S. J. F0NTEIJN.
Demisaisons.
Capes.
k 0. LSTTÖÖIi Az.
Grootste publiciteit
We? ter stede3400 m, worden wekelijks met verspreid. Srwtste PabfflelteSt.
SCHERP GONCURREERENDE PRIJZEN.
No. 50-
Woensdag 23 September 1903.
Zevende Jaargang.
Verschijnt eiken Woensdagavond
wordt door de geheele stad gratis verspreide
ÜITSEYJER
Span j aar d sir a at.
JPrifs der Advertentièn:
van 1—S regels 15 Cent, iedere regel meer 5 Oent.
8 maal plaatsing wordt slechts 2 maal berekend.
Groote letters naar plaatsruimte. B$j abonnement van
1000 of 500 regels voordeelige voorwaarden.
INDISCHE PENKRASSEN.
NIEUWSTIJDINGEN;
In alle Maten vo o r r a d i g.
Door de Moden-Akademie te Leipzig
Bnrgelijke Stand van Middelburg.
MIDDELfiURfiSCH
ADVERTENTIEBLAD
FAAM
UIT WONINGGIDS.
NIEUWS
XXVIII.
Hadden wij het in de vorige Penkras over
de School tot Opleiding van Inlandsche artsen,
thans moeten wij u een en ander mededeelen
over de positie van den dokter-djawa en over
de openbare zorg voor de gezondheid onzer
Inlandsche bevolking. Tot mijn leedwezen zal
ik hier en daar wéér bitter moeten worden,
want helaas, er is maar weinig stof tot prijzen.
In de eerste plaats dan moet ik wel de aandacht
vestigen op de zeer geringe bezoldiging dezer
goed geschoolde landsdienaren. Hun maande-
lyksch traktement bedraagt slechts 70 gulden,
terwyl een adjunct-djaksa toch reeds 120 tot
150, een assistent-wedono 150, een djaksa 150
tot 200, een wedono en een hoofddjaksa zelfs
300 gulden in de maand verdienen.
Op enkele gunstige uitzonderingen na, zyn
genoemde bestuurs- en rechterlijke ambtenaren
minder algemeen ontwikkeld dan de tegen
woordige inlandsche arts.
Met die uitzonderingen bedoel ik natuurlijk
heeren, welke eene studie aan een Hoogere
Burgerschool achter zich hebben. Gelukkig
beginnen steeds meer en meer Inlandsche
grooten te begrijpen, dat hun kinderen dien
weg op moeten.
De Inlandsche arts nu, die zooals we uit de
vorige Penkras zagen, een groote dosis werk
kracht en energie heeft moeten ontwikkelen
om het zóóver te brengen, wordt met slechts
70 gulden gesalarieerd, waarvan aan huishuur
alleen reeds ongeveer 80 gulden 's maands
betaald moet worden. Hij moet ook zyn stand
ophouden, behoorlek gekleed gaan, heeft als
ontwikkeld man benoeffce aan conversatie met
beschaafde Nederlanders, aan nuttige lectuur
enz. enz., en lijdt dus feitelijk bittere armoede
of wordt een gevaarlijk concurrent voor
zijn Europeeschen vakbroeder, met verwaar-
loozig natuurlijk van zyn eigenlijke bestemming
een geneesheer te zyn voor het arme Inlandsche
volk.
Eenmaal zich afgevende met particuliere
praetyk onder Europeanen, worden vanzelf de
belangen van de kampongmenschen geschaad,
want och ook een dokter-djawa is ten slotte
maar een mensch, lezer!
Spmmige inlandsche artsen, verbonden aan
de Stadsverbanden te Batavia, Semarang en
Soerabaja, hebben voor particuliere practijk
geen tijd, omdat ze eenvoudigweg met werk
overladen worden.
Verder zijn deze misdeelde gouvernements
ambtenaren ook al, evenals de officieren, het
slachtoffer van onbestendigheid der bureaux
en worden ze dikwijls overgeplaatst, vooral als
hun particuliere practijk schadelijk wordt voor
hun Europeesche collega's.
Die overplaatsingen zijn oorzaak van schulden,
niet te vermijden schulden, ontstaan door verlies
bij den verkoop van meubels en den inkoop
van nieuwe.
Evenals de gehuwde subalterne officier heeft
de dokter-djawa weinig kans om zijn vendutie
te zien opjagen. Er zijn ook wel betrekkingen
hier in Indie, waarbij eeïie overplaatsing een
voordeelige zaak is, doch daarover later. Verder
gaat de inlandsche arts nog gebukt onder eene
zeer onbillijke regeling der daggelden bij z.g.
mstreizen.
