Vadertje Cats over de vrouw OPRUIMING roovers speciaalzaken ROOVERS IJZER ROOVERS LEER mm PRIJS VUURWERK BIJ poeziie - BANKG IROREKENING middelburg iÖVERS SCHOEHEH FA. MIDAVAINE izZ/ W ZEEUWSE BONDSSPAARBANK Opvattingen van een volksopvoeder Cadeau- en huishoudelijke artikelen Gereedschappen GRANDIOOS VOORDEEL IN BONT, SUEDE EN LEREN KLEDING MEDEDELING*'' Cursus Bijeenkomst P.v.d.A. 81e jaargang no. 5 - woensdag 31 januari 1979 uw salaris via een bankgirorekening bi j de Huwelijk Minderwaardig Bestemming Lange Delft 31. L. DELFT 4* Middelburg Tijdgenoten Gas- en Loodgieter.sbedrijf DE GAS- EN SANITAIR SPECIALIST met de grootste sortering in Middelburg GEKLEURDE LIGBADEN tijdelijk 249,— GEKLEURDE WASTAFELS tijdelijk 149,- Deze tijd Wij leveren tevens alle aan- en afvoer materialen voor DOE-HET-ZELVERS .borst behang" .VOORDEELCENTRUM- MELSE'vt. BORST toneeltraining Faam W AARIN OPGENOMEN "GROOT W ALCHEREN" IN COMBIN ATIE MET l>E Vl.ISSINGER Hl IS-AAN-HL'IS OP GEHEEL W ALCHEREN Jacob Cats werd geboren op 10 novem-, ber 1577 ip Brouwershaven. Zijn jeugd bracht hij grotendeels door in het huis van zijn oom en tante in Zierikzee. Hij bezocht in die plaats de Latijnse school. Later studeerde hij in Leiden en Orléans en promoveerde in de rechten. Weer in Den Haag werd hij advocaat, een baan die hem een bepaald aardig geldbedrag in het laatje bracht. In 1621 werd hij be noemd tot pensionaris van Middelburg. Twee jaar daarna pensionaris van Dor drecht. In 1636 werd hij Raadspensiona ris, de hoogste funktie in het land. In 1605 was hij in het huwelijk getreden met de rijke Elisabeth van Valkenburg. Met haar geld bemoeide hij zich met het in dijken van de Zeeuwse polders. Ook die klus bracht hem geldelijk gewin. Op 12 september 1660 overleed hij op zijn weelderig landgoed Sorghvliet in Den Haag. Een ander buiten vaii Cats was De Munnickhof, gelegen onder Grijpskerke. Cats was razend populair in zijn tijd. Vele mensen hadden naast de Staten bijbel ook "alle de wereken van Jacob Cats" staan. Zijn taal was eenvoudig. Hij trachtte zó te schrijven, dat ook niet-ge- studeerde mensen zijn boeken kunnen begrijpen. Hij was een ras-verteller, die allerlei voorbeelden uit het dagelijks leven gebruikte om te zeggen wat hij bedoelde. Bovendien gaf hij nogal wijze lessen, en daar had men in die tijd blijkbaar behoefte aan. Of het nu over vrijen, trouwen, geboorte, dood of bij voorbeeld reizen ging, men hoefde Cats maar op te slaan en die zei er wel iets over. Zijn boeken waren eigenlijk een soort huis-encyclopedie. Als dichter sprak hij over velerlei zaken (vaak over godsdienstige onderwerpen) op een uit puttende manier. Niets liet hij over aan de fantasie van de lezer over. Hij deed dat op een wijze, die ons nu nogal lang dradig zou voorkomen. Maar men zat daar vroeger waarschijnlijk niet mee. In dit bestek gaat het ons om de plaats van de vrouw, in het gezin, in de sa menleving, in het huwelijk. Niet dat dat het enige is waar Cats over schreef, wèl omdat juist dat onderwerp heden ten dage zo aktueel is. Cats: "Het vrouwelyck geslacht dat heeft me best bevallen", maar hij voegde er aan toe dat zijn vrouw hem tot een ernstig en vroom leven gebracht heeft. Zijn eigen moeder stierf vroeg; daar heeft hij niet veel invloed van onder vonden. Veel waardering had hij voor zijn roomskatholieke stiefmoeder. De vrouw van zijn rektor bewonderde hij om haar opvoedende woorden, over bijv. manieren aan tafel. Omdat hij in dit gezin in de kost was, kreeg hij ook te maken met de dienstbode. Die klom 's avonds naar zijn kamertje met de be doeling hem te