EENDRACHTBODE Historie van tholen De Latijnse School Dwight Eisenhower Rijstenbil's vuurwerk snel bedwongen door Van Velzen's nevelspuif Unanieme instemming met verbreding Wilhelminastraat Per 1 juni: betere busdienst verbinding Bergen op Zoom- Sint-Philipsland 25e JAARGANG No. 19 3 APRIL 1969 TWEEDE BLAD Raadsverslag Sint-Philipsland II Op 78 jarige leeftijd overleed Dwight D. Eisenhower, gedurende twee ambtstermijnen president van de Verenigde Staten, maar méér nog bekend als de leider van de groot ste „Operatie Overlord", de invasie in Noord Frankrijk. Het was 1942 toen wij, hier in Nederland, onder het juk van de Duitse bezetting, voor het eerst de naam hoorden van een Ameri kaanse generaal Eisenhower (duidelijk een veramerikanisering van het Duitse Eisen- hauer)die de leiding had van de invasie in Noord Afrika. Twee jaar later keerde die naam terug in de publiciteit, toen Eisenhower opperbevel- j hebber bleek te zijn van het invasieleger, dat het Derde rijk de genadestoot gaf. Eisenhower was opgeleid aan de beroemde militaire academie van West 'Point en leerde in de praktijk het vak, o.a. bij de staf van generaal MacArthur. Hij was echter alweer uit het gebied van de stille Oceaan ver dwenen toen de Japanners Hawaï aanvielen en Amerika de oorlog in trad. BEDRIJFSLEIDER Eisenhower bezat enkele kwaliteiten, die hem bijzonder geschikt maakten voor het leiderschap van de twee operaties, die van zo grote betekenis waren voor het verloop van de Tweede Wereldoorlog. Hij was een kalme, evenwichtige figuur, veel meer een militair bedrijfsleider dan een vechtjas, en hij bezat het vermogen tot sa menwerking en een diplomatieke oplossing van geschillen. Vooral die beide laatste eigenschappen had hij nodig, want het was niet alles pais en 1 vree in het geallieerde kamp. Hij had o.a. te maken met een zekere Generaal de Gaulle. 1 omtrent wiens hoedanigheden nadere toe lichting overbodig mag heten, en met de controverse rond admiraal d'Arlan en gene raal Gireaud. Hij had ook te maken met ras- paardjes als Montgomery. Niet alleen de militaire, ook de politieke konsekwenties van beide invasies vereisten zorg en behoedzaam heid. DE BESLISSING De zware last van de beslissing, de invasie te laten doorgaan ondanks het zeer ongun stige weer, rustte op die éne man en een mislukking zou een onvoorstelbare tragedie zijn geworden. Eisenhower waagde en won. Toen de oorlog afgelopen was, keerde hij. vijf-sterren-generaal, met lauweren beladen j naar zijn vaderland terug en daar zagen de Republikeinen hun kans om de Democraten uit het regeerkasteel te verdrijven toen Harry S. Truman aftrad als president. In de partijpolitiek was Eisenhower een onbeschreven blad papier. Hij liet zich echter door de Republikeinen op het schild hijsen en won met een grote meerderheid van Adlai Stevenson. Tot die overwinning droeg ook bij het gevoel van onzekerheid in de Verenigde Staten ,waar men voor het eerst werd gecon fronteerd met een rechtstreekse bedreiging door het communisme. De beruchte Senator MuCarthy was druk bezig met zijn niet min der beruchte heksenjacht. „I like Ike" was de slagzin en men achtte het roer van het schip van staat bij Eisenhower in veilige handen. PRESIDENT Ofschoon Eisenhower acht jaren lang in het Witte Huis heeft gezeteld is het niet als president, dat hij beroemd is geworden. Zijn politieke prestaties overtroffen geenszins zijn militaire, maar hij genoot persoonlijk een ge weldige populariteit. De tegenwoordige president, Richard Nixon heeft aan Eisenhower veel, zo niet alles te danken. Want Eisenhower koos hem als zijn vice-president en gaf aan dit ambt reële inhoud. De „veep" was niet langer de bood schappenjongen van de president, maar Nixon kreeg de kans om (vooral in de bui tenlandse politiek) zeer belangrijk werk te doen en zich zodoende toe te rusten tot het presidentschap. Helaas voor hem, hij kon het niet bolwer. ken tegen John F. Kennedy en speelde tot november 1968 slechts een (zij het uiterst belangrijke) rol in de partijpolitiek. DE VELDMUTS Voor de volken van Europa, die