1998
Walcherse kroniek werd Zeeuws Jaarboek
Zeeuws Biologisch Museum in de
PEETEHS
c
msmm
7>{J<zCc&en&
Lezing kunstcollectie
Frederik Hendrik
Welzijnsinstellingen
fuseren
GESCHENKEN
Wij wensen
u een
voorspoedig
DINSDAG 30 DECEMBER 1997 JAARGANG 100 - NUMMER 1
WEKELIJKS HUIS AAN HUIS OP GEHEEL WALCHEREN
Nog voordat 1997 voorgoed de geschiedenis
boeken wordt ingeschoten, ligt alweer zo'n
week of twee een Zeeuws Jaarboek in de
schappen van de boekwinkels. Naar de letter is
het absoluut geen jaarboek, eerder een wat li
terair getinte beschouwing van het j,aar achter
af. En Zeeuws? Dat wel. Onder leiding van
hoofdredacteur C.F. Bos uit Koudekerke is een
aantal in het oog springende onderwerpen on
der de loep genomen.
Geen mosselen
Waterschappen
PZC WEEKBLADEN
f aam/viiM|er
Bezoekers zijn tevreden over het Zeeuws Biolo
gisch Museum in Oostkapelle. Dat blijkt uit een
onderzoek dat het afgelopen jaar door het mu
seum is gehouden. Het museum is één van de
weinige Zeeuwse musea waarvan de bezoe
kersaantallen stijgen. Er kwamen in 1997 vier
enveertigduizend bezoekers naar het museum,
in 1994 waren dit er nog eenentwintigduizend.
Ondergrondse
Het Walcherse Huis-aa: huisblad
De Faam/Vüssinger gaat in 1998 zijn
honderste jaargang in.
Dat betekent een eeuwfeest aan het
eind van volgend jaar, begin 1999.
Maar we hebben nu al een voorproefje.
Elders in deze krant een pagina grote
puzzel, die appelleert aan de
honderdste jaargang, ons welgemeend
aangereikt door een oplettende
leraar uit Middelburg, de heer
L.Ji Kesteloo. En natuurlijk geven
we daarbij prijzen weg.
Gerecycled overkants
Schouten Parket
(0113) 23 08 00
Middelburg, Nieuwe Burg 8, tel. 613266
Vlissingen, Lange Zelke 26, tel. 411477
Is een jaarboek over het alge
meen een opsomming van de
belangrijkste gebeurtenissen
in een streek, land, vereniging
of instelling, het Zeeuws Jaar
boek is dat niet. Het is in de
plaats gekomen van de jaar
lijkse Kroniek van Walcheren,
Walacria genaamd, die acht
keer verscheen onder de vleu
gels van de Heemkundige
Kring Walcheren. Omdat het
periodiek van de kring, De
Wete, een goed middel is ge
worden om acht keer per jaar
over allerlei nieuwtjes en ach
tergronden kond te doen,
werd besloten de Kroniek op
te heffen en daarvoor in de
plaats een Zeeuws Jaarboek
te gaan uitgeven. Volgens de
hoofdredacteur was dat met
een een startsein om de hori
zon te verleggen naar de hele
provincie en de formule van
de Heemkundige Kring uit te
breiden. Er moest een jaar
boek komen waarin behalve
historische onderwerpen veel
aandacht voor alle maat
schappelijke terreinen werd
ingeruimd.
Het Zeeuws Jaarboek j
is in een oplage van
1500 exemplaren in j
de boekhandel te
koop en kost f 39,90.
Voor de uitgave te
kent de stichting NRI.
Medewerkers zijn: Jan
Willem Bosch, Kees
Bos, Carlo Heip, Mar-
ten Hemminga, Lucas
Stal, Andreas Oost
hoek, Wim Riemens,
Cor van der Poel,
Frans L. van den Bran- i
de, Siard Dwarshuis
en Ben Zielschot. Or-
ganisatie en realisatie
Bos Bötcher, Bouke
Bouman Koudeker-
ke/Middelburg.
