Landstaal en halfbakken Zeeuws bedreigen dialect Het zou zonde zijn als het J Landbouwmuseum uit dit gebouw zou verdwijnen’ I"- t bad krant 7 14-jarige beheerder kent het verhaal van elk museumstuk Schouwen-Duiveland Goeree-Overflakkee MTV RB J Mengelmoes Funest ur >n Openbare leven ’Nog niet zo slecht Bezienswaardigheden Landstaal ZIERIKZEE - De dominantie van de landstaal (het algemeen Nederlands) en het feit dat dialectsprekers in sommige si tuaties een mengelmoesje van landstaal en dialect spreken vormen een belangrijke bedreiging voor het voortbestaan van de Zeeuwse dialecten. Zeker wanneer Zeeuwen zich voor hun moedertaal schamen. Tot deze conclusie kwam de neerlandicus dr. L. Koelmans in zijn inleiding over de geva ren waaraan de Zeeuwse dialecten blootstaan. DREISCHOR - Hij weet zich nog te herinneren dat het vroe ger een gemeentehuis was. Als kind zat hij er in de klas. En sinds tien jaar leidt hij er in de zomermaanden dagelijks be zoekers rond. De 74-jarige W. van der Werf uit Dreischor heeftop diverse manieren een hechte band met het gebouw aan de Meester P. Moggestraat te Dreischor waarin sinds 15 laarhet Landbouwmuseum is gevestigd. Een gebouw waar op de tand des tijds steeds duidelijker zijn sporen nalaat. De eigenaar, de gemeente Brouwershaven doet er niet veel aan omdat tegen te houden want in het bestemmingsplan staan op die lokatie nieuwe huizen gepland. Het gebouw waarin het Landbouwmuseum is gevestigd is voorbestemd om te wrden afgebroken. Lmh - i Een kijkje in het Landbouwmuseum. je i t 3 waarmaken. Anders moet je het niet doen”. schrijfwijzen Niet alleen het ontbreken van vaste spellingregels maar ook het feit dat in het openbare leven overwegend de Oude-Tonge In de Grutterswei.Expositie van Chiel van de Doel. T/m mei. Dirksland In verzorgingstehuis Vroonlande. Ex positie van aquarellen die zijn ge maakt door cursisten van atelier 't Ooilam. Gedurende de maand mei. Zierikzee Openbare bibliotheek De Stolpe, Ha- ringvlietplein 2. Tentoonstelling werk stukken 'textiele werkvormen’ en te keningen van leerlingen Zeeuwse Dag- en Avondscholengemeenschap Zierikzee. Van 17 mei t/m 5 juni. Burgh-Haamstede Kunstnijverheid Atelier 't Oute 'Uus, J. J. Boeijesweg 6. Aquarellen, brood deeg en karakterpoppen van Addy Bliek. Zaterdagmiddag geopend en op telefonische afspraak. In de vakan tieperiode 's middags geopend vanaf 14.00 uur. Brouwershaven Museum De Vergulde Garnaal, Markt 5. Overzicht geschiedenis Brouwers haven en expositie Brouwershaven en de landbouw in de 19e eeuw. Ge opend tot eind september maandag t/m zaterdag van 9.00-12.00 uur en 14.00-17.00 uur. Ook hierin is op een enkele uitzonde ring na, weinig meer van het Zeeuws terug te vinden. Bruinisse Hal van het gemeentehuis. Expositie werk van Ria Baauw uit Goes: aqua rellen en olieverfschilderijen Tot sep tember van maandag t/m vrijdag van 08.00-17.00 uur. Zierikzee Stadhuismuseum. Expositie Kleder drachten, het behouden waard. Tot 1 oktober van maandag tot en met vrij dag van 10.00 tot 12.00 uur en van 13.00 tot 17.00 uur. ild- ur. Een van de mensen die dat jammer »ndt is de beheerder van het mu seum, Van der Werf. ,,Het gebouw zou behouden moeten blijven want het hoort bij Dreischor”, zegt hij als geboren en getogen Dreister. ,,Het zou zonde zijn als het verdween want het trekt publiek naar het dorp en het hoort er gewoon bij”. Dat het Zeeuws een bedreigd bezit is, is op zich geen unicum. In zijn alge meenheid wordt het dialect altijd al oedreigd door de overheersende po sitie van het algemene Nederlands, door Koelmans de landstaal ge noemd. Die dominantie van de lands taal wordt veroorzaakt doordat deze voor zowel het gesproken als het ge- De beheerder ervaart regelmatig dat zijn kennis over de diverse mu seumstukken niet overbodig is. ,,De mensen hebben vaak verkeerde ideeën over de dingen die ze hier zien. Neem nu deze houten bank. Heel vaak denken ze dat dat een ou de