IERSEKSCHE EN
THOOLSCHE COURANT
SUNLSGHT CADEAUX!
No. 1967
Zaterdag 16 December 1922.
Acht en dertigste jaargang
Eerste Blad.
BLIJFT DUS SPAREN!
Firma J. M. C. POT - Tholen
De voormalige stad Reimerswale.
Uitknipsels van SUNLIGHT en LUX doozen, welke ons na 15 December
te onzen kantore bereiken, zullen niet meer voor groote prijzen als
auto, piano etc. in aanmerking komen.
De wedstrijd voor de groote premiën sluit op Vrijdag 15 dezer, des
namiddags om 5 uur.
De uitknipsels BLIJVEN GELDIG voor het verkrijgen van de geschenken,
welke in den catalogus vermeld staan, doch voor de uitknipsels, die
ons na 15 December bereiken, gelden weder de hoeveelheden van den
catalogus, dus weder 15, 25 en 50 uitknipsels en niet meer 8, 15 en
25 uitknipsels.
Ons plan is om in 1923 een nieuwen, belangrijk uitgebreide» catalogus
uit te geven met hoogst aantrekkelijke prijzen.
DE LEVER'S ZEEP MAATSCHAPPIJ, Vlaardingen.
Fabrikanten van TWINK en LIFEBU0Y.
Dit blad verschijnt eiken Zaterdag.
Prijs per kwartaal f0,80 met Geïllustreerd Zondagsblad fl,376, franco
per post f 1,65 -f- 10 ct. disp, kosten.
UITGAVE
Telef. Intero. no. 16.
Adïerteutiënvan 1 tot 4 regels 75 cents; iedere regel meer 17'/, cents.
Grootte der letters naar plaatsruimte.
Bij abonnement aanmerkelijke prijsvermindering.
PUBLICATIËN.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van Tbolen
maken bekend,
dat de gasprijs met f 0,01 per kub. meter wordt
verlaagd met ingang van de eerstvolgende meierop
name
dat overeenkomstig de verordening op de gasle
vering de muntgasverbruikers over 1923 voor een
minder verbrnik dan 200 kub. meter voor elke
kub. meter beneden de 200 moeten bijbetalen 6 cent
en dat de verbruikers van gowoon gas bij een minder
verbruik dan 200 kub. meter zullen moeten bijbe
talen 4 cent.
Tbolen, den 11 December 1922. 14
De Burgemeester van Tholen zal op Zaterdag,
16 December en op Zaterdag, den 30 December a.s.
telkens des middags te 12 uur, ten Raadhoize aldaar
EEN HOOP COMPOST
publiek verkoopen. 8 298S5
De aanwijzing geschiedt door den karreraan.
Tholen, 15 December 1922.
De Burgemeester van Tholen maakt bekend, dat
eene openbare vergadering van den Raad is belegd
tegen Dinsdag 19 Decomber 1922, des namiddags
te 21/2 ore.
Punten van behandeling
1. Ingekomen slakken.
2. Benoeming van een onderwijzer.
3. Benoeming lid werkman in de commissie van
toezicht op het correspondentschap op arbeids
bemiddeling.
4. Wijziging begrooting van de gemeente en van
het grondbedrijf.
5. Verlenging kasgeldleening.
6. Toekenning van gratificatie.
7. Afschaffing paardenmarkt.
8. Wijziging der verordening regelesde de voor
waarden waarop gas geleverd wordt.
Tholen, den 15 December 1922. 20
UUVI Om II.
Nadruk verboden.
VIL
Evenals in vele andere streken van ons gewest
werd er op de lauderijen om de stad heen ge
legen ook veel meekrap geteeld. Dit gewas werd,
wanneer het op geploegde aardrnggen of bedden
geplant was, en haar wasdom had bereikt in daar
voor ingerichte gebouwen ten onder gebracht ge
droogd, van aarddeelen gezuiverd en gestampt
en wanneer de werkzaamheden daarmede afge-
loopeu waren in groote vaten gekuipt en aan
de afnemers verzouden.
