A. D. LITTOOIJ Az.
örootete publiciteit hier ter stede! 3400 ex. worden wekelijks met zorg verspreid. Grootste Publiciteit.
Gravenstraat 1313.
S. J. FONTEIJN.
Gravenstraat I 313,
No. 44
Woensdag 12 Augustus"1903.
Zevende Jaargang.
Verschijnt eiken Woensdagavond,
wordt door de geheele stad gratis verspreid.
Sp an jaar dstraat.
Prijs der Advertenti&n
INDISCHE PENKRASSEN.
zy, die den Teer W. Rooseboom vroeger in
Nederland gekend hebben, vooral ook de offl
eieren, zullen met genoegen vernemen, dat de
in het moederlandsche Leger zoo algemeen
beminde Chef er nog opperbest uitziet, nog
even flink en opgewekt als toen Zijne Excellentie
te Amsterdam Stellingcommandant was. Hoe
wel eerst op betrekkelijk hoogen leeftijd hierheen
gekomen, schijnt Indië hem geen kwaad te
doen en dat niettegenstaande de reuzentaak
hier op zijn schouderen gelegd
NIEUWSTIJDINGEN;
Steeds voorradigeeren-, Jongeheeren- en Kindercostuums, Pantalons enz. in alle grootten en een prachtige sorteering Stoffen voor Kleeding-
naar maat. Scherp concurreerende pry zen.
GOED PASSENDE NIEUWSTE MODELLEN.
Rurgelijke Stand van Middelburg.
MUIS
limilURGSCH
ASmTEIllEILAD
DE FAAM
IET WONINGGIDS.
UITGEVERi
van 1—8 rtgftls 15 C«nt, iedere regel meer 5 Oent.
8 maal plaatsing wordt slechts 3 maal berekend.
Groot* letters naar plaatsruimte. BQ abonnement van
1000 of 500 regels voordeelige voorwaarden.
XXII.
We zijn op audiëntie geweest!
Eens in de maand komt onze Landvoogd
van boven van Buitenzorg naar Batavia en
dan is Zijne Excellentie, voor een elk Harer
onderdanen te spreken. Een beleefd briefje aan
den Adjudant van dienst en klaar is Kees
l)aar deze landen nog vrij wel autocratisch
worden bestuurd en we hier ook geen volks
vertegenwoordiging hebben, zoo is het zeer toe
te juichen, dat Harer Majesteits hoogste Ver
tegenwoordiger gemakkelijk te naderen is. Blank,
bruin en geel kunnen daardoor persoonlijk hun
belangen bepleiten, grieven blootleggen enz
Jammer, dat de afstanden zoo enorm groot
zijn, anders behoefde niets voor het Centrale
Bestuur verborgen te blijven.
Het was een erg warme dag en dus lang
geen pretje om den nauwsluitenden Holland-
schen wapenrok aan te trekken en „in groot
tenue' naar het Paleis op het Koningsplein
te rijden.
In de ruime koele marmeren voorhal kwamen
we gelukkig weêr wat op dreef en maakten
we kennis met verschillende lotgenoot en, allen
in zwart gala gekleed. Te Adjudant van dienst,
luitenant Holle, deelde ons in en geleidde ons
daarop één voor éön naar een klein bureau,
waar Zyne Excellentie zitting hield. Nu, Couver
neur Generaal Rooseboom heeft er bepaald slag
van, om de audiëntieslachtoffers op hun gemak
te stellenZijne Excellentie, eenvoudig in 't
zwart gekleed, is de minzaamheid zelf, laat de
bezoekers plaats nemen en teekent onder het
gesprek verschillende punten aan Tot afscheid
geeft de joviale Onderkoning een fermen hand
druk en de patiënten gaan dan heen, heelemaal
opgelucht en prettig gestemd, trots het warme,
mooie kostuum!
Voor de vervulling van de waardigheid van
Gouverneur Generaal is toch meer dan goeden
wil en kennis noodig. Een krachtig physiek is
onontbeeriyk, een opgewekte geest kan niet
worden gemist.
Dagelijks geroepen om in het hoogste ressort
over de meest belangrijke aangelegenheden op
elk bestuursgebied te beslissen, de inspanning,
die het kosten moet om door lezen van voor
stellen en adviezen zich op de hoogte der zaken
te stellen, de dikke bundels papieren, die aan
houdend op tafel worden gedeponeerd, om na
kennisname en onderteekening, weder te ver
dwijnen en voor nieuwe immer nieuwe plaats
te maken, dat alles eischt „ausdauer", zooals
wij officieren dat noemen.
