Vlissingen beleeft eerste koopzondag
Cyberbus voor 't Spui
Duizend jaar Walcheren
Opzienbarende verhuizing
VERKERWEUKENSj
Juwelier^Kk/7^ se°Pend
\AN DERJMADEN
WEKELIJKS HUIS AAN HUIS OP GEHEEL WALCHEREN
WOENSDAG 22 SEPTEMBER 1999
JAARGANG 101 - NUMMER 38
AANBIEDING
jJI 775,-
A.s. zondag-
rr 3]%v middag
Al jaren spaarde hij papiertjes met daarop
flarden van Zeeuwse woorden en uitdruk
kingen. Niet in de laatste plaats voor de rubriek
Walchers Plat, die hij samen met Jan Zwemer
elke week maakt voor de Faam/Vlissinger. De
'krabbeltjes', zoals Marco Evenhuis ze zelf
noemt, zijn gebundeld in het boekje Zeeuwse
Wijsheden. Dat werd vorige week bij De Drvk-
kery in Middelburg gepresenteerd.
mm
Vlissingen beleeft dit weekend haar eerste
koopzondag. Al een paar jaren probeert de
plaatselijke winkeliersvereniging haar leden
warm te krijgen voor openstelling op zondag,
maar tot nu toe zette dat weinig zoden aan de
dijk. Totdat de ondernemersvrouwen Hanneke
Geijsen-van Hoorn en Liesbeth Nijman-van den
Hemel hun schouders eronder zetten. Ze gin
gen elke winkelier in de binnenstad persoonlijk
polsen. Inmiddels is duidelijk dat ze er meer
dan zeventig mee over de drempel hebben ge
trokken.
faam/\hW¥MWger
Enquête
Kracht
Praktische bezwaren
De bibliotheek, het VVV/ANWB, De
Ruiter/Fanoy en het Nederlands Handelsin
stituut openen maandag (27 september) voor
het eerst de deuren in het nieuwe gebouw 't
Spui, tussen de Spuistraat, de Kerkstraat en de
Oude Markt in Vlissingen.
Bij bloemsierkunst ligt de nadruk vaak op het
eerste gedeelte van het woord. Femke Vos de
Wael van Plantaardig Verantwoord kiest
duidelijk voor het kunstaspect.
Sinds kort is er Cry for Help: hulp voor ouders
met een huilbaby, opgericht door een moeder
die zelf tot wanhoop werd gedreven.
Zaterdag (25 september) is het Dag van de
Schoonheid. In dit blad aandacht voor
saunabezoek en schoonheidsspecialisten.
In 1996 kwam het boek 'Duizend jaar Walche
ren' uit, dat de lange geschiedenis van de Pol
der Walcheren vastlegde. Omdat ik een aantal
hoofdstukken in dat boek geschreven heb, be
waar ik thuis nog steeds aantekeningen uit
17e, 18e en 19e eeuwse 'stukken' van de polder
Walcheren. Overlesten heb ik die nog eens na
gesnuffeld om te zien of er ook oude dialect
woorden in die stukken gebruikt werden.
In krap twee en een half uur tijd verhuisden
zestienhonderd schoolkinderen vorige week
alle zestigduizend boeken van de bibliotheek in
Vlissingen. De meeste kinderen, afkomstig van
basisscholen en het Scheldemondcollege uit de
Scheldestad, zagen de verhuispartij als een uit
dagend middagje uit.
Informatie over de gemeente
Middelburg vindt u op pagina 3
Deze week:
(Walsiraaipmmenade)
Vrijdag koopavond
14 kirt gouden ring inet
0,24 crt BAQüETTE
GESLEPEN DIAMANT
1.050,-
Kl£INE MAKKT I 4.1,11 EJ VLISSINGEN Tel. 0118-412605
Van krabbeltje tot Zeeuwse wijsheid
Door Ellen de Dreu
Marco Evenhuis (27) is één
van de grootste voorvechters
van het Zeeuws dialect die de
provincie telt. Zo schrijft hij
behalve voor de Faam/Vlissin
ger ook voor de PZC, is hij op
richter van het Zeeuwstalige
tijdschrift Noe en zit hij in de
redactie van het Zeeuws
woordenboek.