verleiden. Cats was daarna van mening dat zulke meisjes niet thuishoren in het huis waarin zich opgroeiende jeugd bevindt, want on kruid dat gezaaid wordt, is moeilijk uit te roeien. En verbetering viel van zulke meisjes niet te verwachten: wie eens oneerbaar is, blijft dat altijd. In Leiden, waar hij studeerde maakte hij hetzelfde mee, met dit verschil, dat hij een tijdlang vreesde buitenechtelijk vader te worden. In Middelburg verbrak hij een verbin tenis met een meisje, omdat haar vader failliet ging. Daar ging bij C'ats het ver stand boven het gevoel. De vrouw met wie hij uiteindelijk trouwde vond hij een ontwikkelde, vrome vrouw, en tevens een goed voorbeeld van een huisvrouw. Zij stond hem bij bij zijn dichterswerk en lichtte hem in over huishoudelijke zaken. Die laatste informatie, vond hij. moest immers van de vrouw komen. Het huwelijk betekende voor hem de grondslag van het gehele mensenleven. Het was de bouwsteen van de maat schappij: het wel of niet slagen van het Niemand kan en mag zijn ogen sluiten voor bewegingen in onze samenleving die lot doel hebben de vrouw en haar situatie te bekijken, te doordenkente bekritiseren. Zijn die bewegingen een reactie op eeuwenlange "onderdrukking" en "miskenning" van de vrouw? Er is in de geschiedenis natuurlijk zeer verschillend over de vrouw gedacht. Om er één uit te pikken: hoe dacht Jacob Cats, ooit wonen de en werkende op Walcheren, in zijn tijd daarover. Wal hij daarover opmerkte is voor zijn rekening. Maar wel is het een feit dat zijn meing in zijn tijd zeer ernstig werd genomen, en door ve len tot hun eigen opvatting ge maakt. En dal is eigenlijk grieze lig: één man zegt iets, weliswaar als een kind van zijn tijd, en de massa laat zich leiden door war hij zegt. Maar goed, de tijden zijn veran derd, hoewel... Over Jacob Cats en zijn kijk op de vrouw gaat dit arti kel. huwelijk is niet alleen van belang voor het geluk van de huisgenoten. Het heeft ook zijn gevolgen voor de hele maat schappij. In zijn verhalen klinkt, „dat Cats het huwelijk zag als een wettige samenkomst tussen man en vrouw, een gemeenschap die niet te scheiden is. Het is een verbintenis tussen man en vrouw, door God ingesteld, en door kerk en staat bevestigd. Lesbische en homosek suele verhoudingen, samenleven van meer dan één paar, huwelijken tussen geestelijk of lichamelijk onvolwaardi- gen, keurde hij ten zeerste af. De be langrijkste funktie van het huwelijk is de voortplanting, vond hij. Steun en vriendschap tussen man en vrouw zijn een belangrijk onderdeel van de huwe lijksband. Scheiding van tafel en bed wees hij af. Scheiding is alleen toege staan als er sprake bleek te zijn van overspel of inpotentie vóór de huwe lijksvoltrekking, zonder dat de vrouw daarvan wist. In dat geval beschouwde hij de paren niet als getrouwd. Ze hoef den dus niet te scheiden; hun huwelijk werd alleen ongeldig verklaard. Velen van zijn tijdgenoten vonden de vrouw maar een minderwaardig schep sel. Ca i niet. Hij vond de vrouw een geestelijk en lichamelijk volwaardig- schepsel, maar niet gelijkwaardig aan de man: "Maeck tussen man en wijf, ick bidde maeck verschil, want al de vrou wen zijn maer om der mannen wil", en: "De man betracht de wet des lants, het wijf de wille van de mans". Cats zag de vrouw als het zwakkere vat. de man moest zijn vrouw wel eren en liefheb ben. maar de xtouw moest haar man gehoorzamen/Met deze mening schaar de Cats zich achter hel toenmalige bij bel-christelijke standpunt. Een en ander bracht niet met zich mee. aldus Cats, dat die man zijn vrouw nou maar naar willekeur kon