Particulier geld nodig bij zichtbaar maken verdwenen Thoolse havens Van tien Thoolse molens draait Stavenisse het vaakst Takken- of veenpad wijst op vroege bewoning van Poortvliet hebben gelopen." Dat zegt archeologe Ilona van der Wei- "WT# a 1 11 1 de van het Scez over de vondst van een takken-of veen- 71 1 Wï 711 I IdT OllIlP pad dat is blootgelegd in de sloot bij de Lageweg in 11 lv L vJLt'l- W AR ^✓JL Jlj U-JHUUUv Poortvliet. Ze is opgetogen over de opgraving bij de ver- breding van de weg bij de afslag naar de Kadijk. Onder fA T ^ri /\l AVI O O Yl fYO^I^AïTOH archeologen gaat de vondst van de takken als een lopend SUUI Vil UU 1 IlUlvIl ddllUCll UllCIl vuurtje de ronde. Af Af Lastig werken Uitkomst Parkeerplaats Marinus Geuze: 'Eerst een positief geluid van de gemeente horen Het is een blik in het verleden. Of dat er tegelijkertijd ook één in de toekomst is, is maar de vraag. Want achter de tentoonstelling 'Het onzichtbare zichtbaar maken' die donderdag is geopend in het gemeentehuis van Tholen schuilt de wens om de gepresenteerde plannen voor kunstwerken, die de verdwenen havens van Sint-Anna land, Scherpenisse en Sint-Maartensdijk markeren, te verwezenlijken. Geld is daarbij het toverwoord. Maar dat is er niet. In elk geval, nog niet. De gemeente heeft nog niets toegezegd en met het oog op de komende bezuini gingen lijkt er niet op die partij te kunnen worden gere kend. Burgers moeten bij het zien van de tentoonstelling zo enthousiast worden dat er mogelijk uit die hoek finan ciën komen. Goocheltruc De veldonaerzoekers zitten op hun knieën in de put. Het meetlint ligt langs een van de boomstammetjes van het veenpad. De archeologische vindplaats bij de Lageweg in Poortvliet, in de nieuwe sloot langs de provincialeweg bij de Kadijk. Het kan een nieuw licht op de ge schiedenis van Poortvliet en het ei land Tholen werpen. Volgens Van der Weide is het in ieder geval op Tholen de eerste keer dat er uit zo een vroege periode sporen van be woning zijn gevonden. „Als het klopt wat we nu denken dan spreken we over de Vroege Bronstijd of het Neolithicum, de Nieuwe Steentijd." De Nieuwe Steentijd loopt van 5300 tot 2000 jaar voor Christus, de Bronstijd van 2000 tot 800 voor on ze jaartelling. Dat is veel vroeger dan twee weken geleden werd aan genomen toen er nog over de Late Ijzertijd of de Romeinse tijd werd gesproken. Het gaat om de vondst van een veenweg of takkenpad. Verder on derzoek zal daar nog uitsluitsel over moeten geven. Wat vrijdag het meest voor de hand lag was een takkenpad of veenweg. Zo'n pad verbond de hoger gelegen stukken in het moeras en bestaat uit dwars op de wegrichting liggende boom takken, planken of vlechten. In Geervliet en in Vlaardingen zijn dergelijke paden gevonden. In Vlaardingen gaat het om een pad bij een woonstalboerderij uil de Midden Ijzertijd. Het pad is daar ongeveer vijf meter lang en 80 cen timeter breed. Er is ook een plan ken voetpad uit de Bronstijd be kend in Bargcr-Oosterveld in Drenthe. Archeologen gaan er van uit dat de paden enkel gebruikt wer den voor mensen te voet. Het was een manier om droge voeten te hou den. Als het pad weer laag kwam te liggen, werden er nieuwe lakken tussen de palen gelegd. Daardoor werd de laag door de tijden heen dikker. Of dit ook bij Poortvliet het geval is, is niet bekend. Geograaf Silke Lange is er als spe cialist bijgeroepen. „Een pad dat gemaakt is van takken of kleinere boomstammetjes die er zijn neer gelegd om over te lopen. De tak ken zijn vastgezet met staken 'er tussen die aan de onderkant zijn afgepunt. Aan de manier waarop ze zijn afgepunt kunnen we zien met welk voorwerp dat is gebeurd. T)at zal ons meer zeggen over de periode waarin het pad is aange legd." Op de plek van de staken staan witte pijltjes. Voordat de werkzaamheden voor het verbreden van de weg begonnen, zijn er proclboringen gedaan. Toen werd duidelijk dat in de bodem van het akkerland sporen lagen die als archeologisch waardevol aangeduid konden worden. Het gaat om wat in hel jargon 'veraard veen' wordt ge noemd. Er is toen een proefsleuf ge maakt en die