In het 144 pagina's tellende
Zeeuwse Wijsheden zijn meer
dan honderd oude Zeeuwse
uitdrukkingen opgenomen.
„Alle dialecten van de Zeeuw
se streektaal zijn vertegen
woordigd", schrijft Marco
Evenhuis in zijn voorwoord.
Het boekje maakt deel uit van
een reeks van Uitgeverij Ver
ba, waarin naast Zeeuwse eer
der al (onder andere) Ooster
se, Boeddistische, Russische
en Friese Wijsheden versche
nen.
Marco Evenhuis verzamelde
al langer spreuken en gezeg
den uit Zeeland. „Je kunt uit
spreuken iets aflezen van de
belevingswereld die mensen
voor de tweede wereldoorlog
hadden. Dat maakt ze leuk".
Hij heeft geen favoriete
spreuk, maar kan er wel één
opnoemen die hij grappig
vond: 'Alles begin mee God',
zei de beên'ouwer en ie sloeg
z'n wuuf mee 't crucifix (Alles
begint met God, zei de slager
en hij sloeg zijn vrouw met
het kruisbeeld).
Uiteraard spreekt Evenhuis
zelf ook een aardig mondje
Zeeuws. Het zal menig toe
hoorder dan ook verbazen te
horen dat zijn oorsprong niet
aan de kust, maar in het
Noord-Hollandse Naarden
ligt. „Na de verhuizing van
Naarden naar Zeeland bevond
ik me opeens in een dorps
schooltje in West-Souburg.
Daar zat ik dan met mijn
Noord-Hollandse 'r'. Dat heeft
in het begin wel eens wat
spraakverwarring opgeleverd",
herinnert hij zich over zijn la
gere schooltijd. Al gauw nam
Evenhuis tongval en dialect
van zijn klasgenootjes over.
„En als ik nu ergens in het
openbaar Zeeuws spreek, zijn
er nog maar weinig mensen
die horen dat er iets 'vreemds'
in zit. Hoe verder ik van Sou
burg af ga, hoe beter ik de
mensen op het verkeerde
been kan zetten", weet Even
huis.
Zijn interesse voor het dialect
bestond altijd al, maar hij ging
er voor het eerst écht mee aan
de slag toen hij aan de Hoge
school Zeeland Marketing en
Communicatie studeerde.
„We moesten een enquête op
stellen. De meeste studenten
deden iets met producten.
Ken je deze shampoo, hoe
vaak gebruik je hem, dat soort
dingen. Ik dacht: 'Kom laat ik
eens iets anders doen' en ben
een onderzoekje gaan houden
naar het spreken van
Zeeuws". Zo kwam hij in con
tact met de Zeeuwse Vereni
ging van Dialectonderzoek.
„Een clubje oudere mensen
die oude woorden verzame
len. Maar toen ze hoorden van
mijn enquête, vlogen ze daar
op af. Ik liet me strikken voor
meer en dat was het begin".
Alhoewel Marco Evenhuis het
dialect probeert te versprei
den waar hij kan, vindt hij niet
dat er maar altijd te pas en te
onpas Zeeuws moet worden
gesproken. „Ik ben geen pu
rist", zegt hij. „Ik probeer juist
altijd een vertaalslag naar nu
te maken. Kijk, natuurlijk be
heersen steeds minder men
sen het Zeeuws. Maar het
aantal sprekers loopt nu min
der hard terug dan tien jaar
geleden. En er is een groep
mensen die hun kinderen be
wust tweetalig opvoed, omdat
ze het belangrijk vinden dat er
'geswitcht' kan worden.
