Uitsluitend soliede kwaliteit.
Alle maten voorradig.
No. 51
Woensdag 30 September 1903.
Zevende Jaargang.
INDISCHE PENKRASSEN.
NIEUWSTIJDINGEN;
I 313, GRAVENSTRAAT I 313.
Bnrgel^ke Stand ran Middelburg.
IIEUWS'
1IDDELSDR6SCH
ADVERTENTIEBLAD
DE FAAM
MET W 0. N I I 5 S I D 8.
Verschijnt eiken Woensdagavond,
wordt door de geheele stad gratis verspreide
UITOKVEH
A 0. UTTOOIJ Az,
Span j aar dstraat.
Brij# der Advertenttón
wan 1—3 rtgoli 15 Osnt, iedere regel meer 5 Otnt.
8 maal plaatsing wordt slechts 2 maal berekend.
Groote letters naar plaatsruimte. Bfl abonnement van
1000 of 500 regels voordeelige voorwaarden.
SrDotste publiciteit hier Ier stede!
3400 ex. worden wekelijks met
verspreid. Grootste Fubllelt«lt.
XXIX.
Wat in 't vat is, verzuurt niet en de trouwe
lezers mijner Penkrassen hebben daarom altijd
nog hun rytoertje te goed. 't Is van morgen
juist heerlijk frisch en lekker weer na 'n nacht
■van regen
We zullen dus maar eens 'n „wagen" met twee
paarden laten voorkomen en van 6 uur's mor
gens tot 12 uur 's middags gaan genieten van
alles, wat er alzoo op Insulinde's hoofdplaats
te zien valt.
Het ryden is hier betrekkelijk goedkoop.
Voor zes gulden plus twee kwartjes fooi zijn
we 't heertje
We zullen nu maar eerst „naar beneden"
naar de oude stad gaan. 'tls daar thans nog
uit te houden. Over een paar uur echter, zou
ons genot vry twijfelachtig zyn.
Zoo rijden we dan weer langs ons Molen
vliet, dat zyn naam aan het in 1648 gegraven
kanaal ontleend. We weten reeds, dat ook
hier de stoomtram langs loopt.
Voor den nieuweling moet het zeker al een
zeer vreemd gezicht wezen, om maar open en
bloot Chineezen en Inlanders, mannen, vrouwen
en kinderen sans gêne hun bad te zien nemen.
Het kanaalwater is alles behalve frisch en
riekt ook minder aangenaam, doch daar schijnen
de luitjes zich maar weinig aan te storen, want
zelfs mond en tanden worden met 't bruingele
vocht „gereinigd" Van bacteriën en bacillen
hebben ze dan ook natuurlijk nog nooit ge
hoord. Niemand sterft er vóór zyn tijd, zoo
wordt wijsgierig geredeneerd, dus waartoe zich
in acht te nemen? En als dan over eenige
maanden weer eens cholera of 'n andere venij
nige ziekte uitbreekt, och dan sterven ze tevre
den en gelaten, omdat hun tyd dan blijkbaar
daar is
Het Hotel Molenvliet ligt vry wel op de
grens van 't Europeesche gedeelte dezer wyk
en we passeeren nu een aaneengesloten rij
van kleine winkelhuisjes en werkplaatsen, be
woond door Inlanders en Chineezen.
Hier en daar wordt die ry onderbroken door
een steeg of „gang," zooals ze hier zeggen,
en daar Batavia by Molenvliet op zyn smalst
is, loopen die steegjes, ook aan de overzij van
't kanaal, binnen weinige minuten door een
kampong op een saw ah of rijstveld uit.
Al spoedig komen we aan de „oude stad"
en wel op het bekende en beruchte Plein
Glodok, vlak tegenover het Stands verband, de
gevangenis en het z. g. Kettingkwartier, de
verblijfplaats der rantéis, kettingjongens of
dwangarbeiders, waarvan daar juist een troepje
onder geleide van een mandoer, zich naar hun
„werk" begeeft. Het is een merkwaardig ge
zicht al die Inlanders en Chineezen, in hun
bruin boevenpak, heel kalm zich te zien leiden
door een der hunnen, dus ook een gestrafte,
die tot mandoer of opzichter over hen werd
aangesteld.
Er loopen gevaarlijke roovers, ja begenadigde
moordenaars onder en toch eten die lui schijn
baar uit de hand en blijven ze binnen de
grenzen van het touwtje, dat 't clubje by el
kaar moet houden.
