KERST PICCARD Windstil halfjaar voor molenaars *Wolc/ten& Timmerman Kees Maas schreef 'Domburgse ver'aelen' Eerste uur gratis parkeren. G I M B R E R E BRADERIEHOEK Gimbrère 1 DECEMBER WAARON WIJ DE GOEDKOOPSTE ZIJN RUIM 150 OCCASIONS KORTINGEN VLISSINGEN RIJKDOM EN ARMOEDE IN VOOROORLOGS DOMBURG 33&0-C bij Informeer naar ons uitgebreide programma Het eerste wat hij doet wanneer ie 's ochtends uit bed komt, is uit het dakraam kijken of de blaren aan de bomen een beetje bewegen, en hoe de 'vane' op de kap van de molen staat. De vraag 'is er wind, en uit welke richting waait hij' houdt molenaar Sjaak Brasser van de molen op Biggekerke altijd bezig. Het bedrijf van de Brassers op 'Bee- kerke' is één van de twee overgebleven windmaalderijen op Walcheren. De Bras sers zijn met de wind grootgebracht, ze zijn telgen uit een familie die al honderden jaren molenaars telt. 29, 30 NOVEMBER 1,2 DECEMBER Veerseweg 124 B Middelburg PZC WEEKBLADEN De Wind komt Het luitouw Frans in het burgerzeeuws Op latere leeftijd kocht de in 1893 in Domburg geboren timmerman Kees Maas een typemachi ne. In het Walchers dialect dat hij zelf sprak zet te hij zijn vertellingen op papier. Die verhalen geven een beeld van het dagelijks leven in een Walchers dorp in de eerste helft van de twintig ste eeuw. De gebundelde verhalen zijn nu in boekvorm uitgegeven onder de titel 'Domburg- se ver'aelen'. Het door De Koperen Tuin in Goes uitgegeven boek is rijkelijk geïllustreerd met tekeningen en schilderijen die Kees Maas zelf maakte en tal van oude foto's. Moeder had geen dubbeltje Strandjutters in het gevang Sterke verhalen op de Leugenaar Albert Heijn, Kalverstraat 1, Middelburg albert heijn LANGE DELFT 16 MIDDELBURG WINKELCENTRUM EINDEJAARSAKTIE START: koopavonden: Donderdag 30 november Vrijdag 1 december Maandag 4 december MwreMa koopzondag 17 december 13.00 u. -17.00 u. Zie advertentiepagina elders in deze krant GRATIS: fJÊkKodak Sm W EXPRESS Badhuisstraat, Vlissingen 0118-413551 Ruim 75 jaar huwelijksreportages op maat! VERSCHOORE IMW 08&VIO Recht t.o. C&A en Blokker 95e JAARGANG NUMMER 48 29 NOVEMBER 1995 Prettige Kent! Soms hoeft Sjaak zijn bed niet eens uit om de wind te kennen. Dat is bij noorden of noord westen wind, die een bepaald geluid geeft rond het dak van het molenaarshuis. Maar dat is al lang geleden. Het laatste halfjaar is er weinig wind geweest. Een molenaar weet daar alles van, voor anderen valt het nauwelijks op. „Ik heb voor mezelf ook graag windstil weer", bevestigt Zeeuwind- molenaar Adriaan Filius uit Kamperland. „Maar voor onze organisatie is dit wel ongunstig". Filius controleert een aantal van de windturbi nes die in Zeeland electriciteit opwekken voor de organisatie 'Zeeuwind'. „In de eerste maanden van 1995 hebben we net zo veel wind, dus opbrengst, gehad als in heel de rest van het jaar tot nu toe". (Zie adv. elders in dit blad) ÜD® IPtam Oplage: 25.200. Gratis huis-aan-huis op geheel Walcheren in combinatie met de Vlissinger. Totale oplage: 48.710. Uitgave: Provinciale Zeeuwse Courant b.v. Administratie: PZC Oost-Souburgseweg 10, postbus 18, 4380 AA Vlissingen. Advertentieverkoop: J.L. Saija, (0118) 484312 (privé (0118)418686). Redactie: Ad Hanneman, (0118) 681271 en Ellen Erkens (ai), (0118) 681270. Redactie-adres: Postbus 5017, 4330 KA Middelburg Faxnr. (0118) 681215. Bezorging: 0118-484215. Druk: Vink-Rotadruk b.v., postbus 36,4570 AA Axel. Druktechniek: offsetrotatie. Sluitingstijd: advertenties vrijdag PZC, Markt 