gebukt gingen onder de Duitse bezetting, betekende de naam Eisenhower die van een verlosser. Ook toen hij als president was afgetreden en zich nauwelijks meer met de politiek be moeide, bleef hij voor zijn medeburgers een groot man. En dat was hij ook. Hij was niet briljant, hij woekerde met zijn talent en vervulde met de grootste nauwkeurigheid zijn taak, maar juist daardoor was hij bij uitstek de man voor de gecompliceerde opgaven, waarvoor hij werd gesteld. Niet de rijk gegalonneerde generaalspet, maar de eenvoudige veldinuts was het symbool van de man Dwight D. Eisenhower. De noodlotszwangere ogenblikken, waarin hij alléén moest beslissen, betekenden ook voor ons land de bevrijding, de vrijheid. Meer dan de kostbare eresabel, hem door de Nederlandse regering aangeboden, is de dankbaarheid van het Nederlandse volk als een nimmer verwelkende krans op zijn graf. De staatsbegrafenis vond woensdag plaats. In de voltallige gemeenteraadsvergadering van 25 februari deelde burgemeester G. van Velzen mee, dat door het gemeentebestuur is aangedrongen op en overlegd over een betere busdienstverbinding Bergen op Zoom - Sint-Philipsland. Overigens niet voor het eerst. Met de huidige regeling komt het voor dat passagiers soms drie kwartier in Steen bergen moeten wachten. Met name voor de scholieren is dit een groot bezwaar. Dit zal per 1 juni a.s. gaan veranderen, zo deelde de voorzitter mee. Er zal dan onder meer een bus Bergen op Zoom vertrekken om vijf minuten over vier, welke via Nieuw- Vossemeer rechtstreeks naar Sint-Philipsland zal rijden. Ook de andere diensten worden zodanig gepland, dat men of een directe ver binding krijgt met Sint-Philipsland of dat in Steenbergen moet worden overgestapt, met directe aansluiting naar de gemeente. Dat is al een groot voordeel. In 1970 zal er een totaal nieuwe regeling komen in het vervoerspatroon. Dit vanwege de nieuwe wegen in West-Brabant en de verbinding met Rotterdam via Willemstad. Wellicht komt er dan een directe verbin ding tot stand met Rotterdam. Daaromtrent kunnen echter thans nog geen definitieve mededelingen worden gedaan, zo besloot de voorzitter tot de leden en over die hoofden heen tot de hierbij direct betrok ken bevolking. WOONRUIMTE-ADVIESCOMMISSIE OPGEHEVEN De ministeriële beslissing tot het populair gezegd vrij geven van de woningen in Zee land, maakt het bestaan van de woonruimte adviescommissie volgens de wet 1947 over bodig. De commissie komt in deze gemeente raadsvergadering officieel aan het eind van haar bestaan. De voorzitter brengt de leden daarvan dank voor het dikwijls moeilijke en vaak ondankbare werk, dat ze in de afge lopen jaren heeft verricht. Niemand heeft bezwaar tot verhuur van de zestien in aanbouw zijnde woningwetwo ningen aan de Mosselkreekstraat conform het voorstel van b en w. De namen van de ge gadigden zijn reeds in het vorig nummer ver meld. De heer J. de Boer (sgp) informeert of er nog meer gegadigden waren dan de voor gestelde huurders en of reeds bekend is dat men dit aanbod zal accepteren. Tenslotte wil de heer De Boer graag we ten wat de huur zal bedragen. De voorzitter antwoordt dat er inderdaad nog meer gegadigden waren voor deze wo ningen, maar dat men de volgorde van aan vrage heeft toegepast. Hem is thans nog niet gekend of allen de toegewezen woning zullen accepteren, maar hij vermoedt van wel. Anders komen volgende aanvragers in aanmerking. De huur zal voor de kleinere woningen op 24,- en voor de grotere voor lopig op 27,- per week komen. Andere ge meente woningen mogen ook in huur worden verhoogd in verband met de BTW. De heer J. Verwijs (vrije lijst) vindt het jammer, dat de toewijzing reeds bekend was voor het voorstel aan de raad bekend was. Hij informeert verder of er rekening wordt gehouden met wateroverlast aan de Mossel kreek, met name onder aan de Oostdijk. Ten slotte wil hij graag weten of nummering van de huizen begint vanaf de Oostdijk. De voorzitter beantwoordt het laatste be vestigend. Wat het wateroverlast betreft is men nog niet helemaal zeker. Misschien dat er op het