KIJK SNEL IN DE
BRADERIEKRANT
Middelburgse grond geeft geheimen prijs
VVV, Anwb en ZWN onder één dak
Over Zeeland
met erratum
7&<zéc4e>i&
SPORTIEVE
«V/94V0 KOOPJES!
Middelburgse Braderie
en Podiumfestival
Films over bouw
Pijlerdam gebundeld
Soo
Jen ooren op je rik!
WOENSDAG 11 JUNI 1997
JAARGANG 99 - NUMMER 24
WEKELIJKS HUIS AAN HUIS OP GEHEEL WALCHEREN
^■i
Klassiek, pop, jazz en alles wat daartussen zit,
plus de gebruikelijke attracties van een jaar
markt. Dat zijn de ingrediënten voor de brade
rie anno 1997 in Middelburg, die tegelijkertijd
een nieuwe tijd inluiden. Want de braderie in
de Zeeuwse hoofdstad is dan weliswaar totnu-
toe gespaard gebleven van enige devaluatie,
de commissie die jaarlijks de touwtjes in han
den heeft meende dat innovatie voor de eeuw
wisseling op zijn plaats was. Vandaar dat aan
de braderie van donderdag 12 tot en met zater
dag 14 juni een podiumfestival is toegevoegd.
Naast de brug bij het voormalig gasthuis in
Middelburg staat sinds jaar en dag een ruïneu
ze berg stenen. Slechts een enkeling weet dat
het hier om de restanten van de Noordpoort
gaat. In vroeger tijden stond hier de noordelij
ke stadspoort die toegang bood tot de stad
Middelburg. De laatste weken zijn de restanten
geconserveerd en afgelopen vrijdag onthulde
wethouder Piet Bruinooge een informatiebord
waarop uitleg wordt gegeven waarom de ste
nen hier staan.
Kantstenen
Ijskelder
In Middelburg is vorige week het eerste ge
deelte van het Toeristisch Huis geopend. VVV,
Anwb en ZWN zijn gelijktijdig verhuisd naar
het pand naast het oude Polderhuis. De eerste
twee organisaties zijn bovendien gefuseerd.
PZC WEEKBLADEN
er
In stijl
Fusie
Razend tempo
Een nieuwe
keuken
is niet nodig!
The very special sales of Benetton!
Goes
Lange Kerkstraat 44
faam vlissinger
St. Janstraat 20A
Middelburg. 01 18-637137
Berdien Sten berg, vrijdagmiddag van vier tot vijf op de Markt.
En dat podiumfestival mag er
zijn.
Niet alleen streek toppers
moeten publiek trekken naar
Markt en winkelcentrum, ook
landelijke en zelfs internatio
nale sterren flonkeren op het
programma.
Wat te zeggen van Berdien
Stenberg en het Valkenswaard
Kamer Orkest op de agenda
klassiek en Janice Lakers en
Jan Verwey met jazz. Op het
popprogramma staan weer
namen vermeld als Hans
Dulfer, VOF de Kunst en de
Zeeuwse top groepen In Ge
val van Noot en Grandpa
Nick. De Braderiecommissie
van de SEM (Stichting Evene
menten Middelburg) heeft
drie centra gemaakt. Pop
wordt uitgevoerd op het Dam
plein, jazz op het Koorkerk
plein en klassiek op de Markt.
Alle informatie over Brade
rie en Podiumfestival in
een Weekend-bijlage van
deze krant
Daarnaast had de Middelburg
se wethouder nog een verras
sing in petto voor het handje
vol belangstellenden dat was
komen kijken. Aan de andere
kant van de brug is net boven
de waterspiegel van de vest
een achttiende eeuws poortje
gevonden. In de tijd dat Mid
delburg nog een vesting was
kon de stad alleen bereikt
worden via een van de stads
poorten. In de Middeleeuwen
telde Middelburg acht stads
poorten. Voor de verdediging
van de noordelijke toegang
tot de stad was de Noord
poort gebouwd. In 1798 werd
de poort gebouwd waar nu de
restanten nog van te zien zijn.
Nadat in de negentiende
eeuw Middelburg haar strate
gische waarde verloor en de
vestingwerken werden opge
heven viel de poort in handen
van slopers. „De restanten die
er nog zijn willen we nu be
houden voor het nageslacht",
betoogde de wethouder. „We
hebben de brokstukken opge
knapt en er een informatie
bord bij geplaatst waarop uit
leg wordt gegeven over wat
er te zien is". De restanten
van de Noordpoort zijn op de
Koepoort na de enige over
blijfselen van de acht stads
poorten die Middelburg heeft
gehad.