51,17.00 uur, Postbus 5017, 4330 KA Middelburg, tel. (0118) 681000 Oost-Souburgseweg 10,17.00 uur. Postbus 18,4380 AA Vlissingen, tel. (0118) 484000. De Faam en De Vlissinger maken deel uit van de Zeeland Combinatie huis-aan-huisbladen in Zeeland. Totale oplage: 172.550 i Molenaar Brasser uit Biggekerke. FOTO ANDA VAN BIET Vooral het uitblijven van wind in het afgelopen najaar is bij zonder, stelt Sjaak Brasser vast. „Dat heb je bijna nooit, dat het in oktober en novem ber zo stil is. Maar de wind komt toch altoos een keer. Wie weet of het niet goedgemaakt wordt in december en januari. Dat je weken achter elkaar met de molen kan draaien omdat er voortdurend wind is. Met regen is dat ook zo: de totale hoeveelheid blijft gelijk, wat nu niet komt, komt later. Dat is althans mijn ervaring. Er was dit najaar ook weinig regen, maar twee weken terug had den we ineens 50 milimeter achter elkaar". Voor de bedrijfsvoering van de firma Brasser betekent het wegblijven van de wind dat met de motor gemalen moet worden. Want het meel is besteld, dat kan niet wachten. Een grote schadepost is het niet, het scheelt op zijn hoogst duizend gulden. „En straks halen we die schade misschien in, als alles weer een paar maanden met de molen kan. Dan malen we soms een paar uren extra in de avond omdat 't voordeliger is". Dat was vroeger, toen de meeste molens nog niet met een motor uitgerust waren wel anders, vertelt Krijn Zandburg van molen De Pere in Oost- Souburg. „Toen werkten ze soms heel de nacht door om van de wind te profiteren. En weet je wat ze deden als het stil werd Hij demonstreert hoe molenaars vroeger het 'luitouw' om hun middel en/of knie vastmaakten als ze 's nachts even gingen slapen. Dat luitouw, voor het ophalen van de zakken, trok naar boven wanneer de molen begon te draaien als er weer wind kwam. De molenaar werd omgerold en was vanzelf wak ker. Zo ging er geen aasje wind verloren. Zandburg, die al tientallen jaren molenaar is, relativeert de uitspraak van zijn Bigge- kerkse collega enigszins. „Uit zonderlijk is dit niet echt hoor. ik heb vroeger ook wel zulke windstille periodes meege maakt, maar dat was vóór Sjaak zijn tijd. De periode voor Kerstdag kon het soms zo stil wezen, dat kon wel acht weken duren. Zoiets hebben we nu ook". Zandburg bevestigt dat het verlies door een volgende periode met veel wind weer goedgemaakt kan worden. „En het draaien op de motor is absoluut geen probleem. Vóór de restauratie in 1988 heeft 'De Pere' 22 jaar lang op de motor gewerkt. Maar een molen is gemaakt voor de wind, dat is zeker zo". Vooral In het Middelburgse en Vlissingse 'burgerzeeuws' zijn veel Franse woorden terug te vinden. Ten dele lijkt die Fran se invloed een erfenis van de Hugenoten. Maar voor het overige kan deze invloed wor den toegeschreven aan de sjieke, Franssprekende burge rij van de achttiende en negen tiende eeuw. Heeft u ooit wel eens horen spreken van een 'dikke barse'? Het wordt (of werd) in Vlissin gen gebruikt om een ietwat gezette dame mee aan te dui den. 'Barse' is een verbaste ring van het Franse 'barge', wat trekschuit betekent. Zowel in Middelburg als in Vlissingen kent men het woord 'adret' (Frans: adroit), wat handig of bijdehand betekent. Handig heid wordt over het algemeen wel gewaardeerd, maar te veel van het goede kan ook: een 'adretje' is in Vlissingen een Pietje Precies. Als iemand 'van z'n sentre- ment' is, wil dat zeggen dat hij 'van z'n eigen is gegae'. Ofte wel van z'n stokje. Letterlijk betekent het, dat de persoon in kwestie zijn middelpunt (cent- re) kwijt is. Bij deze woorden is de Franse oorsprong nog wel te herken nen. Anders wordt het wanneer Franse uitdrukkingen wel hun klank en betekenis behouden, maar worden ingevuld met echte Zeeuwse woorden. