Een imponerende val
l
Nieuws
PREDIKBEURTEN
Voordeel?!
Crea-ochtend
EiiAnDEn-niEuws
uit de kerken
Groenmarkt Goedereede
Gerda Padmos-van Gurp
in Flakkeecialiteiten
Groot Laurenskerkconcert
met Flakkeese uitvoerenden
Bekeerde (ex-) moslim
spreekt in Oude Tonge
Kritische kanttekeningen
Het tijdstip
W. H. Velema
Zondag 28 april 2002
A, Herv. Ge
O
<D
OTQ
Vrouwen van de Reformatie
Hoe snel kunnen indrukken elkaar afwisse
len en daarmee meningen veranderen. Voor
mij een aanwijzing van de vluchtigheid van
veel menselijke overtuigingen. Een gebrek
aan diepgang constateerde ik bij tal van poli
tici in hun commentaar voor, tijdens en na de
val van Paars? We kunnen beter spreken van
de val van Kok, vlak voor het einde van zijn
tweede periode als minister.
Dit artikel is geen politiek commentaar. De
zou vanuit het gezichtspunt van politieke
ethiek iets willen schrijven over de val van
het Kabinet. In een onderschrift verleden
week heb ik beloofd deze week daarover iets
te zeggen. In mondelinge en schriftelijke
commentaren werd het woord chaos
gebfuikt, ter typering van de interne gang
van zaken in het kabinet Kok? In toenemen
de mate heeft de chaos zich meester gemaakt
van het kabinetsbeleid. De commotie rond
om het NIOD-rapport was de bezegehng van
een falende regie. Wat er allemaal aan voor
af is gegaan zal hier niet ophalen. Het Kabi
net kraakte in zijn voegen.
En dan de commentaren woensdagmorgen 17
april via de microfoon en in de kranten. Een
moedige daad, een wijs besluit, een geweldig
voorbeeld naar andere landen en naar de
slachtoffers. Overwegend waarderende reac
ties. Daarmee begonnen ook alle sprekers in
het kamerdebat van woensdag 17 april. Hier
en daïir voorzichtig een kritische vraag in de
kantlijn, maar meer niet. Wel werd er alom
gewezen op de tragiek die er schuilt in het
verloop en vooral in het einde van Koks acht
jarig premierschap. Moet hij nu zo de
geschiedenis ingaan? Dus een combinatie van
bewondering voor moed, daadkracht, en van
meeleven, bijna zou ik zeggen medelijden.
Kok had als premier beter verdiend.
Ik ben zo vrij bij deze waarderende opmer
kingen enkele kritische kanttekeningen te
maken, vooral vanuit het gezichtspunt van
de politieke ethiek! De premier heeft gezegd
dat hij voor zichzelf had vastgesteld dat hij
aan de conclusies van het NIOD-rapport
consequenties moest verbinden. Ik vat de
kritiek samen met de woorden van Pronk; de
politiek heeft gefaald.
In welke mate en op welke hoofdpunten of
bijzaken, is op dit moment niet het belang
rijkste. De politiek heeft gefaald. Dat heeft
de premier zich zo aangetrokken, dat hij
meende te moeten aftreden. Met deze con-
iiillliii
clusie, die voor hem tot een besluit was
geworden, is hij op dinsdag 16 april naar het
Kabinet gegaan. Wat er allemaal door hem
en anderen gezegd is in die discussie van
enkele uren, weten wij niet precies. Deze
conclusie heeft de premier aan het Kabinet
meegedeeld.
Terecht hebben Kamerleden bij deze belich
ting van de gang van zaken vragen gesteld.
De voornaamste daarvan is wel die naar alles
wat minister Pronk het volk heeft laten
weten; en naar wat in bescheidener mate
bekend is geworden van de opstelUng van
minister De Grave. Beide bewindsheden lie
ten direct of indirect weten dat ze eigenlijk
niet verder konden. Een goed verstaander
heeft aan dit (meer dan) halve woord genoeg
om tot hun aftreden te concluderen.
Dit zo zijnde, is het wat vreemd dat premier
Kok de indruk wekte dat deze stellingname
geen invloed heeft gehad op zijn conclusie:
ik moet aftreden. Daar is op zijn minst deze
vraag aan te verbinden: op welk moment is
Kok tot die conclusie gekomen. We weten
dat hij soms een lange weg gaat alvorens te
handelen. Hij is echter een ervaren politicus.
Hij kent de valkuilen van het politieke
bedrijf. Hij is niet onbekend met de enorme
versnelling waarin - mede door de moderne
communicatiemiddelen - zaken kunnen
komen. Hij kende de eigenzinnigheid van de
soloacties van minister Pronk.
