LE PIAT D'OR
DE EENDRACHTBODE
'Veel leren van
getijde pesten'
GOUDEERLIJKE
FRANSE WIJN
de meest gelezen krant op
Tholen en Sint-Philipsland
Ir WEET
WAAROM U
GEEFT
'Mary-Ann'
Stomerij Lemmens
Party Center
"HOF VAN HOLLAND"
MODEHUIS
ANNETTE
PHIIDPvt j
VIER NU UW FEEST,
Te koop
C.I.L. ZANDIJK
BRUIDSKLEDING
©PHIIDKL
v
FSUPER
maakt van een broek
een pantalon!
TAALPRAATJE
14
DE EENDRACHTBODE
Donderdag 28 augustus 1986
Ter kennismaking van 8.95
nu 8*25
Proef Piat d'Or en je hoeft niet meer
overtuigd te worden. Een wijn die direkt
aanspreekt, of het nu de smaakvolle
rode of de frisse en fruitige witte is.
Piat d'Or, de goudeerlijke Franse wijn
met het karakter van een heel goede
huisvriend.
De verrassend lekkere wijn
waar je vrienden mee wordt
SLIJTERIJ
DE GOUDEN LEEUW
Voorstraat 52 Sint Annaland
Barbeque Vleesfondue Gourmet
Kaai 1 - Tholen
Tel.: (01660) 2590
In ons nieuwe Party-Center is er ruimte voor party's van
10 tot 150 personen.
Speciaal bruiloften recepties personeelsavonden
diner-dansant fondue barbeque en gourmet
dansant koude en warme buffetten
DE KANKERBESTRIJDING
BEZOEKT WEER14MIU0EN
NEDERLANDERS.
VEEL
GESTELDE i
mCEN I
SCHITTERENDE
is vanaf
8 september
ook op dinsdag
geopend.
Bakstraat 4 Tholen 01660-3299
RADIO - T.V. - VIDEO SPECIAALZAAK
Markt 6, Tholen
tel. 01660-2505, b.g.g. 01666-3382
DAG EN AVOND SERVICE
WOENSDAGS GESLOTEN
Bij Phildar wol- en
handwerkboetiek
v* i 11 IlL
Telefoon: 01650-35359
Rolluiken voor winter en zomer
aluminium pantser prijzen v.a.
Zonweringen en rolluiken
W. MOSSELMAN
Experimenten
kleine kernen
De morgenstond
De gulheid van een nieuwe morgen,
verfrissend en nog vrij van zorgen,
vol parelende ochtenddauw.
Zo zie ik deze dag ontwaken.
De nacht verdwijnt, om plaats te maken,
voor weer een dag, de lucht is blauw.
Heel diep uit 't oosten kwam de zonne.
Hij is zijn koers in gloed begonne(n).
Geeft wasdom aan wat groeit en leeft.
De ganse schepping laat zich horen
nu deze dag is nieuw geboren
met zon die licht erUwarmte geeft.
Al wat er leeft in bos en heide,
ook 't vee, de schapen in de weide.
De mensen, soms met gulle lach.
De vogels die hun schepper prijzen.
Dit al te samen zijn bewijzen.
Van het begin van weer een dag.
Zo ieder weet, zijn morgenstonden
door wisselwerking streng gebonden.
Aan jaargetijden, dag en uur.
Hoe vroeg of laat de zon mag schijnen.
Hij doet de duisternis verdwijnen,
een scheppingswonder, heel secuur.
P.M. van Eekelen.
T 1
Zandsluitingen Oester- en Philipsdam
"Zandsluitingen op deze schaal en in zo'n korte tijd
zijn nog nooit vertoond", zegt ir. T.J. Boom, hoofd
bouwbureau compartimenteringswerken van rijkswa
terstaat. "We willen er veel van leren, met name ge
zien het pesten van het getij in de Oosterschelde."
Onderzoek zeeanjer
't Slaak
Philipsdam
KLOMP
Barbeque, fondue en gourmet, alleen op reservering
Koningin Wilhelmina Fonds
voor de Kankerbestrijding.
Sophialaan 8,
1075 BR Amsterdam.
Telefoon: 020-640991.
Postgiro: 26000.
Bankrekening: 70.70.70.007.
