1911 - Z.V.T.M. - 1961
LANGS DE SCHELDESTROMEN
Losse Gedachten
Frankering bij abonnement, AXEL
ZATERDAG 24 JUNI 1961
75e Jaargang no. 39
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
Hoofdredactie t J. G. VINK.
Redactie en Administratie 2 Axel, Markt 12, tel. 0 1155-646, postbus 16
Drukker - Uitgeefster i FIRMA J. C, VINK
Komt er in Zeeland
een Zeeuws Orkest
Iedere provincie van ons land, met uitzon
dering van de provincies Drente en Zeeland,
heeft zijn provinciaal orkest. Dit komt de eer
van Zeeland te na. Daarom zijn er in het stad
huis van Goes besprekingen gevoerd, waarbij
de mogelijkheid tot oprichting van een derge
lijk muziekgezelschap is besproken.
Op het ogenblik achtte men echter de kan
sen om tot oprichting van een Zeeuws orkest
te komen gering. Wel zal een vereniging van
Vrienden van het Zeeuwse Orkest in het le
ven worden geroepen. Deze vereniging zal ten
doel hebben de oprichting van het orkest te
bevorderen en financiële steun te verlenen.
Geringer verlies van het
Juliana-ziekenhuis te Temeuzen.
Uit de exploitatie-rekening van het Juliana-
ziekenhuis te Terneuzen blijkt, dat het ver
lies over het jaar 1960 bijna 43.000,lager
is geweest, dan oorspronkelijk was geraamd.
Geraamd was namelijk 140.000,terwijl
in werkelijkheid het tekort 97.000,1 be
droeg. Dit tekort wordt door de garanderende
gemeenten Terneuzen, Hoek, Zaamslag
en Axel gedragen. De oorzaak van het ge
ringere verlies moet worden gezocht in het
groter aantal verpleegdagen. Dit was in 1960
gestegen tot ruim 48.000 tegen ruim 46.000
in 1959. Het bezettingspercentage bedroeg in
1960 90,2% tegen 85,6% in 1959.
DRIE VIJFTIGJARIGEN.
Ditmaal moeten wij in deze rubriek wel
aandacht schenken aan een drietal vijftig
jarigen.
Als wij schrijven „moeten", dan betekent
dit niet, dat dit stukje op bevel wordt geschre
ven, maar dat wij ons gedrongen voelen, aan
dacht aan dit drietal te schenken.
Iedere meelevende lezer en lezeres begrijpt
natuurlijk onmiddellijk dat het gaat om de
vijftigjarige Z.V.T.M., de vijftig-jarige voet
balvereniging V.V. „Axel" en de vijftigjarige
Prins der Nederlanden, Zijne Koninklijke
Hoogheid Prins Bernhard.
Over het jubileum van de Zeeuws Vlaamse
Tramweg Maatschappij leest U elders in dit
blad. Wij willen hierover daarom kort zijn.
Nog steeds is de naam van de maatschappij
verbonden met de tram van vroeger, hoewel
er tegenwoordig van de tram niets meer te
bekennen valt. De ouderen onder ons zullen
zich ongetwijfeld de stoomtram, zowel perso-
nentram als de bietentrams, nog levendig her
inneren. Deze werden vervangen door de die
sel-elektrische trams en tenslotte door het ver
voermiddel van deze tijd de autobus.
Met de tram verdween opnieuw een stukje
romantiek, omdat het plaats moest maken voor
het veel zakelijker vervoermiddel.
Wat echter niet verdween, was het dienst
betoon, dat deze maatschappij reeds vijftig
jaar aan de reizigers in Zeeuws-Vlaanderen
heeft verstrekt.
Wij spreken de hoop en de wens uit, dat
het deze maatschappij gegeven moge zijn, nog
vele jaren de reizigers in Zeeuws-Vlaanderen
van dienst te blijven met het modernste mate
rieel. Want misschien moeten wij over vijftig
jaar schrijven, dat met het vervangen van de
autobussen door moderner vervoermiddelen
een stukje romantiek verdween
Een tweede gelukwens komt toe aan onze
plaatselijke en oudste voetbalvereniging V.V.
„Axel". Ook deze vereniging bestaat vijftig
jaar. Zij heeft ups en downs meegemaakt,
doch speelt nog onversaagd. Laten wij hopen,
dat deze Axelse klub, die reeds meermalen
in de tweede klasse heeft gespeeld, -nog
eens opnieuw naar deze klasse zal promoveren
en daarin zal kunnen blijven spelen.