Nadat Bruinooge het informa
tiebord bij de Noordpoort had
onthuld nam hij zijn gezel
schap mee naar twee grote
stenen op het Noordbolwerk.
De stenen zien er uit als twee
molenstenen die op hun zij
kant staan. „Dit zijn zoge
naamde kantstenen", doceer
de de wethouder. „Die deden
hier dienst in de Branderijmo
len waar ze over hun kant
werden gerold om zaadjes te
pletten zodat er olie uit
kwam". De Branderijmolen
die op het Noordbolwerk
heeft gestaan is in 1857 om
gebouwd van korenmolen tot
oliemolen. De twee kantste
nen zaten tot voor kort in de
grond maar zijn nu weer in
hun originele verticale positie
gezet. „Op deze manier wordt
het duidelijk waarvoor de ste
nen gediend hebben. Veel
Middelburgers hebben altijd
gedacht dat het twee gewone
molenstenen waren", meent
Bruinooge. Ook bij de kantste
nen is een informatiebord ge
plaatst.
Na de onthulling van de infor
matieborden had wethouder
Bruinooge nog een verras
sing. Een 'surprise show' zo
als hij het zelf noemde. Aan
de andere kant van de brug is
tijdens de schoonmaak werk
zaamheden van het Noordbol
werk een achttiende eeuws
poortje ontdekt.
Bruinooge: „We weten nog
niet precies wat het is maar
vermoedelijk gaat het om een
ijskelder. Achter het pootje is
een galerij die zo'n tien tot
vijftien meter het bolwerk in
gaat". Bruinooge was zicht
baar enthousiast over de
vondst. „In een vorig leven
ben ik geschiedenisleraar ge
weest en dit is dus ook een
kolfje naar mijn hand", grapte
hij. Een ijskelder is eigenlijk
de voorloper van de heden
daagse koelkast. In de kelder
werden staven ijs gelegd die
werden geïmporteerd uit
Scandinavië. In de winter
maanden werd er ook ijs uit
de Middelburgse vesten ge
kapt. Niet alleen wethouder
Bruinooge was verrast over
de vondst. Toon Franken, me
dewerker van het Rijksarchief
in Zeeland, is meteen de ar
chieven ingedoken om te kij
ken of er iets over de kelder
op schrift is gesteld. Franken:
„Ik wist wel dat er ijskelders
geweest zijn op het Seisbol-
werk en bij de Noordpoort.
Die zijn in de achttiende eeuw
gebouwd op last van rijke bur
gers die er hun wijn opsloe
gen. Later zijn de kelders ge
bruikt door bakkers, een apo
theek en het gasthuis".
Toch waren de medewerkers
van de gemeente Middelburg
niet de eerste die het keldertje
ontdekt hebben. Volgens de
graffiti die met viltstift op de
achttiende eeuwse muren is
aangebracht wist een zekere
Natasja al langer dat hier een
gewelf is. Bruinooge: „Bij de
gemeente was er in ieder ge
val niets van bekend en was
de verrassing dan ook zeer
groot. Ik ben er ook blij mee
omdat ik vind dat we niet al
leen aandacht moeten schen
ken aan de monumentale ge
bouwen van Middelburg maar
ook moeten kijken wat er nog
in de grond zit.
Als het aan mij ligt wordt er
bijvoorbeeld bij nieuwbouw in
de Middelburgse binnenstad
eerst een grondig archeolo
gisch onderzoek op de bouw
plaats gehouden.
Wie weet wat voor geheimen
de bodem nog meer heeft
prijs te geven!".
De restanten van de Noordpoort zijn geconserveerd en een informatiebord geeft uitleg over de
brokstukken. FOTO ANDA VAN RIET
Ruurd Wagenaar is directeur
van de gloednieuwe Middel
burgse AnwbA/VV vestiging.
Oplage: 51.110 ex.
Uitgave: Uitgeverij Provinciale
Zeeuwse Courant b.v.
Exploitatie:
Ch. van den Oo§terkamp
(0113) 273000
privé: (0118) 642078
Administratie:
PZC
Oost-Souburgseweg 10.
postbus 18,
4380 AA Vlissingen.
Advertentieverkoop:
Jerry Tupanwel
(0118) 484316 (privé (0118) 615044).
Johnny Saija
(0118) 484312 (privé (0118) 418686).
A, Lammers-Van Otterdijk
(0118) 484313 (privé (0118) 640277).
Redactie: Ad Hanneman,
(0118) 484275 en Ellen Erkens,
(0118) 484276
Redactie-adres: Postbus 18,
4380 AA Vlissingen
fax. nr.: (0118) 472404
Bezorging: (0118) 484216.