eind van de straat wat moet ge beuren, evenals aan het Achterpad. Daarna kan de raad zich achter het voor stel van b en w scharen, evenals voor wat betreft huurverhoging van erikele gemeente- lijke-percelen. Er is evenmin bezwaar tot aankoop van de saneringspanden Karreveld 3 en Karre- veld 9. Met de centrale Raiffeisenbank te LItrecht wordt een kasgeldlenlinq aangegaan van 150.000,—. VERBREDEN WILHELMINASTRAAT Het voorstel tot verbreden van de Wilhel minastraat betreft het gedeelte vanaf de Deldensestraat tot aan de Zuiddijk. De oude rijweg komt van 4.55 op 5.96 m. Laagste in schrijver van de aanbesteding was de firma A. van der Werf Zoon te Sint-Maartens dijk voor 8848, NIET BEVOEGD De heer A. A. Rijstenbil (gem. belang) vindt het zeer opmerkelijk, dat b en w over gaan tot aanbesteding van de verbreding Wilhelminastraat, terwijl zij niet bevoegd zijn om een besluit te nemen tot verbreding van die straat. Besloten tot verbreding is immers een taak van de gemeenteraad zelf en niet van b en w. Men plaatste reeds een advertentie tot aan besteding, terwijl de gemeenteraad nog niet eens de verbreding goedkeurde. Het is niet eenvoudig om schrijvend over de veertien de en vijftiende eeuw, inzonderheid ten aanzien van een plaatselijke historie de eindjes verantwoord aan elkaar te knopen, zodat een juist beeld ontstaat van het gebeu ren in die tijd. Dit geldt ook voor de Latijnse School in Tholen, die weliswaar niet in de zo vroege historie tot stand kwam, maar van de eerste Thoolse schoolmeester in 1583 is toch bekend, dat hij ook les gaf in Latijn. In onze vorige aflevering gekomen tot meester Adriaën Treseil, waarover maar heel weinig viel te melden, ver volgen we hieronder met de geschiedenis van de Latijn se School in volgende jaren. Na meester Treseil, die een ambtsperiode had van nog geen twaalf maanden, zien we uit de stadsresolutiën, hoe op 22 juni 1586 Conraedt de Vogele wordt benoemd als schoolmeester. Over het hoe en waarom zijn voorganger zo snel vertrok worden we in het on~ zekere gelaten. Hoogstwaarschijnlijk werd wéér cle hand gehouden aan het beginsel van die tijd de functionaris na één jaar uit de dienst te ontslaan. Maar meester Conraedt de Vogele heeft het jaar niet eens gehaald. Er volgt een periode, waarin we slechts naar de loop der gebeurtenissen moeten gissen en het duurt tot oktober van het jaar 1590, eer het trouwe stadsresolutieboek ons inlicht over het feit, hoe op de 28ste dag van die maand Joannes de Vogele en Joannes Dambrinus, beide in ongeveer gelijke positie, onderwijs gaven, die in vergelijking met die van hun voorgangers belangrijk in betekenis was toegenomen. Joannes Dambrinus werd na een leemte de eerst bekende opvolger van meester Conraedt de Vogele. De belangrijker positie valt te distileeren uit de honoraria van stadswege voor Joannes Dambrinus. Hij kreeg 36 Vlaams, een bizonder goede waardering in vergelijking met het karig loon van vroegere leerkrachten. Het Vlaamse Pond kan geschat worden op zes gulden vooroor logse waarde. Bovendien mocht meester Dambrinus van de leerlin gen, die grieks en latijn bij hem leerden, per hoofd een schoolgeld van 13 schellingen, 4 duiten jaarlijks vragen. Vergelijken we dit salaris met de poveren 4 schellingen, welke in 1583 door meester Bouhuijs van de leerlingen gevraagd mocht wor den, dan wordt duidelijk, hoe in enkele jaren de situatie was verbe terd. Van een vaste jaarlijkse toelage van stadswege, blijkt, althans uit de resolutiën, in 1583 nog niets. Joannes Dambrinus, de Thoolse schoolmeester moet overigens een bestudeerd en meer dan middelmatig geletterd man zijn geweest. Dit valt op te maken, wanneer wij vernemen, dat hij in 1594, hoogst waarschijnlijk uit eigen vrije wil en niet omdat hem van stadswege als schoolmeester ontslag zou zijn aangezegd, uit Tholen vertrok, 'vermits hij vercoeren was te zijne dienaer des Woorts van Zuydt- bevelandt'Dat zulke uitnemende krachten hun talenten gebruiken om de Thoolse school te dienen, is een bewijs op zichzelf, dat deze in aanzien en betekenis was toegenomen. Bij