Een breed opgezet Walacria,
maar dan helemaal Zeeuws
dus. De lezer (koper) van een
jaarboek is geneigd om op ac
tualiteiten van 1997 in te zoe
men. Dagelijkse gebeurtenis
sen, zoals de mosselen en de
terugkeer van de oesters, de
eerste buldozer die de weg
effent voor de vaste oeverver
binding tussen Zeeuws-Vlaan-
deren en Beveland, bestuurs
wisselingen en de herverde
ling van de dorpskernen op
Walcheren. Ze staan er niet in.
Maar geen nood: een jaar is
lang, telt veel dagen waarop
mensen al of niet de geschie
denis van de dag bepalen en
de lezer (koper) wordt niet om
de tuin geleid. Achterop staat
wat er te lezen valt. En dat
gaat niet over dagelijkse ge
wone zaken, maar de meer in
vloedrijke gebeurtenissen in
Zeeland die nadrukkelijk van
invloed zijn op de geschiede
nis van de voormalige eilan
denprovincie.
Wat er in staat is alleszins de
moeite waard en heeft zeker
meerdere keren 'de krant' ge
haald. Het Zeeuws Jaarboek
begint met een beschouwing
door landschapsarchitect Jan
Willem Bosch van de Zak van
Zuid-Beveland, één van de elf
meest waardevolle cultuur
landschappen in Nederland.
Het artikel beschouwt de dijk-
beplanting en het herstel van
boerenerven. Ook wordt het
geheel nieuwe landschaps
park met streekeigen elemen
ten in Hoedekenskerke onder
de loep genomen door ir
Bosch.
Als oud-docent van de Hoge
school Zeeland laat hoofdre
dacteur C.F. Bos van het
Zeeuws Jaarboek tien jaar ho
ger onderwijs in Zeeland de
revue passeren. Hij refereert
aan de opening van het ge-
«0*2®
V-,-.
In 1997 ging ook de eerste spade in de Zeeuwse klei voor de bouw van de vaste oeververbinding over de Westerschelde.
FOTO PETER VERDURMEN.
bouw in oktober 1996 door
prinses Margriet. De oud-jour
nalist Bos bekijkt de integratie
van allerlei vormen van hoger
beroepsonderwijs door een
positieve bril. „Het is gegroeid
tot een kerninstituut van re
gionaal belang en met specia
lisatie, die het een internatio
nale uitstraling geven".
In september 1997 opende ko
ningin Beatrix het Instituut
voor Estuariene en Mariene
Ecologie in Yerseke, het voor
malige Delta Instituut voor Hy-
drobiologisch Onderzoek. De
geschiedenis wordt uit de
doeken gedaan alsook de drie
onderzoeksvelden. Van groot
belang is de fusies van de wa
terschappen. Die is momen
teel in Zeeuws-Vlaanderen ui
terst actueel. Wim Riemens -
gestorven in 1995 - is in Zee
land min of meer tot instituut
verheven. Afgelopen zomer
werd een tentoonstelling ge
houden in Middelburg die tot
Oplage: 51.450 ex.
Uitgave: Uitgeverij Provinciale
Zeeuwse Courant b.v.
Exploitatie:
Ch. van den Oosterkamp
(0113) 273000
Privé (0118)417802
Administratie:
PZC
Oost-Souburgseweg 10,
postbus 18,
4380 AA Vlissingen.
Advertentieverkoop:
Jerry Tupanwel
(0118) 484316 (privé (0118) 615044).
Johnny Saija
(0118) 484312 (privé (0118) 418686).
A. Lammers-Van Otterdijk
(0118) 484313 (privé (0118) 640277).
Redactie:
Ad Hanneman, (0118) 484275 en
Ellen de Dreu-Erkens, (0118) 484276
Redactie-adres: Postbus 18,
4380 AA Vlissingen
fax. nr.: (0118) 472404
Bezorging: (0118) 484216.