Druk: PZC Grafische Bedrijven.
Postbus 18, 4380 KA Vlissingen.
Druktechniek: offsetrotatie.
Sluitingstijd: advertenties
maandag 12.00 uur PZC,
Oost-Souburgseweg 10. Postbus 18,
4380 KA Vlissingen, tel. (0118) 484000
Faam/Vlissinger maakt deel uit van
de Zeeland Combinatie huis-aan-
huisbladen in Zeeland.
Totale oplage: 178.455 ex.
Helaas. 'Wat je gewoon moet weten over Zeeland'
kan wel eens leiden tot juist iets verkeerd weten.
Want de door de provincie uitgegeven brochure met
de naam 'Wat je gewoon moet weten over Zeeland'
is nog maar nipt uit of de voorlichters op het Abdij
plein haasten zich om vier fouten in een erratum
vast te leggen. Niettemin is de brochure een handig
werk om wat meer over de (eigen) provincie aan de
weet te komen.
De brochure is vooral bedoeld het basisonderwijs,
leerlingen van de laagste klassen van het voortgezet
onderwijs en voor iedereen die wat meer wil weten
over Zeeland en zijn historie. Het Informatiecentrum
van de provincie kwam op het idee omdat heel veel
vragen over de eigen provincie vanuit het onderwijs
werden gesteld. Met de brochure doen ze een hand
reiking naar de scholen die Zeeland en zijn geschie
denis in de lessen heeft ondergebracht.
Wat je gewoon moet weten begint met de geschie
denis. In vogelvlucht wordt iets over het ontstaan
van de provincie verteld en hoe ze zich ontwikkelde
tot wat ze nu is. Rampen en voorspoed worden kort
genoemd en via de geografie komen de samenstel
lers bij de bevolking. Zeeland is een van de dunstbe-
volkte gebieden in Nederland en het overgrote deel
heeft een protestants christelijk karakter, staat er.
Ook het bestuur krijgt aandacht.
En het feit dat de eilanden sinds kort een haven
schap hebben werd even vergeten, maar wordt
goedgemaakt in het begeleidende erratum. Ook de
recreatieschappen worden genoemd. Landschap,
economie (vanaf de bloeiperiode in de zestiende
eeuw tot ongeveer nu), industrie, landbouw, visserij,
recreatie en toerisme alsook de verschillende ver
bindingen per boot, brug en dammen krijgen aan
dacht.
Waterwegen en kanalen zijn bepalend geweest voor
de ontwikkeling van Zeeland en met getallen wordt
voor wie het wil weten duidelijk gemaakt.
Ook waterstaat, onderwijs, volkshuisvesting en ge
zondheidszorg worden globaal uitgelicht:
Het milieu is het hoofdstuk waarmee de brochure
wordt afgesloten.
„Toeristen kunnen hier infor
matie krijgen over Zeeland,
arrangementen boeken, in
lichtingen over openbaar ver
voer vragen, noem maar op.
Al die dingen die toeristen ge
wend waren te halen bij het
VVV", legt hij uit. „Maar ook
de bewoners van Middelburg
kunnen hier terecht. Voor een
strippenkaart, een VVV-ge-
schenkbon, een arrangement
buiten Zeeland. En de gewone
Anwb dingen natuurlijk", ver
volgt hij.
Wie de gloednieuwe winkel
binnenkomt ziet aan de linker
kant een grote houten draaid
eur. „Dat wordt de doorgang
naar het Polderhuis", legt Wa
genaar uit. „Daar wordt het
'Zeeland Paviljoen' gevestigd.
Of het ook echt zo gaat heten
is nog niet bekend, het is een
voorlopige werknaam. Maar
daar wordt in ieder geval een
tentoonstelling ingericht over
Zeeland en de toeristische
mogelijkheden van de provin
cie".
Over de komst van het Toeris
tisch Huis is veel te doen ge
weest in Middelburg. Om de
wandelroute naar het Huis
vanaf de Lange Delft te bevor
deren moeten de bewoners
van het Hofje onder de Toren
namelijk plaatsmaken voor
kleine winkeltjes. In eerste in
stantie was het zelfs de be
doeling om de kleine huisjes
onder de Lange Jan helemaal
te slopen. Dat is voorkomen
doordat de Middelburgse be
volking zich massaal tegen
het gemeentebestuur keerde
in deze kwestie. Wagenaar:
„Voor mij is het moeilijk om
daar iets over te zeggen. Ik
kom zelf uit Breda en sta daar
om alleen al heel anders te
genover de zaak dan veel Mid
delburgers. Ik ben er in ieder
geval wel van overtuigd dat
de architect er iets heel moois
van gaat maken. En dat er
voorzichtig wordt omgespron
gen met het monumentale ka
rakter van het hofje. Zelf pro
beren we ook zoveel mogelijk
in stijl te blijven. Ik heb de ge
meente bijvoorbeeld ge
vraagd of er banieren mogen
hangen voor de deur. Ik zit
ook niet te springen om
schreeuwerige lichtreclame.
