Axel wil
één middengemeente
Frankering bij abonnement
ZATERDAG 20 FEBRUARI 1965
79e Jaargang No. 21
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
Hoofdredaktie J. C. VINK.
Redaktie en Administratie Axel, Markt 12, tel. 0 1155- 646, postbus 16
Drukker - Uitgeefster FIRMA J. C. VINK
PRE-ADVIES in verband met het voorstel
van Ged. Staten van Zeeland tot herindeling
van de gemeenten in Zeeuwsch-Vlaanderen
Bij inschrijving van 19 april 1963, no.
13354/27, Kabinet, 2e afdeling, lanceerden
Ged. Staten van Zeeland een plan tot herin
deling van de gemeenten in Zeeuwsch-Vlaan-
deren.
Dit initiatief sproot o.a. voort uit de volgen
de feiten:
a. bij de behandeling in de Tweede Kamer
van de Staten-Generaal van het ontwerp
tot wijziging van de grens tussen de ge
meente Hulst en de omliggende gemeen
ten deed de Minister van Binnenlandse
Zaken de toezegging de totstandkoming
te bevorderen van een plan tot herindeling
van de gemeenten in geheel Oost
Zeeuwsch-Vlaanderen
b. in de memorie van antwoord op de rijks
begroting voor 1962 deelde de Minister
van Volkshuisvesting en Bouwnijverheid
mede, dat in de Kanaalzone in Oost
Zeeuwsch-Vlaanderen voorzieningen die
nen te worden getroffen, teneinde de be
stuurlijke indeling van dit gebied te doen
aanpassen bij de verwachte ontwikkeling
in deze zone;
c. tenslotte drong de Minister van Binnen
landse Zaken in zijn schrijven van 29
juni 1960, Directie B.B., afd. Bestuurs
zaken, no. B 60/1547, in verband met het
voorstel van Ged. Staten tot wijziging
van de grenzen tot herindeling van de
gemeenten Breskens en Groede, bij laatst
genoemd college aan op een plan tot her
indeling van de gemeenten in West
Zeeuwsch-Vlaanderen.
Gedeputeerde Staten van Zeeland gingen in
hun herindelingsplan, neergelegd in hun
meergenoemd schrijven van 19 april 1963,
o.a. uit van een combinatie van de gemeen
ten Axel en Zaamslag, waarbij zij o.m. het
volgende opmerkten.
„De gemeente Terneuzen heeft behoefte aan
uitbreiding van haar territoir met een ten
oosten van de Otheense kreek in de gemeen
te Zaamslag gelegen gebied.
Dit heeft tot gevolg, dat in het kader van
de algehele herziening van de gemeentelij
ke indeling in Zeeuwsch-Vlaanderen, de ge
meente Zaamslag met een verkleind inwo
nertal als zelfstandige gemeente, bezwaar
lijk zal kunnen worden gehandhaafd.
In verband hiermede is ons voorstel de kern
van Zaamslag e.o. met Axel - behoudens de
ten oosten van het kanaal gelegen strook en
de Axelse Vlakte - samen te voegen.
De wegverbinding van Axel met Zaamslag
is voorts goed te noemen, terwijl de afstand
(6 a 7 km) geen bezwaar behoeft te vormen.
Voor wat het godsdienstige karakter der be
volking van beide gemeenten betreft kan
worden opgemerkt, dat beide gemeenten -
ook al is er in Axel een groter percentage
rooms-katholieken - overwegend protestant
zijn.
De nieuw te vormen gemeente zal ca. 10.000
inwoners tellen en als zodanig een verster
king betekenen ten opzichte van de beide
andere gemeenten in de Kanaalzone, te we
ten Terneuzen en Sas van Gent'Westdorpe".
Over dit voorstel formuleerde uw Raad zijn
standpunt in de vergadering van 16 juli
1963, zulks ter voldoening aan art. 158 der
gemeentewet. Wij deden uw zienswijze aan
Ged. Staten toekomen bij brief van 18 juli
1963, no. 635. Deze zienswijze kwam op
het volgende neer.
a. Afstand van Sluiskil en de Axelse Vlakte
e.o. ware te rechtvaardigen, indien de her
indeling zou resulteren in de vorming van
één gemeente, die het waterfront van het
kanaal Terneuzen-Sas van Gent en dat
van de uitmondingen van het kanaal zou
samenvatten in één bestuurlijk verband.