Zat Kok gedurende dit - soms wat versnelde
- traject nog steeds te wikken en te wegen?
Juist omdat hij er de tijd voor heeft geno
men, kon hij niet voorbijgaan aan wat er
intussen gebeurde. Hij heeft dat ook niet
gedaan. Het amice-briefje aan Pronk -
inderdaad zo neergelegd tijdens de discussie
dat anderen van de inhoud kennis konden
nemen - spreekt boekdelen. Kok is niet
alleen bezig geweest met zijn eigen besluit;
als premier heeft hij zich ook beziggehouden
met wat er om hem heen gebeurde en wat
andere ministers zeiden en deden. Voor mij
zou er slechts één conclusie overblijven: als
de zaken in zo'n stroomversnelling komen
dan moet ik zelf naar buiten toe handelen.
Dan kan ik niet langer wachten op wat mij
afkomt. Dan is het nu tijd om het besluit te
nemen: ik treed af. Dat Kok eigenlijk wilde
wachten tot vrijdag 19 april zegt op zijn
minst dat hij de dynamiek van de gebeurte
nissen heeft onderschat. Hij heeft geen oog
gehad voor wat er op het Binnenhof intussen
gebeurde; en daardoor heeft hij op een cruci
aal moment de regie verloren. Het verwijt
van chaos is niet ten onrechte geuit. Die
maandagavond heeft niemand in Den Haag
geweten hoe de zaken er precies voor ston
den. Welke positie elk der ministers en frac
tieleiders innam.
Toen heeft Kok, terwijl hij zag dat de situatie
chaotisch was geworden, besloten zijn aftre
den bekend te maken. Mijn inziens was dat
besluit mede ingegeven omdat hij de greep
op de gebeurtenissen had verloren. Toen
heeft hij met een greep de leidsels weer
opgepakt. Dat deed hij door de wagen tot
stilstand te brengen. Hij heeft - om zo te zeg
gen - aan de noodrem getrokken. Daarbij
heeft niemand hem geholpen of iets in het
oor gefluisterd. Dat wil ik geloven. Wel zeg
ik: je trekt alleen aan de noodrem als je het
gevaar van verongelukken ziet. Dat gevaar is
levensgroot op hem afgekomen. Toen heeft
hij ervoor gekozen zelf de wagen tot stil
stand te brengen om zo verdere ongelukken
(en het verder uit de hand lopen) te voorko
men.
De reactie van zijn omgeving is geweest;
moedig, dapper, eigen lot als premier onder
geschikt maken aan het op zich nemen van
de verantwoordelijkheid voor verleden.
Er is nog een argument om te zeggen dat
Kok ook door de chaotische gebeurtenissen
op dat moment tot optreden heeft besloten.
Waarom anders niet gewacht tot vrijdag 19
april of waarom al niet veel eerder afgetre
den? Door het NIOD-rapport zijn er geen
nieuwe belastende feiten bekend geworden.
Kok was van al de gebeurtenissen op de
hoogte. Dat ze zwart op wit in een rapport
staan, weegt zwaar. De situatie van het ver
leden verandert er niet door.
De lezer voelt: ik wil niet twijfelen aan de
integriteit van Kok. Hij heeft voor zichzelf
de beslissing genomen: dat rapport heeft als
consequentie dat ik aftreed. Ik kan er echter
niet omheen dat de verwarrende gebeurte
nissen van invloed zijn geweest op het
moment waarop hij dit besluit naar buiten
heeft gebracht. Dit zo zijnde is het niet onbil
lijk te zeggen: hij heeft weer greep willen
krijgen op wat hem uit de hand was gelopen.
Die greep bestond in: Ik treed als premier af
Zo is de wagen tot stilstand gekomen. Hij
heeft die zelf halt doen houden.
Kok zal als ervaren politicus ook bedacht
hebben weUce indruk dat zou maken. Een
goede indruk in een verwarde situatie. Ik zeg
niet dat Kok daai-om is afgetreden. Zeker
niet. Ik zeg wel dat het moment waarop hij
dat aftreden bekend heeft gemaakt, mede
bepaald is door het optreden van de heren
Pronk en De Grave. Als Kok zelf dat ver
band niet wil leggen, is het niet verkeerd dat
in dit en andere commentaren wel te doen.
Nadat ik deze passage had geschreven, las ik
in NRC Handelsblad van 17 april binnen- en
buitenlandse commentaren op het aftreden
van Kok. In vrijwel alle kranten werd ver
band gelegd met de situatie in de Nederland
se politiek - zonder dat dit afbreuk doet aan
de waardering voor Kok's besluit -.