De derde jubilaris geldt Zijne Koninklijke
Hoogheid de Prins der Nederlanden. Hij viert
aanstaande donderdag zijn vijftigste verjaar
dag. Hoewel hij Nederlander geworden is,
kan met stelligheid worden geponeerd, dat hij
inderdaad met hart en ziel het Nederlandse
volk toebehoort. Veel, zeer veel heeft de Prins
voor land en volk reeds gedaan. Hij is niet in
de eerste plaats de man, die de representatieve
kant op de voorgrond plaatst, maar de werker
voor het welzijn van zijn onderdanen.
Ook hem bieden wij onze eerbiedige geluk
wensen aan.
Wij spreken daarbij de hoop uit, dat hij nog
zeer veel in het belang van zijn land en volk
zal kunnen en mogen doen. Ongetwijfeld zal
dit hem de meeste voldoening schenken.
Wij twijfelen er niet aan of vele inwoners
van Axel zullen op donderdag, 29 juni de
nationale driekleur doen wapperen ter ere
van onze Prins
Groenvoederdrogerij te Sluiskil.
Te Terneuzen de Coöperatieve Groenvoe
derdrogerij Zeeuws-Vlaanderen opgericht
met 103 leden. Deze leden namen reeds 411
aandelen voor hun rekening.
Deze groenvoederdrogerij zal worden ge
bouwd op het eiland in het kanaal even ten
zuiden van Sluiskil en zal rond half april 1962
in bedrijf worden gesteld. Het zal een der
grootste en modernste inrichtingen van West-
Europa worden en werk verschaffen aan een
dertigtal arbeiders. De kapaciteit zal in het
begin bestaan uit een verwerking van 4000
ton gedroogde produkten of 16.000 ton groen-
produkten. Daarvoor zal een oppervlakte van
400 ha. met lucerne benodigd zijn.
Het bestuur van de coöperatie zal bestaan
uit de heren J. W, Scheele te Boschkapelle,
H. Buijsse te Aardenburg, J. Haak te Sint
Kruis, E. van Campen te Graauw, J. de Regt
te Zaamslag, J. van Dijke te Groede en J.
Bruggeman, Braakmanpolder.
AXELSE COURANT
VERSCHIJNT IEDERE ZATERDAG
ABONNEMENTSPRIJSLosse mimmer» 10 cent.
Kwartaal - abonnement i
Axd Nnnen de koen 1,25. Andere plaatsen f Ui.
Buftenland 2,
ADVERTENTIEPRIJS10 cent per nua.
Bij contracten belangrijke reductie.
Ingezonden Mededelingen 30 cent per
Kleine Advert en tién 1-5 regels f If—
iedere regel meer 12 cent extra.
Op 20 juni was het 50 jaar geleden, dat de
Zeeuwsch-Vlaamsche Tramweg-Maatschappij N.V.
werd opgericht.
Vóór 1911 waren de verbindingen in Zeeuws-Vlaan-
deren en zeer zeker in het Oostelijk gedeelte weinig
ontwikkeld.
Men had de 2 partikuliere spoorweg lijn en Mechelen-
Temeuzen en Gent-Temeuzen, terwijl in 1902 de
Stoomtram Hulst-Walsoorden werd opgericht. In
West Zeeuws-Vlaanderen bestond de Stoomtram Bres-
kens-Maldeghem in 1911 reeds 25 jaren en eveneens
was daar de IJzendijkse Tramweg-Maatschappij welke
laatste van Schoondijke vla IJzendijke in Veldzicht-
grens aansloot op het tramnet van de Belgische Maat
schappij van Buurtspoorwegen.
Van verkeer te water was geen sprake, terwijl weg
verkeer niet noemenswaardig was.
De streken van Zeeuws-Vlaanderen, oostelijk en
westelijk van de Braakman, waren vrijwel geheel ge
scheiden en het betekende een grote reis om van Oost-
naar West Zeeuws-Vlaanderen v.v. te reizen o.a. via
Temeuzen naar Vlissingen en vandaar naar Breskens.
In het begin van deze eeuw begonnen de plannen
om tot de aanleg van een tramwegnet in de streek te
komen vastere vormen aan te nemen. De suikerfabrie
ken in Sas van Gent en in de Belgische plaatsen Zel-
zaete en Moerbeke zagen hierin mogelijkheden om hun
debiet te vergroten, daar Zeeuws-Vlaanderen vanwege
de bodemgesteldheid bij uitstek geschikt was voor
suikerbietenbouw, maar de verbouw vond slechts in
beperkte mate plaats door de slechte verbindingen met
de fabrieken.