behandelen. De vrouw vermaande hij evenwel, haar man ter wille te zijn en te behandelen naar zijn eigen aard: als haar man on redelijk en onverstandig is. moet ze niet kijven, maar hem op een handige ma nier op zijn fouten wijzen, en zo de vrede bewaren. Over seksualteit sprak hij voor die tijd opvallend openhartig: hij stelt dat. wat seksualiteit betreft, de vrouw er niet alleen ten behoeve van de man is. Hel besturen van een huishouden is volgens Cats een veel omvattende taak. De vrouw hoort ook niet opgesloten te zijn in haar huis. nee, ze moet haar so ciale kontakten blijven behouden. Mannen doen er verstandig aan de wijze raad van hun vrouw ter harte te nemen. Mannen moeten hun vrouwen ook in lichten hoe hun zaken in elkaar zitten, wantje weet nooit of je vroegtijdig komt te overlijden. Cats hamerde er nogal op dat het jonge meisje vóór het trouwen haar maagde lijke eer moest bewaren. Hij deed" dat met zo'n nadruk, dat men de indruk krijgt, dat ze het daarmee niet zo nauw namen in die tijd. De keuze van de partners moest overeenstemmen met hun status: arm met arm, rijk met rijk. Ouders moesten hun kinderen niet tot een huwelijk dwingen, want een huwe lijk moest berusten op genegenheid. Een huwbaar meisje moest men niet tegen houden te trouwen: de natuur moet haar loop hebben. De natuurlijke bestemming van de vrouw is het moederschap, vond Cats. Als ze geen moeder hoeükan worden, moet ze geduld oefenen en in ieder geval niet haar man daarvoor verantwoorde lijk stellen. In verband met geestelijke en lichamelijke gezondheid, dient sek sualiteit in hel huwelijk met mate be dreven te worden. De moeder, vond hij, moet het kind zelf opvoeden, want dat is van invloed op het karakter van het kind. Het kind legt beslag op zijn moe der tot aan het zevende jaar. Weduwen beschouwde hij als bloemen die van hun stengel afgesneden zijn. en Lange Delft 17, daarna weer in een vaas worden over gezet: ze herkrijgen nooit hun vorige bloei meer. De jongere weduwe dient haar blik op de toekomst te richten: zij zal wellicht hertrouwen. De oudere we duwe kan zich het best, volgens Cats, wijden aan de naastenliefde en aan de voorbereiding op de dood. De gehuwde staat van de vrouw zag Cats als de meest natuurlijke. Deze staat was voor de vrouw zelfs sociaal onmisbaar. (Dat een vrouw ook niet-getrouwd kan zijn en zelfstandig-levend, kwam naar alle waarschijnlijkheid niet eens bij hem op.) Als Cats het dan ook over de vrouw had, bedoelde hij altijd de vrouw die ooit zou trouwen, of getrouwd was. Dat de vrouw iets leert (en blijft leren), zag hij als iets nuttig, en waardevol voor haar persoonlijkheid. Daarbij dient men wel te bedenken dat Cats de artistieke en intellectuele ontwikkeling van de vrouw haar niet gunde, om op die manier zelf standig te kunnen worden. Integendeel; het ging hem er om dat zulke vaardig heden de vrouw van pas kwamen in het huishouden. Toch stond Cats in zijn tijd niet alleen. Er waren er meer die bepaalde gedach ten hadden over de vrouw. Neem dat bock, in 1604 in Italië verschenen, en geschreven door een vrouw. In dat boek wordt gezegd dat de vrouw door God ver boven de man geplaatst is. Een storm van verontwaardigde reacties was het gevolg. Een vriend van Cal de medicus en geleerde Johan van Beverwijck, stel de in zijn boek dat de vrouw evenwaar dig, en in sommige opzichten zelfs ver heven boven de man is. Hij zei dat vrouwen bijvoorbeeld prima vorstinnen waren. Ook de vrouwen van ambtsdra gers namen vaak hele w ijze beslissingen. Een groot deel van de achterstand van de vrouw weet hij aan onwetendheid. Daar weer tegenover staan de boeken van de Amsterdamse smid en dichter Krul. die de vrouw ziet als een vrij wil loos wezen, die h.