EEN REIS NAAR INDONESIË IN 1774
OPENBARE VERGADERING
Frankering bij abonnement, AXEL
ZATERDAG 21 SEPTEMBER 1968
82e Jaargang no. 51
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
19 september 1944 - 19 september 1968
EEN GROET VAN KOLONEL SZYDLOWSKI
Aan voorzitter, bestuur en leden van de vereniging „Axel-Polen
Het is nu volle twee dozijn jaren geleden dat Axel werd bevrijd. We worden
niet jonger - dat kunnen we niet helpen.
Menselijke herinneringen verbleken of veranderen. Maar het is zeker dat
Holland vrij is, u in Axel en in heel Zeeland is vrij en uw herinneringen
en gevoelens zijn onveranderd en trouw en uw vriendschap hecht als altijd.
Het geslacht dat geboren werd in de periode van de bevrijding komt nu
volop in het volle leven en zeker zullen velen van hen getrouwd zijn en
kinderen hebben en een nieuwe groep van flinke Axelaars begint de strijd
voor een betere toekomst.
Uit het diepst van mijn hart wens ik u allen dit „betere toe. Wilt u,
voorzitter, hen dit doen weten?
Enkele woorden over mijzelf. Met mijn kinderen gaat het goed. Mijn
oudste kleinzoon begint aan zijn tweede jaar op de universiteit MacMaster
in Hamilton en mijn oudste kleindochter gaat van nu af op een middel
bare school.
Zelf werk ik nog steeds in dezelfde plaats, namelijk medische produkten
controleren met behulp van mensen, konijnen, Guinese biggetjes, muizen
en talloze soorten bakteriën.
Mijn hoofd en snor zijn wel reeds grijs, maar ik vind het prettig om zeer
dikwijls mijn huiske in de heuvels, over het meer roeiend en lopend te
bezoeken.
Ik voel mij weer niet al te ziek, als gevolg van een algeheel herstel van een
enstig geval van nierontsteking. Zoals u ziet kwam ik deze zomer de
moeilijkheid goed te boven.
Ik hoop dat al mijn vrienden in Axel zich voortreffelijk voelen en dat
Axel een bloeiende welvaart geniet.
Mijn beste groeten, herinneringen en hartelijk medeleven met u allen.
Hoogachtend,
Dr. Z. M. L. Szydlowski
Bovenstaand schrijven ontving ik heden van Col. Szydlowski. Graag verzoek ik u
dit op te nemen in het nummer van de Axelse Courant van deze week, daarmee
voldoend aan het verzoek van de kolonel om zijn vrienden in Axel hiervan kennis
te geven.
Er kan nog bij worden vermeld dat de kolonel graag volgend jaar naar Axel wil
komen, ter viering van het 25e bevrijdingsjubileum. Of dit doorgaat valt nog niet
te zeggen, doch de wil is er, het gemeentebestuur en „Axel - Polen" zijn in dezen
diligent.
Met dank voor de plaatsing,
Hoogachtend,
(D. J. Oggel, Jz.).
voorz. „Axel - Polen".
5
van de GEMEENTERAAD VAN AXEL
Wanneer we nu in enkele dagen de reis van
Nederland naar het vroegere Ned. Oost In-
dië, nu Indonesië kunnen maken, kunnen
we het ons bijna niet voorstellen, dat die reis
in de 18e eeuw met een zeilschip duurde
van 23 april tot 19 december. De schepen
van de O.I. Compagnie deden er bij een voor
spoedige reis om Kaap de Goede Hoop die
tijd over, zoals blijkt uit één door een zekere
Jacobus van den Berge bijgehouden journaal
van het schip „De Boot".
