kropsla langs 22 steden
Prinses Sonja van Noorwegen:
,lk moet meer tijd maken voor anderen
Misschien groeit er nog
iets schoons uit
massagraven in Deelerwoud
Goodwill-tocht voor Hollandse
Menu's voor
goede voornemens
7
DE FAAM
V erpakkingstechnologie
V erpakkingsmateriaal
DONDERDAG 18 FEBRUARI 1971
De legerleiding vond een praktische
oplossing. Manschappen en materieel
werden beschikbaar gesteld en het
wërk dat moest worden verzet, paste
geheel in het oefenprogramma van dit
(Van een bijzondere medewerker)
OSLO (GPD) ,Voor mijn verloving
werd ik achtervolgd door onzekerhe
den, die het moeilijk maakten te le
ven. Maar mijn huwelijk gaf mij
zekerheid. Ik heb daarbij veel hulp
gehad van mijn man en mijn schoon
vader, koning Olav. In het begin speel
de ik een rol, omdat ik bang was dal
mij niet anders was toegestaan. Maar
in de afgelopen jaren ontdekte ik dat
de mensen liever zien dat ik gewoor
doe en mezelf ben.'
Kroonprinses Sonja, sinds augustu
1968 getrouwd met kroonprins Haral'
van Noorwegen, glimlacht een beetje-
verlegen na deze woorden. Gekleed in
een midi overgooier van bont met een
witte coltrui en hoge laarsjes ont
vangt zij ons in de bibliotneek van
het skaugum-paleis. Ze praat nu la
chend over de tien jaar !ang durende
periode, waarin haar romance met
kroonprins Harald min of meer ge
heim moest worden gehouden, over
haar gedwongen .ballingschap' op een
buitenlandse kostschool om haar ko
ninklijke vriend te vergeten en over
de dag dat haar verloving publiek
werd gemaakt.
.Die overgang', zegt ze nu, ,was groot
en ook niet eenvoudig. Maar later
ging het toch gemakkelijker dan ik
eerst had gedacht.. In mijn vei beel
ding zag ik de grootste moeilijkheden,
die later helemaal niet bleken te be
staan.' Prinses Sonja kan nu weer
rustig praten over die eerste tijd toen
ze van onbekend Noors meisje plotse
ling een beroemdheid was geworden
Als ze terugdenkt aan de dagen dat ze
nog gewoon als Sonja Haraldsan door
het leven ging, dan schiet haar het
beeld te binnen van die middag toen
ze samen met Harald op het balkon
van het koninklijk paleis verscheen en
de toegestroomde menigte in koor
riep: .Harald, Sonja! Harald, Sonja!
Sonja is vier maanden jonger dan
kroonprins Harald, die in 1937 werd
geboren. Twaalf jaar geleden ontmoet
ten ze elkaar voor het eerst op een
besloten feestje. Sonja was meteen
onder de indruk van de lange en
knappe kroonprins. Het paar werd
dan ook vaak in eikaars gezelschap
gezien en gefotografeerd. Aanvankelijk
werd dit alleen maar met ontroering
bekeken, maar toen de vriendschap
aanhield begon ook de kritiek. In
augustus 1964 werd namens de koning
een officieel communiqué uitgegeven,
waarin werd verklaard dat er alleen
maar sprake was van vriendschap
tussen Sonja en Harald. Sonja werd
naar een kostschool in Lausanne ge
stuurd en de kroonprins vertoonde
zich regelmatig in ander vrouwelijk
gezelschap. Maar de prille liefde
groeide uit tot een hechte band. zo
dat, zoals later bleek. Harald tijdens
zijn buitenlandse reizen regelmatig
Sonja ontmoette. In december 1967
ontkende het hof opnieuw dat er eer
huwelijk op til was.