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de uitdrukking 't goeng van- de-lantaern' (het ging heel snel). 'Van-de-lantaern' schijnt een verbastering te zijn van het Franse 'ventre-a-terre', ais een dolle voortrazen. Letterlijk betekent het 'met de buik over de grond', zie je 't al voor je? Marco Evenhuis Eind negentiende eeuw ont wikkelde Domburg zich tot een kuuroord, mede dankzij de komst van dr. Mezger, 'de man met de gouden duimen'. Hij telde onder zijn patiënten vele adellijke personen, onder wie Carmen Sylva, de koningin van Roemenië. Steeds meer gegoeden bezochten 's zomers Domburg, trokken er villa's op en lieten zich in koetsjes in zee rijden om er een bad te nemen. Er kwamen ook baan brekende kunstenaars naar Domburg, onder wie Jan Toor- op en Piet Mondriaan, die van af 1911 exposities organiseer den. Over dit kuuroord en de intussen internationaal ver maarde kunstenaars is de.laat ste jaren veel geschreven. Kees Maas beschrijft de ande re kant van Domburg: het leven van de gewone man. Zijn ouders en acht kinderen woonden in een klein huis in de Domburgse Duinstraat, dat naar de duinen liep, tegenover 'het padje van Janus'. Vader Maas had het zelf laten bou wen. Er was ook nog een schuurtje, een oven en een regenvlak aangebouwd. Moe der ging elke week een dag werken bij de man die voor de bouw van het huisje het nodi ge geld had geleend. De auteur: „Gelukkig was vader niet dikwijls zonder werk. Hij verdiende een gulden of vijf, zes in de week. Moeder kon zo voor ieder van ons een cent of zes per dag uitgeven. Van die paar centen moesten ze ons te eten geven en kleden. Hoe ze dat gedaan kregen, dat heb ik nooit kunnen begrij pen". In zijn geheugen staat gegrift, dat moeder een hekel had aan schulden, maar dat soms haar portemonnee leeg was als de man van de kolen- fonds aan de deur kwam om het wekelijkse dubbeltje te innen. Vader hield twee schapen, twee geiten en een stuk of veertig konijnen. De jonge Kees moest voor de beesten zorgen, toen z'n oudste broer ging werken bij een boer. Moe der kookte van de melk pap en maakte kaas. Iedere week bak te ze een stuk of tien grote bro den. Kees Maas: „Met boter erop smaakten die lekkerder dan de mooiste taart". Moeder had nog twee werk huizen en deed voor de domi nee de was. Ze waste nog alles met de hand. Kees: „Haar han den waren er kapot van en ze klaagde vaak dat het zo'n zeer deed". Vader had de barre winter van 1890 meegemaakt. Net als alle werkmensen, zat hij toen zon der werk. Kees Maas: „Van de Armen kregen we zo af en toe een daalder en als vader er nu en dan met stropen en strand jutten niet wat had kunnen bij verdienen, waren we van de honger omgekomen. Er zijn toen nogal wat kinderen van het slechte eten gestorven. Door de honger en de slechte kleding hadden we geen weer stand tegen de kou en zo mar telden we van de ene naar de andere dag". Er kwam uitkomst, toen in een storm een groot schip verging en vaten met petroleum op het strand aanspoelden. De politie wist er wel op enige beslag te leggen, maar de meeste wer den verdonkeremaand. Kees Maas: „Enkele arme lie den werden gesnapt en draai den voor een maand of drie de gevangenis in, terwijl verschil lende andere lieden zoals