Druk: Wegener Nieuwsdruk Zeeland,
Postbus 18, 4380 AA Vlissingen.
Druktechniek: oftsetrotatie.
Sluitingstijd: advertenties
maandag 12.00 uur PZC,
Oost-Souburgseweg 10. Postbus 18,
4380 AA Vlissingen. tel. (0118) 484000
Faam/VUssinger maakt deel uit van
de Zeeland Combinatie huis-aan-
huisbladen in Zeeland.
Totale oplage: 180.947 ex.
Het Zeeuws Biologisch Museum in Oostkapelle.
der van de Oranjerie van Kas
teel Westhove is de enige mo
gelijkheid hiertoe. Ook wordt
er in de omgeving gezocht
naar andere locaties in de om
geving die in combinatie met
het Zeeuws Biologisch Muse
um kunnen worden bezocht.
FOTO JAAP WOLTERBEEK
Het onderzoek krijgt in 1998
waarschijnlijk een vervolg.
Dan zullen voornamelijk niet-
bezoekers, als wandelaars in
het bos en toeristen in de di
recte omgeving worden ge
vraagd waarom ze niet naar
het museum komen.
Het onderzoek onder de be
zoekers van het museum was
een vervolg op een onderzoek
dat in 1996 is gehouden. Toen
bleek dat veel bezoekers meer
van het museum hadden ver
wacht dan er werd geboden.
Nadat het voorbije jaar een
nieuw aquarium is geplaatst
veronderstelde de directie van
het museum dat de bezoeker
'meer waar voor zijn geld' zou
krijgen. In totaal zijn er hon
derd vragenformulieren inge
vuld waarvan negenenveertig
door Zeeuwen en eenenvijftig
door niet-Zeeuwen. Van de
Zeeuwen was tachtig procent
content over hun bezoek aan
het museum. De niet-Zeeu-
wen blijken kritischer te zijn,
hiervan was zestig procent te
vreden.
Als voornaamste reden werd
opgegeven dat het museum
kleiner is dan werd verwacht.
Voor het bezoek van ongeveer
anderhalf uur naven 7eeuwen
een gemiddeld rapportcijfer
van 7,8 en niet-Zeeuwen een
7,3. Als positief werden de in
formatie bij de kassa, sfeer,
wegwijzers, overzichtelijkheid,
openingstijden, kindvriende
lijkheid, winkel, horeca, collec
tie en netheid ervaren. De en
kele jaren geleden aangelegde
Heemtuin is door de niet-
Zeeuwen het meest gewaar
deerd. Tachtig procent van de
bezoekers van buiten Zeeland
was tevreden over de tuin te
genover vierenzestig procent
van de Zeeuwen.
Het Zeeuws Biologisch Muse
um heeft uit de cijfers gecon
cludeerd dat de resultaten van
het onderzoek niet veel afwij
ken van de resultaten van
1996.
Om de bezoeker nog meer
waar voor zijn geld te geven
moet worden gestreefd naar
uitbreiding van het totale op
pervlakte aan expositieruimte.
VprHfirfi inrinhtinn van Ha 7nl-
De Stichting Zeeuwse raad voor Volksgezondheid,
Maatschappelijke ontwikkeling en Cultuur (VCM)
houdt 1 januari op met bestaan. De stichting fuseert
samen met tien andere welzijnsinstellingen tot de
Stichting SCOOP, Zeeuwse Instituut voor Zorg, Wel
zijn en Cultuur. De nieuwe stichting is vanaf 15 ja
nuari gevestigd op Achter de Houttuinen 8 in Mid
delburg.