De aldus bereide mee diende tot kleurstof, bij
verschillende zaken, doch deze industrie is
verloren gegaan, tengevolge van de uitvinding
der aniline verven.
De gebouwen of fabrieken welke daarvoor
opgericht werden heetten meestoven, soms ook
kortweg stoven genoemd, waarvan er een binnen
de muren der stad moet zijn gelegen geweest,
waaraan een dor straten *de Stoofstraat'' haar
naam had ontleend.
Op 19 September 1480 werd door burge
meesters en schepenen der stad eene keure van
37 artikelen voor de meekrap bereiding, samen
gesteld.
Ook de zontnering verkeerde in die dageo
in grooten bloeihet 2out van Reimerswale had
zelfs eenige vermaardheid verkregen. De keeten,
waarin dit artikel werd bereid waren aan den
zeekant buiten de waterpoort en aan de oostzijde
van de haven opgericht.
Voor de zoatbereiding bezigde men ruw- of
klipzout, dat met schepen uit het buitenland
werd aangevoerd en in loodsen ondergebracht.
Daar werd het in kuipen gezuiverd van de
vreemde en schadelijke bestanddeelen door het
in aarden pannen boven sterke vuren en onder
toevoeging van zont water te zieden te stellen.
Hiertoe werd veel brandstof vereischt, waar
voor men in Zeeland derrie of laagveen bezigde.
En het is, behalve aan de aanwezigheid van
zout water, wellicht daaraan te danken, dat de
stad zooveel zoutkeeten bezat, dat dit materiaal
in zoo groote hoeveelheid werd aangetroffen in
don zoogenaamden Wilde Moer, in deszelfs na
bijheid gelegen.
Het zont werd naar gelang van den graad
van zuiverheid of d8n toestand waarin het zich
bevond, onderscheiden in braad-, zied- en witzout.
De asch der brandstoffen vermengd met het
afgeschepte schuim noemde men zelkasch, die
men wegwierp en welke nog heden op plaatsen,
waar vroeger keeten aanwezig waren wordt aan
getroffen.
Naar de pannen, die bij de bereiding gebruikt
werden, heette het bedrijf pannenering, de per
sonen die zich daarmede bezig hielden, noemde
men pannelieden, vandaar ook het hiervoren
genoemde „Panneluyden ambacht'»..
27435 74
bacteriën wel. Weet, dat bacteriën en gelatine dezelfdt
klenr hebben.
Onder 't microscoop zonden wij die gauwdieven
zonder ze een gekleurd pakje aan te trekken, niet
zien.
Nu wel. De lamp er op laten schynen. Gekeken.
En jawel. Daar zien we ze kronkelen in 't zwem
bassin. Hebt U weieens donderpadden in 't water
zien zwemmen. Nu deze bewegelyke lichaampjes
lijken er veel op.
't Zijn geen diertjes hoor 't Zijn plantjes. Gek hé
Nu gauw een raampje verdeeld in vierkante cM.
er over en aan 't tellen. Onder elke c.M2 tellen we
er gemiddeld 8. We hebben het zaakje millioen
keer verdund, dos zaten er per c.M3 S millioen in.
Bent U nu overtuigd. Ja
In de sernminrichting te Rotterdam is dit alles
prachtig te zien.
Verder dienen tot deze catagorie van gebouwen
ook nog gerekend te worden de molens tot
breking van bet graan.
Op de plattegrondteekening der stad vervaar
digd door J. van Deventer, vindt men alleen
twee molens, den Noord- en den Watermolen
aangeduid blijkens de rekeningen der rentmees
ters van bewesten Scheld, bestonden er in 1330,
behalve deze, nog een Zuid- eu Westmolent1),
doch waarschijnlijk lagen deze niet biuuen
maar buiten de omwalling der stad. Van
d62(» .r>«cï;u.n;L»J.,5c« —o ue
watermolen de oudste, die alsnog gedreveu
werd door een rad of tuimelaar, dat in beweging
werd gebracht door het afvloeiende water, dat
bij het opkomend getij was opgevangen in een
boezem, roolenkom geheeten, en bij eb weder
werd afgelaten.