Eigenaardig volkje toch die dwangarbeiders,
lui die later ook wel een Penkras waard zyn,
want in Holland kan men zich nu eenmaal
geen voorstelling maken van de mogelijkheid
om zware misdadigers dagelijks betrekkelijk
vrij, buiten de poorten van den kerker te laten
rondtippelen, bewaakt, niet door marechaus
sees met scherp geladen karabijn, doch door
een der hunnen, met een stokje gewapend,
die zich weet te doen gehoorzamen en hen
met militaire stiptheid op 't vastgestelde uur
weer thuis brengt
Enfin, later hierover meer, 't onderwerp is
belangwekkend genoeg, doch wy hebben nu
geen tyd, we moeten verder.
We slaan dan bij Glodok links af en komen
nu plotseling midden in de Chineesehe Kamp.
Bepaald typisch, dat doolhof van grachten en
straten en steegjes, die echt Chineesehe huizen
van telkens afwisselenden stijl, die gevels met
helle kleuren beschilderd en beplakt met roode
langwerpige papierstrooken, waarop groote
zwarte Chineesehe letters misschien wel naam
en kwaliteit van de bewoners vermelden. Men
kan zich hier best voorstellen in een der
volkswijken van Peking te zyn, want het Chi
neesehe element is hier verreweg overheer-
schend en de drukdoende staartmenschen, van
wie velen nog niet zoo heel lang hun Hemel-
sche Rijk verlieten, maken een leven als een
oordeel. De meeste huizen zijn l^pneden tot
toko's (winkels) ingericht, toko's waar men
van alles en nog wat krijgen kan en ook daar
binnen wordt het oog aangenaam geboeid
door kleuren en verguldsel, rood en zwart
lakwerk en niet te vergeten het eigenaardig
huisaltaartje met zijn offerstokjes, roode kaar
sen en grillige Tao Pekong, eene voorstelling
uit de Chineesehe godenwereld, 't Is nog vroeg
in den morgen en de meeste langstaarten
loopen daarom met naakt bovenlijf van de
ochtendkoelte te genieten, hun beenen bedekt
door de wijde Chineesehe pantalon. Ook de
„dames" dragen broeken. Ze zyn in 't zwart
gekleed en hebben haar kleine (misvormde
voetjes gestoken in de bekende muilen met
dikke zolen. Ze zien er grappig uitIk spreek
hier natuurlijk van de onvervalscht echte
Chineesehe vrouwen, want menig Mongool
kiest zich eene dochter van het land hier tot
levensgezellin en wordt dan de stamvader van
eene generatie baba's en nonna's, die feitelijk
geen Chineezen meer zijn, gaarne de Wester-
sche gewoonten overnemen, zich meer Euro-
peesch kleeden, hun kinderen behoorlijk naar
school zenden, ja zelfs Hollandsch en Engelsch
doen leeren en werkelijk heel wat aangenamer
indruk maken dan de schreeuwerige domme,
onbeschofte, botgrinnekende „sin-kheh's" of
geimporteerde „staarten" van den overwal.
Zoo'n Chineesehe wijk doet in vele opzichten
denken aan de bekende z. g. Jodenbuurten
van Amsterdam en 's-Gravenhage, doch 't is
hier nog wel zoo druk, wat niet te verwonde
ren valt als men weet, dat de Chineesehe
handwerkslieden hun vak meestal in 't publiek
beoefenen. Overal ziet men ze bezig, de nijvere
meubelmakers, smeden, rijtuigherstellers, tim
merlui, schoenmakers, blik- en koperslagers,
kleermakers enz. terwijl we daar juist een
barbier passeeren, die druk aan den arbeid is,
op den openbaren weg, met een zyner patiën
ten. Niet alleen, dat hy vlug en handig scheert,
maar met allerlei tangetjes, mesjes en sponsjes
bewerkt hy de ooren, oogleden en neusgaten
van zyn cliënt. Hier weêr wordt gebakken en
gekookt, want men eet en drinkt nu eenmaal
ook op straat en wil tegelijk wel eens zien
hoe en wat er wordt klaargemaakt.
't Is wel jammer, dat in deze buurt wat
verdacht riekt, want werkelijk de verschillende
straattooneeltjes in de Chineesehe Kamp "te
aanschouwen, zouden een langer vertoeven
niet onaardig maken.
Over een oud-Hollandsche ophaalbrug komen
we plotseling wêer in het Europeesche ge
deelte der stad en wel aan een breede gracht
met hooge ouderwetsche huizen, 't Is de z. g.
Kali besar (groote rivier), de heeren van den
handel te Amsterdam en Rotterdam zeker wel
by name bekend.
Aan die Kali basar toch vind men de voor
naamste handelskantoren en pakhuizen van
Batavia.
