Geslachten komen en gaan: Breen
De Open Deur
Pijpershoeckse Verzamelingen (ii):
Biz. 2
Tweewielercentrum
MiddelhamJs
RtJNPATSNT
POUtHGnOUEH
tNWSNDIGS SCHOONMAAK
VALS OELFTS
SLAGROOMTRUfFELS
GAUW AANGEBRAND
WAAROM FOSFAATVRIJ?
WOELRATTENPLAAG
GLAS MET KALK
„EILANDEN NIEUWS
VRIJDAG 3 FEBRUARI 1989
De stamvader van het geslacht Breen,
Mees Janse, had 6 kinderen. In het
vorige artikel zijn er vijf vermeld,
maar enige tijd geleden ontdekte ik
ook nr. 6: Cornelis Meesse. Ook dit
was een doopsgezinde tak, die echter
begin 1700 uitgestorven is.
In 1616 is Jan Jacobszoon den Breen
pachter van landerijen in 't West Nieuw-
land. Vermoedelijk was hij de vader van
Mees Janse.
De kinderen van Mees Jansen en Susan-
netje Maartens waren: Jan, Pieter, Ja
cob, Maarten, Cornelis en Jacomijntje.
Over de zonen Jacob en Maarten is al
het een en ander vermeld in de vorige
aflevering. Jacomijntje trouwde op
13.5.1668 met Cornelis Thonisse Sonne-
maer.
Jan huwde Pietertje Hendricks Moyses.
Dit huwelijk is in de kerlijke registers
niet te vinden en zal dus wel door de
plaatselijke overheid zijn voltrokken, 4
jaar na de geboorte van Hendrik sterft
Pietertje (1662). Kort daarop hertrouwt
Jan Meesse Breen met Pieternella Har-
rens Houteschee. Uit dit huwelijk wor
den 2 kinderen geboren: Mees en Har-
rent. Jan sterft en Pieternella hertrouwt
met Cornelis Jansz. Haymeetman. Hen
drik trouwt met Adriaantje willems
Block op 11.5.1681. Ze krijgen 7 kinde
ren. Hendrik wordt niet vermeld met de
achternaam Breen. Zijn zoon Willem
die in Goedereede trouwt wel. In de vol
gende generatie is de tak van Hendrik
uitgestorven.
Mees, de halfbroer van Hendrik, trouwt
op 1.9.1697 met Cornelia Cornelisdr.
Vlietland. Maertje, Jan en Neeltje zijn
de drie kinderen. Ook deze tak sterft uit.
Jan huvrt Lijntje Abrams Roon. Van de 5
kinderen sterven er drie voor ze de leef
tijd van 1 jaar bereikt hebben.
Voor het verder gaan van het geslacht
moeten we dus terug naar de andere
zoon van Mees Janse en Susannetje:
Pieter. Pieter huwt Ariaantje Dirksdr.
Bout. Op 26 februari 1662 worden er drie
zonen tegelijk gedoopt: Jan Paulus en
Abraham. Waarschijnlijk zullen de
ouders kort tevoren belijdenis hebben
gedaan of ze hebben eerst bij de Doops
gezinde gemeente behoord.
Pieter moet al voor 1690 overleden en
Adriaantje in 1690. In dat jaar wordt nl.
de boedel van haar verkocht. Ze huur
den een boerderij in 't Oude Nieuwland.
waarvan Cornelis Vallensis de eigenaar
was. Het geheel was dermate met schul
den belast dat op bevel van de eigenaar
de inboedel en de te velde staande
gewassen werden verkocht. De zonen
doen afstand van de erfenis met dien
verstande dat ze geen schulden zullen
aflossen maar wel het resterende bedrag
van de verkoop zullen ontvangen. Jacob
Jacobsz. Breen, een neef, koopt al de te
velde staande tarwe.
Jan wordt bij de verdeling van de erfenis
niet vermeld. Hij huwt eerst in 1686
Neeltje Eewouts en na haar overlijden
in 1696 Maatje Meeuwis. Uit de twee
huwelijken komen 4 kinderen voort:
Jacoba, Pietemelletje, Pieter en Abram.
Abram huwt eerst Grietje Lodder en
daarna Jacomijntje Claasdr. Haymeet
man. Beide vrouwen waren voor hun
huwelijk met Aabram ook al getrouwd
geweest. In 1764 sterft hij zonder kinde
ren nagelaten te hebben. Zijn broer Pie
ter huwt ook twee keer: 1. Neeltje
Cornelis Haymeetman en 2. Pieternella
Martijn Sperling
Laurus Groenendijk. Van de 10 kinde
ren uit beide huwelijken sterven de
meesten kort na de geboorte zodat ook
deze tak uitsterft.