Inzonderheid zijn ook de windmolens te Rei
merswale vroeg aanwezig geweest, hetgeen blijkt
uit de rekening van den reutmee9ter van Zee
land Vrederic van het dienstjaar 1318—1319.
Daarin komt reeds eene post voor wegens het
herstellen der wieken van dusdanige inrichting
onder de volgende bewoordingen
iriut eirst om een zeylroede in te doene an
enen wintmolen 3 sc'.(2)
De windmolens hadden den vorm van stand-
aardmoleus, zooaH men deze op enkele plaatsen
in ons gewest alsnog aantreft. Zij waren zelf
nog niet beweegbaar en daarom hunne wieken
tegenover de meest heerschende, dat zijn de
westelijke winden aangebracht. Verder bestonden
er in sommige plaatsen ook nog ros- en runder
molens, aldus genaamd naar de paarden of ossen
die men bezigde om deze in beweging te brengen.
Hun bedt maakte aanvankelijk deel uit van
de ambachteu of leeneu der grafelijkheid en
werden voor zoover zij daartoe nog behoorden
en het leen niet »as verleid door de rentmees
ters verpacht of beheerd.
In 1387 heeft hertog Albrecht van Beiereu
daarin voor deze plaats verandering gebracht
door de molens tegelijk met zekere accijnzen
voor een aanzienlijke som aan het stadsbestuur
over te dragen.(3)
De opbrengst daaruit voortvloeiende kwam na
dien tijd du wel in de stadskas, doch er bleef
daarop ook Dog eene rente van wege den graaf
gevestigd van 100 groote 's jaar».
De stad wordt in de geschiedenis vroegtijdig
vermeld. Bekend is zij reeds uit den slag io
de uabijheid der Vernouds-Ee in -1263, waar
omtrent men ook eeuige bijzonderhedeu viüdt
vermeld in do rijmkroniek van Melis Stoke en
bij enkele andere geschiedschrijvers.
Om tot de aanleidende oorzaak van dezen
strijd af te dalen, dient te worden vermeld, dal
er geschil gerezen was tusschen de voogden van
den jongen Floris V, die Da het sneuvelen van
zijn vader Willem II tegen de Friezen in 1256
Dog minderjarig was.
De joDge Floris kwam eerst onder voogdij
van zijn oom Floris, broeder van wijlen zijn
vadt r.
Doch deze ruwaard werd na eeu kortstondig
bewind op een steekspel te Antwerpen in 1258
zwaar gewond als gevolg waarvau hij 24 Maart
1258 kwam te sterven.
Na zijn overlijden verviel de voogdijschap
aan zijne zuster Aleida van Holland, weduwe
van Jan van Avennes, doch daar men in Hol
land niet gaarne het bewind aan eene vrouw
overliet, werd Hendrik III van Brabant als
mede of toeziende voogd aangesteld. Deze
laatste kwam echter in 1261 ook te over
lijden, waarna door de Hollaodsche edelen
aan Aleida den hertog van Gelderland Otto II
werd toegevoegd. Dit was echter niet naar den
zin van de gravin-regentes, daar deze zich te
veel macht aanmatigde. Zij toch wenschte zelf
het hoogste gezag in handen te hebben, hetgeen
haar ook rechtens toekwam en vele edelen, vooral
de Zeeuwicbe, waren het in dit opzicht met
TV naijver tusschen beide hoogwaar-
digheidbekleeders ging zoover, dat de tweespalt
ontbrandde en heiden naar de wapens grepen.
De hertog Otto van Gelre verzamelde een
leger en vloot te Dordrecht eu stak daarmede
naar Zeeland over, waar zich de hoofdmacht van
Gravin Aleida bevond.
