Krtk l*ijc>
DE MONNIKEN EN HUN
WERK OP WA L CHEREN
Schoolfoto uit de oude doos
Een huis voor het Woord
Fiets graveren
Woensdag 20 maart 1985
ZEELAND
IN DE PEN
DE FAAM - DE VLISSINGF.R
IN HEHOEP
Natuur-, landschaps-, dorps- en stedeschoon zijn gediend
met fraaie houtopstanden: bomen, struiken, wegbeplanting,
houtsingels enz. De provincie heeft ter bescherming van al
die begroeiing regels opgesteld.
Eén boom
Kapverbod
dj!
Uitzonderingen
Schadevergoeding
COMMISSIES
Consumentencircus
Kwaliteit arbeid
Holi Pagwha
Kom in de kas
ABDIJ
"Een huis voor het Woord" is
een boek over het protestantse
kerkinterieur in Nederland van
af de invoering van de reforma
tie tot omstreeks 1900. Het is
geschreven voor iedereen die
belangstelling heeft voor oude
kerkgebouwen. Velen kennen
en waarderen kerk en interieur
vanwege de persoonlijke be
trokkenheid bij de diensten.
Verder speelt een rol dat zij een
belangrijke plaats innemen on
der de "monumenten". Zo be
gint de verantwoording in het
boek, waarvan de tekst is ge
schreven door prof. dr. C.A. van
Sighem en de tekeningen en
documentatie zijn verzorgd
door T. Brouwer en W. van Os.
"Een huis voor het Woord" is een
rijk en uniek boek, vooral door dé
wijze waarop het is samengesteld.
Het bestaat uit drie delen: een in-
leiding met een eerste verken
ning, de algemene aspecten met
zeven hoofdstukken en de onder
delen waarbij het kerkinterieur
nader wordt bekeken. Elk deel is
onderverdeeld in hoofdstukken
die een bepaald onderdeel be
lichten. Het hoofdstuk "De zuive
ring van de kerk" is opgesplitst in
de hervorming, het gezag van de
bijbel, vertrouwdheid met de bij
bel etc. Telkens staan een bladzij
de tekst en een bladzijde illustra
tie tegenover elkaar. Graficus Ka-
rel F. Treebus van de Staatsdruk
kerij heeft een wonder verricht
door de talrijke illustraties zo te
monteren dat zij steeds bij de
tekst passen. Kijken en lezen zijn
hierdoor een eenheid geworden.
Beschreven worden de "ronde"
ruimte met banken langs de
muur, de eerste nieuwgebouwde
protestantse kerk van allure in de
u w s
Nederlanden (een ronde tempel in
1 566 te Antwerpen) en de oud
ste, nu nog bestaande nieuwge
bouwde protestantse kerk (Wil
lemstad 1 598).
De grootste koepel die in de 1 7e
eeuw in ons land werd gebouwd
is die van de Oostkerk in Mid
delburg. Als het oorspronkelijke
plan was uitgevoerd, zou de
Oostkerk een zuilenportiek, be
kroond met een fronton, heb
ben gekregen. Hieruit blijkt
wellicht het streven een kerk te
bouwen die overeenkomst ver
toont met het Pantheon.
Tegenover de tekst zijn zes
plattegronden van "ronde"
kerken- in feite zijn het acht
hoekige gebouwen - geplaatst
van kerken die in de 1 7e en 1 8e
eeuw zijn gebouwd.
Vermeld wordt, dat in de 17e
eeuw in Middelburg de klacht
werd geuit "dat er voor de"ge-
meene man" geen plaats was in
de kerk, omdat velen die het
betalen konden, een eigen zit
plaats hadden gehuurd met als
gevolg dat er onvoldoende vrije
plaatsen beschikbaar waren".
Daarom is uiteindelijk besloten
een nieuwe kerk, de Oostkerk,
te bouwen. Bijzonder lezens
waardig is ook hoe de organisa
tie van de uitgifte van stoven
was geregeld.
Bomen en
houtwallen
De Commissaris der Koningin, in
zijn functie van voorzitter van het
college van Gedeputeerde Staten,
houdt dinsdag 26 maart, 10.30
uur een AROB-zitting. Behandeld
wordt een beroepschrift van een
inwoonster van Koudekerke
tegen een beschikking van de
Commissaris over spoedshalve
bijstand.
De zitting is openbaar en wordt
gehouden in het provinciehuis,
Sint Pieterstraat 42 in Middel
burg.
Die regels zijn opgenomen in de
beplantingsverordening Zeeland.
