nmEB^
Historie en traditie bevestigen Axelse
streek-positie
Pracht handen
Frankering bij abonnement, Axel.
ZATERDAG 20 FEBRUARI 1960
74e Jaargang No. 21
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
VERSCHIJNT IEDERE ZATERDAO
ABONNEMENTSPRIJSLowe nummer» 10 cent
Kwartaal - abonnement
Axel binnen de kom 1,25. Andere plaatsen f IJS.
Buitenland 2,—.
Hoofdredactie i J. C. VINK.
Redactie en Administratie i Axel, Markt 12, tel. 0 1155-646, postbus 16
Drukker - Uitgeefster FIRMA J. C. VINK
ADVERTENTIEPRIJS: 10 cent per
Bi) contracten belangrijke reductie.
Ingezonden Mededelingen 30 cent per aa
Kleine AdvertenttSn 1-5 regels 1,—
iedere regel meer 12 cent extra.
Door de Nederlanden,
naar de wijde, diepe zee,
Stroomt de lieve Schelde,
stroomt de brede Schelde
Waar de vrijheid kostte bloed,
daar zingen wijO, Schelde O, Schelde
O machtige, prachtige vloed
Weest gegroet
Meerdere tientallen jaren is het geleden,
sinds Emiel Hullebroeck, de nog levende en
vitale Vlaamse zanger met de fluwele stem
in zijn fluwele jasje in het benedenlokaal van
,,Het Gulden Vlies", destijds nog geëxploi
teerd door Wijlen Jan de Lozanne, hier ter
stede op verzoek van een select groepje
vooraantsaande ingezetenen, kwam zingen.
Voor het merendeel waren het de meest
w populaire liedjes van zijn eigen repertoire.
Gedchtjes, overwegend van René de Clercq,
zoals .Tineke van Heule", ,,Als het kermis
is in 't land van Rupelmonde", „Kwezelke"
en ook als toegift het bovenstaande. Alle
getoonzet door de vriendelijk-innemende
Vlaamse troubadour, die een hartverwar
mende invloed uitoefende met zijn op
treden.
En het was dit liedje, dat toen zulk een
indruk op mij maakte. Die mij tot op deze
dag is bijgebleven. Met het „Wie kust er
zo driftig der duinen zand, wie klotst er zo
blij, zo juichend aan ons strand."
En dezer dagen overdacht ik nog eens
de diepere betekenjis er van
Want, hoe betrekkelijk gering is het per
centage der Nloord-Nederlanders van
boven de Moerdijk vooral die ooit de
voet hebben gezet over onze trotse, mach
tige Westerschelde. De meest indrukwek
kende stroom die zeewaarts vloeit door
heen de lage landen aan de zee De meeste
Noorderlingen hebben de Scheldemonding
nauwelijks persoonlijk aanschouwd.
Een merkwaardig feit voorzeker zulks te
moeten constateren in een tijd van nog
voortdurend toenemend snelverkeer, toe
risme en verveelvuldigde trekkersdrang
onder de jeugd. Op zichzelf dit laatste zo
verblijdend om te memoreren, maar ten aan
zien van onze streek bezuiden de Schelde-
mond blijkbaar niet geldend.
Immers, nog pas bleek uit de hooggestem
de en gedocumenteerde nieuwjaarsrede van
de waarnemend burgemeester in Axels ge
meenteraad, dat van de bijna 4000 geno
teerde overnachtingen in de jeugdherberg
„Bleye Haghe" in 1959 er slechts 500
ruim één-achtste van de trekkers de Hol
landse nationaliteit bezat. En b.v. meer dan
zes maal zoveel Engelsen daaronder waren.
Eens te meer dus ook hier weer een ge
leverd overtuigend bewijs, dat men benoor
den de grote rivieren niet die belangstelling
voor onze streek vermag op te brengen, die
men logischerwijs zou mogen verwachten.
Sinds 1814 weliswlaar nog maken we toch
ook deel uit van de provincie Zeeland En
waren de bewoners dezer streken een paar
eeuwen voordien geen voorbeeldige onder
danen van de Republiek
Onbekend onbemind
Weliswaar waren wij een onmiskenbaar
deel van het oude en roemrijke Vlaanderen,
die onweersprekelijk rijke baaierd van wel
vaart en hoogstaande cultuur der middel
eeuwen. Die éénmaal de kracht en, energie
uitmaakte van de Nederdietse volkeren. Op
het gebied van handel en verkeer, van kunst
en wetenschap, van vrijheidsdrang, moed en
onafhankelijkheidszin was hier in die tijden
de bakermat. En van de twaalfde tot de
vijftiende eeuw was dit het centrum der
wereld.
Ja, meer nog Historici van naam en
professie hebben bewezen en aangetoond
dat tal van Vlaamse en ook Zeeuwsch-
Vlaamse steden reeds ten tijde van Karei
de Grote een paar eeuwen dus voor het
jaar 1000 als belangrijk werden genoemd en
vermeld.