Zeeuws moet niet, maar het is
wel leuk als je het kunt".
Dat kan ook andere voordelen
opleveren. „Wat dat betreft lo
pen we hier een beetje achter
op de rest van Nederland. Ik
weet dat er in Drente bijvoor-
beeld al verpleeghuizen zijn
waar het verplegend perso
neel bij voorkeur de streektaal
beheerst. En als je er even
over nadenkt, is dat ook wel
logisch. Dementerende men
sen keren terug naar vroeger
en spreken de taal die ze toen
ook spraken. Dan is het wel
fijn als je verpleegster je ook
verstaat". Evenhuis zou graag
zien dat jongeren die het
Zeeuws beheersen daarmee
ook naar buiten kwamen.
„Het aanbod van Zeeuwse
liedjes en verhalen is al twin
tig jaar hetzelfde. Het wordt
tijd dat daar iets in verandert.
Kijk eens naar Skik, uit Dren
te. Serieuze muziek met
x nn pliiil I i
Drentse teksten, dat slaat aan.
Dat kan ook in het Zeeuws,
het publiek is er klaar voor.
Maar ik voel me niet geroepen
om dat te gaan doen, die ver
taalslag moeten anderen ma
ken. Ik hoop dat een jonge
band gewoon eens besluit om
eenmalig iets in het Zeeuws te
doen. Zoals je ook kunt beslui
ten om eens iets in het Engels
te wagen.
En dat het dan zo goed bevalt
dat ze het nog eens doen. Wie
weet wat er van komt". Be
langrijkste is echter dat het
Zeeuws spreken wel gewoon
leuk blijft, vindt Evenhuis. ,,'t
Is hier geen Baskenland. Ge
lukkig niet".
Een week na ontvangst van de
salarissen, een week vóór de
koopzondag in Middelburg.
Oftewel: de Vlissingse koop
zondag wordt steevast op de
PZC
HUIS-AAN-HUIS-KRANTEN
Oplage: 51.450 ex
Uitgave: Uitgeverij Provinciale
Zeeuwse Courant b v
Exploitatie:
Ch van den Oosterkamp
(0118) 484399
Privé (0118) 417802
Administratie:
PZC
Oostsouburgseweg 10,
postbus 18,
4380 AA Vlissingen.
Advertentieverkoop:
Jerry Tupanwel (Verkoopleider)
(0118) 484316 (privé (0118) 615044).
Lisetta de Witte
(0118) 484313 (privé (0118) 471876).
Linda Heikoop
(0118) 484312 (privé (0118) 641569)
Enrico Joziasse
(0118) 484308 (privé (0118) 614600).
Redactie:
Ellen de Dreu-Erkens
(0118) 484276 (privé (0118) 641484).
Chef-redacteur:
Ad Hanneman, (0118) 484275
Ot 06-54267115
Redactie-adres: Postbus 18,
4380 AA Vlissingen
fax nr (0118)472404
Bezorging: 0800-0231231
Druk: Wegener Nieuwsdruk Zeeland,
te Vlissingen.
Druktechniek: offsetrotatie.
Sluitingstijd redactie:
maandag 10.00 uur
Advertenties:
maandag 12 00 uur
Faam/VHssinger maakt deel uit van
de Zeeland Combinatie huis-aan-
huis-kranten.
Totale oplage: 165.775ex.
laatste zondag van de maand
gepland. „Dat moet lukken",
dacht het ondernemende duo.
Samen trokken Hanneke Geij
sen en Liesbeth Nijman van
deur tot deur om andere on
dernemers te overtuigen van
de kracht van de zondag.
„Moet je eens kijken hoe druk
het op de Schroeweg is op
zondag", vertelt Hanneke Ge
ijsen. „Er komen hier zoveel
mensen van buiten Vlissingen
om een stukje te wandelen op
de boulevard. Zelfs als het re
gent, dan zie je ze in de auto
op en neer rijden. Als je die
mensen nu ook nog een aan
trekkelijke binnenstad kunt
bieden, wat wil je dan nog
meer?"