De schrijver vermeldt, dat het schip over de
steven lang was 150 voet met een diepgang
van 18 Mi a 20 voet en dat het bewapend was
met 26 ponds ijzeren kanon a 8 cm en 8 me
talen draaistukken en dat er bij fort Ramme-
kens 8 geldkisten met V.O.C. gemerkte mun
ten aan boord gebracht worden. Zeker werd
er ook wel scheepsbeschuit en gezouten voed
sel en drinkwater aan boord gebracht, maar
dat werd hier niet vermeld. Hoevelen zouden
er op deze reis door het slechte voedsel ster
ven Wie naar Indië ging nam voor goed af
scheid van familie en bekenden. En wie het
in Holland te heet onder de voeten werd,
kon zijn fortuin altijd nog in Indië zoeken.
Als loods om het schip voorbij de Vlaamse
banken te brengen wordt genoemd een zekere
Crijn Lievense. Het wachten op een goede
wind om uit te varen duurde van 23 tot 28
april en bij het passeren van de stad Vlissin-
gen loste men het saluut van 13 kanonscho
ten. Op 28 april buiten gaats gekomen zagen
zij de vuren van Zuid Voorland en op zon
dag 1 mei waren zij bij het eiland Wight en
begon de eigenlijke reis. Het schip was ze
ker wel bemand met 120 koppen, want op
de terugtocht wordt dit aantal als bemanning
opgegeven. Zij hadden al een anker verspeeld,
omdat het ankertouw gekapt moest worden.
Ze praaiden een Texelse loodsboot aan welks
schipper ze verzochten verslag van hen in
Holland uit te brengen.
Op 1 mei werd aan de bemanning een maand-
rantsoen uitgedeeld, en ook een hoeveelheid
drinkwater. Woensdag 4 mei bevonden zij
zich op 49° 8' Noorderbreedte, waarbij ge
schreven staat „Vanwaar ons bestek onder
afsmeking van Jehova's dierbaren zegen een
aanvang neemt". Zij sturen Z.W. ten W. aan,
steken de touwen in de ankers, halen het ge
schut in en sjorren de poorten van het eerste
dek en bevonden verscheidene poorten lek
tussen deks. Er was dadelijk werk voor de
scheepstimmerman. Men scheen telkens te
peilen en de gesteldheid van de bodem te
onderzoeken, want op 3 mei staat vermeld
„Diepte 62 voet, grauw zand met schulpen",
behalve zeker wanneer het te diep water was.
Ook was het nodig op geregelde tijden de
lucht in het schip te verfrissen „Men rookte
kruid, sprengde azijn en gebruikte de lucht
pomp". Toch stierven reeds op 16 mei de
op dinsdag 24 september 1968,
des namiddags om 7.00 uur ten stadhuize.
AGENDA
1. Opening.
2. Notulen.
3. Ingekomen stukken en mededelingen.
4. Voorstel tot verkoop van de ondergrond
en het erf van de voormalige openbare
lagere school en van de voormalige
hoofdonderwijzerswoning aan de School
straat, de Kerkdreef en de Noordstraat
aan Bredero Vast Goed N.V. te Utrecht.
5. Voorstel tot verkoop van een perceel
bouwgrond, gelegen aan de van Mid-
delhovenstraat, aan de heer G. J. A. de
Jonge te Axel.
6. Voorstel tot verkoop van enige percelen
bouwgrond, gelegen in plan Oost, aan
de Regionale Zeeuwsch-Vlaamse Wo
ningbouwvereniging te Kloosterzande.
7. Voorstel tot het vaststellen van de 4e wij
ziging van de Bouwverordening der ge
meente Axel.
8. Voorstel tot het vaststellen van de le
wijziging van de begroting voor het jaar
1968 van het Cultureel Centrum Axel.
9. Voorstel tot het verlenen van medewer
king op grond van artikel 72 der Lager
Onderwijswet 1920 tot uitbreiding van
de R.K. Lagere School aan de Walstraat.
10. Voorstel tot het vaststellen van de 9e
wijziging van de gemeentebegroting voor
het dienstjaar 1968.
11. Aankoop van en verkoop aan de Rooms-
Katholieke Parochie van de H. Gregorius
de Grote te Axel van enige perceelsge
deelten, gelegen aan de Walstraat.