De Stichting SCOOP bestaat uit vier sectoren voor
zorg, maatschappelijke participatie, cultuur en mid
delen en ondersteuning. De hoofdtaak van de Stich
ting SCOOP is de ontwikkeling, vernieuwing en
kwaliteitsverbetering van het welzijnswerk in de
provincie. Naast de Stichting VMC bestaat de nieu
we stichting uit het Emancipatiebureau Zeeland,
Stichting Ondersteuning Kinderopvang Zeeland,
Provinciale Diaconale Commissie der Nederlands
Hervormde Kerk, Stichting Gereformeerd Sociaal
Centrum, Scouting Zeeland, Humanitas District
Zuid-West, Stichting Katholiek Maatschappelijk Ac-
tiveringswerk Zeeland, Stichting SAAM, Oecu
menisch Centrum Jeugd en Jongerenwerk Zeeland
en Impuls Zeeland.
ver buiten de provinciegren
zen bekendheid kreeg. Boven
dien kreeg Riemens afgelopen
jaar postuum de Zeeuwse prijs
voor Kunsten en Wetenschap
pen. PZC-hoofdredacteur An
dreas Oosthoek beschrijft her
inneringen aan zijn vriend, in
zijn geheel eigen (literaire)
stijl, aan de hand van dag
boekaantekeningen. Oosthoek
is overigens nog een keer in
het jaarboek terug te vinden.
Hij beschrijft bijzonderheden
over Martinus Nijhoff op Wal
cheren. Jo den Herder heeft
als arbeirderszoon een droom-
carrière doorlopen. Als zoon
van een landarbeiderszoon
woekerde hij niet met zijn ta
lenten, maar richtte een ma
chinefabriek op. In 1997 be
stond Machinefabriek Den
Herder vijftig jaar. In het Zeeus
Jaarboek een interview met de
grondlegger van die fabriek. In
het artikel Armoede is altijd
schilderachtig wordt Multatuli
geciteerd en spelen de sociaal
democraat Wibaut en de anar
chistisch socialist ds Domela
Nieuwenhuis op de achter
grond een rol.
Ad van Dijk verhaalt over de
geheimzinnige ondergrondse
Vlissingse gangen uit de tijd
van Napoleon. Tekeningen en
reconstructies verduidelijken
hoe het vestingswerk van de
Franse keizer werd omge
bouwd tot schuilkelder. Jacob
van Maerlant staat eveneens
in de belangstelling en het
jaarboek sluit met een aantal
statistische gegevens over de
recente - en zo hoort dat ook in
een jaarboek - sociaal-econo
mische ontwikkeling in Zee
land. Het Zeeuws Jaarboek -
zo besluit hoofdredacteur Bos
zijn inleiding tot het boek -
„heeft de ambitie om zich een
vaste plaats te verwerven bij
het Zeeland minnend publiek".
Een kijkje over 't water dit
keer. Ik heb namelijk nogal
eens contact met mensen
van d'overkant, uit West-
Zeeuws-Vlaanderen. En ik
sta er geregeld van te kij
ken dat woorden, die bij
ons allang de pensioenge
rechtigde leeftijd hebben
gehaald, daar nog volop
gebruikt worden. Kinders
van 'n jaar of tien die nog
liever 'touteren' dan
schommelen en jonge
moedertjes die om 'fren-
zen' (op Walcheren vroe
ger 'fringzen') gaan. Maar
het frappantste vind ik
nog wel dat sommige ver
ouderde woorden in het
Land van Cadzand weer
een nieuwe betekenis krij
gen. Op Walcheren maken
die woorden plaats voor
Hollandse woorden, aan de
overkant worden ze gere
cycled.
Een prachtig voorbeeld daar
van is 'koppespinne'. In heel
het zuidwesten van ons taal
gebied is 'koppespinne' het
oorspronkelijke woord voor
spin. Een spinnenweb heette
in datzelfde gebied ooit een
'koppe(spin)nette'. Dat woord
is mogelijk nog ouderwetser
dan 'koppespinne', de verkor
te vorm 'nette' heeft het wat
langer volgehouden. Nu is in
West-Zeeuws-Vlaanderen de
betekenis van 'koppespinne'
verschoven naar die van 'kop-
pespinnette', een spinnenweb
dus.
