KERST
PICCARD
Windstil halfjaar voor molenaars
*Wolc/ten&
Timmerman Kees Maas
schreef 'Domburgse ver'aelen'
Eerste uur
gratis parkeren.
G I M B R E R E
BRADERIEHOEK
Gimbrère
1 DECEMBER
WAARON WIJ DE
GOEDKOOPSTE
ZIJN
RUIM 150
OCCASIONS
KORTINGEN
VLISSINGEN
RIJKDOM EN ARMOEDE IN VOOROORLOGS DOMBURG
33&0-C
bij
Informeer naar ons
uitgebreide programma
Het eerste wat hij doet
wanneer ie 's ochtends
uit bed komt, is uit het
dakraam kijken of de
blaren aan de bomen
een beetje bewegen,
en hoe de 'vane' op de
kap van de molen
staat. De vraag 'is er
wind, en uit welke
richting waait hij'
houdt molenaar Sjaak
Brasser van de molen
op Biggekerke altijd
bezig. Het bedrijf van
de Brassers op 'Bee-
kerke' is één van de
twee overgebleven
windmaalderijen op
Walcheren. De Bras
sers zijn met de wind
grootgebracht, ze zijn
telgen uit een familie
die al honderden jaren
molenaars telt.
29, 30 NOVEMBER
1,2 DECEMBER
Veerseweg 124 B
Middelburg
PZC WEEKBLADEN
De Wind komt
Het luitouw
Frans in het burgerzeeuws
Op latere leeftijd kocht de in 1893 in Domburg
geboren timmerman Kees Maas een typemachi
ne. In het Walchers dialect dat hij zelf sprak zet
te hij zijn vertellingen op papier. Die verhalen
geven een beeld van het dagelijks leven in een
Walchers dorp in de eerste helft van de twintig
ste eeuw. De gebundelde verhalen zijn nu in
boekvorm uitgegeven onder de titel 'Domburg-
se ver'aelen'. Het door De Koperen Tuin in Goes
uitgegeven boek is rijkelijk geïllustreerd met
tekeningen en schilderijen die Kees Maas zelf
maakte en tal van oude foto's.
Moeder had
geen dubbeltje
Strandjutters
in het gevang
Sterke verhalen
op de Leugenaar
Albert Heijn,
Kalverstraat 1, Middelburg albert heijn
LANGE DELFT 16 MIDDELBURG
WINKELCENTRUM
EINDEJAARSAKTIE START:
koopavonden:
Donderdag 30 november
Vrijdag 1 december
Maandag 4 december MwreMa
koopzondag 17 december 13.00 u. -17.00 u.
Zie advertentiepagina elders in deze krant
GRATIS:
fJÊkKodak
Sm W EXPRESS
Badhuisstraat, Vlissingen
0118-413551
Ruim 75 jaar
huwelijksreportages
op maat!
VERSCHOORE
IMW 08&VIO
Recht t.o. C&A en Blokker
95e JAARGANG NUMMER 48
29 NOVEMBER 1995
Prettige Kent!
Soms hoeft Sjaak zijn bed niet
eens uit om de wind te kennen.
Dat is bij noorden of noord
westen wind, die een bepaald
geluid geeft rond het dak van
het molenaarshuis. Maar dat is
al lang geleden. Het laatste
halfjaar is er weinig wind
geweest. Een molenaar weet
daar alles van, voor anderen
valt het nauwelijks op.
„Ik heb voor mezelf ook graag
windstil weer", bevestigt
Zeeuwind- molenaar Adriaan
Filius uit Kamperland. „Maar
voor onze organisatie is dit wel
ongunstig". Filius controleert
een aantal van de windturbi
nes die in Zeeland electriciteit
opwekken voor de organisatie
'Zeeuwind'. „In de eerste
maanden van 1995 hebben we
net zo veel wind, dus
opbrengst, gehad als in heel
de rest van het jaar tot nu toe".
(Zie adv. elders in dit blad)
ÜD® IPtam
Oplage: 25.200.
Gratis huis-aan-huis op
geheel Walcheren in
combinatie met de Vlissinger.
Totale oplage: 48.710.
Uitgave: Provinciale Zeeuwse
Courant b.v.
Administratie:
PZC
Oost-Souburgseweg 10,
postbus 18, 4380 AA
Vlissingen.
Advertentieverkoop:
J.L. Saija,
(0118) 484312
(privé (0118)418686).