Een imponerende val. De lezer zal begrijpen
dat ik het woord imponerend heb gekozen
om de verschillende aspecten tot hun recht te
doen komen. Daaronder ook het moment
waarop hij het besluit bekend heeft gemaakt.
Dat getuigt ook aan het einde van de rit van
staatsmanschap. Ik leg tenslotte de lezer de
vraag voor: als de premier voor deze gebeur
tenissen wel de verantwoordelijkheid op
zich neemt en daarom zelfs aftreedt, kan hij
dan de schuld van zich afschuiven?
De Groei&Bloei-afdeling van Goeree-Over-
flakkee organiseert zaterdag 25 mei haar Groen-
dag in Goedereede. Diegenen onder u die zich
de jubileumgroenmarkt in Stad a/h Haringvliet,
nu 5 jaar geleden, herinnert, heeft een idee wat
ons voor ogen staat. Een prachtig aangeklede
oude boerenschuur, gevuld met stuk voor stuk
boeiende kramen die u echt allemaal zult wUlen
zien'. Ditmaal is de markt op het erf van de oude
stee van de familie Goekoop in hartjeOoederee-
de. Daar willen we opnieuw iedereen laten zien
wat onze vereniging te bieden heeft. We gaan u
tonen van wat op onze diverse workshops (doe-
avonden en -ochtenden) gemaakt wordt en
werd, van vogelhuisjes tot memory-albums,
beschilderen van vogelschalen tot "kistje met
kip", troggen maken en vogels van wilgentenen.
Het groen-escorte uit Boskoop zal grondmon-
sters onderzoeken, enten en stekken demonstre
ren als ook buxus-vormsnoei. We hebben
iemand uitnodigen die bijzondere kleine plant
jes te koop aanbiedt, maar ook denken we aan
een plantenruil, voor deze gelegenheid in keuri
ge vierkante potjes met de naam en de bijzon
derheden. Natuurlijk is onze KMTP-kraam aan
wezig, met informatie over lezingen, cursussen
en zeker ook over onze grote en kleine reizen.
Ook onze beroemde fotoalbums die getuigen
van al onze activiteiten zullen te bewonderen
zijn. De smul- annex receptenstand zal er weer
staan, met zelfgemaakte wijnen en ander lek
kers. Ook bestaat de mogehjkheid om kennis te
chr. streetólad op gereformeerde grondslag
voor de zuld-hoUandse en zeeuwse eilanden
is een uitgave van Uitgeversmaat-
scbappij Eilanden Nieuws BV
Verschijning: dinsdag- en vrijdagavond
Tel. (0187)4710 20
Fax (0187)48 57 36
Postbus 8, 3240 AA Middelhamis
Langeweg 13, Sommelsdijk
ADVERTENTIES EN ADMINISTRATIE:
tel.(0187)47 10 20
e-mail: Algemeen@gebr-dewaal.com
(onder vermelding van 'adv' of 'adm')
tarief per mm 0,25;
contracttarieven op aanvraag
sluitingstermijn zakelijke advertenties:
maandag en donderdag 14.00 uur
slmtingstermijn overlijdensberichten:
dinsdag en vrijdag 8.30 uur
voor foutief geplaatste advertenties als
gevolg van onduidelijke advertentie
opdrachten of telefonisch opgegeven
advertenties kan de uitgeverij niet
aansprakelijk worden gesteld.
Advertentie-acquisitie:
A. J. van der Velden,
06-50448359
REDACTIE:
hoofdredacteur: J. Villerius,
tel. (0187)47 10 22,
privé (0187) 60 14 40
e-mail: J.Villerius@gebr-dewaal.com
Plaatsing van ingezonden berichten kan
zonder opgaaf van redenen worden gewei
gerd.
ABONNEMENTEN:
Per kwartaal 8,90.
Per jaar €33,60.
Abonnementen zijn bij vooruitbetaling
en worden automatisch verlengd.
Opzeggingen schriftelijk
vóór 30 november.
Wijzigingen graag twee weken voor
deze ingaan doorgeven.
REKENINGNUMMERS:
postbank 167930
rabobank Middelharnis 342001108
maken met Marijke Seip, van de Hoeve Kort-
steart Kokerijen.