Nu 't is er nog betrekkelyk stil, doch straks
tegen 8 uur, komen ze hier per tram, dos a
dos of fiets, de ijverige dienaren van Mercurius,
den god van den handel, terwijl hun chefs in
„eigen wagen" met twee Australiërs bespannen,
zich als echte pacha's naar deze hartader van
den importhandel voor West-Java laten ver
voeren. De groote Australische paarden zijn
hier bij de rijken zeer gewild.
We zeiden vroeger reeds, dat de oude stad
met haar voor Indië zoo onpractische Euro
peesche bouworde van vlak aan elkaar slui
tende huizen, zonder tuinen of erven, thans
als woonplaats door de Europeanen is verlaten
en de vroegere woningen der Compagniesdie
naren zijn nu de handelskantoren, waar de
kooplieden overdag hun zaken doen, om zich
na afloop daarvan weder naar hunne in de
nieuwe wijken gelegen villa's te begeven.
Nadat we de Kali besar, zoowel westelijk
als oostelijk zyn langs gereden, komen we
vanzelf op 't U reeds bekende Stadhuisplein,
de plaats, waar we reeds getuige waren van
het sombere schouwspel eener ter dood bren
ging van twee medemenschen.
Het Stadhuis, vroeger de zetel van het Col
lege van Schepenen der stad Batavia en Omme
landen, bevat thans de bureaux van den
Resident. Dit gebouw door de Inlanders
„roemah biijara" of „spreekhuis" genoemd,
werd in 1710 voltooid.
Sedert 1870 is aan de oostzijde van het
Stadhuisplein een ruim nieuwerwetsch gebouw
verrezen voor den Raad van Justitie.
Hier stappen we even uit, de paarden moeten
op adem komen en we wandelen naar het
Kasteelplein, waar eenmaal de oude veste
Batavia stond, door Maarschalk Daendels ge
slecht en waarvan alleen nog een vrij typische
poort, de z. g. Amsterdamsche, in wezen is.
Op dat plein nu vinden we het bekende
heilige kanon, dat vooral belangstelling, ja
vereering geniet van vrouwen, die zich gaarne
de moederweelde zagen toegedacht. Het volks
geloof zegt toch, dat de doenteren Eva's slechts
aan dit kanon hebben te offeren en 't 'n
oogenblik als zetel moeten gebruiken, om
weldra in de blijde verwachting te komen
Er zijn zelfs, zooals beweerd wordt, Euro
peesche dames, die 's avonds laat als 't hier
stil is, 't gaan probeeren.
Nu baat 't niet, schade doet het evenmin
en Indië is nu eenmaal het land van de stille
krachtEr gebreuren, vooral in de binnen
landen, zoovele occulte dingen, waarbij het
nuchter Westersch verstand stil staat, dat men
volstrekt maar niet dadelijk om zulke „sprook
jes" lachen moet.
Ook zegt men, dat wanneer dit kanon met
een dergelijk, dat in Bantam (Westelyk Java)
ligt, samenkomt, dat het dan met de opper
heerschappij der Nederlanders gedaan zal we
zen
Nu, daar kan 't Gouvernement wel voor
waken. De kanonnen zyn ontzettend zwaar
en niet maar zoo eventjes te verplaatsen.
Na in een Chineesch koffiehuis een glas
ajer Blanda (mineraal water) met ys te hebben
gedronken, zoeken we ons rijtuig, hier in Indië
„wagen" genoemd, wêer op en gaan we onzen
toer hervatten.
De heer A. S. J. Dekker, leverancier van
Orgels, te Goes, heeft in Zeeland alszoodanig
een goeden naam, zoowel voor zijn huis- als
kerkorgels. Reeds tal van Orgels voor huis
gezin en kerkgebouw werden door hem, tot
volle tevredenheid der koopers, geleverd.
Zondag 1.1. werd in de Ned* Herv. Kerk te
Colynsplaat het orgel, aangekocht uit de ma
gazijnen van den heer Dekker, in gebruik ge
nomen. De verwachtingen van het instrument
werden niet beschaamd, aangezien het uitne
mend voldeed.
Aanbeveling verdient het,_ alvorens een
orgel elders te koopen, de rjjke verscheiden
heid bij genoemden heer Dekker te gaan be
zichtigen.
Demisaisons, Heeren "Winterjassen, Jongens
Winterjassen, Kinder Winterjassen.
0.p„ S.J.FONTEIJN
Heeren Pantalons, Kinderbroekjes in Cheviot,
zwart en bruin Manchester, Mans- en Jon
gens Werkbroeken in bruin en gestreept
Engelsch Leer.