Nu het voorstel echter strekt tot vorming
van twee kanaalgemeenten, zouden met
het oog op de industriëële en havenfunk-
tie gemeenschappelijke regelingen nodig
zijn, die evengoed van drie als van twee
gemeenten kunnen uitgaan. Bovendien is
Axel eer aangewezen om als partner van
Terneuzen te fungeren dan, zoals wordt
voorgesteld, Sas van Gent. Onder deze
omstandigheden is de afstand van het ka-
naalgebied voor Axel onaanvaardbaar.
b. Met de toevoeging van een deel van Zaam
slag aan Axel gaat uw Raad akkoord.
Voor een krachtige uitbouw van de woon-
funktie van Axel is deze maatregel ech
ter niet voldoende; de gemeenten Koe
wacht, Zuiddorpe en Overslag, die ook
verenigd nog een zwakke plaats tussen
de omringende gemeenten blijven inne
men, waren, evenals een deel van West-
dorpe, bij Axel te voegen, waarvoor o.a.
pleiten financiële, planologische en reli
gieuze aspecten.
Ter voldoening aan het bepaalde in artikel
160 der Gemeentewet zenden Ged. Staten
ons bij brief van 7 december 1964, no. 13
354/13, Kabinet, 2e afdeling, (ontvangen
22 december 1964), toe een ontwerp van een
wet, een tweetal kaarten en een toelichting
inzake de herindeling van de gemeenten in
Zeeuwsch-Vlaanderen.
Vergelijking van de beide hiervóór genoem
de brieven van Ged. Staten doet zien, dat in
het thans voorliggende schrijven van 7 de
cember 1964, behalve de directe aanleiding
tot het voorstel, waartoe het schrijven van
19 april 1963 zich beperkte, nu door Ged.
Staten worden aangegeven de hoofdgedach
ten, die hun College leiden bij hun plan tot
herindeling van gemeenten in Zeeland.
Deze hoofdgedachte brengen Ged. Staten als
volgt onder woorden:
„De Commissie Oppenheim heeft de vergro
ting van de bestaande gemeenten gezien als
het „meest werkzame middel" tot verhoging
van de bestuurskracht. Deze gedachte heeft
weerklank gevonden, hetgeen blijkt uit de
zich alom openbarende tendens tot schaal
vergroting.
Aan de belangrijke funktie, welke in ons
staatsbestel aan de gemeenten is toegekend,
zal naar onze mening slechts reële inhoud
kunnen worden gegeven door gemeenten,
welke in staat zijn de hun opgelegde taken
op de meest doelmatige wijze te vervullen.
Hoewel wij niet willen stellen, dat kleine ge
meenten bij de uitvoering van hun taak in
het algemeen te kort schieten, menen wij,
dat bij de vorming van grotere eenheden
een ruimer draagvlak wordt verkregen en
de bestuursmogelijkheden groter zullen zijn.
De bestuurskosten vormen voorts bij kleine
re gemeenten een onevenredig groot percen
tage van de totale gemeentelijke uitgaven.
Grotere gemeenten zullen efficiënter kun
nen werken en beter rekening kunnen hou
den met de moderne ontwikkelingen.
Zowel op sociaal- als op cultureelterrein, op
het gebied van de sociaal-hygiënische zorg,
de wegenzorg, enz., plaatst onze tijd ook de
kleine gemeenten voor geheel nieuwe taken.
Een dynamische ontwikkeling met de daar
mede gepaard gaande structuurveranderin
gen vordert evenwel niet slechts van de klei
ne gemeenten, doch ook van de grotere, een
adequaat gemeentebeleid. Samenvoeging ook
van deze grotere gemeenten moet daarom
wenselijk worden geacht. Het instituut der
gemeenschappelijke regeling is naar onze me
ning slechts bruikbaar voor gevallen waar
in een bepaald belangencomplex in verhou
ding tot de overige gemeentelijke belangen,
van betrekkelijk geringe omvang, samenwer
king met andere gemeenten eist.
Deze in aantal toenemende regelingen doen
echter de gemeentelijke zelfstandigheid en
de invloed van het plaatselijk bestuur veel in
waarde verliezen. Zij hebben dan ook veelal
de tendens de gemeentelijke autonomie uit
te hollen en de plaatselijke werkzaamheid
te verzwakken.
In de rij der provincies is Zeeland voorts de
provincie met een uitzonderlijk groot aantal
kleine gemeenten."
In het licht van de aldus weergegeven hoofd
gedachten stellen Ged. Staten voor Zeeuwsch-
Vlaanderen het volgende:
„Van de 30 gemeenten in Zeeuwsch-Vlaan
deren tellen er 10 minder dan 1500 inwo
ners, terwijl in 6 gemeenten het zielental be
neden de 1000 blijft. Naast de hiervoren-
genoemde hoofdgedachten zijn er, naar wij
menen, speciale voor Zeeuwsch-Vlaanderen
geldende omstandigheden, welke de vorming
van grotere gemeenten aldaar wenselijk ma
ken.