We hebben voorts een stand gereserveerd voor
de mandenvlechter, een imker en voor etsen,
aquarellen en fotografie door leden. Verder
doen we aan bloemschikken, is er een stand
met bonsai-haiku en worden er hanging bas
kets gemaakt. Op deze dag kunt u zelfs Ieren
wat men onder karaktertuinen verstaat. De ons
welbekende heer Fons Kuijpers zal aanwezig
zijn, om zijn vaak bijzondere planten te koop
aan te bieden. Er zal een kraam zijn waar u
oude of overcomplete tuinboeken kunt door
snuffelen, misschien is er iets van uw gading
bij. De Groendag is te bezoeken tussen 10.00
en 15.00 uur.
OUDDORP - Herv. Gem. Dorpskerk: 9.30
uur ds. C. Gielen, Middelhamis en 18.30
uur ds. R. Veldman. Eben-Haëzer: 9.30
uur ds. R. Veldman en 18.30 uur ds. A.
van Wijk, Herkingen - Ger. Gem. 9.30
uur leesdienst en 18.30 uur ds. C. A. van
Dieren, Rijssen (N) - Ger. Kerk 10.00
en 18.30 uur ds. D. de Jong, Stiens -
Doopsgezinde Gem. 9.30 en 18.30 uur
ds. A. M. Langhout.
GOEDEREEDE - Herv. Gem. 9.00 en
10.45 uur ds. J. W. van Estrik, afsluiting
winterwerk en 18.30 uur ds. J. P. J.
Voets, Stolwijk.
STELLENDAM - Herv. Gem. 10.00 uur
ds. P. B. Verspuij, Boven-Hardinxveld
en 18.00 uur ds. P. J. den Admirant,
Capelle a/d IJssel - Ger. Kerk 10.00 uur
ds. M. Grashoff, Barendrecht en 18.30
uur leesdienst.
MELISSANT - Herv. Gem. 10.00 uur ds. J.
WiUemsen en 18.00 uur ds. A. Belder -
Ger. Gem. 10.00 en 16.00 uur ds. C. A. van
Dieren, Rijssen (N) - Ger. Kerk 9.30 en
17.00 uur ds. J. J. Blom, Almere - Ger.
Gem. in Ned. 10.00 en 18.00 uur leesdienst.
DIRKSLAND - Herv. Gem. 10.00 en 18.00
uur ds. G. van den Berg, Asperen - Ger.
Gem. 10.00 en 18.00 uur leesdienst.
HERKINGEN - Herv. Gem. 10.00 uur ds.
A. van Wijk en 18.00 uur kand. M. Die-
peveen, Stellendam - Ger. Gem. 10.00
en 18.00 uur leesdienst.
SOMMELSDIJK - Herv. Gem. 10.00 uur
ds. G. C. Kunz, bediening Heilige Doop
en 18.00 uur kand. E. van der Meer, Hil
versum - Lukaskapel HDG 10.15 uur
ds. W. L. Smelt - Rem. Ger. Gem.
10.00 uur Prof Dr. E. H. Cossee - Herv.
'Exodus' Gem. 10.00 uur ds. J. H. Ver
waal - Christengemeente Vrienden
van de Bybel Het Prieel, Sommelsdijk
10.00 uur R. Pieper.
MIDDELHARNIS - Herv. Gem. 10.00 uur
ds. A. P. Voets en 18.00 uur ds. C. Gie
len - Chr. Ger. Kerk 9.30 uur ds. P. den
Butter en 18.00 uur onbekend - Ger.
Gem. 9.30 en 18.00 uur ds. J. Karels -
Ger. Kerk (Vrijgemaakt) 9.30 en 10.45
uur leesdienst.
NIEUWE TONGE - Herv. Gem. 9.30 uur
ds. A. Belder en 18.00 uur ds. E. Mijn
heer, Westbroek - Ger. Gem. 10.00 en
18.00 uur leesdienst.
OUDE TONGE - Herv. Gem. 10.00 en
18.00 uur ds. A. van Lingen, v.m. beves
tiging ambtsdrager - Ger. Gem. 10.00
en 18.00 uur leesdienst.
STAD aan 't HARINGVLIET - Herv.
Gem. 10.00 uur ds. H. A. Samsom en
18.00 uur ds. J. C. den Toom - Ger.
Gem. 10.00 en 18.00 uur leesdienst -
Ger. Kerk 10.00 uur ds. A. v. d. Zwaag,
Wildevank en 18.00 uur ds. A. P. de
Goede, Werkendam.
DEN BOMMEL - Herv. Gem. 10.00 en
18.00 uur ds. P. van Duijvenboden, v.m.
bediening Heilige Doop - Ger. Kerk
"What's in a nameV is een bekende zinsne
de uit een toneelstuk van Shakespeare. Een
naam zegt inderdaad veel. Bijnamen ook.