,JL.
i '4
2 wegschaven, breed en smal
Hercules stortbak 4000 met lengte-
zeef en grondafvoerband
2 Miedema boxenvullers met zeef
en dicht
transportband 8 m
Deutz DX 120 4-wiel aandrijving
Deutz 7206 met geluidsarme cabine
en stuurbekrachtiging
Deutz 8006, 6006 en 5006
5-tons kipper
2 Rumptstadt 2-schar ploegen
Cappon 2-schar ploeg handwente
ling, in nieuwe staat, spotprijs
1 r.-Krakei aardappelrooier
DEUTZ FAHR HEEFT GROOT NIEUWS!
INFORMEER VRIJBLIJVEND
SPECIALE PRIJZEN VOOR NIEUWE
RUMPTSTADT PLOEGEN, NU MET
TREKLIJNVERSTELLING
Landbouwmechanisatiebedrijf
Wattstraat 2 Tholen
tel. 01660-2401 en 2522
keuze uit honderden
modellen in wit en
talloze kleurtjes.
Prijzen
198,- tot 789,-
Interesse?
Bel voor inlichtingen
01870-2431.
Zandpad 90
Middelharnis
Tel. 01870-2431.
's Avonds uitsluitend
op afspraak.
Ring 14, St. Annaland tel. 01665-2115
zijn de nieuwste herfst- en winterkwalitei-
ten al volop binnen.
Bij aankoop van materiaal voor een trui
krijgt u de breibeschrijving gratis.
T AF m in
„a*" '»4
Breed:
100
140
180
220
260
300
340
160
312
395
473
555
637
719
799
200
359
456
551
647
742
837
934
O
240
420
532
647
759
869
982
1096
X
280
468
595
723
848
976
1102
1229
RV.C.-schroten in verschillende maten
Nieuw: luiken in RV.C. en hout
Rolgordijnen
Showroom Ring 14, Sint Annaland,
01665-2904-2115
Inspectie Milieuhygiëne
agrarische produkten
Meer nog dan in de voorgaande
jaren heeft in 1985 het werk van
de regionale Inspectie voor de Mi
lieuhygiëne in Zeeland in het te
ken gestaan van het integraal be
laderen van de milieuproblema
tiek. Zo was de Nota Verdieping
Westerschelde voor de inspectie
aanleiding om alle milieugevolgen
bij deze werkzaamheden op een
rijtje je zetten. Hetzelfde gebeurt
in de Zeeuwse Kanaalzone. Daar
kon de provincie Zeeland met
steun van het departement het
proefproject "Gebiedsgerichte
benadering van de Kanaalzone"
opstarten. Dit alles blijkt uit de
Zeeuwse bijdrage aan het jaar
verslag 1985 van de inspectie Mi
lieuhygiëne.
Rond de verdieping van de
Westerschelde heeft de Milieu
inspectie Zeeland de problemen
aangekaart, die de baggerspecie
kan veroorzaken. Maar ook is
aandacht gevraagd voor de kwali
teit van het oppervlaktewater en
voor de veiligheidsaspecten. Dit
laatste omdat de baggerwerk-
zaamheden op een druk bevaren
scheepsroute worden uitgevoerd.
Bij deze integrale benadering is
nauw samengewerkt met de ande-
Minister Brinkman die begin dit
jaar Anna Jacobapolder bezocht,
houdt een miljoen gulden voor
experimenten in kleine dorpen op
het platteland beschikbaar.
De minister van WVC zond een
brief aan de Tweede Kamer over
de leefbaarheid in "kleine ker
nen", dorpjes op het platteland.
Langzamerhand verdwijnen daar
de scholen, de winkels, het post
kantoor, de busverbinding en al
lerlei andere zaken, die het dage
lijkse leven aangenaam maken.
Wat voor de doorsnee Nederlan
der heel gewoon is aan winkels en
voorzieningen, ontbreekt hoe lan
ger hoe meer in die kleine dorp
jes. In zijn brief aan de Kamer
stelt de minister dat gemeenten en
povincies zelf in eerste instantie
iets aan die ontwikkeling moeten
doen. Juist omdat de situatie in
ieder dorp anders is moet ter plek
ke bezien worden hoe het dorp zo
leefbaar mogelijk gemaakt kan
worden. Maar in een kleine kern
wonen vaak zo weinig mensen,
dat het te duur wordt om allerlei
voorzieningen alleen voor het
dorp zelf in stand te houden.
Knelpunten kunnen daarom het
best gebiedsgewijs worden aange
pakt. Voor zo'n aanpak en voor
nieuwe projecten, die als voor
beeld voor anderen kunnen die
nen heeft het ministerie van WVC
1 miljoen per jaar beschikbaar.