In de lente van het volgend jaar was
het in Oslo geen publiek geheim meer
dat Sonja en Harald elkaar definitief
hadden gevonden, want enkele weken
tevoren, op 19 maart, had het Noorse
parlement haar goedkeuring gehecht
aan het huwelijk van kroonprins Ha
rald met mejuffrouw Sonja Harald
san. Na hun huwelijk vestigde het
jonge paar zich In Skaugum, waarmee
voor Sonja een gelukkig maar ook
volledig ander leven aanbrak,
,Na mijn verloving begon eigenlijk die
andere tijd al. En dat werd natuurlijk
nog duidelijker nadat ik trouwde. Ik
heb gelukkig het contact aangehouden
met mijn vrienden en goede kennis
sen. Mijn vrienden hebben beslist veel
begrip voor mijn situatie. Een dage
lijks contact, is immers niet meer
mogelijk: wij moeten dat contac via
brieven en per telefoon onderhouden.
Ik voel me daardoor niet zo erg
geïsoleerd.'
In Oslo kan het gebeuren dat men
plotseling prinses Sonja op straat te
genkomt. Ze is namelijk vaak te zien
in het centrum van de stad, waar zij
samen met een hofdame boodschap
pen doet. ,Ik kom vaak in de stad en
dat gaat goed. Men loopt dan niet te
hoop. Een enkele keer is het wel
vervelend als de chauffeur geen par
keerplaats kan vinden. Dan rijdt hij
straten om. Het kan dan gebeuren dat
hij net weer gepasseerd is, waardoor
ik op de hoek van een straat moet
wachten. Dan voel ik me gegeneerd'.
De prinses maakt overigens geen on
zekere indruk. Rustig vertelt ze dat je
het hof protocol eigenlijk moet verge
lijken met verkeersregels, waardoor
je precies weet wat men van je
verwacht. Maar lachend geeft ze toe,
dat er ook wel eens iets misloopt.
Dat was in noord-Noorwegen. Het
programma liet weinig speling. Ik
moest een zwembad in aanbouw be
zoeken. Er was weinig tijd. zodat ik
weer wegliep zonder alle mensen te
groeten. Nou ja, en dat was verve
lend.
De prinses is sterk geïnteresseerd in
schilderkunst en als ze ook maar even
de kans heeft bezoekt ze musea. Ver
der ontwerpt ze zelf haar kleren in
zoverre, dat ze in grote lijnen eer
schets maakt van haar jurken. .Maa
ik teken niet. Er heeft zelfs in de per
gestaan dat ik schilder, maar dat i
niet waar. Ik hou erg veel van hordv
ren en dat doe ik dan ook graag al
ik maar even de tijd heb. Maar vrij
tijd is zeldzaam. En als mijn man e,
ik die eens hebben, dan willen we on
graag ontspannen. Dan lezen we o
kijken we naar tv. We hebben ee:
kleuren-toestel gekregen als huwelijk:
geschenk. We kunnen daarmee oo'
Zweden ontvangen, maar we houde
ons het liefst bij Noorse prograr
ma's'.
Prinses Sonja, die beschermvrouwe i
van vele maatschappelijke instellii
gen, zegt tenslotte: ,Ik hou me uitslu
tend bezig met maatschappelijk weri
Ik heb geen speciaal programm.
daarvoor. Maar ik heb wel altijd he
.gevoel dat we tijd tekort komen on
'mens te zijn. We lopen weg, zowe
voor onszelf als voor anderen. Daar
om denk ik voortdurend: ,Ik moe
meer tijd maken voor andere men
sen'.
Vacuüm verpakken
De huisvrouw, die vacuüm verpakte
levensmiddelen koopt, gaat met pro-
dukten in een goed afgesloten, gas-
dichte verpakking naar huis. Als de
fabrikant de nodige maatregelen heeft
genomen, ontvangt zij een produkt
dat zoveel mogelijk het eigen aroma
heeft behouden. Het doel van vacuüm
verpakken is, namelijk aroma behou-
'len door het uitsluiten van zuurstof,
vaardoor tevens de werking van aero-
micro-organismen wordt vertraagd,
■venals de biochemische veranderin-
;en tengevolge van oxydatie, zoals het
ans worden van vetten. Een slechte
ïygiëne wordt door vacuüm verpak
ken niet verbeterd.
De houdbaarheid van aan bederf on
derhevige vacuüm verpakte artikelen
is slechts weinig langer dan van het
vacuüm verpakte artikelen. Het ver
dient dan ook aanbeveling om zowel
vacuüm als niet vacuüm verpakte be
derfelijke artikelen koel te bewaren.