Deze bedragen voor afstanden boven de zes
paal (een paal is twintig minuten gaans) slechts
één gulden, en wanneer hij binnen 't etmaal
terugkeert op zijn standplaats twee kwartjes.
Een Europeesche klerk ontvangt daarentegen
reeds vyf gulden per dag. Een aardig verschil
vindt u niet Zoo'n dienstreis nu is dus telkens
een leelyke schadepost, want de inlandsche arts
moet in zijn hotel minstens drie gulden betalen,
en karretjes hier in de Oost zijn verbazend duur.
Mag ik op deze treurige toestanden eens de
aandacht vestigen van heeren volksvertegen
woordigers en mag ik hopen, dat men er in de
Kamers een enkel woordje over spreekt?!
Er zy'n toch al veel te weinig inlandsche
artsen en 't is zeer goed te begrijpen, dat het
verloop groot blijft, waar particuliere onder
nemingen die kundige inlanders op den waren
prijs weten te schatten en hun traktementen
van 800 tot 500 gulden 's maands uitbetalen
En nu iets over de stiefmoederlijke zorg voor
de openbare gezondheid.
Op het gebied der genees-, heel- en verlos
kundige hulp is in Indië nog ontzaggelijk veel
te doen.
Zoo sterven er volgens dokter H. B. van
Buuren alleen op Java jaarlijks gemiddeld
20000 kraamvrouwen en 30000 pas geboren
kinderen. Hoort ge moeders in Nederland!
In tijden van epidemie, van koortsen en
buikziekten zijn duizenden van hulp verstoken
en sterven de Inlanders, zooals men 't hier
platweg noemt, als ratten. De gelaten Muzelman
beschouwt dit alles als den wil van Allah en
mort niet, doch wy Hollanders mogen toch
niet dulden, dat zoovele kostbare menschen-
levens onnoodig verloren gaan.
Er zyn 220 inlandsche artsen in gouverne
mentsdienst en dat op eene bevolking van meer
dan 30 millioen zielenAanzienlijke uitbreiding
van het korps Inlandsche doctoren zou ernstig
moeten worden nagestreefd.
Het getal blinden neemt ook onrustbarend
toe en is aan de publieke liefdadigheid over
geleverd.
Melaatschen zijn een voortdurend gevaar voor
hunne omgeving, worden niet afgezonderd en
kunnen dus ook ons Nederlanders, uwe-vrienden,
uwe familieleden, die verschrikkelijkste aller
ziekten bezorgen. Wanneer de zwarte dood, de
pest, hier eens van uit Engelsch-Indië overslaat,
dan hebben we geen behoorlijk ingerichte
quarantaine-stations en kunnen we wel allemaal
ons testament maken.
Goddank is nog steeds die pestziekte ons
voorbij gegaan. Ik moet niet aan de gevolgen
denken, wanneer ook eenmaal ons eilandenrijk
er door bezocht wordt, 't Is of het fatalisme
van den Inlander epidemisch werkt en de
verantwoordelijke mannen in dezen maar in't
onvermijdelijke berusten
De z.g. stadsverbanden zijn een soort zieken-
inrichtingen voor de Inlanders der groote steden.
Hier op Batavia is de toestand van het stads
verband in één woord treurig.
Voor voeding van de zieken wordt8 centen
per man en per dag te goed gedaan
De soms stervende ongelukkigen krijgen niet
eens een stroozak, doch liggen op een harde
plank met een matje. Klamboes tegen malariagif
verspreidende muskieten worden aan hen even
min verstrekt, als aan de soldaten van het
Indische Leger ende leerlingen der
Dokter-djawasehool. Theorie en practijk
Buiklijders krijgen geen deken
Er is gebrek aan instrumenten voor de noodige
operaties (In Semarang schijnt 't iets beter te
zijn, daar heeft men tenminste kribben, die
volgens Mr. P. Brooshooft, Hoofdredacteur van
de Locomotief, dikwijls met twee zieken belegd
worden, „het hoofd van den eenen bij de voeten
van den anderen
Bij gebrek aan inlandsche artsen moeten
twee dokter-djawa's den ,dienst doen van acht,
zooals de formatie op papier voorschrijft.
Die twee heeren hebben om den anderen
nacht de wacht. Iedereen, die soldaat geweest
is, begrijpt hoe goed dat op de energie werkt.