Ze zijn er altijd en overal geweest. Vaak in
de beledigende of belachelijk makende sfeer,
maar dat is niet altijd het geval. Kerkleraar
Thomas van Aquino werd 'doctor angeli-
cus' genoemd vanwege zijn fabelachtige
kennis. Achter Gerrit Gerritsz. gaat de
humanist Desiderius Erasmus schuil.
Koningen luerden in het verleden voorzien
van namen als Jan zonder Land ofLode-
lüijk het Kind. Graaf Floris de Vijfde werd
der keerlen God genoemd. Charles Ie Simp
le, de Eenvoudige, was een zoon van Lode-
wijk de Tweede, bijgenaamd de stotteraar.
Karel de Kale hoort ook thuis in dit rijtje
van Middeleeuwse bijnamen, net als Lode-
wijk de Vrome en Philips de Stoute.
De eeuwen door werden bijnamen naar
hartelust gebruikt. De schrik der zee, de
Onomkoopbare, Bestevaer en Nappie zijn
enkele voorbeelden uit een onuitputtelijk
reservoir. Onder laatstgenoemde werd iede
re Nederlander van een achternaam voor
zien. Door de massaliteit en de snelle invoe
ring ontstond een monocultuur die nog
merkbaar is in achternamen als de Vries, de
Bruin en Jansen maar ook bijzondere
namen als: Naaktgeboren, Zoetekauw en
Vroegindeweij. Andere bijzondere achterna
men als Bierenbroodspot, Komte-bedde en
Almekinders bestonden al langere tijd.
Sommige bijnamen werden erenamen. De
Romeinse keizer Octavianus werd Augus
tus, d.i. de Verhevene, genoemd. Premier
den Uyl werd door zijn politieke opponent
Dries van Agt als ome Joop betiteld. Een
Amsterdamse crimineel ging als 'de domi
nee' doen-het leven. Wie speelt tegenwoordig
voor Sinterklaas en wie is de spreekwoorde
lijke Zwarte Piet. Kent u de namen Swie-
bertje en Bromsnor nog? Of die van juf
frouw Saartje? In ieder geval zijn de Lan
ge Jan en Grote Bertus twee verschillende
grootheden.
Bijnamen zijn altijd spontaan ontstaan en
bewezen in de loop van de tijd hun zeg
gingskracht. De euro's zijn op voorhand
voorzien van bijnamen als duocent en gou
den ring. Of ze het predikaat bijnaam ver
dienen moet nog blijken. Eén van de vele
bijnamen op Flakkee wordt hier aan de ver
getelheid onttrokken. Leendert van Antwer
pen was van 1903 tot 1932 veldwachter in
Stad aan 't Haringvliet, de gevreesde dien
der, die ook bode en havenmeester was,
luerd door de jeugd 'witte Leen' genoemd.
Bijnamen worden gemakkelijk scheldna
men, zeker in een tijd als de onze. Als ze ver
worden tot datgene wat aan het begin van
dit stukje staat, gaat er vroeg of laat iets
mis. Oppassen is het devies. Maar dat
neemt het gebruik van toepasselijke bijna
men niet weg. Integendeel, bijnamen tuor-
den nog altijd beschouwd als een stukje
humor in de samenleving. Deze pennenlik-
ker groet u allen recht hartelijk.
10.00 uur dr. H. J. Kouwenhoven en
18.00uurds. P.C. Koster.
OOLTGENSPLAAT - Herv. Gem. 9.30
uur ds. P. Vermaat, Scheveningen en
18.00 uur Dr. W. Verboom, Waddinx-
veen - Ger. Gem. 9.30 en 18.00 uur
leesdienst - Ger. Kerk 9.30 uur drs. P.
C. Koster, Spijkenisse en 18.00 uur de
heer P. de Jong.
LANGSTRAAT - Herv. Gem. 10.00 uur
ds. H. J. Boer.
We willen meestal voordelig uit
zijn, zeker als er méér uitgaven
gedaan moeten worden. Wanneer
je zwanger bent, denk je ook na over
borst- of flesvoeding. Borstvoeding heeft
voordelen en is voordelig. Wil je meer weten
over de voordelen van borstvoeding voor
moeder en kind, dan ben je (zowel als a.s. en
als voedende moeder) welkom tijdens de
info-avonden van borstvoedingorganisatie
LLL te Middelharnis op woensdag 1 mei aan
Rubensplein 64 en te Ouddorp op donderdag
2 mei aan Molenblok 24. De avonden duurt
van 20.00-22.00 uur en deelnamekosten
bedragen 2,- voor donateurs van LLL en
3,- voor niet-donateurs. Voor telefonische
hulp of informatie bij borstvoeding kunt u
bellen naar Francisca Wagenaar, tel.: (0187)
684433 of Carla van Gils, tel: (0187)
631716. U kunt ook bij LLL terecht voor het
huren van een elektrische kolf.