de beraadslagingen der Thoolse Vroedschap om te komen tot benoeming van een opvolger wordt, eigenaardig genoeg, over de kwestie van het geven van onderricht in de latijnse en griekse taal door de nieuwe functionaris met geen woord gerept. Het eerste salaris van stadswege Eerst in het begin van de 17e eeuw, gaat de stad een verbintenis aan met Everart Wijtingtvelt. Deze had tevoren de Thoolse stads school reeds als ondermeester gediend. Nu wordt met hem overeen gekomen, 'dat hij hem zal laten emploijeeren van die jonge jeucht te instrueeren ende leeren in de latijnsche tale' Hij zal daarvoor van de stad een jaarlijks traktement ontvangen van 43 6 schellingen, 8 groten Vlaams, welk salaris zal ingaan per 1 januari 1625. Het is duidelijk, dat de financiële waardering voor het onderricht, dat door Everart Wij ting velt gegeven wordt weer belangrijk is ge stegen sedert het jaar 1590. Helaas werd zijn salaris drastisch verlaagd en op 37 Vlaams te ruggebracht 'uyt regarde hy in die stadts-schoele woont'. Hij had dus blijkbaar bij zijn komst in 1625 voorlopig zelf een wo ning moeten huren tot hij in 1627 van stadswege ivoonruimte in het schoolgebouw kreeg. Van dat jaar af gaat de verlaging namelijk in. Meester Everart heeft het langer in Tholen uitgehouden. Tot in 1633 komen wij zijn naam nog in de oude archieven tegen. Eerst in 1660 vernemen wij weer wat over het onderricht in het latijn te Tholen. In de stadsrekening 1660 1661 staat Egbertus Holt- huysen als 'latijnsche schoolmeester genoemd en in 1661 biedt Niclaes van der Straeten zich aan als 'preceptor in de Latijnsche Tale. De Vroedschap besloot, dat de sollicitant, alvorens hij aanvaard zou worden 'sal moeten opbrengen behoorlijcke attestatie van de plaetse syner residentie,, rakende zijn comportement ende leven'. Het getuigt van een ongepast voorbarig heid, vindt de heer Rijstenbil. Op deze manier laten b en w tegenover de burgerij blijken, dat de gemeenteraad wel moet besluiten de Wilhelminastraat te ver breden, aangezien men nog slechts formeel ja kan knikken. 'Ik proef hier een smaakje, dat de indruk wekt van dictatoriaal te zijn. Ik moet hiertegen scherp protesteren', aldus de heer Rijstenbil. Hij had er nog meer aan toe te voegen. Het spijt me voor b en w, zo vervolgde dit raadslid, maar men wil de re gels van normaal maatschappelijk verkeer blijkbaar niet volgen. Dit is bitter jammer. De raming van het gehele werk mag immers gerust aan de aannemers bekend zijn. Dat in tegenstelling met de bewering van b en w, dat het ramingsbedrag voor de inschrijving niet bekend mag zijn. Op die manier gaan de aannemers elkaar op scherpe wijze beconcurreren en zullen zij hun inschrijvingen zo laag mogelijk houden met het gevolg, dat de gemeente door de lage inschrijvingsprijs ook minder kwaliteit werk krijgt. Met name bij straatwerk is in de loop der jaren meermalen gebleken, dat de lage in schrijvingsprijs funest was en aanleiding gaf tot verzakkingen, minder goed materiaal, dat niet bestand was tegen het huidige zware verkeer. De heer Rijstenbil verklaarde thans te willen volstaan met slechts zijn afkeuring uit te spreken over de handelwijze van b en w, in de hoop dat het college zich meer en meer zal realiseren, dat de gemeenteraad aan het hoofd van de gemeente staat. De burge meester moet maar eens bedenken, dat hij geen schorteband heeft, waaraan de raad zich moet vasthouden als de familie zich voortbeweegt. Een andere voorwaarde is, dat hij in tegenwoordigheid van enige heren uit het edelachtbare college behoorlijk zal worden geëxami- neert door één van de predikanten van de stad, die daartoe vriende lijk werden uitgenodigd. Nadat de attestatie binnen was en de uitslag van het afgelegde examen werd meester Niclaes van der Straeten benoemd, aangezien hij inderdaad beschikte over 'capaciteyt ende gaven tot het voor segde employ gerequireert' Hij kreeg 100,per jaar en hij kon een 'statshuys' een ge meentewoning gratis bewonen, 'gestaen op 't kerkhof deser stede'. Het werkrooster van de nieuw benoemde praeceptor en het tarief