In de praktijk blijkt, dat naleving
van de regels vanuit Middelburg -
de zetel van het provinciaal be
stuur - niet steeds goed te contro
leren is. Daarom hebben gedepu
teerde staten aan provinciale sta
ten voorgesteld de verordening te
veranderen. De gemeenten kun
nen dan zelf regels stellen en het
toezicht op de naleving daarvan
houden.
Ook als het maar om één boom
gaat, kan de beplantingsveror
dening van toepassing zijn. In
de begripsomschrijving staat,
dat onder houtopstand moet
worden verstaan hakhout (laag
geboomte waarvan het hout
geregeld gekapt en tot brand
hout gehakt wordt), een hout
wal of één of meer bomen.
Bomen, houtwallen en hakhout
mogen niet worden geveld. Daar
voor is een vergunning nodig. Als
het gaat om uitdunning is geen
vergunning nodig. De uitdunning
moet dan wel nodig zijn om de
resterende bomen of aanplant
meer ruimte te geven.
Gemeenten die zelf nadere regels
stellen, zijn de instantie waar de
kapvergunning moet worden
aangevraagd. Heeft de gemeente
zo n regeling niet, dan moet ver
gunning worden gevraagd bij de
provincie. Burgemeester en wet
houders dan wel gedeputeerde
staten moeten bij de beoordeling
steeds de belangen van natuur-,
landschaps- en stadsschoon in het
oog houden.
De kapvergunning moet schrifte
lijk worden aangevraagd en er
moet een situatietekeningetje bij
pfe I
gedaan worden. Niet alleen de ei
genaar van de grond kan de aan
vraag indienen, ook de pachter is
daartoe gerechtigd. Binnen zestig
dagen moet de beslissing op de
aanvraag worden genomen; er is
een keer uitstel met zestig dagen
mogelijk. Soms kan aan de ver
gunning de voorwaarde worden
verbonden dat binnen een zekere
termijn moet worden herbeplant.
Er is geen kapvergunning nodig
voor wegbeplanting en eenriji-
ge beplanting op en rond land
bouwgronden, dat wil zeggen
als die beplanting bestaat uit
populieren of wilgen die niet
zijn geknot. Ook vruchtbomen,
kweekgoed en windschermen
rond boomgaarden vallen niet
onder de verordening. Tenslotte
zijn uitgezonderd fijnsparren die
op speciale terreinen worden
gekweekt om te gelegener tijd
dienst te doen als kerstboom.
De fijnsparren mogen dan niet
ouder dan twaalf jaar zijn.
Bosbouwondernemingen vallen
doorgaans ook niet onder de re
gels voor een kapvergunning.
Ter bestrijding van de iepziekte
of bacterievuur mogen houtop
standen zonder dat daarvoor
een vergunning is, worden ge
kapt. Hetzelfde geldt voor bo
men en beplanting die de ver
keersveiligheid in gevaar bren
gen.
Als een kapvergunning wordt ge
weigerd en de eigenaar of gebrui
ker van de grond waarin de bo
men of beplanting staan kan aan
tonen, dat hij hierdoor schade
lijdt, kan aanspraak worden ge
maakt op schadevergoeding.
In sommige gevallen kan ook
schade worden vergoed als een
herplantplicht wordt opgelegd
bij de toekenning van een kap
vergunning. Als de herplanting
wordt voorgeschreven na het il
legaal kappen van houtopstand
gaat deze regel niet op.
Maandag 25 maart, 13.30 uur
vergadert in het provinciehuis de
statencommissie voor water
staat en verkeer. Op de agenda
staan o.a., de beplantingsveror
dening Zeeland en een krediet
voor de aanleg van de zuidelijke
aansluitingsweg naar de weg op
de Oesterdam. Voorts staat er een
aantal notities ter discussie; re
constructie aansluiting 's-Heer
Hendrikskinderen op de weg
Goes-'s-Heer Arendskerke; aan
sluitende weg op de stormvloed
kering Noord-Beveland en onder
houd secundaire wegen.
Ook op 25 maart, maarom 1 6 .00
uur vergadert in het provinciehuis
de statencommissie voor eco
nomische zaken. Er wordt o.a.
gesproken over een provinciale
sociaal-economische adviesstruc
tuur en over enkele bijdragen uit
het fonds bijzondere voorzienin
gen voor; de aanleg van een fiets
pad langs de Bathseweg
100.000,—); een riolerings
project in de kern Sint-Annaland
150.000,—); rioleringsprojec
ten in de gemeente Terneuzen
1 50.000,—) en ruilverkaveling
Wolphaartsdijk (ƒ200.000,—).
Ook spreekt men over de situatie
in het Zeeuwse bedrijfsleven.