Waf is vacuüm verpakken?
Een levensmiddel, dat verpakt is in
een gasdichte verpakking, waaruit na-
;enoeg alle lucht is verwijderd, noemt
nen vacuüm verpakt. Door de onder-
iruk, die bij dit proces in de verpak-
:ing ontstaat, worden flexibele ver-
lakkingen door de luchtdruk van bui-
enaf tegen het levensmiddel gedrukt,
waardoor het specifiek herkenbare ui
terlijk ontstaat van de tegen het pro
dukt .klevende' verpakking.
Een geheel luchtledig pakje wordt 100
procent vacuüm genoemd; dit is in de
praktijk niet te bereiken. Staat de
inhoud van een pakje in open verbin
ding met de buitenlucht, dan is de
luchtdruk aan de binnen- en buitenzij
de van de verpakking 1 atmosfeer. De
ruimte in het pakje is dan 0 procent
vacuüm.
Om de werking van zuurstof zodanig
uit te schakelen, dat het vacuüm ver
pakte levensmiddel wat aan houdbaar
heid wint, is het gewenst dat de
verpakking 98 a 99 procent vacuüm
is. In de techniek van het vacuüm
verpakken worden procenten vacuüm
aangegeven in Torr (1 Torr 1 mm
kwikdruk 1/760 atmosfeer). Er
bestaan twee basismethoden om pak
jes vacuüm te maken: 1) de pakjes
worden gesloten in een ruimte, waar
de luchtdruk is verlaagd; 2) de lucht
wordt uit de bijna gesloten pakjes
gezogen, waarna deze dichtgemaakt
worden.
Door het verwijderen van lucht uit de
verpakking ontstaat een sterke druk
op het verpakkingsmateriaal. Zelfs bij
grote druk mag het materiaal geen
lucht, zuurstof en aromastoffen door
laten. Worden aromastoffen doorgela-
ARNHEM (GPD) Op een terrein
van 15 ha groot, midden in het Deeler
woud, bij Arnhem, worden op het
ogenblik enorme massagraven gedol
ven. Daarin verdwijnt het trieste res
tant van de crematie van een groot
stuk bos.
Op 12 mei vorig jaar dropte een
Amerikaans legervliegtuig zijn afwerp-
bare brandstoftanks boven het Deeler
woud. Direct daarna stond een groot
boscomplex In lichtelaaie. De inzet
van een groot aantal brandweerlieden
kon niet verhinderen dat 15 ha hoog-
opgaand bos door het vuur werd
verteerd.
Het ministerie van defensie in Neder
land moest voor de kosten opdraaien
voor een bedrag dat de honderddui
zend gulden waarschijnlijk dicht zou
benaderen, wilde men de trieste res
tanten op laten ruimen en het stuk
natuur weer een beetje aanzien geven.
Met welgevallen ziet ook de heer
Semler de noodzakelijke bedrijvigheid
in het Deelerwoud.
Het was geen bos van bijzonder hoge
kwaliteit. De grond is ook erg slecht
voor bosbouw. Dat is ook de reden
geweest, dat men niet tot herbebos
sing wordt verplicht.
,We maken er nu een groot open veld
van. Wat daaruit groeit weten we
niet. Wanneer het een zandverstuiving
wordt, zouden we dat toejuichen,
maar dat is niet te verwachten. De nu
kale vlakte ligt teveel opgesloten tus
sen de hoge bossen. We wachten af',
aldus de heer Semler.
Een wond zal het dus wel blijven in
het totaal 1150 ha grote Deelerwoud,
dat enkele jaren geleden door natuur
monumenten werd aangekocht, maar
het aanzien ervan zal over een paar
maanden weer heel wat aantrekkelij
ker zijn. En misschien is er over een
paar jaar wel iets schoons uit
groeid.
ge-
ten, dan treden veranderingen in
smaak en geur van het levensmiddel
op. Vroeger werd voor vacuüm ver
pakken glas en metaal gebruikt, tegen
woordig worden ook tweelagige
kunststoffoliën toegepast. Stevig poly
ethyleen laat zich bijvoorbeeld goed
verwerken met gasdicht cellofaan.