In het oostelijke gedeelte vau dit gewest ont
moetten de beide machten elkander eu er ont
wikkelde zich tusschen beide legers een geveeht
nabij de Vernouds-Ee, waarbij aaQ heide zijden
dapper werd gestreden, doch Aleida's macht het
onderspit moest delven.
(1) De Rekeningen der grafelijkheid van Zeeland
onder het Henegonwsche Huis, uitgegeven door
Dr. H. G. Hamaker, Deel I pag. 217.
(2) lbid pag. 146.
(3J Groot charterboek der Graven van Holland,
van Zeeland en Heeren van Vriesland, door F. van
Mieris, Deel III pag. 461.
(Wordt vervolgd.)
LANDBOUW-VEETEELT.
Bacteriën in de melk.
Eersl een kleine verbetering. Io den laatsten regel
van mijn vorig fchrijven stond „ruimer" melk winnen,
dit moet zijn „zuiver" melk winnen.
De middelen om de melk zuiver te winnen gaan
we na bespreken.
De lastigste klanten, die ons hel hardst tegenwerken
zijn de bacteriën.
Bacteriën zijn veel lastiger dan het vuil in de
melk. Vuil kan men door zeven er uit krygen.
Bacteriën evenwel niet. Ze ziju zoo glad als een
aal. Ze kruipen door de naawste openingen. Hoe
komt dal Wel omdat ze oneindig, oneindig klein zijn.
Van de kleinheid der bacteriën hebben weinig
raenschen een goede voorstelling.
Eerst onder 't microscoop, dat 700 a 800 maal
vergroot, begint men de slangvormige lichaampjes
te zien.
U weet wat een c.M3 is? Het tiende deel van
een vingerhoed, nietwaar. Welnu, in dat kleine
ruimtelje zitten er millioenen.
Geloof je het, hoor ik al achter my zeggen, ik
niet. Hoe ii hel nu ter wereld mogolijk, dat een
mensch millioenen van die lichaampjes kan tellen,
gezeten in 't tiende deel van een vingerhoed.
En toch is het waar. Luister maar, op welke
vernuftige wijze ze dat bedacht hebben.
Men wil 't aantal bacteriën weten in 1 cM3. melk.
De melk in de melkbus wordt eerlijkheidshalve eerst
goed omgeroerd, dan een monster genomen. Van dit
monster 1 c.M3 afgemeten. De cM. melk gegoten
in 1 L. gedistilleerd water. Nu is de melk 1000 maal
verdund. Vervolgens 1 cM3. van deze echte water
melk genomen en weer gedaan by 1 L. gedistilleerd
water. Dat is weer 1000 maal donner, niet waar.
In 't geheel wordt dat 1000.000 keer.
Van deze sterke verdunning nemen we een mon
stertje en planten het in op een gelatine plaat. In
gelatine leven de bacteriën gaarne. Ze gevoelen zich
hierin lekker.
Na enkele uren doet men op de plaat een kleurstof
eu wel een verfje, dat gelatine niet kleurt, maar de
VAN ONZE BERICHTGEVERS.
OUD-VOSSEMEER. De olifanten van Hagenbeek
met de karaeelen moesten Zondag naar Nieuw-Vos-
meer, maar de veerman durfde do olifanten de
grootste weegt 3500 K.G. niet per pont over
zetten en de reuzen moesten dan over Tholen.
Behalve de olifanten en kameelen was er ook nog
een kleine hit een een der olifanten is daaraan zoo
gehecht, dat hij geen voet voort wil, als het paardje
niet aanwezig is. Wat wilde nu het geval Het
paardje was Zaterdagnacht losgeraakt en was naar
buiten gewandeld. De olifant gaf reeds spoedig kennis
van de afwezigheid, maar eerst Zondagmorgen om
negen uur was de hit een half uur buiten het dorp
by een landbouwer opgevangen, zoodra het paardje
weer aanwezig was, werd de olifant rustig, maar ter
wille van zijn reuzen vriend moest het deo grooten
omweg over Tholen naar Nieuw-Vosmeer maken.