Want de minister van WVC is de
eerst aanspreekbare bewindsman
als het om de leefbaarheid in de
kleine kernen gaat. Subsidies
voor vernieuwde projecten of
voor een gebiedsgewijze aanpak
zal het ministerie van WVC in
overleg met gemeente en provin
cie verlenen.
re betrokken rijksdiensten in de
regio. In de Kanaalzone neemt de
provincie de totale milieuproble
matiek onder de loep. De inspec
tie heeft bij dit proefprojekt een
stimulerende en ondersteunende
rol vervuld. Onderzoekspunten
zijn onder meer de luchtverontrei
niging, de geluidhinder en de vei
ligheid van de in bedrijf zijnde in
stallaties. Dit mede met het oog
op de woonconcentraties in dit
gebied.
Stankoverlast
In 1985 is tevens een start ge
maakt met een meer integrale
aanpak van bedrijven, die agrari
sche produkten op industriële ba
sis verwerken. Dit soort bedrijven
ligt verspreid over het Zeeuwse
platteland, veelal in de nabijheid
van dorpskernen en vaak ook
dicht bij natuurwetenschappelijk
waardevolle gebieden. Niet zelden
ontstaan hierbij problemen we
gens stankoverlast of rond de ver
werking van afvalstoffen. In som
mige gevallen zijn moeilijkheden
ontstaan door de verontreiniging
van oppervlaktewater of ten aan
zien van de ruimtelijke ordening.
Al met al is dit voor de inspectie
aanleiding om deze gehele proble
matiek in haar samenhang te be
naderen.
Handhaving
Handhaving van de milieuwetge
ving was in 1985 opnieuw een be
langrijk onderdeel van de werk
zaamheden van de inspectie. Aan
de ene kant werd veel aandacht
besteed aan het opzetten van een
goede provinciale infrastructuur
voor de handhaving.
Het Provinciaal Milieu Overleg,
dat in 1985 werd geherstructu
reerd, heeft hierin een coördine
rende functie. Dit P.M.O. is het
Zeeuwse overlegplatform van on
der andere het Openbaar Ministe
rie, de politie, het provinciaal
bestuur, de gemeentebesturen en
de inspectie. Ook werd in ruime
mate voorlichting gegeven aan de
verschillende politie-instanties en
aan scheepvaartorganisaties, zo
dat deze vanuit hun functioneren
een goede bijdrage kunnen geven
aan de handhaving van de milieu
wetgeving.
In het kader van de daadwerkelij
ke handhaving van de Wet Che
mische Afvalstoffen heeft de in
spectie in 1985 een verscherpt toe
zicht uitgeoefend op de illegale in
zameling van chemisch afval en
afgewerkte olie. Deze actie heeft
zich ook gericht op de wijze,
waarop in de binnenscheepvaart
wordt omgegaan met deze stof
fen. Op Schouwen-Duiveland is
een proefproject gestart. Dit is er
op gericht intensiever te controle
ren of de Wet Chemische Af
valstoffen wordt nageleefd.
Mosselafval
In de loop van 1985 heeft een vrij
omvangrijke handhavingszaak
gespeeld. Het betrof de illegale
storting van grote hoeveelheden
mosselschelpen een kook-
vochtslib in de Yerseke Moer, een
gebied met een hoge landschappe
lijke en natuurwetenschappelijke
waarde. In de aanpak van deze
zaak werkten opnieuw diverse in
stanties samen.
De inspectie heeft ook de proble
men geïnventariseerd die het ver
voer van dierlijke meststoffen
naar Zeeland met zich mee kan
brengen. De kans bestaat dat
hierdoor grotere concentraties
van stikstof terecht komen in het
brakke en zoute oppervlaktewa
ter. Er is nadere studie nodig naar
de gevolgen hiervan, ook voor de
grote delta wateren.
Vanuit de inspectie werd ook een
fundamentele studie verricht naar
de normstelling, die gehanteerd
kan worden bij de bodem, bo
demsanering, onderwaterbo
dems, baggerspecie en chemische
afvalstoffen.
v (y
Zo'n 18 tot 20 dagen na het begin n
De milieudienst van rijkswa
terstaat zal de gevolgen van het
kleinere getijdeverschil(3.10 in
plaats van 3.50 m) nauwlettend
volgen gezien het belang voor ve
getatie, bodemdieren en vogels.