Ook combinaties van aluminiumfolie
en polyethyleen worden voor dit doel
gebruikt.
Mico-organismen in de vacuüm
verpakking
Vacuüm verpakking wordt zowel toe
gepast bij lang houdbare produkten
zoals kaas, vlees, vis, kip en gesneden
reepoeder en koffie als bij produkten
die sneller aan bederf onderhevig zijn,
zoals kaas, v ees, vis, kip en gesneden
vleeswaren. Bij de eerste reeks pro
dukten dient de verpakking vooral om
smaak, geur en kwaliteit zo goed
mogelijk te behouden. Bij de snel aan
bederf onderhevige artikelen wordt de
houdbaarheid slechts weinig verlengd.
Deze produkten kenmerken zich na
melijk door een hoog vochtgehalte,
waardoor de groei van micro-organis
men mogelijk is.
De salmonellabacterie die facultatief
anaëroob is, kan zich bijvoorbeeld
ook in een goede vacuüm verpakking
ontwikkelen. Het is niet ondenkbaar
dat een vacuüm verpakt produkt goe
de organoleptische eigenschappen
heeft, maar zodanig hesmet is met
salmonellabacteriën, dat het voor de
gezondheid schadelijk is. Ook andere
bacteriën, zoals stafylokokken en bo-
tulinus-bacillen, kunnen zich in een
gasdichte verpakking vermeerderen.
Een goede hygiëne van de te verpak
ken artikelen en van het verpakkings
materiaal zijn van grote invloed op
de houdbaarheid van het vacuüm ver
pakte levensmiddel.
Voordelen van vacuüm verpak
king voor de huisvrouw
Vacuüm verpakte levensmiddelen ge
ven de huisvrouw de garantie dat
aromastoffen goed behouden blijven.
Een eenmaal geopend pak, hij voor
beeld koffie, moet daarna in een goed
gesloten blik, trommel of pot be
waard worden. Bederfelijke levensmid
delen kunnen na het s uiten van de
verpakking niet meer besmet zijn met
nieuwe bacteriën. Sommige in de
verpakking aanwezige bacteriën kun
nen zich wél vermeerderen.
Indien de inhoud bij het sluiten van
de verpakking een laag kiemgetal
heeft, dan kan door de vertraging van
de ontwikkeling van aerobe micro
organismen een wat langere houd
baarheid worden verkregen. Deze
houdbaarheid is afhankelijk van het
produkt en van de bewaartempera-
tuur. Het verdient aanbeveling om
aan bederf onderhevige vacuüm ver
pakte artikelen koel te bewaren. Ge
woonlijk wordt op de verpakking e,en
uiterste consumptiedatum aangegeven.
genie-onderdeel. Een combinatie van
het nuttige en bet noodzakelijke leek
heel goed mogelijk.
De eigenaresse van het Deelerwoud.
de Vereniging tot behoud van natuur
monumenten in Nederland, ging met
dit aanbod akkoord. Vooral toen van
de zijde van de hogere overheid ont
heffing werd verleend van de verplich
ting tot herbebossing, stond de actie
van de militairen niets meer in de
weg.
AANVAL BEGINT
Enkele weken geleden rolden de eer
ste rupsvoertuigen enorme dozers
en graafkranen het Deelerwoud
binnen. De bemanning bestond uit
personeel van 102 m.u. (mechanische
uitrusting), een zelfstandige compag
nie van de genie uit Wezep. Kerels die
een beetje vergelijkbaar zijn met. de
mannen van Sliedrecht uit de roman
van K. Norel. Met het grootste gemak
baggeren zij met hun enorme machi
nes door het Veluwse zand. Geen berg
is ze te hoog en geen gat te diep.
Maar dat wil allerminst zeggen dat
het een eenvoudig klusje is.
Zelf hebben ze er trouwens veel ple
zier in. Mede omdat ze er van over
tuigd zijn, dat ze met iedere kubieke
meter grond die ze verzetten iets
nuttigs doen. De lgerleiding ziet met
genoegen dat het een goede oefening
is om de paraatheid van dit onderdeel
op peil te houden.