-> r -chtschapen echt genoot in alles ter willé \ie: zijn. Hoe dacht Anna Maria van Schorman, een vrouw dus, er over? De elite van Europa prees haar onophoudelijk, on der meer variwege het feit dat zij zich bezig hield met de wetenschap. Er zijn maar weinigen geweest, die haar peil bereikten. Zij was van mening dat vrou wen zich ook met wetenschap mochten bezighouden. Toen men haar aanviel vanwege deze opvatting, bleef ze bij haar standpunt dat haar seksegenoten óók recht op studie hadden. Alleen, zei ze, wordt weinig van dit recht gebruik gemaakt, omdat al die vrouwen het zo druk hebben. 170 x 70 cm, kompleet met badniengkraan, handdouche en ba- doverloopsifon. Van 498,- kompleet met mengkraan en sifon van 191,60 We zien dus dat de zeventiende eeuwers het best zien zitten dat de vrouw zich ontwikkelt. Ze vonden ook dat de vrouw, vanwege haar uitgestippelde le vensweg, te weinig stimulansen kreeg vanuit haar omgeving. Ze zagen dat vrouwen zelfs hindernissen moesten overwinnen om zich te ontwikkelen. Cats, die ook vond dat vrouwen zich moesten ontwikkelen, zocht echter niet naar de oorzaken van de mindere pres- "DOE-HET-ZELVERS" kunnen bij ons terecht voor al hun materialen Domhurgs Schuit vlot 21 MIDDELBURG Tel. 12330 taties van de vrouw. Ook zag hij niet dat een maatschappij er heel anders uit gaat zien, als je vindt dat vrouwen net zoveel aanleg als mannen hebben, en dat vrouwen zich net zo goed kunnen ont wikkelen als mannen. Cats was ervan overtuigd dat het gezin de kweekplaats was van de maatschappij. Daarom vond 'hij de taak van de vrouw als opvoedster zo belangrijk. Want de kinderen die de vrouw opvoedde, zouden eens volwas senen in de maatschappij zijn. Met zijn tijdgenoten vond hij het vanzelfspre kend dat de vrouw sociaal en financieel afhankelijk van haar man was. Toch kan men van Cats zeggen dat hij voor zijn' tijd echt niet conservatief was. Hij heeft in zijn werken ("Houwelijck" en "Trou-Bingh") vaak gestreden tegen de opvattingen van de mensen in zijn tijd, die de vrouw als een soort tweede rangs wezen zagen. Het is boeiend te bedenken in hoeverre wij in onze tijd anders over de vrouw denken dan Cats deed. Hoe mannen nu over vrouwen denken. Hoe vrouwen nu over zichzelf denken. Hoe onze maat schappij over vrouwen denkt. Dat is boeiend, omdat het nog maar de vraag is, of er wel zo heel anders over de vrouw gedacht wordt. Het zou n.l. best wel eens kunnen zijn, dat Cats's gedachten nog steeds voortleven. Hoe denkt U daarover? Schrijft U uw Dit zijn kinderen van de Rijksleerschool uit Middelburg. In hun hand houden ze een lang papier met een stok er aan. Net een landkaart. Op dat papier staat het woord "petitie". Dat is een moeilijk woord. Het betekent dat er op dat papier een heleboel dingen slaan, waar die kinderen het niet mee eens zijn. En er staan ook dingen op die ze graag willen. Wat willen de kinderen van de Rijksleerschaol? Hun ouders hebben in de krant gelezen dat hun school misschien weg moet. Want hun school is al erg oud. Dat kun je zien op de foto: hij is al honderd jaar. A Is die school weg is. komt er op die plaats een heel nieuw en modern gebouw. Daar gaan dan een heleboel mensen van de belas tingen in werken. Ook komt er een parkeergarage voor auto's op die plaats. Als alles doorgaal natuurlijk. En dan moeten deze kinderen naar een ander schoolgebouw. Dat vinden ze niet leuk, want ze zijn erg gesteld op hun school. Op het schoolplein staat een kastanjeboom. Die is