De commissie basis- en eerste-
lijnszorg van de provinciale raad
voor de volksgezondheid verga
dert dinsdag 26 maart, 1 9.30 uur
in hotel Terminus in Goes.
Besproken worden de kantteke
ningen bij de notitie van de
staatssecretaris van WVC over
bevolkingsonderzoek en de nota
"beleidsperspectief zorgverle
ning in ziekenhuizen".
Woensdag 27 maart, 10.00 uur
vergadert de stuurgroep Ooster-
schelde in het statencomplex Ab
dij 1 1 in Middelburg.
Op de agenda staat o.a. de voort-
gangs- en evaluatierapportage
1984 van het beleidsplan Oos
terschelde
In de provincie is een beplan
tingscommissie, bestaand uit ver
tegenwoordigers van de provin
cie, staatsbosbeheer, rijkswater
staat, de Vereniging van Zeeuwse
gemeenten, het landbouwschap,
de Zeeuwse waterschapsbond, de
Zeeuwse milieufederatie en de
kamers van Koophandel en fa
brieken in Zeeland. Taak van de
commissie is de provincie, de ge
meenten, de waterschappen en
verder allerlei instanties die met
beplanting van doen hebben te
adviseren.
Provinciale staten behandelen de
nieuwe beplantingsverordening
Zeeland in hun vergadering van
26 april.
Het dagelijks bestuur van de
stuurgroep concludeert dat de
ontwikkelingen in de verslag
periode in grote lijnen in over
eenstemming zijn met het be
leidsplan Oosterschelde. Dit
betekent dat er geen aanlei
ding is tot bijstelling van het
geformuleerde Oosterschelde-
beleid.
De Provinciale onderwijsraad
(POR) vergadert ook op 27 maart,
maar om 1 4 .00 uur.
De raad spreekt o.a. over een le
rarenopleiding technische vakken
in Goes van het Nederlandse Ge
nootschap voor opleiding van le
raren in het beroepsonderwijs
(NG0LB) en de herziening van de
werkwijze van de POR naar aan
leiding van een voorstel om een
raad voor de volwasseneneduca
tie in te stellen.
Verder staan de herstructurering
en fusies in het voortgezet onder
wijs ter discussie. De vergadering
wordt gehouden in het Abdijcom
plex, Abdij 1 1 in Middelburg.
De commissie ambulancever
voer van de raad volksgezond
heid bespreekt in haar vergade
ring van donderdag 28 maart,
19.30 uur de vervanging van
ambulances op Walcheren en de
Bevelanden. Ook komt het sprei
dingsplan ambulancevervoer
Zeeland ter sprake. De commissie
vergadert in hotel Terminus in
Goes.
Als laatst in de rij vergadert op 29
mrt. de statencommissie voor be
stuurszaken. en wel om 9.30 uur
in het provinciehuis. Agendapun
ten zijn bijdragen uit het fonds
bijzondere voorzieningen, nota
provinciale sociaal-economisdhe
adviesstructuur; krediet voor de
aanleg van de aansluitingsweg
naar de weg op de Oesterdam;
regionaal welzijnsbeleid kleine
kernen; eenmalige bijdrage aan
de stichting "Blijf van m'n lijf" in
Middelburg en voortgang sane
ring specifieke uitkeringen. Ten
slotte staat er een aantal cultuur
subsidies op de agenda
Alle commissievergaderingen zijn
openbaar. Met uitzondering van
de stuurgroep Oosterschelde en
de onderwijsraad beginnen alle
vergaderingen met een half uur
spreekrecht voor het publiek
Abdijnieuws is de
informatierubriek van de
provincie Zeeland.
Redactie:
bureau voorlichting.
Sint Pieterstraat 42,
4331 EW Middelburg,
telefoon 01180-31392
of 31402
Het consumentenvoorlichtings-
circus dat momenteel door ons
land toert, doet vrijdag 22 maart
de Zeelandhallen in Goes aan.
Het circus bestaat uit een voor-
jaarsbcurs met veel consumen
tenvoorlichting. een aantal mo
deshows en een praatshow. De
presentatoren zijn Koos Postema
of Ruud ter Weijden en Hans van
Willigenburg. Voorts kunnen
kookdemonstraties worden bijge
woond en kan volop gegeten en
gedronken worden. De manifes
tatie is van ll tot 17 en van 19 tot
22 uur toegankelijk.
Wie wil deelnemen aan de the
madag 'De kwaliteit van de ar
beid' kan zich opgeven bij de or
ganiserende werkgroep Vrede In
dustrie Milieu. De themadag
wordt zaterdag 23 maart vanaf 10
uur gehouden in het Scheldek-
wartier aan de Van Dishoekstraat
in Vlissingen. Inlichtingen:
01184-16655.