Redactie: Ad Hanneman,
(0118) 681271
en Ellen Erkens (ai), (0118) 681270.
Redactie-adres: Postbus 5017,
4330 KA Middelburg
Faxnr. (0118) 681215.
Bezorging: 0118-484215.
Druk: Vink-Rotadruk b.v.,
postbus 36,4570 AA Axel.
Druktechniek: offsetrotatie.
Sluitingstijd: advertenties
vrijdag PZC, Markt 51,17.00 uur,
Postbus 5017, 4330 KA
Middelburg, tel. (0118) 681000
Oost-Souburgseweg 10,17.00
uur. Postbus 18,4380 AA
Vlissingen, tel. (0118) 484000.
De Faam en De Vlissinger
maken deel uit van de Zeeland
Combinatie huis-aan-huisbladen
in Zeeland.
Totale oplage: 172.550
i Molenaar Brasser uit Biggekerke. FOTO ANDA VAN BIET
Vooral het uitblijven van wind
in het afgelopen najaar is bij
zonder, stelt Sjaak Brasser
vast. „Dat heb je bijna nooit,
dat het in oktober en novem
ber zo stil is. Maar de wind
komt toch altoos een keer. Wie
weet of het niet goedgemaakt
wordt in december en januari.
Dat je weken achter elkaar met
de molen kan draaien omdat
er voortdurend wind is. Met
regen is dat ook zo: de totale
hoeveelheid blijft gelijk, wat
nu niet komt, komt later. Dat is
althans mijn ervaring. Er was
dit najaar ook weinig regen,
maar twee weken terug had
den we ineens 50 milimeter
achter elkaar".
Voor de bedrijfsvoering van de
firma Brasser betekent het
wegblijven van de wind dat
met de motor gemalen moet
worden. Want het meel is
besteld, dat kan niet wachten.
Een grote schadepost is het
niet, het scheelt op zijn hoogst
duizend gulden. „En straks
halen we die schade misschien
in, als alles weer een paar
maanden met de molen kan.
Dan malen we soms een paar
uren extra in de avond omdat
't voordeliger is".
Dat was vroeger, toen de
meeste molens nog niet met
een motor uitgerust waren wel
anders, vertelt Krijn Zandburg
van molen De Pere in Oost-
Souburg. „Toen werkten ze
soms heel de nacht door om
van de wind te profiteren. En
weet je wat ze deden als het
stil werd Hij demonstreert
hoe molenaars vroeger het
'luitouw' om hun middel en/of
knie vastmaakten als ze 's
nachts even gingen slapen.
Dat luitouw, voor het ophalen
van de zakken, trok naar boven
wanneer de molen begon te
draaien als er weer wind
kwam. De molenaar werd
omgerold en was vanzelf wak
ker. Zo ging er geen aasje wind
verloren.
Zandburg, die al tientallen
jaren molenaar is, relativeert
de uitspraak van zijn Bigge-
kerkse collega enigszins. „Uit
zonderlijk is dit niet echt hoor.
ik heb vroeger ook wel zulke
windstille periodes meege
maakt, maar dat was vóór
Sjaak zijn tijd. De periode voor
Kerstdag kon het soms zo stil
wezen, dat kon wel acht weken
duren. Zoiets hebben we nu
ook".
Zandburg bevestigt dat het
verlies door een volgende
periode met veel wind weer
goedgemaakt kan worden. „En
het draaien op de motor is
absoluut geen probleem. Vóór
de restauratie in 1988 heeft 'De
Pere' 22 jaar lang op de motor
gewerkt. Maar een molen is
gemaakt voor de wind, dat is
zeker zo".
Vooral In het Middelburgse en
Vlissingse 'burgerzeeuws' zijn
veel Franse woorden terug te
vinden. Ten dele lijkt die Fran
se invloed een erfenis van de
Hugenoten. Maar voor het
overige kan deze invloed wor
den toegeschreven aan de
sjieke, Franssprekende burge
rij van de achttiende en negen
tiende eeuw.
Heeft u ooit wel eens horen
spreken van een 'dikke barse'?
Het wordt (of werd) in Vlissin
gen gebruikt om een ietwat
gezette dame mee aan te dui
den. 'Barse' is een verbaste
ring van het Franse 'barge',
wat trekschuit betekent. Zowel
in Middelburg als in Vlissingen
kent men het woord 'adret'
(Frans: adroit), wat handig of
bijdehand betekent. Handig
heid wordt over het algemeen
wel gewaardeerd, maar te veel
van het goede kan ook: een
'adretje' is in Vlissingen een
Pietje Precies.