De mannen van 102 m.u. zijn allemaal
machinisten en waren ook in het
burgerleven reeds vertrouwd met
graafkranen en dozers. Het schonen
van het verbrande bos gebeurt erg
praktisch. Langs de bosranden worden
vijf tot zes meter diepe geulen gegra
ven. Dan dreunt een dozer over het
terrein en al grommend duwt hij met
een paar honderd pk de half verkool
de bomen en stobben het .ravijn' in.
Het is dan nog een kwestie van
vlakken. Alleen de sporen van de
rupsbanden verraden nog dat er onge
wone monsters aan het werk zijn
geweest in dit stuk natuurschoon.
Het kader, dat de leiding heeft bij dit
werk, rouleert regelmatig. In een le
gertent hebben de mannen van 102
m.u. hun tijdelijke bivak opgeslagen.
Daar staat ook de zwarte koffie te
pruttelen en zetelt sergeant F. Keiler.
Hij is blij met deze klus voor zijn
mensen en is bepaald niet ontevreden
over de voortgang.
SLECHTE GROND
.Wanneer we klaar zijn, hangt hele
maal af van het aantal mensen en het
materiaal waar we over kunnen be
schikken. Dat varieert soms dagelijks'.
Sergeant Keller, die het werk nitvoert
in nauw overleg met de heer J. G.
Semler, districtsbeheerder van natuur
monumenten, verwacht niet dat het
leger nog voor de zomer terug zal
trekken.
De extra pondjes, die er in de afgelo
pen tijd misschien ongemerkt bijgeko
men zijn, moeten er weer af. De
volgende twee dagmenu's zijn zo sa
mengesteld dat alle voedingsstoffen,
die nodig zijn om gezond en fit te
blijven, erin voorkomen. Zelf kunt u
op deze menu's variëren door andere
groenten en niet te vet(te) vlees (wa
ren) te gebruiken. Misschien kan de
uitgave .Wie veel weegt, veel waagt' u
hierbij behulpzaam zijn.
Dagmenu I
Ontbijt
1 snee bruinbrood, boter of margari
ne". Va eetlepel jam, 1 gekookt ei, 1 a
2 kopjes thee zonder suiker.
2 kopjes koffie zonder suiker met
melk (1 dl), 1 speculaasje.
Lunch
2 sneden bruinbrood. boter of marga
rine*, 1 dun plakje kaas, deel van
het groenteslaatje**, 1 beker karne
melk (2 dl).
1 a 2 kopjes thee zonder suiker, 1
chocolaadje.
Warme maaltijd
1 grote of 2 kleine aardappelen. 'A
deel van de gebakken niertjes**, 200 g
worteltjes, IV2 dl yoghurt met een
sinasappel en een afgestreken eetlepel
suiker.
2 kopjes koffie of thee zonder suiker
met melk (1 dl), 1 koekje.
Op het brood wordt per dag 15 g
boter of margarine gebruikt.
De hartige kwark als broodbeleg
wordt vermengd met fijngesneden pe
terselie, selderij, peper en zout-
De peer wordt gepocheerd door
deze in water zonder suiker 10
minuten tegen de kook gehouden. Er
wordt chocoladevla (kant en klaar)
over gegoten.
De recepten zijn bestemd voor 4
personen en aangegeven met
de menu's zijn berekend voor 1
persoon. Wanneer u zich precies
aan de voorgeschreven hoeveel
heid houdt, leveren deze menu's
1500 calorieën. Een huisvrouw van
20 tot 40 jaar heeft gemiddeld 2200
calorieën nodig, ouderen wat min
der.
Dagmenu 11
Ontbijt
1 snee bruinbrood, 1 snee knackebrot,
boter of margarine Va eetlepel jam,
1 dun plakje kaas, 1 a 2 kopjes thee
zonder suiker.
2 kopjes koffie zonder suiker met
melk (1 dl), 1 plakje ontbijtkoek.
Lunch
2 sneden bruinbrood, boter of marga
rine 1 snee roggebrood, 1 plakje
rookvlees, 1 dun plakje kaas, 1 eetle
pel hartige kwark, 1 beker karnemelk
(2 dl).
1 a 2 kopjes thee zonder suiker, 1
chocolaadje.