Vorige week werd een aflevering van 'Flak
keecialiteiten' uitgezonden op Radio Flak
kee waarin Gerda Padmos-van Guip uit Hel-
levoetsluis haar levensverhaal vertelde. Een
periode die 62 jaar geleden begon, toen zij
werd geboren in Stad aan 't Haringvliet. Ze
vertelde op humoristische wijze over haar
werk als wijkverpleegster, haar werk in
enkele ziekenhuizen, (waaronder het zieken
huis in Dirksland) en over haar hobby's.
Maar in dat ene uur was zij nog lang niet uit
verteld. Daarom is er nog een tweede afleve
ring met haar opgenomen en die zal a.s.
zaterdag om 9.00 uur te horen zijn in 'Flak
keecialiteiten' op Radio Flakkee. Dinsdag
avond om 18.00 uur wordt het programma
herhaald.
Stichting Welzijnswerk Goeree-Overflak-
kee organiseert op 8 mei een 'crea-ochtend'
in het Infocentrum aan de Bemhardstraat 27
te Oude-Tonge. Deze ochtend heeft als the
ma: 'Patchwork'. U kunt een speldenkussen
maken van patchwork. Graag naald en garen
en eventueel een goede schaar meenemen.
De kosten bedragen 3,50 euro per persoon
inclusief koffie en materiaal. De ochtend
duurt van 09.30 tot 11.30 uur. Indien u
belangstelling heeft kunt u zich aaiimelden
tot en met vrijdag 3 mei bij de SWO via tele
foonnummer 641344.
Jullie worden morgenmiddag om 14.30 uur
bij Elim in Nieuwe Tong verwacht. Na kof
fie met gebak en een stevige wandeling door
de bossen bij Haamstede willen wij om rond
18.30 uur eten in Elim. 's Avonds houden
wij een open avond, dus is er tijd om te bil
jarten, muziek te maken en te zingen! Kos
ten bedragen vijf euro. Kun jij 's middags
niet mee, dan ben je van harte welkom van
af 18.30 uur. Tot zaterdag! Commissie ZAJW
De Reformatie van de kerk in de 16^ eeuw -
trouwens ook veel andere bewegingen in de
geschiedenis - zijn voor ons besef vooral
een zaak van mannen. Met name als het gaat
over de ontwikkelingen van de christelijke
kerk door de eeuwen heen, dan verbinden
we daaraan vooral namen van mannen. Zo
spreken we over kerk'vaders' en over refor
matoren - mannen van naam. En wie maar
een beetje op de hoogte is van de kerkge
schiedenis, kan hun namen moeiteloos noe
men. Inderdaad: mannen.
Vandaag iets over de vrouwen van de Refor
matie. Want die zijn er zeker geweest. En
onderschat hen en hun invloed niet. De eer
ste reformator van Straatsburg was Matthias
Zeil. Maar minstens zo belangrijk was zijn
vrouw Katharina. Zij stond haar man dapper
terzijde!
Een juweel van een boek verscheen er een
poosje geleden over de vrouw van Johannes
Calvijn, de reformator van Geneve. Niet
zomaar een roman. Maar een weergave van
de feiten van haar leven en de feiten van haar
tijd, gegoten in de vorm van een dagboek.
Op grond van betrouwbare historische bron
nen samengesteld. De schrijver is een refor
matorisch Frans predikant en kerkhistoricus.
De Nederlandse uitgaaf is verzorgd door een
vriend van de schrijver, ds. K. Boersma,
Christelijk Gereformeerd predikant, wonend
in Oud-Beijerland. Ik ben hem erg dankbaar
voor dit initiatief. Want zo hebben we een
belangwekkend en fraai uitgegeven boek in
handen gekregen.
Het boek bestaat uit drie delen, samenval
lend met de drie fasen in het leven van Ide-
lette: Luik, Straatsburg en Geneve. Ze is
geboortig uit Luik. Daar trouwt ze met de
stoere en knappe Jean Stordeur, meester
houtbewerker. Daar worden ze gebracht tot
een keuze voor de Reformatie, maar dan in
de doperse variant. In Luik is hun bestaan
bedreigd. Ze moeten vluchten en komen in
Straatsburg terecht. Na veel wederwaardig
heden sterft Jean daar aan de pest. Maar dan
zijn ze al toegetreden tot de Franse vluchte-
lingengemeente. Wie is daar de prediker?