Een 'paptaort' is een traditio
nele West-Zeeuws-Vlaamse
lekkernij. Echte 'paptaorten'
zijn hier en daar nog wel te
krijgen, maar het het wordt
minder. Om het woord 'papta
ort' voor uitsterven te behoe
den heeft de jongere genera
tie voor de zekerheid de bete
kenis maar alvast verschoven
naar die van roombroodje.
Een laatste voorbeeld: het
Franse woord 'serre' betekent
letterlijk broeikas. Tegenwoor
dig verstaan we er in Neder
land een soort uit de kluiten
gewassen vitrinekast onder,
waarin dames elkaar thee en
'paptaorten' serveren. In
West-Zeeuws-Vlaanderen was
een 'serre' vroeger net als in
Frankrijk een broeikas. Ze wa
ren vrij zeldzaam en stonden
aan de achterkant van de wo
ning. Precies op de plaats
waar later veel bijkeukens
('waskoten') aangebouwd zijn,
die dan ook 'serres' zijn gaan
heten. In zo'n serre wordt dus
geen thee gedronken, al is
ook de West-Zeeuws-Vlaamse
serre vanouds het domein van
de vrouw. En van spinnekop-
pen.
Marco Evenhuis
De Stichting Vrije Academie
en het Mauritshuis in Den
Haag verzorgen donderdag 15
januari een lezing over de
kunstcollectie van stadhouder
Frederik Hendrik in Middel
burg. De verzameling van Fre
derik Hendrik en zijn gemalin
Amalia van Solms is een van
de indrukwekkendste uit de
Nederlandse geschiedenis. De
collectie is tegenwoordig ver
spreid over de hele wereld
maar is eenmalig weer te be
wonderen in het Mauritshuis.
Het stadhouderlijk echtpaar
Frederik Hendrik en Amalia
stelde met ongekende bevlo
genheid een kunstcollectie sa
men die even omvangrijk als
gevarieerd was. De collectie
valt vooral op doordat zij bijna
uitsluitend bestaat uit schilde
rijen van Noord- en Zuid-Ne
derlands kunstenaars. In hun
keuze voor bepaalde schilde
rijen en onderwerpen zijn zij
trendsetters geweest. De
toonaangevende kunstcollec
tie speelde een belangrijke rol
in het tot stand brengen van
een ware hofcultuur. De col
lectie is nu verspreid onder
musea over de hele wereld.
De verzameling omvatte on
dermeer werken van Rem
brandt, Petrus Paulus Rubens,
Anthonie van Dijck, Jan Lie-
vens en Gerard van Hont-
horst. Absolute topstukken
zijn twee schilderijen van
Rembrandt uit de passie-serie
die hij voor Frederik Hendrik
schilderde.
De lezing over de collectie
gaat uitgebreid in op de Ne
derlandse kunst in het tweede
kwart van de zeventiende
eeuw. In deze periode ligt de
basis voor de culturele bloei
van de Gouden Eeuw. Veel
Utrechtse schilders keerden
toen vol inspiratie en ideeën
terug uit Italië. Rembrandt en
Lievens begonnen vanuit Am
sterdam hun bliksemcarrière.
De lezing in Middelburg is een
uitstekende voorbereiding op
een bezoek aan de tentoon
stelling die tot 29 maart in het
Mauritshuis wordt gehouden.
De lezing wordt gehouden
door kunsthistoricus Frederike
Upmeijer.
o Kunsthistoricus Frederike Uomeiier.
van topkwaliteit
bij aankoop van
een parketvloer.
"evenveel m' gratis
p«ci«llat In hord» vloer*
Livingstoneweg 9 A Goes
Bel voor een afspraak om
wachten te voorkomen
IEDERE AVOND KOOPAVOND
NA TELEFONISCHE AFSPRAAK