kerkbank is. Maar het is een bank uit het vroegere gemeentehuis van Zonnemaire. Kijk maar naar de drie wapentjes die erin gesneden zijn. Het wapen van het verdronken land van Bommenede, het wapen van Zonne maire en het wapen van de familie Van Bloois”. f liever dan over de mogelijke afbraak I van het gebouw praat hij over alle be- I ^waardigheden die zich in het ge- I touw bevinden. Van elk stuk weet hij achtergrond en/of wetenswaardighe den haarfijn te vertellen. Soms door eigen herinneringen: „Ik heb ook nog in de bedstee geslapen”. En anders door gedegen informatie. „We heb ben overal documentatie van”. Want Van der Werf neemt zijn werk serieus. „Je bent er stijf aan verbonden. Je neemt het op je en dan moet je het De neerlandicus die in zijn jeugdjaren in Bruinisse woonde en nu, na een ja renlang verblijf elders, weer op Schouwen-Duiveland is neergestre ken ging in een uiterst boeiend be toog in op de gevaren waaraan de Zeeuwse dialecten blootstaan. Daar bij vormde het Bruse dialect het uit gangspunt van zijn betoog. Ouddorp Museum Ouddorps Raad- en Polder huis, Raadhuisstraat 4. Tentoonstel ling Vlinders (n.a.v. 1989 Vlinderjaar). Van 13 mei t/m 28 juli. Openingstij den: mei en juni: maandag t/m vrijdag 14.00-17.00 uur; zaterdag 10.00-13.00 uur, 14.00-17.00 uur; juli en augustus: maandag t/m zaterdag 10.00-13.00 uur, 14.00 t/m 17.00 uur. Zondags ge sloten. „Het dialect is in een kwade cirkel ge vangen” constateerde Koelmans. Doordat het dialect in een aantal sec toren van het openbare leven niet bruikbaar is, kan het niet uitgroeien en blijft de toepassing beperkt tot huis, -tuin- en keukengebruik en blijft het lijden onder de suprematie van de landstaal. Die suprematie komt onder meer tot uiting in het gegeven dat de tekst van het Zeeuwse cq Schouwen- Duivelandse volkslied zelfs niet in het Zeeuws op papier is gezet. Ook het feit dat bewegwijzerings- en plaats- naamborden alleen in de landstaal zijn opgesteld onderstreept volgens Koelmans nog eens de vooraan staande plaats van het algemeen Ne derlands. Iets dat ook geldt voor het gebruik van familie- en voornamen. Burgh-Haamstede Openbare bibliotheek De Schutse, Julianastraat 22. Tentoonstelling 'Krammer-Volkerak na de afsluiting’ over het beheer en de inrichting van de drooggevallen gronden in dat ge bied. schreven woord wordt gebruikt. Met name dat laatste geeft de landstaal een duidelijke voorsprong op het dia lect, dat niet of nauwelijks wordt ge bruikt als schrijftaal. Juist dat ge schreven woord kan volgens Koel mans een belangrijke factor zijn voor het behoud van de Zeeuwse dialec ten. Hieruit zou namelijk een vaste spelling kunnen voortkomen. Nu ont breken vaste regels en dat maakt het lezen van het enkele artikeltje of ver haaltje in het Zeeuws niet altijd even eenvoudig, omdat er verschillende worden toegepast. Goedereede In Klein Loogement. Expositie van oeramiek-objecten van Dorothé van Agthoven uit Amsterdam en grafiek van Jan Loman. Openingstijden: woensdag 14.00-17.00 uur; zaterdag 13.00-17.00 uur Uit zijn woorden blijkt dat de beheer- 1» het liefste zou zien dat het ge touw behouden kan blijven. Dat het wsrdgerestaureerd. „We hebben hier h Dreischor geen nieuwe woningen nodig. Op dit moment staan er vier a ’ijlwoningen leeg”. Het bezwaar dat tel gebouw op den duur te klein zou zijn om de steeds groeiende collectie ran het Landbouwmuseum te herber gen is volgens de beheerder op te rangen door er een wisselcollectie ran te maken. Overigens vindt Van der Werf de bouwkundige staat van het gebouw nog lang niet zo slecht dat er ingrij pende maatregelen nodig zouden rijn. „De kozijnen zien er wel wat ha veloos uit omdat ze een verfbeurt no Pig hebben. Maar ze zijn nog niet zo slecht. Het is allemaal hardhout, dat s heel sterk. Er zijn er maar een of twee bij waarvan het hout wat slechter wordt”. Middelharnis Fysiotherapiepraktijk van Ph. van den Berg en F G. Koese. Expositie van grafisch