Als iemand 'van z'n sentre-
ment' is, wil dat zeggen dat hij
'van z'n eigen is gegae'. Ofte
wel van z'n stokje. Letterlijk
betekent het, dat de persoon in
kwestie zijn middelpunt (cent-
re) kwijt is.
Bij deze woorden is de Franse
oorsprong nog wel te herken
nen.
Anders wordt het wanneer
Franse uitdrukkingen wel hun
klank en betekenis behouden,
maar worden ingevuld met
echte Zeeuwse woorden.
Dat is bijvoorbeeld het geval
bij de uitdrukking 't goeng van-
de-lantaern' (het ging heel
snel). 'Van-de-lantaern' schijnt
een verbastering te zijn van
het Franse 'ventre-a-terre', ais
een dolle voortrazen. Letterlijk
betekent het 'met de buik over
de grond', zie je 't al voor je?
Marco Evenhuis
Eind negentiende eeuw ont
wikkelde Domburg zich tot een
kuuroord, mede dankzij de
komst van dr. Mezger, 'de man
met de gouden duimen'. Hij
telde onder zijn patiënten vele
adellijke personen, onder wie
Carmen Sylva, de koningin
van Roemenië. Steeds meer
gegoeden bezochten 's zomers
Domburg, trokken er villa's op
en lieten zich in koetsjes in zee
rijden om er een bad te
nemen. Er kwamen ook baan
brekende kunstenaars naar
Domburg, onder wie Jan Toor-
op en Piet Mondriaan, die van
af 1911 exposities organiseer
den. Over dit kuuroord en de
intussen internationaal ver
maarde kunstenaars is de.laat
ste jaren veel geschreven.
Kees Maas beschrijft de ande
re kant van Domburg: het
leven van de gewone man.
Zijn ouders en acht kinderen
woonden in een klein huis in
de Domburgse Duinstraat, dat
naar de duinen liep, tegenover
'het padje van Janus'. Vader
Maas had het zelf laten bou
wen. Er was ook nog een
schuurtje, een oven en een
regenvlak aangebouwd. Moe
der ging elke week een dag
werken bij de man die voor de
bouw van het huisje het nodi
ge geld had geleend.
De auteur: „Gelukkig was
vader niet dikwijls zonder
werk. Hij verdiende een gulden
of vijf, zes in de week. Moeder
kon zo voor ieder van ons een
cent of zes per dag uitgeven.
Van die paar centen moesten
ze ons te eten geven en kleden.
Hoe ze dat gedaan kregen, dat
heb ik nooit kunnen begrij
pen". In zijn geheugen staat
gegrift, dat moeder een hekel
had aan schulden, maar dat
soms haar portemonnee leeg
was als de man van de kolen-
fonds aan de deur kwam om
het wekelijkse dubbeltje te
innen.
Vader hield twee schapen,
twee geiten en een stuk of
veertig konijnen. De jonge
Kees moest voor de beesten
zorgen, toen z'n oudste broer
ging werken bij een boer. Moe
der kookte van de melk pap en
maakte kaas. Iedere week bak
te ze een stuk of tien grote bro
den. Kees Maas: „Met boter
erop smaakten die lekkerder
dan de mooiste taart".
Moeder had nog twee werk
huizen en deed voor de domi
nee de was. Ze waste nog alles
met de hand. Kees: „Haar han
den waren er kapot van en ze
klaagde vaak dat het zo'n zeer
deed".
Vader had de barre winter van
1890 meegemaakt. Net als alle
werkmensen, zat hij toen zon
der werk. Kees Maas: „Van de
Armen kregen we zo af en toe
een daalder en als vader er nu
en dan met stropen en strand
jutten niet wat had kunnen bij
verdienen, waren we van de
honger omgekomen. Er zijn
toen nogal wat kinderen van
het slechte eten gestorven.
Door de honger en de slechte
kleding hadden we geen weer
stand tegen de kou en zo mar
telden we van de ene naar de
andere dag".
Er kwam uitkomst, toen in een
storm een groot schip verging
en vaten met petroleum op het
strand aanspoelden. De politie
wist er wel op enige beslag te
leggen, maar de meeste wer
den verdonkeremaand.
Kees Maas: „Enkele arme lie
den werden gesnapt en draai
den voor een maand of drie de
gevangenis in, terwijl verschil
lende andere lieden zoals win
keliers, bazen en sommige
boeren buiten schot bleven.