Dat past hier niet. Het voor
malige Polderhuis wordt ook
echt heel mooi. Het is echt
niet zo dat er even een gipsen
wandje tegenaan gegooid
wordt en dat het dan klaar is.
De combinatie tussen modern
en monumentaal die in daar
gerealiseerd wordt is juist
heel zorgvuldig" vindt hij.
Het Zeeland Paviljoen zou 24
september geopend moeten
worden. „We hebben er speci
aal voor gekozen om de in
gang van het Paviljoen hier in
de winkel te doen. Als er dan
iemand aan je balie staat met
vragen, kun je gelijk zeggen
dat ze daar even een kijkje
kunnen nemen. Zodat toeris
ten een beeld krijgen van de
attracties en evenementen die
Zeeland te bieden heeft. En
andersom natuurlijk. Dat ie
mand die de tentoonstelling
bezoekt ook even een kijkje
neemt in de winkel. En dan
het liefst ook iets koopt na
tuurlijk", lacht hij. Om tot het
Toeristisch Huis te komen zijn
de Anwb en het VVV gefu
seerd. „Voor de klant maakt
het niet meer uit of hij nou
door een Anwb- of een VVV-
medewerker wordt geholpen.
De voormalige VVV-medewer-
kers hebben een speciale
Anwb cursus gevolgd om bij
gespijkerd te worden. Verder
hebben we de afgelopen we
ken bij elkaar aan de balie
meegelopen om vast wat ken
nis en ervaring op te doen",
vertelt Wagenaar, zelf afkom
stig van het Anwb.
De fusie en verhuizing hebben
in een razend tempo plaatsge
vonden. „We hadden de keu
ze: of vöör het begin van het
seizoen hier naar toe gaan, of
wachten tot na het seizoen.
We hebben voor het eerste
gekozen, alhoewel dat achter
af misschien niet het slimst
was. Het is nu namelijk al vre
selijk druk en we krijgen de
kans bijna niet om alles uit te
pakken. Het kan daardoor ge
beuren dat er nog folders uit
de dozen gehaald moeten
worden als mensen erom vra
gen.
Gelukkig worden de reacties
die we daarop krijgen met de
dag positiever. De meeste
mensen hebben wel begrip
voor de beslommeringen die
een verhuizing nu eenmaal
met zich meebrengt. Maar als
je mij vraagt om het over te
doen zou ik waarschijnlijk
toch even wachten tot na het
seizoen".
Het Nederlands Filmarchief heeft de eersteling ge
worpen van geplande videobeelden over de Delta
werken. Onder de titel 'Bouw van de Stormvloedke
ring in de Oosterschelde' wil het archief „een breed
publiek in de luie stoel voor de televisie kennis la
ten nemen van het audiovisueel erfgoed. Het Neder
lands Filmarchief is de laatste tijd actief in het aan
een breien van filmbeelden op een videocassette. Er
is al een aantal series bij de boekhandel verkrijg
baar, zo ook deze film over de totstandkoming van
de Pijlerdam.
De film begint met de boodschap op de radio aan
het begin van de Watersnoodramp in 1953. De wa
terstanden zijn extreem hoog, maar er dreigt nog
geen gevaar. Met man en macht wordt gewerkt om
de dijken te verzwaren. De beelden vertonen men
sen die zeulen met zandzakken om het tegen de dij
ken beukende water tegen te houden. De dijkverste-
viging is tevergeefs, kerkklokken luiden, terwijl de
huizen al diep in het water staan. Bemande bootjes
varen door de straten. Het radio nieuws vermeldt
dijkdoorbraken, overstromingen en de eerste slacht
offers worden geteld. Dat is zondag. Op maandag
wordt de ramp vanuil een vliegtuig bekekenen. Dan
blijkt pas goed hoe gigantisch de omvang is.