bevestigde de ontdek king. Het gaat om een klein stukje heel donker veen waar bewoning op mogelijk is. Het stuk ligt tussen twee geulen. Van der Weide: „In de Middeleeuwen is de structuur van het landschap sterk veranderd door overstromingen. Aan weerskanten van hel pad zijn geulen. De rest is dus weggespoeld." Op de vindplaats zijn drie veldar- cheologen van ArchcoMedia uit Nieuwerkcrk aan de IJsscl met trof fels en meetlinten in de weer om de vondst verder te onderzoeken en in kaart te brengen. De provincie trok 997 euro uit voor het uitvoeren van de archeologische opgraving. Op hun knieën zitten ze in de modder, ongeveer anderhalve meter onder het maaiveld. Over de nieuw geas falteerde weg rijdt het verkeer heen en weer. De uitlaatgassen waaien over de omheinde put. Het is lastig werken. Op de bodem staat een laagje water. Dat wordt af en toe weggepompt, maar toch blijft er steeds een plasje staan. De onder zoekers hebben houten platen en planken gekregen van de wegwer kers om even droog te kunnen wer ken, maar lang duurt het niet of ze zakken weer verder in dc prut. Mogelijk dat het pad nog verder loopt, maar dat zal pas worden on derzocht als dit karwei klaar is. Voor het uitgraven kan geen onder- bemaling worden toegepast omdat het grondwater dan uit de directe omgeving aan de bodem wordt ont trokken. Als dat zou gebeuren, dan zou dc nieuwe strook asfalt kunnen gaan zakken. En dat is wat de pro vincie niet wil. Van der Weide bege leidt namens de provincie dc opgra ving. De aanpassing van de weg is een provinciale zaak. Namens de provincie komt beleidsmedewerker archeologie Niels van Diepen ook een kijkje nemen. Hij zal gedepu teerde Kees van Beveren (opvolger van Toine Poppelaar) op de hoogte houden van de vorderingen van dc opgraving. Mocht het voor Zeeland om een unieke vondst gaan, dan komt hij mogelijk een kijkje nemen bij de opgraving. Als de vondst in kaart is gebracht en er monsters voor verder onderzoek zijn genomen, wordt in de regel de vindplaats weer dichtgegooid. Maar omdat het pad precies in de loop van de sloot ligt, kan het pad niet blijven liggen. Van der Weide: „Het ligt te hoog en moet worden wegge haald. Het zal in een depot worden bewaard." Aan de hand van de zo geheten Cl4- of koolstofmethode kan worden vastgesteld hoe oud is. Daarbij wordt de radioactiviteit van de vondst gemeten. De uitkomst hiervan kan weer worden getoetst aan dc datering die is verkregen voor het tellen van jaarringen (den drochronologie). Daarnaast wordt gekeken naar de vorm en stijl van het onderwerp (in combinatie met de C14-datering). En er wordt geke ken naar de lagen waarin de vondst gedaan wordt. De opeenvolging van de lagen is van belang. Een voor werp uit een veenlaag boven een kleilaag, kan niet ouder zijn dan de klei. In dc buurt van de huidige op graving (tussen de boerderij van Van Daalcn en de Schapenweg) is eerder al een vindplaats uit de Ijzertijd blootgelegd. Het werk op de vindplaats neemt ongeveer drie weken in beslag. Ook Rinus Slootmaker uit Poortvliet is ter plekke. Hij maakt opnames voor de heemkundekring en de archivaris van de gemeente. dc Dorpsgemeenschap Sint-Anna- land. oude fotoverzamelaar Kees Klcppc uil Scherpenisse en de wa tersportvereniging Sint-Annaland zijn ingeschakeld. De expositie laat door middel van foto's en teksten op grote scher men de geschiedenis van de ha vens in de drie dorpen zien. Van het beoogde kunstwerk in Sint- Maartensdijk is er een maquette aanwezig. Het is dc bedoeling dat het werkelijke beeld manshoog wordt. Dat ontwerp is net als de andere ontwerpen ook op een foto te zien. Aan de achterkant is een plattegrond van de oude situatie van dc dorpen, toen ze nog een ha ven hadden. Juist die oude kaarten leveren een discussie op tussen bezoekers. Scherpcnissenaren Coby Hage en Lies Hage bespreken wat er te zien is op de kaart van hun dorp, maar komen er in eerste instantie niet helemaal uit. Ze zijn in elk geval zeer geïnteresseerd in de plannen. „Ik las dat de haven van Scherpenisse vanmiddag weer te rug zou komen. En dat wil ik mee maken", verklaart Lies