"Er komen meetpunten voor
zoutgehaltes, stroomsnelheden,
zuurstofgehaltes, e.d." zegt dr.ir.
J. Leentvaar, hoofd Deltadienst
getijdewateren van rijkswa
terstaat.
Er is een speciaal onderzoek hoe
een gevoelig dier als de zeeanjer
zich onder de gewijzigde omstan
digheden houdt. Dat gebeurt op
verschillende dieptes. Verder zijn
er conditietesten van mosselen.
Als bijvoorbeeld de jachtensluis
in de Philipsdam vijftien keer per
3 aü^r
Er gaapt nog een opening tussen de overspanning van
de Krammersluizen bij Anna Jacobapolder, maar de
Philipsdam met aansluitende wegen neemt toch al
steeds vastere vormen aan. Links op de achtergrond
het bedieningsgebouw voor de sluiswachters.
van de Oesterdam-sluiting zal de
opening van de Stormvloedke-
ring(SVK) in de monding van de
Oosterschelde tot 75°7o beperkt
worden. Na 30 dagen komen er
kortdurende scenario's met een
gerekt getijd en tenslotte gaat de
SVK een poosje dicht. In verband
met het milieu zal dat maximaal
voor twee dagen zijn.
Die sterke rol van de SVK is nodig
voor de zandsluitingen bij de
Oester- en Philipsdam, die een
besparing opleveren van 15 mil
joen gulden. "Gezien de onzeker
heid en steeds toenemende
stroomsnelheden wordt het laatste
stukje van de Philipsdam een
steensluiting", aldus ir. L. Batte-
rink, hoofd waterbouwkundig
ontwerp van rijkswaterstaat.
dag draait, is de zoetwaterbe
lasting van de Oosterschelde zo
gering, dat dit te verwaarlozen
valt, aldus ir. Batterink.
Ten aanzien van de visstand ver
wacht rijkswaterstaat geen wijzi
gingen, al zeggen vissers nu, dat
die dag voor dag achteruit gaat.
Sommigen schrijven dat toe aan
de pijlerdam.
Dit najaar begint de Raad van de
Waterstaat een studie naar het be
heer van de Oosterschelde.
Het dichten van het Slaak tussen
St. Philipsland en de Kram
mersluizen is nu aan de gang.
Voor 1 december a.s. moet dat
karwei voltooid zijn met het aan
brengen van 650.000 m3 zand, dat
vlakbij voorhanden is. In het
voorjaar van 1987 kan de weg er
over heen. Als provinciale wa
terstaat daarmee klaar is, kan de
hulpbrug vanaf Anna Jacobapol
der naar het werkeiland in juni
1987 gesloopt worden.De brug
zal benut worden voor 'de defini
tieve overbrugging van de Kram
mersluizen. De twee duw-
vaartsluizen zijn in februari vol
gend jaar operationeel, de jach
tensluis in juli.
De sluiting van de Krammer ge
beurt vanaf de Grevelingendam
naar het werkeiland toe. Voor dit
karwei in het voorjaar van 1987
hoopt rijkswaterstaat van een
stuk leereffect van de sluiting van
het Tholense Gat in oktober a.s.
te profiteren.
Het zandbed in de Krammer moet
in mei klaar zijn. Er zullen 4 tot 7
zuigers in bedrijf zijn om 15.000
m3 zand per minuut te verwerken.
Er is totaal 8 miljoen kubieke me
ter nodig, zegt M.K. Krijger,
hoofd uitvoering compartimente
ringswerken Oosterschelde.
De zandwinplaatsen liggen vlak
bij de Philipsdam. Het hoge en la
ge bekken zal o.a. worden leegge
haald. In december 1987 moet dat
werk voltooid zijn. Medio 1988
komt de basculebrug in de Phi
lipsdam en als in de loop van dat
jaar de weg klaar is, kan de veer
dienst Zijpe-Anna Jacobapolder
uit de vaart.
Vroeger was de schoen in veel
streken vooral op het platteland,
een te dure dracht. Daarom droeg
men door de weeks klompen en
zondags schoenen. De kinderen
gingen vaak op klompen naar
school. Dat kon zijn de hoge
klomp, ook wel holsblok ge
noemd (afkomstig van houtblok).
Sommigen kregen daarvan pijn
op de wreef. Vandaar dat die ho
ge klomp dikwijls werd vervangen
door een lage klomp, die de naam
"trip" kreeg. Zo'n trip hield men
aan de voet door er een leren
bandje over te spijkeren, be
vestigd door spijkertjes met een
platte kop die ook wel klom
penspijkertjes werden genoemd.