De IJzendijksche Tramweg-Maatschappij maakte
plannen voor verdere tramwegen naar het Oosten. An
dere komités ontstonden, o.a. een komité Van Rompu
en een komité Fruytier en het heeft veel wijs beleid
gevraagd om deze te verenigen, maar op 28 september
1910 kon de heer Maurice Lippens mededelen, dat
overeenstemming was bereikt de plannen van de beide
komité's en de IJzendijksche Tramweg-Mij in één nieu
we maatschappij te verenigen. Op 20 juni 1911 kon de
akte van oprichting gepasseerd worden voor notaris
P. Adama Zulstra te Temeuzen.
Oprichters waren de heren M. en P. Lippens, L. de
Groof, P. F. Fruytier en Mr. P. Dieleman, terwijl daar
naast als kommissarissen werden aangewezen de heren
M. Ninane, J. A. van Rompu, A. Heijlen en Mr. K. P.
van der Mandele. De heer Maurice Lippens werd
voorzitter en Mr. P. Dieleman sekretaris.
Het pad van de jonge Maatschappij ging niet over
rozen, want nog maar nauwelijks was, nadat de plan
nen van de aanleg uitgewerkt waren, met de onteige
ningen en de aanleg begonnen of de oorlog in 1914
brak uit. De kommissarissen stonden voor de beslissing
door te gaan of niet.
Men besloot door te gaan, daar verwacht werd, dat
de oorlog niet lang zou duren (het bleek tot 1918 te
zijn) en de behoefte aan snelle verbindingen in Zeeuws-
Vlaanderen te groot was.
Onderhandelingen leiden er toe, dat de Z.V.T.M.
de aandelen van de Stoomtram Hulst-Walsoorden op
kocht in 1917, waarna spoedig de leiding van de ex
ploitatie ook overging naar de Z.V.T.M.
In 1920 waren in exploitatie de lijnen van Schoon-
dijke-lJzendijke-Veldzicht( grens)-Pyramide-Hoofdplaat
-Philippine - Temeuzen - Zaamslag - Kloosterzande en
Zaamslag-Sas van Gent - Philippine met een zijlijn
naar Zelzaete.
In deze zeer moeilijke periode was de direktie ge
voerd door de heer F. Brüning, die een bijna te zware
taak te dragen had. In 1920 werd tot algemeen direk-
teur benoemd de heer C. \Vind van Merkesteijn, die
energiek het bedrijf leidde.
In 1922 vond hij de oplossing voor de moeilijkheden
met hef ketelwater. Het uit de streek afkomstige wa
ter bevatte zoveel zout, dat het schoonhouden van de
ketels in de kalme tijd al veel zorg vereiste, maar in de
suikerbietenkampagne, als veel zware treinen vervoerd
moesten worden, groeiden in enkele dagen de ketels
dicht. Hulde moet betoond worden aan het personeel
van hoog tot laag, maar vooral het werkplaats- en het
traktiepersoneel, dat zeer veel slaap tekort kwam in
deze periodes, maar hun trouw tot het bedrijf bracht
hen tot deze grote krachtsinspanningen.
In 1922 begon men met de aanvoer van water per
schip uit Hansweert en per trein uit Clinge. De voor
uitgang was buitengewoon. De moeiijkheden met de
kwaliteit van het ketelwater waren achter de rug. Eerst
met 1 schip en vanaf 1924 met 2 schepen werd het
water aangevoerd. Dit ging door tot in 1936, toen het
water betrokken kon worden van de juist opgerichte
Waterleiding Maatschappij „Zeeuwsch-Vlaanderen
Het tramwegnet werd uitgebreid met de lijnen Axel-
Moerbeke, Zaamslag-Kamperse Hoek en IJzendijke-
Stroopuit in 1926 en met de lijn Hoofdplaat-Breskens
in 1929.
De jaren van 1920 tot 1930 waren betrekkelijk goed
voor het bedrijf, maar nadien deed de ekonomische kri-
sis zich zeer sterk voelen. Van 1930 op 1931 daalden
de ontvangsten met bijna 45%, zodat een groot ver
lies geleden werd en met enige schommelingen bleven
deze dalen zodat zij in 1938 tot 1/3 waren terugge
lopen.