Pieter wordt bij zijn huwelijk en bij de
doop van zijn kindem steeds als Pieter
Janse Noortsy vermeld maar hij sterft
als Pieter Janse Breen. Ditzelfde geldt
voor zijn zus Pietemelletje. Abram
komt echter uitsluitend met de achter
naam Breen voor.
Voor het voortgaan van het geslacht
moeten we terug naar de tweede zoon
van Pieter Meesse en Ariaantje Dirks
Bout: Paulus (Abram is niet gehuwd).
Uit het huwelijk van Paulus en Baeltje
Jans komen de zonen Pieter en Jan
voort. Ook zij dragen aanvankelijk of
soms de naam Noortsy. Beiden hebben
onder die naam belangrijke funkties
bekleed in de Ouddorpse gemeenschap.
Pieter was schepen van 't Oude Nieuw-
land en Jan was schepen zowel van 't
Oude Nieuwland als van 't West Nieuw-
land.
Waarom zij evenals hun neef en nicht
een tijdlang de naam Noortsy hebben
gedragen zal wel altijd een raadsel blij
ven. Nog raadselachtiger is het als kin
deren uit één gezin verschillende achter
namen gebruiken om tenslotte weer met
dezelfde te eindigen terwijl hun voorou
ders toch al de naam Breen hadden. De
naam Noortsy kwam voor, en komt nog
voor, op Voome en Putten en in de stre
ken onder Rotterdam, o.a. in Hoogvliet.
In ieder geval is het na 1750 afgelopen en
wordt er dan uitsluitend van de achter-
naam Breen gebruik gemaakt.
Pietertje Breen
De lijn van het geslacht gaat nu verder
via Pieter Paulusse Breen. Zijn broer
Jan trouwt wel, zelfs twee keer, krijgt
totaal 14 kinderen, maar daarvan ster
ven er 10. In één jaar overlijden er zelfs
4. De kindersterfte was groot in die tijd
maar het is desondanks nauwelijks voor
GOEDEREEDE
D.V. 4 februari a.s. heeft „De Open
Deur" te Goedereede de film „Silent
Scream" op het programma staan. In de
ze aangrijpende film is te zien dat een
ongeboren kind van 3 maanden er uit
ziet als een klein mensje en al regelmatig
beweegt met mond, armen en benen. Als
het apparaat van de aborteur de be
schermende ruimte van de baarmoeder
binnendringt, ziet men hoe onrustig het
kind wordt en dat het hartje bijna twee
keer zo hard gaat slaan. Wanneer het
met de zuig-apparatuur in aanraking
komt, ziet men de mond van het kind
wijd open gaan alsof het schreeuwt; een
stille schreeuw die niemand hoort.
De zaal in de Ark is geopend vanaf 19.30
uur. We hopen op een goede avond
samen.
Hoek
Hoflaan/
Schoolstraat
01870-3332
Jacob Breen
Eeuwit Breen
Paulus Breen en Kaatje Mierop
Catharina Petillon
te Stellen wat het betekend moet hebben
zoveel kinderen te verliezen. Een derge
lijke kindersterfte is tot in het begin van
deze eeuw blijven bestaan.
Pieter Paulusse huwde Teuntje Heyn-
dricks en kreeg één zoon, Paulus, die in
1755 trouwde met Jannetje Paulusdr.
van Kassei. Bij de zes kinderen uit dit
huwelijk zijn 2 zonen, waarvan alleen
de zoon Paulus trouwt en wel in 1786
met Cornelia Govertsdr. Rademaker.
Via de 8 kinderen die dit echtpaar kreeg,
is er een vrij uitgebreid geslacht Breen
ontstaan. Er waren 4 zonen bij: Govert,
Paulus, Pieter en Willem. De zonen
Paulus, Pieter en Willem wil ik verder
buiten beschouwing laten omdat hun
kinderen of geëmigreerd zijn naar Ame
rika of om andere redenen Ouddorp ver
laten hebben.
De naam Govert wordt tot nu toe nog
gebruikt. Men duidt in Ouddorp
iemand dikwijls aan met de namen van
zijn voorouders, b.v.: Krien van Klaos
van Krien van de jongens. Dimmen van
Krien van Klaosje, Krien van Jaop van
Harrent, Jaop van Gert, de jongens van
Teun van Rijk enz.