Wij denken hierbij aan de uitvoering van de
verbredingswerkzaamheden van het kanaal
Terneuzen-Gent met aansluitende verbin
dingswegen, de ontwikkeling van de aan het
kanaal gelegen industriegebieden, de recre
atieve ontwikkeling in de Braakman en in het
kustgebied van West Zeeuwsch-Vlaanderen
en versterking van de gemeenten welke een
centrum-funktie vervullen, enz.
Voor het thans hierbij overgelegde plan, dat
een indeling behelst van geheel Zeeuwsch-
Vlaanderen in 10 gemeenten, pleiten, naar
wij menen, in hoofdzaak de volgende argu
menten.
Ie In Oost Zeeuwsch-Vlaanderen is in het
plan een vrij natuurlijke scheiding aan
gehouden tussen het agrarische Land van
Hulst en het industriële zuidelijk gebied.
Beide formaties hebben een redelijke
grootte.
2e Koewacht en Zuiddorpe en Overslag
hebben gemeenschappelijke belangen;
Axel en Zaamslag vertonen voor wat de
samenstelling van de bevolking betreft,
weinig verschil. Ook in dit gebied zul
len twee gemeenten van behoorlijke om
vang ontstaan.
3e Nu Hoek en Biervliet met Terneuzen
en Philippine met Sas van Gent zullen
worden samengevoegd, zullen in de Ka
naalzone twee gemeenten van genoegza
me grootte worden tot stand gebracht,
met ruime ontwikkelingsmogelijkheden
voor de volgende decennia. De verschil
len in geaardheid van de bevolking der
samenstellende delen, zouden bij vorming
van één gemeente in die zone, grote be
zwaren opleveren.
4e De gemeenten IJzendijke en Hoofdplaat,
met het agrarische gebied van Biervliet,
vormen een vrijwel homogeen gebied, dat
gemeenschappelijke agrarische belaangen
heeft. Breskens, in betekenis de tweede
gemeente van West Zeeuwsch-Vlaande
ren, zal bij samenvoeging met Schoon-
dijke en Groede over ruime ontwikke
lingsmogelijkheden beschikken.
5e Door de voorgestelde samenvoeging van
de, gering in inwonertal zijnde, badge
meenten met Oostburg c.a. zal dit be
langrijke kustgebied tot ruimere ontplooi
ing kunnen worden gebracht, terwijl
Sluis en Aardenburg tenslotte samenge
voegd dienen te worden tot één gemeen
te".
Met betrekking tot de in het wetsontwerp op
genomen samenvoeging Axel-Zaamslag mer
ken Ged. Staten o.a. het volgende op:
„De gemeente Terneuzen heeft behoefte aan
uitbreiding van haar territoir met een ten
oosten van de Otheense kreek in de ge
meente Zaamslag gelegen gebied. Dit heeft
tot gevolg, dat in het kadej: van de alge
hele herziening van de gemeentelijke inde
ling in Zeeuwsch-Vlaanderen, de gemeente
Zaamslag met een verkleind inwonertal als
zelfstandige gemeente niet zal kunnen wor
den gehandhaafd. In verband hiermede is in
het thans voorliggend plan de kern van
Zaamslag en omgeving met Axel samen
gevoegd.
De wegverbinding van Axel met Zaamslag
is goed, terwijl de afstand (6 a 7 km) geen
bezwaar vormt. Voor wat de bevolking van
beide gemeenten betreft, wordt opgemerkt,
dat deze een overwegend homogeen karak
ter heeft.
Wat betreft de tot de gemeente Axel beho
rende strook, ten oosten van het kanaal ge
legen en de Axelse Vlakte, welke aan de
nieuwe gemeente Terneuzen zullen worden
toegevoegd, verwijzen wij naar de toelichting
onder het hoofd „Kanaalzone". De toevoe
ging van een zuidelijk gebied, omvattende
een gedeelte van Westdorpe en de gemeen
ten Koewacht, Zuiddorpe en Overslag aan
Axel, achten wij niet gewenst. De agrari
sche gemeenten Koewacht, Zuiddorpe en
Overslag hebben een homogene bevolking
met een geheel andere mentaliteit, dit in te
genstelling tot de bevolking der gemeenten
Zaamslag en Axel.