Aan de fabriek „De Schelde" te Vlissin-
gen zijn weder 20 scheepsbeschieters bedankt,
zoodat nu in het geheel ruim 200 man zyn
ontslagen.
Een 8-jarig kindje te Gouda werd Vrijdag
avond plotseling gemist. Eensklaps zag de
moeder haar lieveling drijvende op het water
achter de woning. Ijlings werd het kind op
het droge gebracht, doch het bleek reeds over-
ledem Een veehouder te Franeker bezig
een wagen met hooi te laden, viel, doordat het
paard onverwacht een stap vooruit deed, er af
en bezeerde zich zoo erg dat hy den anderen
dag overleed. Hij laat een weduwe met 8 kinde
ren achter. Een der laatste oud-stryders van
'30, een 93-jarige man te Raalte wilde het vuur
aanmaken. Zijn kleeren vatten vlam, en hij
vluchtte naar buiten schoon zyn zoon dadelyk
toeschoot met een emmer water en de vlammen
bluschte, was 't te laat; de man bezweek aan
de bekomen brandwonden. Vrijdagnacht is
een Scheveningsche bom door een Vlaardinger
logger aangevaren en gezonkenzes der op
varenden werden gered, doch de overige vier
jongelingen van 17 tot 20 jaar verdron
ken. Het volgende droevig doch aangrijpende
feit had hierbjj nog plaats. Zoodra de aanvaring
gebeurde, sprongen zes opvarenden van de
bom op den logger over, zoodat drie personen
op de zinkende bom achterbleven. De 20-jarige
Spaans, getroffen door het hulpgeschrei van
zyn achtergebleven 15-jarigen broeder bedacht
zich geen oogenblik. Hij sprong van den vei-
ligen logger op de zinkende bom terug en
wilde, staande op den kop van het zwaard van
de bom, zyn broeder op den logger werpen,
toen dit vaartuig juist dat aanrakingspunt was
voorbijgegaan. Het nachtelijk duister en de
snelheid waarmede de bom in de diepte weg
zonk maakten verdere redding onmogelijk, zoo
dat deze Spaans zyne broederliefde met den
dood moest bekoopen. Tot de omgekomenen
behooren een eenige zoon die ook Spaans heet
en de 17-jarige Pronk.
Een aardig kunstwerkje, 't welk de be
wondering wekt van hen, die 't nimmer hebben
gezien is net volgende: Men legt een haan of
eene hen op zijde op den vloer en wel zoo,
dat ook de zijde van den kop den grond aan
raakt Trekt men nu, te beginnen by den snavel,
eene dikke krytstreep van eenige dM. lengte
dan kan men het beest gerust loslaten. Het
blijft onbewegelijk liggen, alsof het dood was,
en staat niet op, vóór men het even heeft aange
raakt. Zelfs met den kwaadsten haan is-de
proef gemakkelijk te nemen, zonder dat men
zyne pooten behoeft te binden. Men treft by
meer dieren de vrees voor het overschrijden
van een krijtcirkel aan. De schorpioen, die veel
voorkomt in onze Oost Indische bezittingen,
heeft zulk een vrees voor een rondom hem
getrokken krijtcirkel, dat hy, na vruchtelooze
pogingen om te ontkomen, in zyn angst zich-
zelven doodsteekt.
Van 2228 Sept.
ONDERTROUWD: W. F. A. Hagethorn
jm. 24- j. met P. Govaert jd. 23 j., J. A. de
Pree jm. 22 j. met C. Cornelisse jd. 25 j., A.
van Offenbeek jm. 26 j. met J. E. Dhont jd.
24 j., H. Elzakkersjm. 26 j. metN. Muits. 31 j.
GETROUWD: A. Compeer wedr. 41 j.met
F. J. de Wagter jd. 4g j., C. Baas jm. 26 j.
met L. Danielse jd. 24 j., C. E. de Haas jm.
24 j. met A. M. van Aartsen jd. 24 j.
BEVALLENJ. de Graaf geb. Sanderse d.j
P. E. Koreman geb. Wolf d., M. Corbyn geb.
Jongepier z., C. D. van der Kamp geb. Buteux d.,
P. J. van Iren geb. De Munck z., A. Koole
geb. Den Hollander z., A. W. Floresse geb.
De Lange z., C. Petiet geb. Grootjans z., S. P.
de Hamer geb. De Klerk z., S. J. Verhage
geb. Baljeu d., R. Snoek geb. Meijer d;
GEBORENEen onechter zoon, moeder 23 j.
OVERLEDENA. Goedbloed d. 2 m., J.
Bimmel wed. van J. J. Jacobse 65 j., G. Malgo
11 maanden d.