Bij de Brenen komt men dan meestal uit
op bovengenoemde Govert die in 1787
werd geboren. Zoals uit het boven
staande blijkt is deze voornaam afkom
stig uit de familie Rademaker. Men
spreekt ter plaatse over: Jaop van Kees
van Govert; Hans van WuUem van
Govert enz.
Het eindigt steeds bij Govert. Met zo'n
aanduiding gaat men dus bijna 2 eeu
wen terug.
Govert huwde in 1814 Jannetje Nuy. Ze
kregen 7 kinderen waarvan er 5 volwas
sen werden. De oudste zoon Paulus
huwde Susanna Troost. Van z'n 10 kin
deren wil ik er twee vermelden:
1. Pietertje, in de omgang Pier ge
noemd, die met Martijn Sperling
trouwde.
Klaartje Akershoek
2. Johannes, gehuwd met Ningetje
Voogd. Dit echtpaar woonde aan de
Hazersweg. De boerderij is afgebro
ken en vervangen door een nieuwe,
gelegen naast de firma Hoek.
De tweede zoon. Johannis, huwde Jaco
mijntje Grinwis. Zijn zoon Govert,
gehuwd met Lientje van der Bok, woon
de in de Marijkeweg (vroeger Pik de Pol
weg geheten). Dit was dus Govert van
Hans van Govert.
De derde zoon, Cornelis, huwde Elisa
beth Westhoeve. Ze kregen 8 kinde
ren: Jacob (gehuwd met Klaartje
Akershoek), Eeuwit (gehuwd met
Catharina Petillon), Cornelia, Pau
lus (gehuwd met Baaltje Petzinger)
en Klaartje. Hierbij dus Jaop van
Kees van Govert, Eeuwit van Kees
van Govert enz.
De vierde zoon Pieter, gehuwd met
Kaatje Pikaart, had 7 kinderen Cor
nelis, de oudste zoon, trouwde met
Bastiana Duvalois. Zijn kinderen
werden aangeduid met de naam van
hun moeder: Piet van Bas, Kees van
Bas, Hans van Bas. Een andere zoon
van Pieter, nl. Paulus, trouwde met
Kaatje Pikaart en emigreerde naar
Amerika.
Dan blijft nog over de laatste zoon van
Govert en Jannetje Nuy: Willem (Wul-
lem van Govert). Hij huwde Maria
Hameeteman en daaruit komen weer
voort: Hans van Wullem van Govert,
Kees van Wullem van Govert.
Willem Breen (Wullem van Govert)
Iedere Breen kan hier wel iets van zijn
voorgeslacht in terugvinden. Het is ook
altijd interessant om na te gaan waar, uit
welke families, de voornamen vandaan
komen die door het huidige geslacht nog
gebruikt worden.
Middelhamis
C. J. Hameeteman
Deze vraag- en antwoord-rubriek staat
geheel ten dienste van de lezer die er
kosteloos gebruik van kan maken. Uw
vragen op velerlei gebied kunt u sturen
aan: Redactie Eilanden-Nieuws, Post
bus 8, Middelhamis, met in de linker
bovenhoek „Vragen-rubriek" vermeld.
De vragen worden door deskundigen
beantwoord en zullen binnen enkele
weken na de inzending compleet met
antwoord in deze rubriek worden ge
publiceerd.
Als je als schipper met een Rijn- en een
Kanaalpatent 65 jaar wordt, moetje dan
die patenten meteen doktersverklaring voor
oog en oor laten verlengen, zoals ik hoorde
zeggen? En moet dit ook voor de vrouw?
Antwoord: Voor man èn vrouw geldt,
dat zij bij het bereiken van de 65 jaar
hun Rijnpatent moeten verlengen. U
dient hiervoor fotocopieën van de voor
ste drie bladzijden van uw paspoort en
uw oude Rijnpatent alsmede 2 pasfoto's
en drie keuringsformulieren per per
soon naar de Scheepvaartinspectie stu
ren. Wat betreft de keuring: een ogen-,
een oren- en een algeheel lichamelijk
onderzoek door speciaal daarvoor aan
gewezen artsen zijn vereist. Voor u,
wonend in Dordrecht, zijn dat de oog
arts Dr. Versteegh in het Merwedezie-
kenhuis, Bankastraat 57, tel. 078-132222;
de keel-, nees- en oorarts Dr. Zaadnoor-
dijk, in het Gemeentehuisziekenhuis,
Bankastraat 57, tel. 078-13.22.22; en voor
het lichamelijk onderzoek de arts Dr.