Al eerder werd geprobeerd
een Vlissingse koopzondag in
te voeren. „De winkeliersver
eniging heeft ooit wel eens
een enquête gehouden onder
de leden. Maar niemand vulde
het ding in, dus kwam er niets
van terecht", vertelt Liesbeth
Nijman.
Hanneke Geijsen vult aan:
„Vanaf 1994 is er de afspraak
om gedurende zes weken in
de zomer open te gaan op
zondag. Ik heb er met mijn
Bruna altijd braaf aan meege
daan, ook al was ik soms de
enige. De mensen kwamen
toch wel". Liesbeth Nijman
deed daar met De Pantalon
niet aan mee. „Voor ons was
het nauwelijks interessant.
Bovendien hebben we zelf re
gelmatig koopzondagen, juist
als er verder niemand open is.
We versturen folders huis-
aan-huis waarop speciale ac
ties worden aangekondigd en
gaan in verband met die actie
extra open op zondag. Dan
komen de mensen speciaal
voor ons de stad in. Dat loopt
als een trein".
Koopzondag is leuk, vindt het
tweetal. „Maar we hadden
ons wel voorgenomen dat
minstens de helft van de win
kels open moet zijn. Anders
heeft het geen zin: het is juist
de kracht iedereen mee te krij
gen. Een binnenstad waarvan
slechts tien procent van de
winkels open is, dat is raar.
Dan liever helemaal niet".
Eén voordeel hadden ze: in
Vlissingen zijn maar weinig
ondernemers uit principe te
gen openstelling op zondag.
„Van de honderdtwintig zaken
zijn er misschien drie onderne
mers die het uit geloofsover
tuiging niet willen", weet Han
neke Geijsen. „En daar heb
ben we dan ook alle respect
voor". De andere onderne
mers zagen over het algemeen
meer praktische bezwaren.
„Een reisbureau kan op zon
dag niet in de computer en
dus geen reizen verkopen.
Datzelfde geldt voor een uit
zendbureau. Een schoenmaker
staat maar in zijn eentje en wil
zijn enige vrije dag niet opof
feren. Zijn goed recht, want
als je al zeventig uur per week
werkt heb je weinig zin er
tachtig van te maken. Dan
moet je praten als Brugman
om nog iets voor elkaar te krij
gen".
inmiddels heeft meer dan de
helft van de Vlissingse zaken
toegestemd in elk geval 26
september, 31 oktober, 28 no
vember en 19 december open
te zijn. Liesbeth Nijman: „In ja
nuari 2000 evalueren we de
boel. Bekijken we of het de
moeite waard is geweest, of
dat we er mee stoppen. Maar
volgens ons kan het bijna niet
mislukken".
Toch kreeg de op zjch al op
zienbarende verhuizing in po
litiek Den Haag een nog op
merkelijker staartje. Jan Marij-
nissen van de Socialistische
Partij meende te maken te
hebben met kinderarbeid en
stelde kamervragen. Kees Ha-
mann, directeur van de Vlis
singse bibliotheek, toonde
zich verbaasd over de gang
van zaken. Hij zag de mede
werking van bijna alle Vlis
singse basisscholen juist als
een teken van verbond tussen
scholen en bibliotheek.
Hanneke Geijsen (links) en Liesbeth Nijman (midden) probeerden
gen van het belang van de koopzondag.
iedere ondernemer te overtui-
foto Jaap Wolterbeek
In het pand komt ook een in
ternetcafé. Als voorproefje
daarop staat er dinsdag 28
september een zogenoemde
'cyberbus' voor de deur aan
de Spuistraat.
In dit mobiele Internetlokaal
zijn 32 computers waaraan
belangstellenden gratis kennis
kunnen maken met de virtuele
snelweg. Het is een promotie
actie om de overheidwebsite
www.overheid.nl meer be
kendheid te geven.