12. Voorstel tot het deelnemen aan de
„Gemeenschappelijke regeling tot Stich
ting en exploitatie van een regionaal
woonwagencentrum in Zeeuwsch-Vlaan-
deren.
13. Rondvraag.
14. Sluiting.
OVERIGE MEDEDELINGEN.
Bij besluit van B. en W. van 3 september
1968 is mevr. J. M. Schilders-van der Hout
te Axel benoemd tot kleuterleidster in tijde
lijke dienst aan de openbare kleuterschool
„Roodkapje", ingaande 9 september 1968.
Voorstel tot verkoop van de ondergrond en
het erf van de voormalige Openbare Lagere
School en van de voormalige Hoofdonder
wijzerswoning aan de Schoolstraat, de Kerk
dreef en de Noordstraat aan Bredero Vast
Goed N.V. te Utrecht.
Reeds geruime tijd zijn door B. en W. on
derhandelingen gevoerd met gegadigden voor
bovengenoemd perceel.
Te meer nu de Christelijk Nationale Lagere
School haar gebouw aan de Nieuwstraat
heeft verlaten, heeft de gemeente er geen be
hoefte meer aan, het voormalige schoolge
bouw ten koste van hoge onderhoudslasten ten
gevolge van de vele ouderdomsgebreken in
eigendom en in een behoorlijke staat te hou
den.
Dit geldt eveneens voor de voormalige hoofd
onderwijzerswoning.
Voor de aktiviteiten van plaatselijke vereni
gingen en voor het Rijkslandbouwconsulent-
schap voor Zeeuwsch-Vlaanderen komt in
verband met het hiervoor vermelde andere
huisvestingsmogelijkheid beschikbaar.
Met Bredero Vast Goed N.V. te Utrecht is
overeenstemming bereikt inzake de verkoop
van het desbetreffende kadastrale perceel, na
dat de opstallen van gemeentewege zullen
zijn gesloopt, zulks ten einde aldaar een win
kelproject te stichten. Dit schept de moge
lijkheid om in plaats van deze oude en voor
de gemeente steeds nadeliger wordende ge
bouwen een belangrijke verbetering van het
stadscentrum tot stand te brengen door reali
sering van de zeer aantrekkelijk geachte
plannen.
Voor een juiste vormgeving is het noodzake
lijk dat een gedeelte van het perceel niet en
een klein gedeelte van de Schoolstraat wel
meeverkocht wordt.
onderkuiper en op 21, 23 en 28 mei telkens
een soldaat. Zo zouden er op die reis 46 man
overlijden op een bemanning van 120 kop
pen. Op 24 mei bereikte men de Canarische
Eilanden. In het nu warmere gedeelte der
aarde gekomen ging het met de gezondheids
toestand van de bemanning niet best. Op
31 mei waren er 40 „Impotente", bedoeld
werd zieken. Maandag 27 juni werd de Linie
gepaseerd zonder enig ceremonieëel. Donder
dag 21 juli werd weer een rantsoen drink
water aan de bemanning uitgedeeld. Toen
werd ook de matroos Simons in de boeien
gesloten, omdat hij met een mes een matroos
in zijn been gestoken had en werd hij 3 da
gen te water en te brood gezet. Door te wei
nig vers voedsel te kunnen gebruiken open
baarde zich het scheurbuik onder de beman
ning. We kunnen ons de ontberingen en
ellende op die reis voorstellen. Gelukkig
kwamen zij op 10 september ter reede van
Kaap de Goede Hoop, waar zij de schepen
„de Morgensterre", „Woestduin", „Mercuur"
en „Snelheid" vonden liggen. De Morgen
sterre had „7 doden en 36 zieken".
Er kon nu drinkwater en vers voedsel inge
nomen worden in de toen Hollandse kolonie.