Niemeijer, Robinia 11, 078-17.59.27. De
kosten van verlenging bedragen ƒ75,-,
te gireren op rekening nr. 507.673 t.n.v.
de Scheepvaartinspectie, Rijswdjk. De
formulieren moeten worden opgezon
den naar de afd. Bemanningszaken,
Postbus 5817, 2280 HV Rijswijk.
Is het waar wat sommige leveranciers vertel
len, dat stuifmeelpollen bestaan uit stuif
meel van vele bloemensoorten, verzameld
door bijen die er, door toevoeging van nec
tar, bolletjes van kneden die noodzakelijk
zouden zijn om ons lichaam gezond te
houden?
Antwoord: De bedoelde pollen zijn vol
gens onze medische medewerker niet
geneeskrachtig. Er bevinden zich hoog
uit enige spoortjes in van eiwitten, mine
ralen, aminozuren en koolhydraten,
maar dan wel zo minimaal weinig dat ze
geen enkele invloed op ons lichaam uit
oefenen. Dergelijke stoffen vinden we
immers in veel grotere hoeveelheden in
tal van andere voedingsstoffen. We con
sumeren er dus dagelijks toch al vele
grammen van om te kunnen blijven
leven. Wie normaal en goed gevarieerd
eet, heeft die poespaspoUen beslist
niet nodig.
Het antwoord op uw tweede vraag volgt
zo spoedig mogelijk.
Mijn man neemt graag een schoonmaak
middel om de vaat te doen. Volgens hem
werkt dat beter. Kan dat geen kwaad?
Antwoord: Natuurlijk kan u dat wel (en
zelfs veel) kwaad doen. Schoonmaak
middelen bevatten veelal sterker ontvet
tende en soms zelfs bijtende stoffen, die
niet zo best zijn voor uw ingewanden.
Omdat er van dgl. chemicaliën altijd
deeltjes achterblijven op de schoonge
maakte glazen, borden en schalen,
raden wij u aan snel terug te keren tot de
normale vaatwasmiddeltjes. Die zijn
milder, maar zelfs daar krijgen veel
huisvrouwen al ruwe, resp. geïrriteerde
vingers van, zodat ze nog zachtere mer
ken opzoeken of met (gummi of plastie
ken) handschoenen aan de vaat gaan
doen. En vergeet niet de vaat flink met
stromend water af te spoelen, als ze uit
het sop komt!
Hierbij de foto van een Delftsblauw bord
van 23 cm middellijn met molen en gesig
neerd N. Israels. De tekens van de achter
zijde teken ik hier voor u na. Wat zou zo 'n
mooi bord opbrengen bij verkoop?
Antwoord: Het bord ziet er fraai uit, dus
rustig laten hangen en niet verkopen,
want het is geen handbeschilderd Delfts
blauw, maar namaak uit een fabriek van
aardewerk aan de lopende band, dat
men in souvenirwinkels voor lage prij
zen kan kopen. Die N. voor Israels staat
voor „Naar" en betekent, dat het land
schap is gecopieerd naar een schilderij
van (de echte) Isaac of Jozes Israels.
Kent u een praktisch recept voor slag
roomtruffels?
Antwoord: Haal 250 gram couverture
bij een banketbakker. Dat is voordelige
chocolade met wat extra suiker en ca
caoboter in blokken, die u bij ca. 32° C
in een pannetje kunt smelten. Kunt u
geen couverture krijgen, smelt dan pure
repen tot dat gewicht. Meng er een kwart
liter stijfgeklopte slagroom doorheen.
Spuit van het mengsel kleine bolletjes
en laat die even opstijven. Haal ze
daarna nog eens door juist gesmolten
slappe chocola en bestrooi deze truffels
met chocoladevlokken of hagelslag van
echte cacao (dus zónder geur-, kleur-
of smaakstoffen).
Hoe is 't mogelijk, dat de binnenkant van
een aluminium pan door het koken van
peren zó zwart wordt, dat wij die pan maar
met veel moeite weer schoon krijgen?
Antwoord: Het is bekend, dat alumi
nium pannen snel zwart worden als
men daar bepaalde vruchten als appe
len en peren of spijzen als rabarber en
zuring in kookt. Verder hebben de
gehalten chloor, kalk en ijzerzouten in
het leidingwater een flinke invloed.
Door de hitte slaan kalk- en andere zou
ten neer. Is er bovendien iets aange
brand, dan is zo'n pan ook met een goed
schuursponsje moeilijk blank te krijgen.