win keliers, bazen en sommige boeren buiten schot bleven. Terwijl die arme mensen in de gevangenis zaten, hielden die heren drankgelagen met de vrouwen van de arme mensen. Dat was voor hen de enige manier om hun kinderen in leven te kunnen houden. Louw die ook in de gevangenis zat, hoorde dat zijn vrouw nogal Foto uit het boek. eens een keer bezoek kreeg. Toen hij vrij kwam, zei zijn vrouw: „Wat ben ik toch blij, dat je weer thuis bent, ik heb een lekker maal koeken gebak ken". Louw zei: „Koeken van hoeregeld lust ik niet" en hij gooide ze dwars door het raam maar buiten. Z'n vrouw zei: „Wat denk je, dat ik dat voor de lol deed? Ik kreeg geen cent om de kinderen in leven te houden. Jullie hadden in de gevangenis veel beter eten dan wij en ik was niet alleen hoor. Andere vrouwen deden het ook om niet met hun kinde ren van de honger te sterven". Louw stond er verslagen bij te kijken en zei: „Ja ik kan het begrijpen, je kon niet anders. We zullen het maar vergeten". Hij haalden de koeken terug en samen met de kinderen aten ze die lekker op. Het kapotte raam heeft zijn broer weer gemaakt en die heeft me dit verhaal ver teld". Kees Maas vertelt zo tal van De Vlaamse band The Scabs treedt maandag 4 december op in hardrock-tempel Bar American in Middelburg. De stichting Surant '94 Vlissingen heeft een nieuw onderkomen in de voormalige Visserijschool in Vlissingen. Verder deze week de vaste rubrieken Bedrijfs kundig Bekeken, Psycho Consult en Kinderboeken. Om bij ons te kunnen winkelen moet u parkeer- kosten maken. Maar dat is in de decembermaand geen probleem meer. Als u voor minimaal 25 gulden bood schappen bij ons doet, en u toont uw parkeerbon bij de kassa, dan krijgt u het parkeergeld voor het eerste uur van ons. U bespaart dus éénvijftig. f\ Zo wordt "betaald parkeren" nog r k x eens een pretje. Nietwaar? Deze actie geldt t/m zaterdag 30 december a.s. en uitsluitend bij: verhalen, over wat de gewone man moest doen om de eind jes aan elkaar te knopen. Het eten van kermiskoeken was een gebeurtenis, waar door kinderen een heel jaar naar werd uitgekeken. Een varken of geit ('de werkmanskoe') was een rijk bezit en stropen één van de manieren om eten op tafel te krijgen. Kinderen droe gen tweedehandskleding af, gingen 'nieuwjaar-wensen' en liepen vuilnishopen langs. Desondanks vertelt Kees Maas met veel plezier over die tijd, onder andere over de geiten- fokvereniging, het varkens fonds, de armenhuisjes en een houtkoopdag. Er werden veel streken uitgehaald en list noch bedrog werd geschuwd om aan een borreltje te komen. Maas voert ook tal van zeer kleurrijke figuren ten tonele, onder andere omroeper Spruit, Kees de Barbier, Jan de Tuinman. Vele humoristische en sterke verhalen werden ver teld op de Leugenaar. Ze maken het door De Koperen Tuin verzorde uitgave van 'Domburgse ver'aelen' tot een tijdsdocument. Kees Maas overleed op 4 januari 1985. Wij gunnen u als klant graag de BESTE KOOP! Al voor 39 cent heeft u na 2 dagen bij ons een foto budget-afdruk uit het KODAK laboratorium! Najaarsaktie: Bij Ontwikkelen Afdrukken van een filmrolletje I0 wenskaarten gemaakt van uw leukste negatief én: fantastische Kerst CD met bekende Christmas songs UURF0T05ÖC/K2 FOTO VERSCHOORE Goes. Grote Markt 7 Hulst.'s-Gravonhofplein 8 Tcrnouzcn. Noordstraat 6 Middelburg. Lange Gccrc 28 Vlissingen. Walstraat I09-I I Zierikzec, Dam S Ettcn-Lcur. Oude Brcdasewcg 26 •Maximum I gratis CD oer klant f

Krantenbank Zeeland

de Faam | 1995 | | pagina 1