Holi Pagwha is een van de feest
dagen van de Hindocstaanse ge
meenschap in Suriname. De
Stichting Wi Makandra in Mid
delburg wil alle inwoners van
Walcheren in de gelegenheid stel
len dit feest mee te vieren. Dat kan
zaterdag 23 maart in De Schouw
burg in Middelburg. Daar treedt
onder meer een Surinaamse band
op uit Amsterdam, die de hele
avond Surinaamse en Caraïbische
dansmuzifck speelt. Er zijn ver
schillende Surinaamse hapjes
verkrijgbaar. Het feest begint om
20 uur.
Versch i 1 lende gjas t u in bou w be-
drijven zetten zaterdag 6 april hun
deuren open voor het grote pu
bliek ter gelegenheid van de acht
ste achtereenvolgende jaarlijkse
Kom In De Kas-dag. In de glas
tuinbouw vinden vele tienduizen
den in Nederland hun werkkring.
De totale export van verse groen
ten, fruit, snijbloemen en planten
bedroeg vorig jaar maar liefst 6,7
miljard gulden; 800 miljoen meer
dan in '83. Welke Walcherse be
drijven aan de open dag zullen
deelnemen wordt nog nader be
kend gemaakt.
'Archiefsprokkels' is een ru
briek die in principe weke
lijks op deze pagina ver
schijnt. Voor de inhoud te
kenen per keer de gemeen
tearchivarissen Christ Peters
(Vlissingen) of Peter Sijnke
(Middelburg). Eindredactie
Ad Hanneman.
De Witheren vervingen de regu
liere kanunniken uit Vormezeele
in Vlaanderen, die in 1123 het
Middelburgse klooster hadden
gesticht. De abdij werd door de
Norbertuinen aan Maria gewijd,
vandaar de naam Onze Lieve
Vrouwen Abdij, later noemde
men ook St. Nicolaas (de schut
spatroon van schippers en koop
lieden).
De abt (het hoofd) van de Mid
delburgse abdij werd al spoedig
een belangrijk man in het Zeeuw
se. Zo was hij onder andere het
voornaamste lid van de Staten van
Zeeland en had hij uitgestrekte
bezittingen op Walcheren, zoals
het kasteel Westhove bij Dom
burg eif het Munnikenhof bij
Grijpskerke. Elders in Zeeland
had hij eveneens bezit.
In 1401 kwam de abdij rechts
treeks onder pauselijk gezag.
Middelburg werd zelfs bisschop
sstad, want in december 1561
werd een Leuvenaar met een toe
passelijke naam, Nicolaas van der
Burgt (hij noemde zich echter Ni
colaas de Castro), tot bisschop van
Middelburg gewijd. Hij zou de
eerste en tevens de laatste Zeeuw
se bisschop zijn daar de stad Mid
delburg in 1574 na een beleg van
twee jaar in handen van de troe
pen van Willem van Oranje viel.
Tijdens dat beleg was De Castro
overleden. De abdij werd gesecu
lariseerd (aan haar geestelijke be
stemming onttrokken), de Staten
van Zeeland namen er hun intrek.
De kloosterlingen mochten ver
trekken. Elf Norbertijnen waren
tijdens het beleg van de stad
overleden, twintig waren er nog
maar over. Meer dan hun witte
habijt mochten zij niet meene
men, maar naar men zegt gingen
er heel wat (kerk)schatten onder
de pijen meeZij vertrokken
naar de St. Michielsabdij in Ant
werpen.
Enige tijd geleden (in september
1983) brachten hun geestelijke
nazaten, een vijftal Norbertines-
sen en 50 Norbertijnen (voor een
deel afkomstig uit de abdij van
Averbode, een zuster van de
Middelburgse abdij) een bezoek
aan de abdij van de Zeeuwse
hoofdstad. Zo werd de band met
de oorspronkelijke bewoners, die
zo'n invloed in Walcheren en
Zeeland hadden, door de tijd heen
weer hersteld.
In de vorige aflevering spraken we
over de eerste bewoners van Wal
cheren en over de brengers van het
christendom en de christelijke be
schaving.
Vanuit het zuiden kwamen leden
van de verschillende kloosteror
des noordwaards. Zij zijn door de
stichting van kloosters en kerken,
de aanleg van dijken en inpolde
ringen, ook voor ons gewest van
groot belang geweest. De Bene
dictijnen hebben een sterke in
vloed in Zeeland uitgeoefend,
hoewel ze hier nimmer een kloos
ter of abdij bezaten. Ook vallen de
Cisterciënzers te noemen (in het
Belgische Koksijde kunt U de
ruïnes van hun beroemde klooster
Ter Duinen bewonderen). Bij de
Premonstratensers of Norbertij
nen willen we wat langer stilstaan.