Nu zeilde men de Indische Oceaan in. Op
27 oktober moesten 2 leden der bemanning
in de boeien gesloten worden wegens diefstal
van drank. Geen wonder. Op 14 december
naderde men het eiland „Dwars in de weg" in
straat Soenda en kwamen op 19 september
te Batavia, nu Djakarta, aan. Van de 120 be
manningsleden waren er 64 gestorven. Geen
wonder, dat de houder van het journaal
schrijft „Den Allerhoogsten zij gedankt
voor de behouden reis tot hiertoe".
Te Bantam worden verversingen en voedsel
ingenomen en zeilde men naar het Noorden,
naar het doel der reis „Negepatnam" in
Voor Indië. Jammer is het, dat niet vermeld
wordt wat geladen en gelost werd in de ha
vens. In Negapatnam moest calituurhout in
geladen worden, zeker wel verfhout, dat in
het rasphuis of gevangenis moest fijngezaagd
worden.
De bemanning werd hier gecompleteerd, want
bij de afvaart had het schip 120 koppen,
waaronder 8 soldaten. Had het met zijn uit
reis niet veel met storm te maken gehad, nu
kwamen storm, onweer en tegenwind de boot
bekampen, de bramra brak en het bramzeil
scheurde onherstelbaar. Schipper was nu L.
A. Hofman en het schip voer voor rekening
van de kamer Amsterdam. Ondanks alle te
genslagen kwamen ze op 17 november op
Ceylon aan. We merken nu, dat er behalve
calituurhout ook peper zich in de lading be
vond. Eerst 10 februari ankerde men in de
Tafelbaai. Daar lagen 5 retourschepen, 2 uit
gaande en 2 hoekers. Het schip „Buiten-
leverd" bevond zich hier op zijn reis naar
China. Er lag ook het schip Ceres" van Mid
delburg en het had aan boord de weled. heer
Vos, Raad van Indië. Ook de heer Fiscaal,
de belastingsambtenaar, die het schip kwam
visiteren en Gecommitteerden kwamen aan
boord en bij hun vertrek werd met 9 „canon-
schoten" gesalueerd. Men besloot met 5 sche
pen der retourvloot af te zeilen. Ook nu weer
kon het anker niet opgehaald worden en werd
het touw gekapt. Op de terugreis werden de
8e maart „25 canonschoten" gelost ter ge
legenheid van de heugelijke jaardag van
Z. Doorl.Hoogheid de Prince van Oranje
Nassau (Willem V). De zeelui waren immers
erg Oranjegezind.
De 2e mei werden onderweg 1500 pond rijst
overgenomen van het schip: „Hof ter Linde",
een teken, dat de Boot niet volgeladen was.
4 Juni passeerde men Kaap Lezard en werden
uit een Texelse loodsboot 2 loodsen opgeno
men. 20 Juni verkende men Egmond en de
Vaderlandse kust.
Er kwam een schuit met 2 officieren, die het
schip kwamen visiteren. 11 Juni kwam men
voor Kamperduin en Petten en 13 juni lag
men geankerd binnen Texel.
Het journaal sluit met de zin „Den Opper -
regeerder van Hemel en aarde en al wat er in
dezelve is komt alle lof, prijs en heerlijkheid
voor de behoudene reis".
Ondanks de voorspoedige reis waren er op
de heenreis 46 en op de terugreis 9 doden
te betreuren.
De Jonge.
AXELSE COURANT
ABONNEMENTSPRIJS: Losse nummers 15 cent
Halfjaar-abonnement:
Axel binnen de kom 3,75. Andere plaatsen 4,25
Buitenland 6,50
Hoofdredaktie: J. C. VINK
Redaktie en administratie Axel, Markt 12, tel. 2020* (3 lijnen), postbus 16
Drukker-uitgeefster: FIRMA J. C. VINK
VERSCHIJNT IEDERE ZATERDAG
ADVERTENTIEPRIJS: 10 cent per mm
Bij kontrakten belangrijke reduktie.
Ingezonden mededelingen 30 cent per mm.
Kleine advertenties 1-10 woorden ƒ1,
elk woord meer 15 cent.