Voor de verpachting van 60 gemeten bouwland
tegen getaxeerde prijzen f 40 f 60 per gemet, toe-
behoorende aan het Weezen-Armbestuur alhier, heb
ben zich 150 gegadigden aangemeld.
Volgende week Woensdag zal een vergadering
worden gehouden van de oude vryzinnige kiesver-
eeniging die aangesloten was by de Liberale Unie,
deze vereeniging zal dan ontbonden worden en on-
middelyk zal worden getracht een nieuwe linksche
vereeniging op te richten.
ST-PHILIPSLAND. Tot waarnemend burgemees
ter is benoemd dhr. A. M. van Dyke, wethouder.
ST-MAARTENSDIJK. Met Ingang van 16 dezer
wordt verplaatst van St-Maarlensdyk naar Rotterdam
(postkantoor) de besteller C. P. Byl alhier.
ZE DURVEN!li
THOLEN. Blijkens een in ons blal voorko
mende bekendmaking wordt de gasprijs iö onz#
gemeente verlaagd, schrik niet lezers, met
één cent tegelijk.
Het is te hopeu dat ons eiland spoedig van
electriciteit wordt voorzien, want een commissie
die gasprijzen met zegge 1 cent tegelijk verlaagd
geeft niet veel blijk van koopmausinzicht.
Maandagavond sprak io „Nou Semper"
alhier de heer Van Gaasbeek over het werk van
ds. Visscher op de arme Friescbe heide. Nadat
de samenkomst met gebed wai geopend, liet do
heer Gaasbeek met lichtbeelden tien hoe do
toestand op de Friescbe heide te Rottevalle en
omgeving was. Hij vertelde erbij dat vroeger do
menschen om zich en de bannen in het leven
te houden, alleen van roof leefden waarbij zo
in troepjes vau vier eo vijf, gemaskerd op weg
togen en de omgeving als het ware brandschatten.
Ds. Visscher meende dat die toestand niet
mocht voortduren, doch zag geen uitweg. Eens
op eeD morgen kwam, zoo verhaalde dhr. Van
Gaasbeek, een der heide bewoners bij duminé
binnen en zegde, Visscher, al dat preeken
geeft niets, ik heb vanuacht met God gerprokeD
en je moet ontginnen, dan hebben de menschen
te eten en zullen ze naar je preekeu luisteren.
Dit bezoek had als gevolg de ontginning. Ds.
Visscher ging geld bijeenbedelen eu het werk
der ontgiuning en tevens de ophtffi-ig der streek,
kon worden ter hand genomen. Door lichtbeelden
werd de outgonuen streek in beeld gebracht en
waar eeus de dorre heide wa3 met de oubewoou-
bare hutten, ziju thaus nette woningen verrezen
en een voor afvoer van de veldgewassen met
karaleu doorsneden vruchtbare streek ontstaan.
Ook voor de vrouwen en meisjes is er werk.
Thans is er een landkolonie gesticht waar ont
slagen gevangenen weder tot nuttige leden der
maatschappij worden gevormd.
Veel geld komt er echter nog tekort en hierom
stuurde ds. Visscher eenige van zijn helpers naar
onze omgeving om zijn werk bekend te maken
en steuu te verlangen. De samenkomst werd
met dankzegging gesloten. Het bezoek was zeer
bevredigend. Ook op andere plaatsen in om
eiland is dezelfde zaak besproken.
Onze oud-stadgenoot dhr. L. van Dijk
2e secretaris der Z.L.VL komt a.s. Vrijdag alhier
in „Hof van Holland'' een lezing honden op
landbouwgebied, met lichtbeelden. Zie de in dit
no. geplaatste advertentie.
Het Departement van de Mij. tot
Nut van bet Algemeen hield Donderdag
avond een ouderwetsche Nutsavond. Pit