Inderdaad, een zekere Jean Cauvin, ofwel
Johannes Calvijn, de geleerde schrijver van
de Institutie. Die zich daar in Straatsburg
echter ook ontpopt als een bezorgde en mee
levende pastor.
De mooiste bladzijden in dit bijna als poëzie
geschreven boek vind ik waar Idelette haar
verdriet over het overiijden van haar Jean
onder woorden brengt. Ze treurt, maar niet
als iemand zonder hoop. "Wij hebben ver
staan dat wij deel hebben aan het kruis van
onze Heere en dat wij ook deel zullen krijgen
aan Zijn heerlijkheid. Op Zijn tijd, niet op
die welke wij Hem hadden voorgeschre
ven...
En dan gaat het aan op het huwelijk met
Calvijn. Dat wordt fijngevoelig maar niet
zonder humor beschreven. Die geleerde
Calvijn die nu trouwen gaat... Door bemid
deling van zijn Straatsburgse collega Mar
tin Bucer en diens vrouw. Op 10 augustus
1540 is het zover. Bij het bruiloftsmaal
houdt vriend Gaspard Hedio de toespraak.
Vandaag sluit een jonge doctor van de
kerk voor God en de mensen een wettig
huwelijk. Hij laat zien dat hij zich niet
apart stelt van de overige mensen. Hij
sticht een gezin dat een model zal zijn voor
volgende generaties. Het is een grote dag
voor heel de kerk. Dame Idelette, de man
die God u geeft is heel geleerd, maar in
Zijn voorzienigheid heeft Hij ook u veel
wijsheid gegeven. Om het Evangelie hebt u
verbanning, armoede en rouw gekend en
dat laatste was wel het ergste. Wij keuren
de keus van uw man goed en wij feliciteren
u. Wij kunnen in onze gedachten u niet
meer loslaten en ook niet in onze gevoelens
en in onze gebeden..." Na ruim een jaar
moet Idelette haar man volgen naar Gene
ve, waar ze tot haar dood in 1549 wonen
zal. Na 15 jaar weduwnaarschap volgt
Johannes haar in 1564.
Idelette, een vrouw in de schaduw van een
groot man in Gods Koninkrijk. Maar op haar
plaats is ze van grote betekenis geweest. Ze
wordt in dit boek beschreven als een vrouw
met een sterk karakter, maar bovenal met
een oprechte godsvrucht en een vast geloof
Zoals ze geleefd heeft, zo is ze gestorven: in
de Heere!
Dat geldt ook van die andere vrouw, over
wie dat andere boek gaat. Een heel andere
vrouw; een heel ander boek daarom ook.
Over Katharina von Bora, de vrouw van
Maarten Luther. "Herr Kathe"zo noemde
Luther haar bij tijden, bewindsvrouwe als ze
was van heel de Luther-bedoening in het
zwarte klooster in Wittenberg. Ik kwam er
nog niet toe zelf deze roman te lezen. Maar
ik durf het wel aan ook dit boek van harte
aan te bevelen. Thema, auteur en vertaler
staan er garant voor!
N.a.v.: Marc-Frangois Gonin, De drie spie
gels. Het leven van Idelette de Bure,
echtgenote van Johannes Calvijn.
Vertaald en bewerkt door ds. K.
Boersma. Uitgeverij Den Hertog te
Houten. Paperback. 382 pag., prijs
€18,11.
Ursula Sachau, Het laatste geheim.
Roman over het leven van Katharina
von Bora. Vertaald door Nico Eike
lenboom. Uitgeverij Den Hertog te
Houten. Paperback. 532 pag., prijs
€18,11.
J. M. J. Kieviet
NED. HERV. KERK
Beroepen te Bergschenhoek (2e predikants-
plaats), A. den Besten te Giessen-Nieuw-
kerk; te Doorwerth-Heveadorp (Verenigde
Protestantse Gemeente), W. Blanken te
Oldenzaal; te Geldermalsen (wijkgem. Oost,
J. Breure te Ameide (voorheen zendingspre
dikant te Namibië); te Hellow, A. Bloemen
dal te Meeuwen; te Hollandscheveld (b.w.),
G. Mulder te Uddel; te Koudum (SoW), J. P.
Oosterhoff te Kloetinge; te Linschoten, M.
F. van Binnendijk te Vinkeveen; te Oud-
Beijerland (wijk 1), J. van Wijk te Ridder
kerk; te Loon op Zand (toezegging) D. Zoet,
kandidaat uit Maartensdijk; te Baam (b.w.),
te Rijssen en te Schoonhoven, H. Markus te
Woerden.