werk van Warner Kleyn. Op werkdagen van 09.00 tot 12.00 uur en van 13.00 tot 17.00 uur. T/m vrijdag 26 mei. landstaal wordt gebruikt bezorgt het dialect een achterstandspositie. Hier door kan het dialect immers niet ver der uitgroeien. Sterker nog, het dia lect voorziet niet in een aantal ele mentaire woorden voor het voeren van een gesprek over bestuurlijke en kerkelijke aangelegenheden. Om die zelfde reden hield Koelmans zijn voor dracht dan ook niet in het Zeeuws maar in de landstaal. Noordwelle Keramiek Noordwelle, Dorpsring 24. Handgedraaide pottery in aardewerk en porcelein, Pit fire en Raku. Verder handgevormde Landschappen en vrouwen. Werk van: Nel de Bruin, Hanneke Keuning en Karin Raak. Per manente expositie. Dinsdag t/m zater dag 13.30-17.30 uur. Burgh-Haamstede Christelijk Cultureel Centrum De Burght, Hogeweg 55. Tentoonstelling schilderijen van kunstenaar Jaap Die- leman. T/m 30 mei dagelijks van 39.00-12.00 uur, van 14.00-17.00 uur en van 19.00-22.00 uur. Behalve de bedreiging van het dialect door de suprematie van de landstaal, wordt het dialect volgens Koelmans ook van binnenuit uitgehold. Dia lectsprekers zijn tweetalig waarbij het dialect hun moedertaal is. Die tweeta ligheid blijkt in de praktijk vaak be zwaarlijk te zijn. Een dialectspreker zal, als hij twijfelt of diegene met wie lij praat de landstaal dan wel dialect spreekt, als „gulden middenweg” een mengelmoesje van landstaal en dialect bezigen. Dit mengelmoesdialect, dat ook op Schouwen-Duiveland nogal eens te horen is, is volgens Koelmans verder felijk zo niet funest voor het authentie ke dialect, omdat hierdoor veel speci fieke woorden en klanken van de streektaal verloren gaan. Dat gebeurt ook wanneer Zeeuwen zich voor hun dialect gaan schamen omdat ze het minderwaardig aan de landstaal be schouwen. Koelmans: „Dialect is een echt stukje Zeeland dat je best mag laten horen. Schaamte voor de moe dertaal, omdat dit mogelijk als plat praten wordt beschouwd, is dan ook de doodsteek voor het dialect, dat een deel vormt van het innerlijk bestaan”. Omdat dat dialect in feite de ziel van de plaats, dan wel de regio weergeeft is het zaak om er zuinig op te zijn en het voor het nageslacht te bewaren. Een juiste mentaliteit van de dialect gebruikers is hiervoor essentieel. Bij een rondleiding door het museum vertelt Van der Werf enthousiast de ene wetenswaardigheid na de ande re. „Het is o zo leuk om de mensen rond te leiden. Vooral de jeugd. Ik zou graag willen dat jongeren wat vaker naar het Landbouwmuseum kwamen. Zoals in vorig jaar tijdens het mu- seumjaar. Toen kwamen ze met bus- sen gelijk. Op een gegeven moment had ik honderd kinderen binnen. Maar je hoorde niet dit. Zo hangen ze aan je lippen”. Hoewel hij zijn werk meestal met veel plezier doet is de museumbeheerder niet van plan om er mee door te gaan als het Landbouwmuseum ooit naar een andere lokatie zou verhuizen.om- dat het huidige gebouw zou worden afgebroken. „Nee, dat doe ik niet meer. Ik denk er nu al af en toe over om te stoppen. Ik zou het niet zien zit ten om iedere keer op de fiets te moe ten stappen om naar het museum toe te gaan. Dan moet er maar een nieu we, een jongere kracht komen. Maar ja, mensen die veel weten van al deze spullen komen natuurlijk ook niet zo maar uit de lucht vallen”. Vanaf een juni zijn weer drie maan den lang de vaste openingstijden van toepassing. Elke dag, behalve zon dags, kan men van 13.30 tot 16.30 uur in het Landbouwmuseum in Drei schor terecht. De beheerder doet er zelf alles aan om het gebouw in een zo goed moge- ijkeconditie te houden. „Ik loop hier bagelijks rond. Iedere keer als ik wat M dat op houtworm duidt ontsmet ik tel. En als we nieuwe spullen voor het museum binnenkrijgen zet ik die eerst een poos apart om ze zonodig te kunnen ontsmetten. Zodat ze het ge touw en de andere spullen niet kun nen aantasten”.

Krantenbank Zeeland

Schouwen's Badcourant | 1989 | | pagina 7