Andere benamingen waren de
Franse klomp, een lage, donker
geverfde klomp, meestal door
schippers gedragen, vandaar ook
schippersklompen geheten en de
zware "Belzen", de Belgische
klomp.
Klompen met een vreemdsoortige
dubbel omgebogen punt noemde
men naar de vorm "Snoekebek-
ken". Met Friese klompen wer
den in sommige streken Friese
schaatsen aangeduid. De oude
naam holsblok ontstond omdat
de klompenmakers de klompen
vervaardigden uit een blok hout,
meestal wilgen- of peppelhout.
Het klompenmaken komt nog
slechts zelden voor en is tegen
woordig bijna alleen nog te zien
als oud-ambacht op markten en
braderieën. Het was een vak apart
met veel bijzondere werktuigen,
die nog in musea worden be
waard. Omdat de armsten onder
de bevolking altijd klompen droe
gen, noemde men de onbemiddel-
den toen minachtend wel "het
klompenvolk". Ook klompenpu-
bliek. De namen klompenschool
en armenschool zijn gelukkig ver
leden tijd.
Er bestonden in die dagen zelfs
klompenmarkten. In iedere
klomp werd een gaatje geboord
om ze met een touwtje aan elkaar
te binden en zo per paar op de
markt te koop aan te bieden. Op
zo'n markt mochten oorspronke
lijk alleen inwoners uit het dorp
of de stad klompen verkopen. In
de keuren van Haarlem lazen we:
"Niemand mag enige gemaakte
klompen van buyten inbrengen
om alhier te verkopen, behalve in
de kermistijd". En ook dan nog
moesten die "importeurs" klom-
pengeld betalen. In Epe op de Ve-
luwe bestond zelfs een klompen-
jaarbeurs.
Brugwachters hingen een klompje
(later een schoen) aan een stok
met een touw aan de brug. Daarin
moesten de schippers het brug
geld doen. Tot voor kort en soms
zelfs nu nog wel, denken veel bui
tenlanders met de Amerikanen
voorop, dat de Hollanders nog
een klompenvolk zijn, dat ieder
een hier op klompen loopt. De
Hollanders vinden dat best, als
die toeristen maar prachtig be
schilderde klompen naar huis
meenemen. Het is een deviezen-
bron geworden.
Terug naar de tijd van weleer. De
klomp was een geducht en gevaar
lijk wapen bij gevechten tussen
jongens. Een klomp was immers
sneller van de voet dan een schoen
met veters, 's Winters deed men
hooi of stro in de klomp om war
me voeten te houden. Ook in deze
tijd doen ze nog dienst op boerde
rijen bij stalwerk, op drassige
grond en op koude markten. Een
oud gebruik was zaterdags de
klompen met natte kalk mooi wit
te schuren en in de zon te drogen.
Een oud spreekwoord luidde: Hij
staat op zijn woord als een boer
op zijn klompen. Van zo iemand
kon men op aan. Tegen een ver
trekkende gast uit de herberg zei
men: Hij gaat zijn klompen thuis
brengen.
Klompen maken een klossend ge
luid. Vandaar: met de klompen in
het gelag komen. Het gelag was
een afkorting voor de gelagka
mer. De betekenis was: plompweg
zijr mening zeggen. In Friesland:
met de klompen in 't spul
komme.
Zo betekende "met de klompen
op het ijs komen" zich op een ter
rein wagen, waarop men niet
thuis was.
In de Zaanstreek kent men de uit
drukking: De klomp is gescheurd.
Met andere woorden, er zit een
barst in, hij kan ieder ogenblik
breken. De overdrachtelijke bete
kenis is, er hangt een gespannen
sfeer, zodat de kans op een uit
barsting groot is. Bekend is de
uitroep van verbazing: Nou
breekt mijn klomp. Nu begrijp ik
er niets meer van, ik sta paf.
De schertsende uitdrukking "op
zijn klomp spelen" wil zeggen, op
zijn poot spelen, opspelen, tieren.
Daarentegen "in zijn klomp krui
pen (schieten)", wegkruipen,
bang zijn. Vergelijk: in zijn
schulp kruipen, wat van veel jon
ger datum is.
Ook de zegswijze "uit zijn klomp
schieten (kruipen)" voor te voor
schijn komen, zich uiten is verou
derd. Daarvoor in de plaats
kwam "uit zijn slof schietetFL