Ze moeten overdag met hun beidjes ongeveer
300 lijders behandelen.
Er zyn hier ook nog twee stadsgeneesheeren
aan dat ziekenhuis verbonden, doch die hebben
het te druk met particuliere practijk.
Is het wonder, dat Kromo bang is voor het
stadsverband, dat hij liever thuis sterft zonder
dokter
Getuigt het ten slotte wel van fijn gevoel
om in dat stadsverband den gewonen Inlander te
leggen tusschen dwangarbeiders en prostituées
De militaire hospitalen zyn heel wat beter
ingericht.
Daar is ook wel een en ander te verbeteren,
doch volmaaktheid wordt nu eenmaal nergens
op deze onvolmaakte aarde aangetroffen. We
zullen later wel eens zoo'n militair hospitaal
bezoeken, en u zult dan met me eens zyn, dat
de zieke soldaat het hier veel beter heeft dan
in Holland.
Voor de bevolking wordt echter, ik herhaal
het, onvoldoende gezorgd.
't Is niet zoozeer de directe schuld der tegen
woordige Regeering, dan wel van het in alle
bestuurstakken zoo hinderlijke gebrek aan geld
en personeelIk zou dus wel veel kunnen
schrijven over verbetering van ziekenhuizen,
over aanstelling van geschikte betaalde verple
gers (nu zijn de kranken aan dwangarbeiders
overgeleverdover liefdezusters uit Holland,
over oprichting van nog eenige dokter-djawa-
scholen en ook van ziekenhuizen in de binnen
landen op militaire wijze ingericht enz. enz.,
doch alles stuit helaas af op gebrek aan geld,
Vóór ruim 3 weken verloor te Ierseke een
vrouw een portemonnaie met f 65 aan bank
papier. Tot Donderdag bleven alle pogingen
om het verlorene op te sporen, vruchteloos,
maar toen werd de vrouw aangenaam verrast
door het vinden van een pakje in den putaker,
die in den regenbak hing en dat het verlorene
ongeschonden en onverminderd, bevatte. Het
pakje droeg het opschrift„zegt het voort
Te Uden stierf een kalf van L. v. d. H.,
die het weggaf aan een arbeider, welke op
zijn beurt enkele buren met een brok ver
blijdde. Allen werden ziek en een 9-jarig
knaapje overleed. Naar men zegt had het half
miltvuur. Te Maastricht werd Vrijdag
avond een werkman door zekeren Leon Mul
der zonder aanleiding op straat doodgestoken.
De dader is volgens zeggen iemand die in
nuchteren toestand een goedzak, als de drank-
duivel over hem komt, zeer gevaarlijk is. Op
den bewusten avond vroeg hij aan zijn slacht
offer om centen voor drank, en toen deze die
doof is en hem niet verstond, vroeg wat hy
zeide, stak hy hem 't mes in de long en sneed
hem een hartader door Het slachtoffer liep
nog tien pas, en zei toen tegen een meisje
dat daar aankwam, wat overkomt my toch
En toen sloeg hy achterover, en was. terstond
dood. Te St. Oedenrode geraakte een land
bouwer, doordat zyn paard schichtig werd,
onder een geladen kar en werd inwendig
ernstig gekneusd, zoodat de dood er op volgde.
Te Schijndel viel een molenmaker, bezig
zynde met het herstellen van den molen, van
de molenkap naar beneden en was na eenige
oogenblikken een lyk. De ongelukkige was
nog slechts kort gehuwd. Te Woldendorp
viel een arbeider van een wagen met koren,
en bezweek aan de gevolgen. Bij een zoo
genaamd kinderspelletje tusschen schooljongens
heeft een 12-jarige knaap te Rotterdam, niet
by ongeluk, maar volgens zyn eigen beken
tenis uit moedwil zyn makker met een bak
steen de hersenpan verbrijzeld.
Een vrouwtje van 92 jaar, wonende te
Zuiddorpe (Zeeuwsch-Vlaanderen), heeft dezer
dagen te voet een reisje gemaakt naar Moer-
beke (België), een afstand van byna 11 kilo
meter.
In de Rijkswerkinrichting te Veenhuizen
neemt de bevolking voortdurend toe, zoodat
men telkens ruimte tekort komt. Op het eerste
gesticht is thans een nieuwe afdeeling in aan
bouw, waarvan nog dit jaar éen vleugel in
gebruik zal kunnen worden genomen, waar
door huisvesting kan worden verleend aan 600
personen. Het oudo gesticht verkeert in zoo-
danigen staat van verval, dat het noodzakelijk
is, het buiten dienst te stellen.