Naast de overheidsite zijn ook
de vernieuwde websites van
de gemeente Vlissingen
(www.vlissingen.nl) en 't Spui
(www.spui.nl) te bezoeken.
V
breed
In ons overzichtelijke uitkatern BREEDUIT veel in
formatie over uitgaan in Midden-Zeeland en handi
ge van dag tot dag overzichten met het uitgaans-
aanbod op het gebied van film, muziek, theater en
exposities.
Deze week aandacht voor The Delivery, de film die vorige
week zijn wereldpremière beleefde tijdens Film by the
Sea. Verder aandacht voor het festival 't Beest Beweegt,
Trippin en MoBunk in De Piek en het Mechels Miniatuur
Theater.
door Jan Zwemer
De kinderen op deze foto maken zich niet druk over de ver
meende kinderarbeid. foto Jaap Wolterbeek
De oogst was niet zo heel
groot. De notulen van de pol
der werden toen ook al in het
Nederlands geschreven
maar een echte standaardtaal
bestond er nog niet. Mede
daarom kon er af en toe wel
een enkel dialectverschijnsel
of -woord in het handschrift
sluipen. De griffiers en klerken
waren immers ook meestal uit
Walcheren afkomstig en zelfs
in de steden werd meer dia
lect gesproken dan nu. Het
Nederlands kende trouwens
ook vormen die nu voor dia
lect doorgaan, maar dat toen
niet waren. Zo wordt er in de
polderboeken wierd of wiert
geschreven waar tegenwoor
dig 'werd' zou staan. Dat was
toen min of meer algemeen
gangbaar.
In de 17e eeuw vinden we ook
den duijne in plaats van het
hedendaagse 'het duin'. Dat is
in het Walchers bewaard ge
bleven: den duune is nog
steeds vrij algemeen. In janu
ari 1671 werd bijvoorbeeld ge
meld dat Door het afhaelen
van het duijnsant bij de re
spective ingesetenen van
Noorden Dijkxhoeke, den duij-
nen merkelijke quam af te ne
men en te verwaijen. Het gaat
hier dus niet om het meer
voud 'duinen' maar om het
enkelvoud 'duin'. Van de toe
voeging 'en' is in het Wal
chers van nu nog de 'e' over
gebleven'. Dijkxhoeke is na
tuurlijk Dishoek en het woord
'respective' is een van de vele
termen uit het Frans, die in of
ficiële stukken van de tijd na
1650 bijzonder veel voorko
men. 'Merkelijke' betekent
'aanmerkelijk'.
In hetzelfde stuk uit het begin
van 1671 vinden we de dia
lectvorm waerschouwen (nu
al een beetje verouderd) en
het woord 'vier' in plaats van
'vuur'. Den duijnhelm werd
namelijk door quade men-
schen in brand gestoken. Men
besloot in het Polderhuis in
Middelburg dat er op Walche
ren plakkaten zouden worden
opgehangen waarin dat nog
eens uitdrukkelijk verboden
werd. Volgende week nog wat
vondsten uit het Polderar
chief.
(advertentie)
Alleen deze week tijdens ons Holiday Party
worden keukens voor de helft van de door de
leverancier aanbevolen adviesprijs aangeboden,
compleet met apparatuur. Bovendien gaat u met
Hans Verkerk gratis op vakantie. vraag naar de voorwaarden NU GRATIS
DONDERDAG A VRIJDAG KOOPAVOND OP VAKANTIE!!
GOES: RINGBAAN WEST 2b - 01 13-216451
(advertentie)
Wereldreis door Middelburg
Sluiting studiezaal gemeentearchief
Herstructurering Magistraatwijk
Marco Evenhuis: „Zeeuws spreken moet wel leuk blijven, 't Is hier gelukkig geen Baskenland
foto Jaap Wolterbeek