'Den Haag' blijft na die waarschuwing niet stilzitten
en het Deltaplan wordt ontwikkeld. Als de water
bouwers in de richting van de Oosterschelde begin
nen, barst een heftige discussie los. Vissers zien
hun broodwinning verdwijnen en de mossel- en oes
tertelers vrezen hetzelfde. Ook milieu- en natuur or
ganisaties maken er roerige jaren van. Discussies
laaien hoog op tussen de politici en de direct be
langhebbenden. De regering komt met een compror
mis dat de begroting weliswaar met miljoenen gul
den overschrijdt, maar in de tegenstrijdige belangen
van vissers en milieu aan de ene kant en de veilig
heid aan de andere kant wordt tegemoet gekomen.
Met 66 betonnen pijlers in de Oosterschelde en
daartussen schuiven die kunnen worden neergela
ten als de storm het water te hoog opjaagt. Een bij
komstig voordeel is dat de schuiven ook kunnen
worden neergelaten als een olievlek de zee-arm
dreigt binnen te drijven. In de film wordt bij allerlei
details stilgestaan. Het werkeiland Neeltje Jans dat
de basis vormde voor alle werkzaamheden, het on
derzoek naar de bodemgesteldheid en andere hulp
middelen die de bouw moest laten slagen. Kolossen
met kabels en hun constructies, het schip Ostrea,
de drie dagen tochten met de pijler en allerlei ande
re zaken die indrukwekkend of belangrijk zijn ge
weest bij de totstandkoming van de Pijlerdam zijn
door het filmarchief op de videoband geplaatst.
Bij de ingebruikname van de Pijlerdam is een groot
aantal hoogwaardigheidsbekleders aanwezig als de
koningin de laatste schuif laat zakken. Ze verklaart
de Deltawerken voltooid en Zeeland is veilig. Hot
duurt echter tot 1997 tot de Deltawerken helemaal
zijn afgerond met het in gebruik nemen van de
stormvloedkering in de Nieuwe Waterweg.
De videoband 'Bouw van de stormvloedkering in de
Oosterschelde' is verkrijgbaar in de boekhandel en
kost f 29,95.
As me vroeger as guus vee
zot deee, aomè mochte griele
en druk waere, zeide opoe:
Zotte juun, pas jie mèr op, str
aks bin je zo kwaed, da' je je
rik nie ziet! Deze uitdrukking
werd ingestuurd, door een
luisteraarster uut Veere, naar
het dialecten programma van
Omroep Zeeland. Net zo min
als zij weet ik of het vroeger
een veel gebruikte uitdruk
king is geweest. Het kan ook
een grapje van opoe zijn ge
weest. Het is immers een
grapje: je ziet je rik (je eigen
rug) natuurlijk nooit! Ik weet
nog dat in soortgelijke situ
aties mijn ome Kees altijd
dreigde met: Ik z jen ooren is
op je rik zette! Dat maakte
nogal indruk, want hij zei het
zo ernstig dat een kind van
vijf of zes er niet aan twijfelde
dat hij daar ook voor kon zor
gen.
Een andere luisteraarster ver
telde dat haar vader altijd het-
zelfde commentaar gaf als
één van de guus in zijn stoel
zat: „Waer as jie zit, kan een
eerlijk man zitte!" Was dat
een 'staande uitdrukking' of
werd het alleen door die huis
vader gezegd?
Van een aantal andere zeien
weten we wel dat ze alge
mener waren.
In twêê zêêen legge werd en
wordt in heel Arnemuiden ge
bruikt en verwijst naar de vis
sersachtergrond van de be
volking.
Het betekent: twijfelen. Ik leg
ge in twêê zêêen, ik kan mee
dat reisje mee gae, mèr ik kan
ook nè de trouwdag van Bla-
es en Jaai...
U begrijpt al dat in Aerremuu
niet lei' gezegd wordt zoals
op de andere Walcherse dor
pen, maar legge.
In verschillende Walcherse
dorpen zijn uitdrukkingen be
kend in de trant van: Je 's lie-
ke leef nie of Ze kent d'r eige
's lieke nie. 's Lieke staat hier
voor: gelijke. De eerste uit
drukking is een soort alge
meen verwijt, bijvoorbeeld
geuit tegen ruzebuzige kin-
ders, de tweede heeft volgens
mij eerder met gröössig-
heid (trots) te maken.
Jan Zwemer
Uw keuken is
nog functio- I I V.-
neel, maar ze
bevalt u niet
meer. PORTAS
renoveert met
nieuwe front-
delen. in tal van
varianten en
dessins. Voor
deliger dan u
denkt.
PORTAS vakbedrijf
Zevenbergen
tel. 0168-335002
Ruurd Wagenaar, directeur van het gefuseerde AnwbA/VV
Middelburg: „Ik zit ook niet te springen om schreeuwerige licht
reclame". FOTO ANDA VAN RIET
(ook de kinderafdeling)
30%!