Terwijl die arme mensen in de
gevangenis zaten, hielden die
heren drankgelagen met de
vrouwen van de arme mensen.
Dat was voor hen de enige
manier om hun kinderen in
leven te kunnen houden. Louw
die ook in de gevangenis zat,
hoorde dat zijn vrouw nogal
Foto uit het boek.
eens een keer bezoek kreeg.
Toen hij vrij kwam, zei zijn
vrouw: „Wat ben ik toch blij,
dat je weer thuis bent, ik heb
een lekker maal koeken gebak
ken". Louw zei: „Koeken van
hoeregeld lust ik niet" en hij
gooide ze dwars door het raam
maar buiten. Z'n vrouw zei:
„Wat denk je, dat ik dat voor
de lol deed? Ik kreeg geen cent
om de kinderen in leven te
houden. Jullie hadden in de
gevangenis veel beter eten
dan wij en ik was niet alleen
hoor. Andere vrouwen deden
het ook om niet met hun kinde
ren van de honger te sterven".
Louw stond er verslagen bij te
kijken en zei: „Ja ik kan het
begrijpen, je kon niet anders.
We zullen het maar vergeten".
Hij haalden de koeken terug en
samen met de kinderen aten ze
die lekker op. Het kapotte raam
heeft zijn broer weer gemaakt
en die heeft me dit verhaal ver
teld".
Kees Maas vertelt zo tal van
De Vlaamse band The Scabs treedt maandag 4
december op in hardrock-tempel Bar American in
Middelburg.
De stichting Surant '94 Vlissingen heeft een nieuw
onderkomen in de voormalige Visserijschool in
Vlissingen.
Verder deze week de vaste rubrieken Bedrijfs
kundig Bekeken, Psycho Consult en Kinderboeken.
Om bij ons te kunnen winkelen moet u parkeer-
kosten maken. Maar dat is in de decembermaand geen
probleem meer. Als u voor minimaal 25 gulden bood
schappen bij ons doet, en u toont uw parkeerbon bij de
kassa, dan krijgt u het parkeergeld voor het eerste uur
van ons. U bespaart dus éénvijftig. f\
Zo wordt "betaald parkeren" nog r k x
eens een pretje. Nietwaar?
Deze actie geldt t/m zaterdag 30 december a.s.
en uitsluitend bij:
verhalen, over wat de gewone
man moest doen om de eind
jes aan elkaar te knopen. Het
eten van kermiskoeken was
een gebeurtenis, waar door
kinderen een heel jaar naar
werd uitgekeken. Een varken
of geit ('de werkmanskoe') was
een rijk bezit en stropen één
van de manieren om eten op
tafel te krijgen. Kinderen droe
gen tweedehandskleding af,
gingen 'nieuwjaar-wensen' en
liepen vuilnishopen langs.
Desondanks vertelt Kees Maas
met veel plezier over die tijd,
onder andere over de geiten-
fokvereniging, het varkens
fonds, de armenhuisjes en een
houtkoopdag. Er werden veel
streken uitgehaald en list noch
bedrog werd geschuwd om
aan een borreltje te komen.
Maas voert ook tal van zeer
kleurrijke figuren ten tonele,
onder andere omroeper
Spruit, Kees de Barbier, Jan de
Tuinman. Vele humoristische
en sterke verhalen werden ver
teld op de Leugenaar. Ze
maken het door De Koperen
Tuin verzorde uitgave van
'Domburgse ver'aelen' tot een
tijdsdocument. Kees Maas
overleed op 4 januari 1985.
Wij gunnen u als klant graag de BESTE KOOP!
Al voor 39 cent heeft u na 2 dagen bij ons
een foto budget-afdruk uit het KODAK laboratorium!
Najaarsaktie:
Bij Ontwikkelen Afdrukken van een filmrolletje
I0 wenskaarten gemaakt van uw leukste negatief én:
fantastische Kerst CD met bekende
Christmas songs
UURF0T05ÖC/K2
FOTO VERSCHOORE
Goes. Grote Markt 7 Hulst.'s-Gravonhofplein 8 Tcrnouzcn. Noordstraat 6
Middelburg. Lange Gccrc 28 Vlissingen. Walstraat I09-I I
Zierikzec, Dam S Ettcn-Lcur. Oude Brcdasewcg 26
•Maximum I gratis CD oer klant
f