Beter is het, het metaal een beurt te
geven met fijne staalwol, dat u in een 3%-
oplossing van citroenzuur doopt. De
daarvoor benodigde blokjes kunt u bij
een drogist of apotheker halen. Gewone
wasmiddelen en zelfs azijn kunnen
onvoldoende werkzaam zijn, vooral
indien het een oude of hardnekkige aan
slag betreft. Het komt voor, dat zelfs
citroenzuur niet meer helpt en dat men
een zelfde percentage fosforzuur nodig
heeft. Maar dat is een paardemiddel.
Gevaarlijk of giftig is zo'n zwarte aan
slag in uw pan echter niet.
Wat is er precies aan de hand met die „fos
faten in onze was? Wat doen die eigenlijk
in de wasmachine?
Antwoord: Met louter water wordt uw
was niet schoon. Er zijn aktieve stoffen
bij nodig, die vet, vuil en vaste deeltjes
losmaken, en fosfaten die er o.m. voor
zorgen dat dit vuil in het waswater blijft
zweven en zich niet opnieuw op het tex
tiel afzet. Maar die fosfaten ontharden
ook het leidingwater door het daarin
voorkomende calcium en magnesium te
binden. Zij voorkomen daarmee een
schadelijke kalkafzetting op het was
goed en op de verwarmingsbuizen in de
wasautomaat. Nu zou een beetje fosfaat
geen kwaad doen, maar vele levende
wezens gebruiken fosfaten bij hun stof
wisseling en onze sloten, plassen, rivie
ren en zeeën ontvangen dagelijks aller
lei fosfaten via de andere afvalstoffen
van mens en dier, meststoffen uit de
landbouw en bijv. bodemerosie. De
enorme hoeveelheden vuil waswater
met hun overvloed aan fosfaten, die
daar de laatste jaren bij kwamen, ver
oorzaken in onze open wateren een
ongeremde algengroei, waardoor het
water en de levende wezens daarin niet
voldoende lucht meer krijgen. Daarom
wordt getracht het gebruik van fosfaten
in wasmiddelen terug te dringen. Tege
lijk moet ook de lozing van andere fos-
faathoudende afvalstoffen op de grote
rivieren worden beperkt. Omdat wij
daarbij mede afhankelijk zijn van (ver
dere) maatregelen in landen langs de
bovenloop, werkt Nederland eerst zelf
aan de waterzuivering en aan een ver
mindering van de fosfaten in was
middelen.
Ik heb woelratten in depeen en aardappels.
Er zijn wel rattenvangers in de Alblasser-
waard, maar die vangen alleen bisamrat-
ten. Weet u soms hoe ik fuiken kan maken
om er van af te komen?
Antwoord: Als u last hebt van de woel
ratten (Arvicola terrestris L.) moet de
bestrijding daarvan zéér zorgvuldig
gebeuren. Deze knaagdieren zijn erg
wantrouwend en als ze vreemde voor
werpen vinden of sporen van mensen-
lucht ruiken, houden zij zich op veilige
afstand. Het zelf maken van fuiken
raden wij af. Die kunt u kant en klaar bij
een handelaar in zaden en vallen kopen.
Omdat over uw erf ook kinderen en
huisdieren lopen, is het gebruik van
muizentarwe, vergiftigd water en dgl.
uitgesloten. Men verkoopt echter ook zg.
rattenplankjes of „stappen" die lood
recht op de rattenpaden worden gelegd,
zodat de beesten over de trekker moeten
lopen, waardoor de beugel dichtslaat.
Deze moet u eerst dagenlang van goed
lokaas voorzien, alvorens u ze, pas als de
ratten er geregeld van eten, met dikke
handschoenen aan op scherp mag stel
len en natuurlijk op veilige, liefst om
heinde plekken, waar geen kinderen,
honden of katten kunnen komen en bij
voorbeeld als de fuiken langs greppels
en slootkanten. Zorg er wel voor, dat de
ratten geen mensengeur aan fuiken of
vallen en aan het aas kunnen ruiken.
Met wat voor middel kan ik kalkaanslag
van de buitenkant van mijn aquarium af
krijgen?
Antwoord: Als het inderdaad kalk is,
wat zich op de buitenzijde heeft afgezet,
en u dat met zo'n gewoon sopje met een
afwasmiddel niet weg kunt wassen, haal
dan bij drogist of apotheker wat blokjes
citroenzuur en maak daarvan een 5%
oplossing in lauw water. Spons daarmee
de glazen bak, tot de aanslag helemaal
verdwenen is. Daarna kunt u de ruiten
op de gebruikelijke manier zemen. Het
kan zijn, dat het opgedroogde resten
kalk met chloor uit leidingwater zijn en
dan moet u misschien enige tijd soppen
en zemen voordat het glas weer mooi
glanzend schoon is.