Er zetelt thans op den troon te Buitenzorg
een man van zeer groote werkkracht, iemand
met karakter, een humaan, eenvoudig en recht
schapen bestuurder, een waardig Vertegenwoor
diger van de Hooge Vrouwe in het Moederland
Eenmaal zal hy echter weer moeten worden
vervangen. Wie zal dan na hem komen Een
moeieiyke vraag misschien, doch wy voor ons,
we zouden het wel weten en zoeken dien
opvolger opAtjeh
We zullen nu trachten u in weinige regels
een denkbeeld te geven van de regeermachine,
zooals die hier in ons Indië werkt.
De Gouverneur Generaal dan heeft heel wat
in de melk te brokkelen, meer dan menig
constitutioneel vorst in Europa I Ey drukt maar
op 't centrale knopje en de geheele machine
gaat in beweging. En toch is die machtige
Bewindhebber op zyn beurt weêr gebonden
aan duizenden voorschriften, wetten en konink
lijke besluiten, terwijl Binnenhof en Plein van
uit de verte nog heel wat invloed kunnen
ontwikkelen.
Het gezag van onzen Landvoogd strekt zich
tot nog toe niet alleen over de algemeene
groote landsbelangen uit, maar hij moet zich
ook nog bezig houden met is ook nog verant
woordelijk voor de onbeduidendste gewesteiyke
en plaatseiyke aangelegenheidjes.
Door "de z g. deceütralisatiewet wordt aan
dien bespotteiyken toestand nu gelukkig spoedig
een eind gemaakt.
Er zullen dan ten slotte toch nog gewestelijke
raden worden benoemd, raden, die de ambte
naren in het bestuur ter zijde moeten staan,
aan hun alleenheerschappy een einde zullen
maken en Buitenzorg van heel veel werk ont
lasten.
Er komt d&ar dan tyd vry voor nuttiger
arbeid! Ie nieuwe wet voldoet wel niet aan
onze hedendaagsche begrippen van staatsbe
stuur, doch daar hebben we in Indié geen
rekening meê te houden. Be millioenen on-
mondigen hier zijn niet geschikt voor ons
wester§che stelsel, en autocratie, mils op recht
vaardigheid gegrond, is voor onze Aziatische
bezitting vooralsnog de beste regeeringsvorm.
De gouverneur generaal dan is zoowat met
alles en nog wat belast, met het Opperbestuur
van Leger en Vloot, met Rechtswezen en Politie,
Pinantiën en Cultures, Binnenlandsch Bestuur
en Administratie, Onderwys en Godsdienst enz.
enz. Bovendien moet hij volgens het R. R.,
(Regeeringsreglement) er speciaal voor waken,
dat den Inlander geen onrecht geschiedt. Hoe
de Landvoogd dat aanleggen moet, staat er niet
by dat is nog steeds een puzzle Ook verklaart
Zijne Excellentie oorlog aan en sluit hy vrede
met Inlandsche vorsten, dan heeft hy verder
nog het recht van gratie en verbanning en kan
hij zóó voor gaande zou ik deze Penkras
geheel vullen met een dorre opsomming van
de verschillende bevoegdheden onzen Landvoogd
toegekend
In zyn regeeringsbeleid wordt de Gouverneur
Generaal ter zijde gestaan door den Raad van
Nederlandsch Indië, uit een vice president en
vier leden bestaande. Die raad heeft werkeiyk
slechts een raadgevende stem en de Gouverneur-
Generaal is niet verplicht er gehoor aan te
geve
Voor de verschillende onderdeelen van het
staatsbestuur heeft de landvoogd een geheel
korps van hoogere en lagere ambtenaren, Euro
peanen zoowel als Inlanders ter zyner beschik
king.
Te Buitenzorg zetelt o. a. de algemeene
secretarie, het z.g. kabinet van zijne excelentie,
waarvan het hoofd, de algemeene secretaris,
een man van buitengewoon veel invloed is.
Indië heeft ook nog een soort van ministers,
de directeuren der departementen van algemeen
bestuur. Er zijn er zoo vyf, te weten die van
B. B. (Binnenlandsch Bestuur) van O. E. N.
(Onderwys, Eeredienst en Nyverheid), van B.
O W. {Burgeriyke Openbare Werken), van
Finantiën en van Justitie. Het Departement
van Oorlog staat onder een Luitenant Generaal,
Commandant van het Leger, terwyi een Neder
landsch Vlagofficier aan het hoofd van het
Departement van Marine optreedt.
Het is m. i. zeer af te keuren, dat deze
Regeeringsbureaux op Batavia gevestigd zyn.