Bedankt voor Noordeloos, A. Bloemendal
te Meeuwen; voor Kinderdijk-Middelweg,
D. Breure te Bameveld; voor Ochten, P.J.
Stam te Katwijk aan Zee.
Aangenomen naar Drempt-Oldenkeppel, D.
Engelage te Schiermonnikoog.
=1=
GEREF. KERKEN
Beroepen te Delfzijl, R. Kloosterziel te
Leek, die dit beroep heeft aangenomen.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Heemse (vierde predikants-
plaats), A. de Braak te Ten Boer; te Leeuw
arden (tweede beroep, tweede predikants-
plaats), Jt. Janssen te Groningen, die dit
beroep heeft aangenomen; te Soest-Baam,
R. ter Beek te Capelle a/d Ijssel-Noord; te
Rotterdam-Oost (tweede predikantsplaats),
M.A. van Leeuwen te Zuidwolde (Gr.).
Aangenomen naar Rotterdam-Oost, J. W.
Boerma te Zwolle, die bedankte voor
Deventer, Haarlem, Haulerwijk, Nijkerk,
Voorthuizen-Bameveld en Zuidbroek.
Toegelaten tot de dienst van het Woord:
door de classis Warffum: J.M. Haak te
Zwolle, die het beroep naar Ulrum heeft aan
genomen.
Bedankt voor Blije-Holwerd i.c.m. Fer-
wert-Hallum, E. J. Oostland te Smilde; voor
Waardhuizen ca., P. Boonstra te De Lier;
voor Schildwolde, E. Meijer te Bergent-
heim.
H=
NED. GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Hardinxveld-Giessen-
dam (parttime), K. D. Huizinga, kandidaat te
Zeist, die bedankte voor Arnhem, Nijmegen
en Nunspeet; naar Enschede-Noord, M. H.
T. Bieuwenga te Emmeloord.
op woensdag 29 mei is er een concert in de
Grote of St. Laurenskerk te Rotterdam.
Medewerking wordt verleend door de jonge
pianist/organist Arjan Huizer, de bekende
organist Martin Mans en de Gospelkoren 'In
Touch' 'Creation' o.l.v. Ad de Joode. Het
belooft een gevarieerd programma te wor
den. Arjan Huizer zal samen met Martin
Mans enkele vleugel/orgelimprovisatie ten
gehore brengen, en beide zullen ook solo
improviseren. Arjan houdt het niet bij de
vleugel alleen, maar zal ook achter de kla
vieren kruipen van het grootste orgel van
Nederland. En natuurlijk is een quatre-mains
uitvoering met Martin op het hoofdorgel wel
op zijn plaats! Afwisselend zullen de gos
pelkoren verschillende nummers uitvoeren.
De twee koren van Ad zullen worden samen
gesmeed, zodat alle stemmen een goede
klank vormen in deze grote kerk. Tijdens de
samenzang mogen ook bezoekers hun stem
laten klinken, afwisselend begeleid Martin
of Arjan. Al met al belooft het dus een bij
zonder concert te worden! Kaarten zijn van
af nu verkrijgbaar bij Van der Boom Boe-
ken&Muziek te Sommelsdijk en kosten 8
euro per stuk. lünderen t/m 12 jaar krijgen 2
euro korting. Speciaal voor de eilandbewo
ners wordt er een busreis naar de Laurens
kerk georganiseerd. Per persoon betaald u
daarvoor slechts 3 euro extra. Natuurlijk
wordt na het concert ook weer terugge
bracht.
Aanstaande donderdag 25 april 2002 zal om
20.00 uur Mohammed Yashin uit Guynea
spreken bij Evangelie Gemeente Berea Oude
Tonge. Mohammed was in Guynea de mos
limpriester van zijn dorp, tot er evangelisten
in zijn dorp kwamen en hij tot geloof kwam.
Dit zorgde voor grote ophef, maar had als
resultaat dat het gehele dorp tot geloof kwam
en zich bekeerde tot het christendom. Kom
beslist om de getuigenis van deze bijzonde
re man met eigen oren te kunnen horen.
Donderdag 25 april, 20.00 uur in CBS 'de
Bron', Melkweg 75 te Oude Tonge.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Doetinchem. W. Harinck te
Woerden; te Rotterdam-Zuid, W. Visscher
te Amersfoort; te Hendrik-Ido-Ambacht, M.
Karens te Werkendam.
Bedankt voor Apeldoorn, C. J. Meeuse te
Nunspeet; voor Kampen, J. Schipper te 's-
Gravenpolder; voor Rotterdam-Centrum, M.
Karens te Werkendam.