Het was niet uitsluitend de krisis, maar het nog vrij
jonge bedrijf was, ekonomisch gezien, reeds verouderd,
daar de opkomst van het wegvervoer een grote kon-
kurrentie voor het railvervoer betekende.
Bezuinigingen waren noodzakelijk. De stroomtraktie
van het personenvervoer werd vervangen door diesel-
elektrische rijtuigen. Personeel moest afgevoerd wor
den en'nog meer ingrijpende maatregelen waren nodig.
Rijk, Provincie en aandeelhouders waren bereid tot
drastische afschrijvingen op de verstrekte kapitalen,
obligatiehouders verklaarden genoegen te willen ne
men, dat de rente van 5% op 2J4% werd terugge
bracht, maar zeer gelukkig is men niet overgegaan tot
de meest drastische maatregel, liquidatie van het tram
bedrijf.
Dit is gelukkig, want in de oorlogsjaren 19401945
en de eerste jaren daarna was de „tram" een zegen
voor de streek.
De bezetting in mei 1940, zowel als de bevrijding in
september 1944, veroorzaakten veel oorlogsschade. Die
van '1940 werd vrijwel geheel definitief, die van 1944
voor een belangrijk deel niet of slechts provisorisch
hersteld.
De heer Wind van Merkesteijn verliet in 1941 het
bedrijf en overleed in 1942. De opbouw tot een gezond
bedrijf in jaren 1920—1930 was voor een groot gedeel
te zijn werk en door de stormen van krisis en konkur-
rentie van het wegvervoer in de jaren 19301940
heeft hij met grote stuurmanskacht het schip drijvende
kunnen houden. Het is nu nog moeilijk uit te maken
in welke 10 jaren zijn verdiensten het grootst waren.
Hij werd opgevolgd door de huidige direkteur Ir.
J. F. Denie.
Na het herstel van de ergste oorlogsschade in 1944,
werd wederom met stoomtraktie begonnen, maar reeds
vroeg in 1945 konden de diesel-elektrische rijtuigen
weer in dienst worden gesteld. West Zeeuws-Vlaan
deren, dat enige maanden later bevrijd was als het
Oostelijk deel, had zeer veel geleden. De bruggen over
het kanaal GentTemuezen waren allen vernield en
om in het Westelijk deel het vervoer op gang te bren
gen moesten lokomotieven, diesel-elektrische en gewone
rijtuigen per spoor verzonden worden van Temeuzen
via Gent naar Sas van Gent, maar zo speelde de tram
een belangrijke rol bij het herstel van onze streek.
In 1946 werd een aanvang gemaakt met de uitbouw
van het autobuspark, zij het met een aantal kleine en
eenvoudige wagens.
Het autovervoer ontwikkelde zich snel en reeds in
1947 overtroffen de ontvangsten van het autobedrijf in
zeer belangrijke mate die van het trambedrijf.
Toen het duidelijk gebleken was, dat het reizend pu
bliek de voorkeur gaf aan de autobus werd in 1948 het
personenvervoer per tram gestaakt. Handhaving van
het tramapparaat voor goederenvervoer bleek ekono
misch niet mogelijk en na de suikerbietenkampagne van
najaar 1949 werd ook dit vervoer gestaakt en het ge
hele trambedrijf geliquideerd.
Als autobedrijf is de Z.V.T.M. doorgegaan met de
bediening van het vervoer. Waar in de eerste periode
met kleine autobussen was gereden, werd daarna over
gegaan tot het aanschaffen van groot materiaal van
eerste kwaliteit, maar het zou nog ruim 10 jaar duren,
voordat het autobuspark technisch op peil was.
Aan het goederenvervoer werd ook nog jaren deel
genomen. Een stukgoederendienst over vrijwel geheel
Zeeuws-Vlaanderen nam de taak van deze dienst per
tram over en deze voorzag aanvankelijk nog in een
behoefte. Daarnaast werd het ongeregelde vervoer per
vrachtauto beoefend, maar toen door de sterke kon-
kurrentie de resultaten van het goederenvervoer ge
leidelijk minder werden, werd in 1957 dit gehele ver
voer beëindigd.
Op 4 februari 1953 werd door de Z.V.T.M., in sa
menwerking met de N.V. B.B.A. te Breda een dienst
Zeeuws-VlaanderenBreda geopend via Antwerpen,
waarbij in België geen reizigers werden opgenomen of
uitgelaten.