Het is hier veel te warm, veel te afmattend
om opgewekt te kunnen arbeiden en het onge
zonde klimaat is oorzaak, dat steeds een groot
deel der ambtenaren en beambten ziek is of
met verlof. Er is in Indië nog zoo bedroevend
veel te verbeteren en te hervormen, dat 't om
te beginnen, meer dan tijd wordt die verschillen
de Departementen over te brengen naar een
gezond koel klimaat. Er zal dan veel sneller
gewerkt kunnen worden. Ook met 't oog op
oorlog is het noodig, hard noodig, dat de
centrale regeeringsbureaux meer in het Binnen
land, b v. op Bandoeng gevestigd zfin. H. H.
volksvertegenwoordigers zullen wel doen door
voortdurend op dien grooten misstand te wijzen I
Het grondgebied van Nederlandsch-Indië is,
zooals men weet, verdeeld in provinciën, ge
westen genaamd, staande onder hoofden van
gewestelijk bestuur, die meestal den titel van
resident voeren. De bestuurders van Atjeh-
Sumatra's Westkust en van Celebes en onder,
hoorigheden hebben echter den hoogeren rang
van gouverneur. Zoo'n hoofd van gewesteiyk
bestuur is feitelijk een gouverneur generaaltje
in 't klein. Hy vertegenwoordigt trouwens den
Landvoogd en voert soms gezag over meer dan
een millioen InlandersBelast met de finanti-
eele, rechterlijke, wetgevende en besturende
werkzaamheden, is hij, tot heden toe, alleen
verantwoording verschuldigd aan het centrale
opperbestuur. Een gewesteiyke secretaris staat
hem daarby ter zijde, terwijl assisstent-resi
denten, controleurs en aspirant-controleurs onder
hem met bestuur en contróle belast zijn.
De wyze, waarop ten slotte over de millioenen
Inlanders geregeerd wordt, is zeer eigenaardig
en practisch.
Het geschiedt geheel door tusschenkomst
van de Inlandsche ambtenaren, in de verschil
lende deelen van Indië verschillende titels
dragende en die meestal gekozen worden uit
den zoo invloedrijken adel des lands.
Het volk heeft nog zeer veel eerbied voor
zijn z. g. adathoofden en waar deze nu trouw
de gouvernementsbevelen overbrengen, zijn zy
als 't ware met de uitvoerende macht belast.
Dat het noodzakeiyk wordt om den jeugdigen
anak bangsawan (jonge edelman) beter dan
thans geschiedt voor zijn a. s. gewichtige taak
op te leiden, begint men gelukkig algemeen
in te zien. Wy voor ons zouden die jongelui
o. a. willen verplichten de Nederlandsche taal
te leeren lezen, schryven en spreken en b. v.
van een a. s. regent minstens het eindexamen
aan eene H. B. S. vorderen.
En hiermede voor heden genoeg.
Op uitnoodiging brachten wy dezer dagen
een bezoek aan de Christelijke Bewaar- en
Voorbereidingsschool aan de Bree alhier, die
hare voltooiing nadert en, zoo er niets byzonders
tusschenbeide komt, op Maandag 17 Augustus
as., des namiddags 2 uur, feesteiykin gebruik
zal worden genomen.
De school bestaat uit twee flinke lokalen,
die van den aanvang af dienst moeten doen.
Bovendien biedt een derde lokaal behoorlijke
ruimte tot berging van kleedingstukken en
bij ongunstige weersgesteldheid voor het
spel der kleinen. Bij mooi en droog weder zal
de jeugd zich vermaken op eene ruime speel
plaats. Kruiwagentjes en schopjes zyn in vol
doond aantal aangeschaft. Ook voor 't spel in
de speelkamer kocht het Bestuur de noodige
spel- of werktuigen.
Naar 't ons voorkomt, heeft men bij 't bouwen
op voortreffeiyke wyze zyn voordeel gedaan
met de vorderingen in zake luchtverversching
en verdere eischen der gezondheidsleer. Uit
hygiënisch oogpunt is de school boven onzen
lof. De heer G. H. Vertregt, die het bouwplan
ontwierp en uitvoerde, heeft eer van zyn werk.
'Boven de school is eene goede woning voor
een klein gezin, dat met de zorg voor den
dageiykschen schoonmaak zal belast worden
De school is toegankeiyk voor kinderen van
eiken stand en iedere religie. Natuuriyk worden
het onderwijs en de opvoeding door het Hoofd
der school en de beide helpsters gegeven in
overeenstemming met den geest der Vereeni-
ging en den naam der school.
Aan de Bewaarschool is verbonden eene
avondschool voor nuttige handwerken. Deze
avondlessen zyn ook voor ieder toegankeiyk
en worden gedurende 5 dagen per week van
5—7 gegeven.
