spanjaardeu behaald, eiken Zaterdag en eiken
rustdag speelt het carillon zijq ijle, luchtige
wijsjes van elf tol twaalf uur.
Meien worden geplaDt hij voltooide werken,
op scharen bij het binneuhalen van den oogst,
voorname werken ten behoeve der stad werden
uitgevoerd, de 17e eeuw breekt aan, de gouden
eeuw onzer historie en Ingenieurs als Vau Rijs-
wijck en Andries de Ruy bezoeken de stad en
Justinus \an Nassau en Prince Mturits nemen
hun intrek in de deftige wuniug van Jhr. Pieter
van Berghem. Een tijdvak vau ongekendeo bloei
breekt aan.
Tholen. Dr. C. VELTENAAR.
Hollestelle. Tholen en Omstreken, bl. 421.
2) Claes de Nayer, Cornelis Cuyper en J. Dingemaus
3) manneijesschaap.
4) een aam 4 akkers 4X45 fl.
5) een oxhoofd is 230 Liier.
6j Ik dank dit aan den heer C. Hollestelle.
BINNENLAND.
bezoek niet herinneren. En eerst als de raiter
ten tweeden male, maar nu kort en driftig op
den horen gestooten heeft, opent hij aarzelend
het loket der poort en vraagt Wie daar, zoo
laat in den nacht „Nacht of geen nacht, laat
me binnen en breng me bij uw heerklinkt het
kort en barsch. „Die is te bedde, kom morgen
weer, wel te rusten antwoordt de portier, nn
ook korzelig door het ruwe aDtwoord van den
bezoeker. Met wil hij het loket sluiten, als de
ruiter, bemerkende, dat hij zoo niet binnenkomt,
met bedwongeu toorn zegt lk kom van Bergeu
en breng gewichtig nieuws! Dan zal ik mijn heer
wekken, wacht zoo lang," zegt de portier. Vlug
begeeft hij zich nu over het voorpleiu en de
slotgracht naar dep barcht, waar men het nach
telijk bezoek ook reeds gehoord heeft. Heer Jan,
korzelig, in zijn slaap gestoord te worden, ge
last evenwel den bezoeker binnen te laten, maar
zorgvuldig de poort weder te sluiten cn nauw
lettend acht te geven, op wat er buiten mocht
voorvallen, want^bij de gespannen verhouding
tusscheD hem en heer Jan van Bergen komt dit
bezoek hem vreemd en verontrustend voor.
Hij beeft zich naawelijks gekleed en eenigs-
zins gewapend, om op alles voorbereid te zijn,
als in de hooge Sale, waar door inmiddels toege
schoten bedienden enkele fakkels ontstoken zijD,
de vreemde ruiter binnentreedt.
Zijn driftige stap verraadt, dat het lange
wachten hem niet welgevallig was, maar zijo
Bij Kod, besluit is met ingaDg van 17 Joni
1930, herbenoemd tot burgemeester der gemeente
St. Maartensdijk de heer J. J. Polderman.
Moeders, geneest de gesmette I
deelen met Purol en houdt het I
875
11 39187
Tholen. Voor het Kantongerecht alhier stond
terecht de vrouw van den oeelkverkooper v. d. Z.-S.
te Ond-Vossemeer wegens melkvervalsching. Zij
werd veroordeeld tot een boete van 1100.
ONDERWIJS.
St. AuDalaod. De heer J. Gideonse, onder
wijzer aan de Chr. School alhier, i9 benoemd
aan de school der Gereformeerde Gemeente te
Aagtekerke.
THOLEN, 30 Mei 1930.
Weer een onde mededeeling. In de prachtige,
kerk der Ned. Herv. Gem, hingen voorheen tal
vau wapenborden, na alle vernield, maar er zijn
afbeeldingen van bewaard, waardoor niet minder
dan 60 wapens zijn bewaard in teekeningen.
In de Koorkerk vindt men hoog tegen een der
muren nog een steeD, waarin o.m. ook gegrift
is, wat op het wapenbord van Joachim Liens stond.
Op dat komt voorVoor den deogdzamen en
edelen Joachim Liens, Ridder, ervaren in de
beide rechten Syndik der stad, buitengewoon
afgezant voor het gemeeue best bij den koning
van Engeland, hebben de diepbedroefde weduwe
en de weenende kinderen dit geplaatst. Hij stierf
in het jaar 1625, den 18 Maart; en dan
daaronder
Weent Musen drimaal dry, treurt Musen en
MuyadenJ
De Eendrachts vriend en lust is dood hij leeft
in dadeo]
Godvrnchtich, roagtich, wijs, welsprekend,
hooggeleerd,1
Zijn trenr, blijeiode blijft denk waardig en begeerd.
Corns. Liens.
Zonnebrand en Stukloopen
van Huid en Voeten
n
verzacht en geneest
Dooi 30-60. Tube 80 ct. Bij Apoth. en Drogisten
11 39186
OUD-VOSSEMEER. Bij het onweder, dat
Zaterdag boven deze gemeente woedde, werd in
een weiland in den Vanhaaftenpolder een jong
toon is bedaard, als hij zegt„Vergeef me, heer
Van Bloois, dat ik U op zoo'o ongelegen nor
kom bezoeken en nw gastvrijheid voor dezen
uaebt kom inroepen, maar in uw en mijn be
lang kon dit niet anders, Eo bij deze woorden
zijn mantel afwerpende en zijn vizier ontsloiteDde,
vertoont zich de ons welbekende gestalte van
deü heer „Van Lisdonck".
„Wie ge ook zijn moogt, heer ridder 1 zoo
ge als vriend komt, wees dan welkom, en mijn
burcht zal u gastvrij opnemen, zoolang het er
u bevalt". Toch kan ik ene niet verhelen dat
het mij bevreemdt, dat ge in naam van iemand
komt, dien ik nu juist DÏet onder mijn vriendeu
mag rekenen. Het zal u dan ook zeker niet
onbescheiden voorkomen, zoo ik o, zonder het
gastrecht te willen schenden, beleefd om eeDige
inlichtingeu vraag, daar volgens uw mededeeling
ook mijn belangen bij Uw komst betrokken zijo.
Ontdoe u evenwel eerst van nw overtollige
kleeding en neem plaats. Geen nieuwsgierigheid,
maar hoofeche beleefdheid kenmerkte den toon
van Jan van Bloois. Hoe verlangend naar op
heldering, nam hij eerst op uitnemende wijze
de pliebteu der gastvrijheid waar en eerst als de
gaat aan een knetterend vuur bij de hooge schouw
zit eo zich met een kaooe wijns verfrischt heeft,
wordt het gesprek voortgezet door den heer
Van Lisdonck, die begrijpt, dat eeuige verklaring
zijnerzijds noodig is.
(Wordt vervolgd.)