Hage glim- lachend zijn aanwezigheid. Coby Hage spreekt voorafgaand aan de opening haar blijdschap uit tegen haar dorps- en naamgenoot: ,,lk ben er gewoon trots op. Ik vind het schitterend en vind het leuk dal?we dat nu eens ,krijgen." Na de toe spraken van Kees van Dis en Kees Joosse is haar duidelijk dat het nog maar om een idee gaat en dat het nog niet zeker is of het dorp het kunstwerk daadwerkelijk 'krijgt'. Als dat wel het geval is, heeft ze al een idee over de pre sentatie. De plek vindt ze super. „Je kijkt zo op de ijsbaan." Maar de parkeerplaats bij het kunstwerk zou moeten verdwijnen, want die vindt ze niet mooi. De Heidcmij heeft de voorberei dende fase betaald, maar voor het daadwerkelijk verwezenlijken van de plannen, moet het geld uit een andere hoek komen. De organisa tie kan wellicht nog een kleine bij drage leveren, maar zoals het er nu voorstaat is er nog geen geldschie-: ter voor de plannen. De kunstwer ken moeten er komen, vindt Mari nus Geuze. Ze geven volgens de Poortvlictcnaar een kwalitatieve impuls aan Tholen. „De dorpen op hel eiland verloederen nu een beetje. Ze kunnen wel een oppep per gebruiken", vindt hij. Geuze denkt dat de geschiedenis gaat leven door dc aanwezigheid van de kunstwerken en noemt dat zowel aantrekkelijk voor bewo ners als voor toeristen. „Het is een verfraaiing, een stukje cultuur en kunst die de historie uitbeeldt. Dat is een prachtige combinatie en die spreekt tot dc verbeelding." Met dc tentoonstelling hoopt Geuze er een flinke duw aan te geven dat de kunstwerken ook gerealiseerd worden. De ontwerpen kunnen los van elkaar verwezenlijkt worden, dus het zou best kunnen dat het ene wel wordt uitgevoerd en het ander niet. Geuze: „We gaan voor alle drie. Dat zou het mooiste zijn." Van de tien molens in Tholen heeft de korenmolen in Stavenisse vorig jaar het vaakst gedraaid. De teller in de molen registreerde 76.864 as- omwentelingen, wat aangeeft dat vrijwillig molenaar Gatze de Moed goed zijn best heeft gedaan.,Datzelfde geldt voor Jan Reijngoudt in Sint Philipsland, want die liet molen De Hoop ook flink draaien met 42.394 omwentelingen. En dat in iets meer dan een half jaar tijd, want pas eind mei ging de kap terug op de gerestaureerde molen. Dat gebeurde op dezelfde dag als hij De Verwachting in Tholen, die na tientallen ja ren de wieken terug kreeg en 28.000 omwentelingen maakte. Bij De Nijverheid in Sint-Maartens dijk stond de teller op 34.280 om wentelingen, bij de houten stan derdmolen in Sint-Annaland op 28.030, bij De Hoop in Tholen op 12.812 en bij De Korenaar in Poort vliet op 1993 omwentelingen. De molens De Jager in Oud-Vossc- meer. De Korenbloem in Scherpe nisse en De Vier Winden in Sint- Annaland draaiden niet. De laatste twee worden momenteel gerestau reerd, voor de Vossemeerse molen liggen de plannen gereed. De omwentelingen worden geregi streerd omdat de provincie jaarlijks een draaipremic betaald. Bij min der dan duizend omwentelingen wordt geen premie toegekend. Tus sen duizend en 60.000 omwente lingen is de premie 100 euro. En bij méér omwentelingen is de ver goeding twee kwartjes per 300 om wentelingen. Voor de Thoolse mo lens houdt dat in, dat voor de molen in Stavenisse 128 euro wordt betaald en voor elk van de andere honderd euro. De gemeente krijgt 528 euro, eigenaar Christi- aanse van De Korenaar en eigenaar Van Gorsel van de Verwachting ie der honderd euro. Om behoud en ontsluiting van de cultuurhistorie te stimuleren, betaalt de provincie Zeeland een draaipremie voor molens. In Tholen draaide afgelopen week de molen in Stavenisse het vaakst. Annie Vogelaar van de SP is in gesprek met Marinus Geuze van de Zeeuwse tak van de Heidemij voorgrondtijdens de opening van de tentoonstelling Het onzichtbare zichtbaar maken in het gemeentehuis van Tholen. Tussen hen in v.l.n.r. kunstenaar Danny Rijt. Kees Joosse van de Heidemij en wethouder Kees van Dis. De hand op de paal is van André van Ast uit Sint-Annaland. Op de achtergrond bewondert Tom van Gurp uit Sint-Maartensdijk de ontwerpen. Dat is althans de visie die wethou der Kees van Dis