Wij vestigen de aandacht op de in dit num
mer voorkomende advertentie van de firma
P. MOLENAAR Co. te Westzaan.
Het Kindermeel, door deze firma in den
handel gebracht, munt uit door zuiverheid van
toebereiding, deugdelijkheid en hooge voedings
waarde. Dit meel is een uitstekend Kindermeel.
Men raadplege voor het gebruik van dit
meel zijn geneesheer.
Op vele tentoonstellingen verwierf dit Kinder
meel de hoogste bekrooning.
Omtrent de moord te Chaam wordt alge
meen geloofd dat de moeder plotseling krank
zinnig is geworden, in dien toestand haar dochter
geworgd en toen zich zelf van het leven beroofd
heeft. Beiden waren in hun leven nogal eens
oneenig.' Dat de moeder het misdryf gepleegd
heeft blijkt uit het feit dat aan 't touw waar
mede zij haar schoondochter worgde een grys
haar kleefde en een harer tanden op den grond
gevonden werd Biykbaar heeft zy in een lange
worsteling haar slachtoffer uit het bed gehaald,
geworgd, en 't ïyk weer op bed gegooid. Haar
man was by zyn thuiskomst vreeseiyk ontsteld
toen hij alles in rustige rust vindende, stuitte
op 't ïyk zijner schoondochter en in den welput
het lijk zyner vrouw, vond liggen, Hy haalde
dadelijk zijn schoonzoon die bij hem op 't
land werkte, en eveneens vreeseiyk ontstelde.
Uit Barcelona wordt gemeld dat een ge
weldige brand de werkliedenwyk van Esparran
guere heeft vernield. Vele werklieden zyn in de
vlammen omgekomen, en meer dan 8000
arbeidersgezinnen verkeeren in de diepste
eilende.
Op de Prinsengracht te Amsterdam werd
een persoon door een jongen aangesproken,
die hem een beetje vuur van zyn sigaar vroeg.
Toen hij het gevraagde gaf, kwam plotseling
een knal uit de pyp van den jongen en werd
zijn oog door vuur bezeerd. De jongen zette
het daarop op een loopen. Vermoedeiyk heeft
de jongen met opzet ontplofbare stoffen in
zyn pijp gedaan. De getroffene moet zich onder
geneeskundige behandeling stellen. Men is den
dader op het spoor.
Notebladeren, versch in de linnenkast
gelegd en daar ook na het verdrogen liggen
gelaten, zyn een goed middel tegen motten.
De doktoren, die Paus Leo gedurende
zijn laatste ziekte behandelden, ontvingen de
volgende honoraria: Dr. Mazzoni 20.000 frs.,
Dr. Lapponi 15.000 frs. en Dr. Rossoni 10 000 frs.
Van 410 Augustus.
ONDERTROUWDC. E. Plugge, wedr. 59
j. met P. Jongepier, wed. 51 j. G. Simons, wedr.
51 j. met J. Buys, jd. 25 j. J. Flipse, jm. 19 j.
met J. P. Bosdyk, jd. 20 j. A. Grillessen, im.
22 j. met H. M. Verzyde, jm. 23 j. W. Bliek,
jm. 26 j. met P. S. Maat, jd. 21 j.
GETROUWD J. van Eykeren, jm. 27 j. met
A. Beulens, jd. 23 j. J. Dykgraaf, jm. 21 j. met
P. Geljon, jd. 17 j.
BEVALLENJ. P. Barto, geb. Hendrikse,
z. A. Corstanje, geb. Otte, z. O. H. Waage,
eb. Wiessner, z. P. Bouman, geb. Provoost, d.
Gideonse, geb. Van Hekken, z. M. A. S.
van de Ven, geb. Hutzen, z. E. Joosse, geb.
Gabrielse, d. A. E. de Jonge, geb. Kerkhove,
d. W. A. E. Danielse, geb. Wanda, z. J. Schuys,
geb. Zuydwegt, z. W. Wattel, geb. Wattel, z.
C. Tbeune, geb. Taal, z. A. C. van Wyk, geb.
Thijssen, d.
OVERLEDENC. L. Schellings, vrouw van
W. H. Voets, 57 j. J. Verstraate, z. 5 m. C.
Dekker, z. 5 w. A. Ysebout, wede. van P. de
Plaa, 90 j. M. Poppe, man van M. van Gemert,
26 j. J. j. de Wolf, man van M. L. Gilde, 70
j. J. Behage, z. 4 m. C. L. de Jonge, d. 41/2
m. J. E. Witte, z. 3Vs m. G. Scbroevers, wedr.
van J. M. Lanke9ter, 68 j. C. J. Janse, d. 2i/s nu