Ofschoon de thans in België bestaande
scheepsbouwwerven op alles behalve op succes
mogen bogen, toch zal er binnenkort te Ant
werpen wederom eene dergelijke inrichting tot
stand komen, onder den naam van Atlas Marine
Engineering C. ld. Deze maatschappij, door
Engelschen opgericht, stelt zich ten doel het
repareeren en onderhouden van schepen, het
vervaardigen en repareeren van stoommachines
enz. Nieuwe schepen zullen echter door haar
niet worden gebouwd.
Amerikaansch. Op het terrein der ten
toonstelling te St. Louis zal komende jaar ook
een toren te zien en te beklimmen, of liever
te beryden zyn, nog wat hooger dan dien van
Eiffel te Parys, en die zal bestaan uit een reus
achtige stalen zuil van 1050 voet en 505 voet
omtrek aan den voet.
Op den top komt een sterrewacht, die 7000
personen kan bevatten, en een station voor
draadlooze telegraphie. Boven komt men met
- lifts op een spoorweg. Een lange wagen,
die op 114 wielen loopt, zal namelijk zich langs
sporen spiraalgewys om de stalen zuilen naar
boven bewegen en 800 personen tegelyk ver
voeren.
Het gevaarte zal de „kristallen paleistoren"
heeten, en wel omdat binnenin langs de wan
den millioenen geslepen glaskristallen zullen
hangen, door electrisch licht besehenen, zoodat
zy, aldoor bewegende, de prachtigste licht-
schakeeringen zullen te aanschouwen geven.
Voorts wordt beneden een reusachtige vijver
gemaakt voor zeebaden. De bodem wordt
daartoe met blokken zout belegd en het water
kunstmatig aan het golven gebracht. De toren
wordt tevens op verschillende hoogten inge
richt als renbaan voor automobielen, fietsen
enz., voor wandelen en voor allerlei afzonderlijke
tentoonstellingen. De bedoeling is, hem als blij
vende „aantrekkelijkheid" van St. Louis, ook
na het sluiten der tentoonstelling, te laten staan.
Op het kerkhof te Edam is ter aarde
besteld het lijk van J. Schot, uit Tholen, die
op de Zuiderzee omsloeg met zyn vaartuig.
De predikant der Geref. Gemeente voerde aan
het graf het woord.
Door een visscher uit Volendam is in zyn
net opgehaald het lyk van den 14-jarigen
Kees Schot, uit_ Tholen, die zyn vader verge
zelde op de reis. De knaap was voor plezier
mede. Het lyk van den schipper W. F. van
der Stel is nog niet gevonden.
is aan den heer Alfred Wohler, marchand
tailleur alhier, de zilveren medaille voor ver
dienste en vlyt toegekend, als erkenning zyner
verdiensten op het gebied van de vervaardiging
van moderne kleeding.
van 1521 Sept.
ONDERTROUWDP. M. Corbeel, jm. 23
j. met P. de Vos, jd. 24 j. G. P. Brozius, jm.
30 j. met L. M. Verduyn, jd. 40 j. A. Stroo,
jm. 23 j. met C. J. Kraak, jd. 24 j. K. P. W.
Besuyen, jm. 23 j. met L. M. Lindeboom, jd.
26 j.
GETROUWDJ. K. C. Mantz, jm. 26 j.
met W. J. Hulsenboom, jd. 23 j. W. Oalj ouw,
jm. 24 j. met L. Franse, jd. 23 j. P. J. van
Goethem, s. 56 j. met J. Abrahamse, jd. 31 j.
F. H. P. Snyders, jm. 23 j. met J. de Vos,
jd. 22 j.
BEVALLENC. Oalj ouw, geb. Mauer, z.
L. de Pagter, geb. Daniëlse, d. J. Mondeel,
geb. Scf ipper, z. J. Ce vaal, geb. Bosselaar, d.
A. Pluijmers, geb. Sinke, z. W. Tevel, geb.
de Troye, d.
OVERLEDENL. J. P. Maas, man van J.
Bos, 60 j. C. Huybregtse, z. 17 m. A. M. Priem,
d. 3 w. J. P. Leynse, z. 3 m. D. van de Velde,
d. 15 m. K. D. de Koster, d. 6 j. N. P. Grims,
d. 19 m.,