uitspreekt bij zijn inleiding van de tentoonstel ling. „Of er daadwerkelijk realisa tie en of tot aanschaf kan worden overgegaan is sterk de vraag in het zicht van de bezuinigingen die voor dc deur-staan. Wellicht dat particuliere initiatieven en fond senwerving een oplossing kunnen bicden." Die woorden worden door Mari nus Geuze als een grote domper ervaren. De afgevaardigde van Zeeland in het bestuur van de Ko ninklijke Nederlandse Heidemaat schappij (KNHM of Heidemij), de organisatie die het initiatief voor de plannen heeft genomen, rekent juist voor een deel op een bijdrage van de gemeente. Het is met de tentoonstelling ook de bedoeling dat de plannen onder aandacht van het gemeentebestuur komen. Slechts twee daarvan zijn bij de opening aanwezig: Annie Vogelaar van de SP en VVD'er Anco Fase. Maar de presentie van laatstge noemde is logisch, want hij is voorzitter van de Dorpsgemeen schap Sint-Annaland. Eén van de drie dorpen waar dc plannen be trekking op hebben. Er wordt nu ook gehoopt op het enthousiasme op andere bezoekers van de ten toonstelling, die tot en met 16 april te zien is in het gemeente huis. Voor de kunstwerken is er een goocheltruc toegepast. Zo lijkt het volgens Van Dis. Want datgene wat er vroeger was, is nu weer zichtbaar. Dat is tenminste de be doeling als de plannen werkelijk heid worden. De havens van Scherpenisse, Sint-Maartensdijk en Sint-Annaland komen weer tot leven met de ontwerpen van kun stenaars Danny van Rijt en Bianca Runge. Van Dis vergelijkt het met een foef van illusionist David Copper- Field, die enorme dingen kan laten verdwijnen, zoals een olifant. Maar wat er hier aan de hand is, is volgens van Dis het omgekeerde en geen illusie. „Integendeel: er wordt juist een heel juist idee van de werkelijkheid geschapen. De werkelijkheid zoals eens was in deze drie kernen, weergegeven, door enkele kunstenaars die elk op hun eigen manier het verleden kunnen laten herleven." Dat dc wethouder het plan wel ziet zitten, mag hieruit blijken. Maar zijn col lega's moeten het ook willen, vol gens Marinus Geuze. Hij vindt dat de gemeente achter het project moet staan, maar van hem hoeft de gemeente niet de hoofdgeldschieter te worden. „We willen eerst een positief geluid van de gemeente. Als dat er is, zien we dat als een startschot om te proberen fondsen te werven." Er is niet alleen geld nodig. „De ge meente moet ook ruimtelijk willen meewerken, zeker voor het plan in Sint-Annaland." Hel ontwerp voor Sint-Annaland en zo ook dc kosten kunnen wor den meegenomen in de plannen voor het vernieuwen van het ha vengebied in die plek. Maar die zijn nog niet rond. Het ontwerp van kunstenares Bianca Runge be staat uit een rij schuine meerpalen die aangeven waar ooit de haven was. Van Rijt heeft twee metalen ontwerpen gemaakt voor Sint- Maartensdijk en Scherpenisse die samen 60.000 euro kosten. Hel zijn een verticaal gepresenteerde plattegrond van Sint-Maartensdijk met de Pluimpot als stam en een plat beeld van een vrachtschip aan dc kade. Voor de laatste is er al een beoogde plek: aan de Spuidatn achter het tankstation van Duine aan de rand van het dorp, met zicht op het sportveld. Want daar lag ooit de haven, maar die is ver dwenen na de afsluiting van de Pluimpot in de jaren '50. Hel ont werp voor Sint-Maartensdijk is nog nergens ingepland, maar als het aan de kunstenaar ligt, komt dat aan dc rand van het plein aan dc Haven. Directeur Kees Joosse van de Heidemij vindt dc locatie van later zorg. „We moeten de ge meenschap erbij betrekken om te beslissen waar het zou moeten staan." De Heidemij, een ideële organisa tie die ideeën van burgers (en in dit geval hun eigen idee) om de leefomgeving te verbeteren onder steunt. heeft contact gezocht met diverse partijen op Tholen om draagvlak te vinden. Zo heeft de heemkundekring Stad en Lande van Tholen al het benodigde histo risch materiaal verzameld. En ook Piet van der Slikke uit Poortvliet tentoonstelling in het gemeentehuis. bekijkt na de opening de

Krantenbank Zeeland

Eendrachtbode /Mededeelingenblad voor het eiland Tholen | 2010 | | pagina 7