Plannen voor deze dienst werden reeds enige jaren
na de oorlog door de B.B.A. en ons beraamd, maar de
formaliteiten voor grensoverschreiding waren te veel
om tot uitvoering te komen.
Na door de nood gedwongen deze verbindingsroute
met overig Nederland gebruikt te hebben, werd het in
Zeeuws-Vlaanderen en speciaal in het Oostelijk ge
deelte, duidelijk, dat deze niet meer mocht verdwijnen,
daar deze in een grote behoefte voorzag. Nu deze
dienst ruim 8 jaar in exploitatie is kan men Zeeuws-
Vlaanderen niet meer zonder deze autobusdienst voor
stellen.
In de loop van 1961 is de dienst Hulst—Nieuw Na
men van de ondernemer Fa. Picavet-Martens overge
nomen, zodat geheel Zeeuws-Vlaanderen tot Breskens-
Schoondijke-Oostburg thans vervoersgebied is. Hier
sluiten wij aan bij de Stoomtram Breskens—Malde-
ghem N.V., waarmede op bevredigende wijze wordt
samengewerkt, alhoewel een volledige samenvoeging
van de beide bedrijven het personenvervoer in Zeeuws-
Vlaanderen ten goede zou komen.
De financiële reorganisatie, was geheel uitgevoerd
in 1944. De toen overblijvende schulden, een 2
obligatielening van bijna 675.000,en renteloze
voorschotten van bijna 425.000,zouden afgelost
worden uit de eventuele winst. De aandeelhouders zou
den jaarlijks hoogstens 5% van hun afgeschreven ka
pitaal als dividend ontvangen.
In het begin van 1957 bedroegen deze schulden nog
bijna 590.000,—. 1 juli 1961 zal het laatste deel nl.
183.500,worden afgelost, zodat vanaf die datum
het bedrijf geheel vrij van schulden zal zijn.
Veel van hetgeen in deze 50 jaren bereikt is, is te
danken aan het personeel van hoog tot laag, waarvoor
een uiting van hulde zeker op zijn plaats is.
De Z.V.T.M. heeft zich steeds mogen verheugen
in een bestuur dat een zo goed mogelijk voorzien in
de vervoersbehoeften van Zeeuws-Vlaanderen als
hoofddoel beschouwde. Het zou te ver voeren alle
namen te noemen; genoemd mag wel worden, dat de
vaders van de heren H. A. A. Baron Collot d' Escury
en Ir. G. van Loon vóór deze eveneens kommissaris
waren. Zeker moet vermeld worden de familie Lippens,
waaraan het bedrijf grote dank verschuldigd is en spe
ciaal Graaf M. Lippens, die na 45 jaar als kommissaris,
waarvan vele als president, aan het bedrijf verbonden
te zijn geweest in 1956 overleed, is van zeer grote be
tekenis voor het bedrijf.
De huidige president-kommissaris Mr. Dr. K. P. van
der Mandele, vanaf de oprichting kommissaris is de
enige gouden jubilaris in het bedrijf.
Aan het einde van de eerste 50 jaren staat de
Z.V.T.M. er als een gezond bedrijf, dat hopelijk nog
zeer vele jaren een belangrijke rol mogen spelen in de
vervoersvoorziening van Zeeuws-Vlaanderen.
DE JUBILARIS-VIERING.
Na een lunch met kommissarissen en direktie en
enige genodigden in hotel „rotterdam" werd het jubi
leum verder gevierd met een uitgebreide en bijzonder
druk bezochte receptie in de remise te Axel.
Men had de groene garagehal voor dit doel smaak
vol versierd met vlaggen en terwijl bovendien het
enorme aantal bloemstukken een bijzonder fleurig ge
heel gaven aan deze toch niet voor een dergelijk doel
gebouwde ruimte.
Vele relaties van het gouden bedrijf alsmede tal van
leden van het personeel die in de gelukkige omstan
digheid verkeerden op deze middag niet in de nor
maal doorgaande diensten te moeten rijden boden hier
hun gelukwensen aan.
Een verrassing bij deze receptie was stellig dat de
direkteur-generaal van het verkeer uit den Haag, mr.
C. J. G. J. Vinkesteijn bij zijn gelukwensen mededeelde
dat het H.M. de Koningin had behaagd de direkteur
ir. Denie te benoemen tot ridder in de orde van Oranje
Nassau, terwijl de heer M. C. Dees de zilveren me
daille in de orde van Oranje Nassau werd uitgereikt.