Warme maaltijd
1 grote of 2 kleine aardappelen, V«
deel van de zuurkoolschotel 1
gepocheerde peer met 1 dl chocolade
vla.
2 kopjes koffie of thee zonder suiker
met melk (1 dl), 1 koekje, 1 ap
pel.
Op het brood wordt per dag
20 g boter of margarine gebruikt.
Recepten voor 4 personen
Salade van witlof, biet en appel
2 struikjes witlof (schoongemaakt
100 g), 100 g gekookte schoongemaak
te biet, 1 appel, 2 eetlepels slaolie, 2
eetlepels azijn, peper, zout, mosterd
(poeder), peterselie.
Van de olie, azijn, peper, zout en
mosterd (poeder) een slasausje ma
ken. De biet raspen, de appel schillen,
het klokhuis verwijderen en in kleine
blokjes snijden.
Het witlof schoonmaken, het stukje
stronk en de bittere pit wegsnijden.
Het witlof fijn snijden en wassen. De
groenten met het slasausje vermen
gen. De slasaus even laten intrekken.
De salade gameren met gewassen en
fijngesneden peterselie.
Gebakken niertjes met champignons
2 kalfsniertjes 500 g), 200 g cham
pignons, 1 ui, 50 g boter of margari
ne, 50 g bloem Va 1 bouillon (of Va I
water met 1 bouillontablet), peper,
zout, marjolein, tijm, peterse
lie).
De niertjes wassen en gedurende 5
minuten in kokend water blancheren.
De niertjes in koud water laten afkoe
len. zonodig de nierkanalen en het
niervet verwijderen. De niertjes in
dobbelsteentjes snijden. De champig
nons wassen, schoonmaken en in plak
jes snijden. De ui schoonmaken en
kleinsnijden. De boter of margarine
smelten en hierin de stukjes nier, de
champignons en de ui 5 minuten
bakken. De bloem met 5 eetlepels
koude bouillon aanmengen en het hap
je verdunnen met wat bouillon en al
roerende bij de niertjes schenken. De
overige bouillon toevoegen. De nier
tjes op smaak afmaken met peper,
zout, marjolein, tijm en gewassen en
fijngesneden peterselie.
Zuurkoolschotel met lamsvlees of var
kensvlees en ananas
400 g mager lamsvlees of mager var
kensvlees, 800 g zuurkool, 1 klein
blikje (of 4 schijven) ananas, 4 eetle
pels rozijnen, 60 g boter of margari
ne, peper, zout.
Het vlees in dobbelsteentjes snijden,
met peper en zout bestrooien en in de
boter of margarine bakken. De zuur-)
kool zonodig afspoelen en aan het
vlees toevoegen. De rozijnen wassen
en met de in stukjes gesneden ananas
sap bij de zuurkool schenken. De
zuurkool in 20 minuten gaarko
ken.
De uitgave ,Wie veel weegt, veel
waagt', kunt u aanvragen hij het
Voorlichtingsbureau voor de Voeding,
Laan Copes van Cattenburch 44, Den
Haag, per briefkaart met 25 cent
extra aan post. gels bijgeplakt aan da
adreszijde.
Wie zondag 10 januari in Hoek vai
Holland was, kon daar een fleurig
schouwspel gadeslaan, want die dag
vertrokken 12 meisjes, gekleed in een
variatie op ons Volendammer kostuum,
richting Eengeland om vier weken lang
propaganda te maken voor Hollandse
kropsla.
Hun goodwill-tocht voerde hen langs
22 steden, waar hun taak o.a. Destonc
uit het uitdelen van 1,2 miljoen re
ceptenfolders aan Engelse huisvrou
wen, groentewinkels bezoeken, rond
toeren op minifietsen, autoriteiten be
groeten. interviews geven, kortom
trachten zoveel mogelijk publiciteit
voor Hollandse kropsla te verkrijgen.
Dat zij hierin geslaagd zijn staat wel
vast, want, nu de meisjes weer voet
op vaderlandse bodem hebben gezet,
kunnen zij terugzien op: 18 ontvang
sten door burgemeesters, 7 tv-inter-
views, 24 radio-uitzendingen en uitvoe
rige publikaties in meer dan 50 dagbla
den.
I ij