De nieuw te vormen gemeente zal ca. 10.000
inwoners tellen en als zodanig een verster
king betekenen ten opzichte van de nieuw te
vormen kanaal-gemeenten Terneuzen en Sas
van Gent."
Ten aanzien van het wetsontwerp menen wij
in eerste instantie een opmerking van for
mele aard te moeten maken.
Wij zijn n.l. van oordeel dat Ged. Staten
niet hebben voldaan aan artikel 160, 2e lid,
van de gemeentewet. De Minister van Bin
nenlandse Zaken deelde uw Raad bij schrij
ven van 6 april 1964, afd. B.B., no. B
64'651 mede, dat hij Ged. Staten had uit
genodigd een door hen op te stellen ont-
werp-regeling, met kaart en toelichting, bin
nen drie maanden aan de raden der betref
fende gemeenten te zenden. Ged. Staten heb
ben hieraan gevolg gegeven bij hun eerder
genoemd schrijven van 7 december 1964,
in feite dus 5 maanden te laat. De gemeente
wet laat op dit punt geen twijfel, zodat naar
onze opvatting van een vormverzuim mag
worden gesproken.
Daaraan doet onzes inziens niet af de brief
van de Commissaris der Koningin in Zee
land van 28 juli 1964, no. 13354, Kabinet,
waarin op de procedure-vertraging wordt ge
wezen.
Als wij thans overgaan tot een nadere be
schouwing van het wetsontwerp, voor zo
veel dit de belangen onzer gemeente raakt,
willen wij een en ander samenvatten in de
volgende punten, ongeacht hetgeen wij hier
vóór reeds opmerkten.
I. Algemeen.
II. Het kanaalgebied, de Axelse Vlakte en
de Axelse Sassing.
III. Samenvoeging Axel met rest van Zaam
slag.
IV. De z.g. zuidgemeente.
I. Algemeen
Het moet ons van het hart dat wij ons niet
aan de indruk kunnen ontworstelen, dat bij
de ontwikkeling der plannen Axel niet één
der gemeenten is geweest, die zich bij voor
baat in de welwillende aandacht hebben mo
gen verheugen. Het heeft er meer - en dat
in sterke mate - de schijn van dat, toen aan
de voorop gestelde behoeften was voldaan,
men tot de ontdekking is gekomen dat er
nu met Axel en Zaamslag ook wel iets moest
gebeuren, wilde het principe van „schaalver
groting" niet al te zeer in het gedrang ko
men. Dit lijkt de aanleiding tot de voor
gestelde samenvoeging van de rest van Axel
en de rest van Zaamslag. Alhoewel het reeds
een algemeen bekend feit is, dat deze beide
„slachtoffers" zich geen van beiden met de
gevonden oplossing gelukkig voelen, willen
wij de oorzaak van dit gevoel van onbehagen
- althans voor zoveel het Axel betreft -
nader adstrueren.
Wij menen met het volste recht te mogen
stellen dat Axel een betere behandeling heeft
verdiend, gezien haar jarenlange activiteiten
op industrieel, recreatief en verzorgend ge
bied. Hierbij spreken wij nog niet over de
historie en de centrale positie in het „Land
van Axel".
Van een herindelingsplan mag worden ver
wacht dat er van wordt uitgegaan, eenheden
te vormen, welke stuk voor stuk een eigen
funktie hebben. Zelfs dient te worden ge
steld dat de duidelijk gebleken funkties van
de diverse delen van het gewest tot deze her
indeling moeten nopen.
De plaats en funktie van Axel in het huidi
ge Zeeuwsch-Vlaanderen wettigen de eis dat,
niet alleen voor de andere gemeenten, doch
ook voor Axel éérst zou zijn nagegaan welke
funktie zij moet gaan vervullen of in ruime
re mate moet kunnen vervullen en dat daar
na zou zijn bepaald hoe haar gebied nader
moet worden vastgesteld.
Zoals reeds werd opgemerkt, wekt de brief
van Ged. Staten van 7 december 1964, even
min als die van 19 april 1963, de indruk dat
met deze eis is rekening gehouden.
AXELSE COURANT
VERSCHIJNT IEDERE ZATERDAG
ABONNEMENTSPRIJSLosse nummers 10 cent.
Kwartaal - abonnement
Axel binnen de kom 1,25. Andere plaatsen 1,75,
Buitenland 2,
ADVERTENTIEPRIJS: 10 cent per m.m.
Bij kontrakten belangrijke reduktie.
Ingezonden Mededelingen 30 cent per m.m.
Kleine Advertentiën 1-5 regels 1,
iedere regel meer 12 cent extra.