al 125 jaar oud. Die zou dan ook omgehakt moeten worden. De ouders van deze kinderen vinden het een mooi gebouw. En van binnen is het erg gezellig, zeggen ze. En het is echt niet zo slecht, dat het vandaag of morgen in elkaar valt. En de Pedagogische A kademie (dat is een school waar je voor meneer of juffrouw kunt leren) die daarnaast staat, gaat toch verhuizen. Maak daar dan kleine kantoren in En daar zijn deze kinderen het ook mee eens. Vorige week hebben ze dit papier aan de burge meester van Middelburg gegeven. En ze hebben hem gevraagd of hij ervoor wil zorgen dat de school niet wegrhoefl. De burgemeester heeft gezegd dat hij echt geen sloper it. en hij zou kijken wat hij kon doen. Nu wachten de kinderen dus in spanning op wat er zal gaan gebeuren. if ■f per inging van zaterdag 24 februari '78 A gut onze hoofdvestiging van in OOST SOUBUBC verhuizen naar Wcstsingel 98 GOES per lmaarV78 zal de zaak „BOKST V00RDEELCEIITBUM" ii OOST SOUIUSQ wordm vMi-lf<2<t onder de onna Zie onze advertcnlie. toorpügim declfc tun dit blad. hBORST gedachten eens op in een briefje. De re- daktie (Oud Arnemuidsvoetpad 49, Mid delburg) ziet uw reaktic graag tegemoet. We komen zeker op dit onderwerp terug! (Dit artikel is gebaseerd op een Jacob Catsbundel die, naar aanleiding van hel Catsjaar door de werkgroep Historie en Archeologie van het Zeeuwsch Genoot schap der Wetenschappen werd samenge steld. In deze bundel, verkrijgbaar in de Zeeuwse boekhandel, vindt LI meer in formatie over Jacob Cats) W.J. Iedere woensdagavond wordt er van 8-10 uur een tonceltraining gehouden in de Middelburgse Kloveniersdoelen. De organisatie van deze cursus is in handen van dc stichting Middelburgs I hcatffr. in samenwerking met het Zeeuws en trum voor Amateurtoneel. De training zelf staat onder leiding van Leni Hen driks, provinciaal toneeladviseuze. Wie zijn oor te luisteren legt bij de deelnemers hoort, dat het niet de be doeling is naar een tóneelproduktie toe te werken. Het gaat om het spelen zelf. Dit geschiedt door middel van kleine improvisaties, waarin korte momenten gespeeld worden. Deze worden daarna herhaald, totdat het "lukt". Op het spel wordt door de deelnemers kommentaar geleverd, zodat men inzicht krijgt in de eigen fouten. Toch betekent dat niet dat er een soort dwang zou bestaan om te spelen en dat dan ook zo optimaal mo gelijk te doen. Integendeel, het is alle maal vrijblijvend. De ervaring van de deelnemers is dat men na verloop van tijd gemakkelijker gaat spelen en meer durft. Door het telkens andere rollen te spelen, blijft het geheel spannend. Wie echter verder wil, kan natuurlijk vanuit het verworven inzicht in de wereld en de wetten van het toneel, naar voorstellin gen van beroepsgezelschappen. Maar ook is het mogelijk dat men een bepaal de rol krijgt in de openluchtprodukties van hel Middelburgs Theater. Deze cursus dient dus tevens als een kweek plaats voor talent. In de reeks van regelmatige bijeenkom sten in dc wijken van Middelburg houdt de PvdA afdeling Middelburg op don derdag 1 februari a.s. een buurtspraak- avond in de wijk Klarenbeek. Iedereen kan op deze bijeenkomst bij dc PvdA raadsleden en wethouders terecht met wensen, verlangens, problemen in de wijk, kritiek, enz. Dc PvdA hoopt via het houden van regelmatige buurtspraaka- vonden zich op meer direkte wijze voor de bevolking van Middelburg te kunnen inzetten. Dc buurtspraak in Klarenbeek wordt gehouden in de Stedelijke Scho lengemeenschap en begint om half acht. Verfijnde tafelsfeer I SERVIEZEN I VILLEROY ENBOCH

Krantenbank Zeeland

de Faam | 1979 | | pagina 1