De stichter van deze orde was
Norbertus van Xanten (gestorven
1134). In 1120 stichtte hij het
klooster Prémontré in een dal van
het woud bij Laon (Noord-
Frankrijk). Vandaar breidde deze
nieuwe orde der Norbertijnen of
Premonstratensers, naar hun witte
pijen ook wel Witheren genoemd,
zich snel uit. De orde telde in 1320
al 550 600 kloosters. Rechts
treeks vanuit Prémontré werd in
1122 de Abdij van St. Michiel in
Antwerpen gesticht. Van daaruit
stichtte men drie kloosters: te
Middelburg (1128), Tongerlo
(1130) en Averbode (1134).
AAP, NOOT, MIES...
Het schoolreisje naar Antwerpen,
zo kan men constateren aan de
uitbundige gezichten, was voor de
jeugd van de Oranjeschool in 1936
een vrolijke gebeurtenis. Deze fo
to van de school aan de Bloemen-
laan in Vlissingen werd ons ge
zonden door mevrouw Hekkus-
Jansen, die nu woont aan de
Kleffenslaan 211 in Middelburg.
De inzendster noemt ons de na
men en meldt tevens dat het leer
lingen betreft uit de klassen vijf,
zes en zeven.
Eerste rij vlnr.: Corrie Baart.
Hannie de Nie, Margriet de
Waard. Plony de Bruin, onbe
kend. Annie de Bree, Aartje de
Smet, Tinie Korpel, Jeanne Jan
sen. Leuntje Adriaanse met hoed
je-
Tweede rij: Tannetje de Visser,
Willy Geelhoed, Annie Gillisse.
Willy STofkoper, Nellie de Klerk,
Joryna de Leeuw. Mientjc v.
Rooien, Ada de Boer, Koos Dane,
onbekend. Coby Verhey.
Derde rij: onbekend. Martha
Fleurbaay, Betsy Keim, Teun van
Kogchlenberg, Jannetje Brunke,
Jetty v.d. Eik, Ida v.d. Burg. Abbi
Houmes, onbekend. Rina Verha-
ge, onbekend.
Vierde rij; Jannie Stroo, Jo Hui-
brechtse, Krina Scheurs, Coba
Pol, Sien Sturm (juf.), v. Ameron-
gen (juf.), Janny Aspersbach.
Marietje de Pagter, Tiny Kruizin-
ga. Bep de Jonge, Corrie Schout,
onbekend, Jo de Bree, Bode.
Vijfde rij: juffr. v.d. Berg (hand-
werklerares). Kees Schout, Bram
Nachtegaal, onbekend, onbe
kend, Jan Taillie, Kees Lagendijk,
Cor v.d. Voorde, den Outer, on
bekend, Ova. Adrie Stroo, de
chauffeurs van van Fraasen, on
derwijzer Groenenberg, Wim de
Bree, Wim v. Beveren, de heer
Korpestein en onder de Meij. voor
de heren staan Jan Dane. Piet
Stroo, de Visser, Ko Wielemaker.
Ook deze foto kunt u weer bestel
len bij de redactie van dit blad. U
dient dan dit knipsel met de beta
ling te zenden aan: De Faam/de
Vlissinger. t.a.v. de redactie. Post
bus 5017,4330 KA in Middelburg.
De foto kost ƒ7,50. U kunt beta
len met geld (dan aantekenen) of
met een cheque op naam van fo
tograaf Ruben Oreel.
De Middelburgse Abdij is met name door roomskoning graaf Willem II "seer rijckelycken begaeft". Zo gaf hij
haar in 1252 toestemming vee te weiden in de Walcherse duinen, toebehorende aan de grafelijkheid van Zeeland.
I9de eeuwse gravure(Gemeente-archief Middelburg).
DOOR PETER SIJNKE
Een paar weken geleden ston
den in Abdijnieuws de rijwiel
handelaren vermeld die de
postcode in uw fiets kunnen
graveren. Deze rijwielhandela
ren zijn herkenbaar aan het af
fiche "Laat merken wat je
hebt".
Mocht u de fietsgraveerbus
hebben gemist, dan kunt u dus
bij de fietsenwinkel met dat
aanplakbiljet terecht. U helpt
uzelf en de politie door uw fiets
te laten graveren en de gege- jff\
vens als framenummer te regis-
treren.