van het schoolgeld, dat door hem van iedere leerling afzonderlijk, naar gelang de aard en het aantal lessen gevraagd mocht worden, zouden nader worden geregeld. Opnieuw valt er dan duisternis over het verdere verloop van de zaak en de vraag rijst zelfs of meester Niclaes ooit te Tholen les gegeven heeft. Was dat wel het geval geweest, dan zou een post op de stadsrekeningen van het uitbetaalde honorarium zeker te vin den zijn. Maar deze ontbreekt. Rector Abraham Beeckman Even onverklaarbaar als het ontbreken van uitbetaling door de stad aan meester Niclaes, even onverklaarbaar is het ontbreken van de benoeming als rector in Tholen van Abraham Beeckman. Het is immers Abraham Beeckman, die aan de Latijnse School te Tholen de meeste bekendheid heeft gegeven. Een meer dan middelmatig ge leerde. Abraham Beeckman, geboren in Middelburg, besloot zijn onder wijsloopbaan met het rectoraat aan de Latijnse School te Tholen. Hij was niet 'zo maar iemand'Een man van bizondere bekwaamheid, die op 56 jarige leeftijd in 1663 overleed. In hel stadhuis te Tholen is een groot, geschilderd bord aan wezig, dal eens de Vierschaar gesierd moet hebben. Met sier lijke letters staat daarop te lezen: 'Deo Optimo Maximo Gym nasium Latino Graeco Hebraïco Philologicum Reipublicae Tho- lonicae Dicatum Magistro Mar. et Joh. L. II Vribergiss coss, Mr. Abraham Beeckmanno Rectore'. In het Nederlands vertaald wil dit zeggen: 'Toen meester Marinus en Johannes L. van Vrijberghe de twee burgemeesters waren en on der het rectoraat van Meester Abraham Beeckman in het Gymna sium van het Thoolse Gemeenebest, waar in het Latijn, in het Grieks en in het Hebreeuws onderwezen wordt aan de goedertievenste en allerverhevenste God toegewijd' Hoe er in de periode 1578 - 1800 vanaf de Latijnse School in Tho len niet minder dan 115 jongelieden werden 'afgeleverd' aan 'de hogescholen van Groningen, Harderwijk, Utrecht en Leiden, lezen we in de volgende en laatste aflevering. wordt vervolgd) Deo Optimo Maximo: Gewijd aan de zeer hoge en zeer grote God. Gymnasium: Gymnasium. Latino - Graeco - Hebraico - Phillologicum: voor taalstudie Latijn, Grieks en Hebreeuws. Dictatum: ten gunste van de Thoolse gemeenschap. Magistro Mar. en Joh. L. II Vribergiss Coss: Burgemeesters M. J. en J. Vrijberghe. Mr. Abrasamo Beeckmanno Rectore: Meester Abraham Beeckman, rector. Slecht lezen èn onthouden In zijn antwoord tot de heer Rijstenbil stelde de voorzitter: 'U kunt óf slecht lezen óf slecht onthouden. Reeds in de begelei dingsbrief van de begroting 1969 wordt het voornemen gesteld, dat de Wilhelminastraat in het begrotingsjaar zal worden verbreed en niemand heeft daarop commentaar gele verd. Ik kan het helemaal niet waarderen, wanneer u op deze manier gal wilt spuwen. Het is namelijk juist op wens van raadslid Rijstenbil om de werken in het openbaar aan te besteden. U bent toch geen aannemer van straatwerken? Daar lijkt het wel wat op. Of u de prijzen hoger wilt hebben. Maar dat is geen gemeente-belang. De raad was reeds op 5 mei 1968 op de hoogte van het voornemen tot verbetering van de straat. We willen zo s.uel mogelijk werken. De inschrijving is een zaak van de aannemers, niet van ons. Met uw opmerking werpt u een blaam op de firma van der Werf te Sint-Maartensdijk, vond de voorzitter, die er nog op wees, dat genoemde firma goed bekend staat en ook in deze gemeente al dergelijk werk heeft afge leverd. De heer Rijstenbil deed hierna nog een po ging het gelijk aan zijn kant te krijgen, want hij merkte op, dat er in de begrotingsbrief wel zo veel kan staan, maar dat betekent nog geen beslissing van de raad. 'Inderdaad', antwoordde de voorzitter 'en daarom ligt er ook thans het voorstel opdat de raad hierover de beslissing neemt. Dat betekent evenwel niet, dat b en w dit voor stel niet volledig kunnen voorbereiden, inclu sief de aanbesteding. Wanneer u op 6 maart de secretarie was binnengestapt, had u ken nis kunnen nemen van raming en aanbeste ding.

Krantenbank Zeeland

Eendrachtbode /Mededeelingenblad voor het eiland Tholen | 1969 | | pagina 5