Bedenk maar eens, noorderlingen van
boven de Moerdijk, dat te dien tijde de Hol
landse gewesten nog overdekt waren met
bossen, of grotendeels uit poelen en moe
rassen bestonden. Bedenk dat de grote cul
tuurgoederen die wij verwierveni vooral uit
Vlaanderen kwamen
En om een sterk sprekend feit te noemen,
speelde Axel reeds een rol van betekenis en
had het reeds stadsrechten verworven, toen
Amsterdam nog ternauwernood een vissers
dorp was
In de middeleeuwen had Axel
een eigen munt
Als bewijs van zijn belangrijke handel be
zat onze stad toen immers zelfs een eigen
muntIets wat we ons in deze tijd niet meer
vermogen voor te stellen. Maar het is his
torisch vaststaande waarheid.
Immers was dit land alstoen alom ver
maard en bekend omdat onder landsheerlijk
toezicht en vooral ook dank zij het gilde-
wezen welgefundeerde organen de toon
aangaven en alom bloei en welvaart brach
ten. De opene en rechtstreekse verbiding
met de zee droeg alles bij tot de gunstige
ontwikkeling dezer streken. Uit het vrucht
bare slijk van de Schelde werden door de
monniken der Gerttse abdijen polders na
polders gewonnen en bedijkt. Het water,
onze aloude vijand in deze heroische strijd,
was zodoende ook de natuurlijke bondge
noot, die bijdroeg tot hogere welvaart en
bloei. Door deze wasdom groeiden alsmaar
nieuwe steden en dorpen Schelde en zee
gaven onze voorouders zout in het bloed.
En zoals Hullebroeck het zo treffend zong
„moed in een krachtig gemoed".
Karakteristiek toch is in dit opzicht het
woord van een groot en gewaardeerd bui
tenlander, waarin een huldigende apprecia
tie ligt, n.l. „dat God de wereld heeft ge
schapen, maar de Nederlanders maakten
Nederland" (waaronder we ook de Vla
mingen wederkerig begrijpen, vooral in dit
deel der Dietse landen).
Met Axel deelde ook Hulst als hoogst be
langrijk centrum in deze middeleeuwse bloei,
terwijl het westelijke Aardenburg, éénmaal
hoofdstad van Vlaanderen, toen een leven
dige handel op Engeland en Schotland dreef.
Door verzanding van het Zwin moest het
deze echter aldra afstaan aan het daardoor
snel opkomende Lammensvliet (of Sluis).
De grootte en 'het aanzien dezer stad vallen
nog op de huidige dag af te leiden uit de na
genoeg nog volledig aan te wijzen bewailing.
In haar gloriedagen moet Sluis weinig min
der groot zijn geweest dan Middelburg.
In de middeleeuwen behoorde het westen
onzer streek tot het z.g. Brugse „Vrije". Het
midden en oosten ressorteerden onder een
deel der z.g. „Vier Ambachten" (Hulst,
Axel, Assenede en Bouchaute).
Middeleeuws beroeringen bewerkten
Axels verval.
Met het bovenstaande bewezen we dat de
middeleeuwse kloosters oases waren van
vrede, haarden van studie en middelpunten
van landontginning. Vlaanderen en daarna
ook Holland, werd een stedenland. Buiten
ons tegenoordig staatsgebied ontwikkelden
Brugge en Gent een textielnijverheid, die
nergens ter wereld aldus floreerde. Brugge
werd vóór de verzanding van het „Zwin"
bovendien de grote haven en beurs voor
de uitwisseling van goederen tussen Noord
en Zuid-Europa. Dit niettegenstaande het
geen eigen scheepvaart bezat. Later ging
deze rol over op Antwerpen, toen het Zwin
verzandde.
Het groots-dramatisch karakter der he
vigste sociale en nationale bewegingen, de
gildenberoeringeni en de strijd tegen de
Franse koning en zijn leger verhaastten het
proces, waaraan ook Axel uiteindelijk ten
offer viel en die in de 14e en 15e eeuw haar
hoogtepunt bereikte.
Meermalen werd Axel ook het toneel van
strijd en vooral de roofzuchtige Gentenaars
hebben zich meer dan eens schuldig ge
maakt aan plundering en brandstiching, tot
dat zij hier in 1452 een gruwelbeeld schiepen
dat iedere beschrijving tart. Nagenoeg alle
huizen en gebouwen werden te vuur en te
zwaard verwoest. Een ganse bevolking werd
gebrandschat en beroofd, verjaagd of ge
dood. En het was deze ramp, die Axel na
eeuwen niet te boven kwam.
Toen de godsdiensttwisten ha 1500 in
Vlaanderen fel waren opgelaaid werd het
er niet beter op. Ook daaronder heeft Axel
geweldig geleden. Zo daalde Axel af tot
een lagere trap Maarstreekcentrum
en garnizoensplaats bleef het
Jeugdige Prins Maurits bleek een
vooruitziend strateeg.
Strategisch heeft Prins Maurits die op
zo jeugdige leeftijd reeds blijk gaf veldheers
talent te bezitten en de „maarschalkstaf" in
de ransel te dragen blijk gegeven van een
vooruitziende blik..
Strategisch nam hij de eiland-positie van
Axel in het vizier. Eeni serke pion op het
militaire schaakbord Een welgelegen bas
tion allerwege door het water en slijkerige
schorregronden omringd, kortom een vast en
hecht bolwerk tegen de Spaanse krijgs
benden.
Dies luidde zijn opdracht Axel tot elke
prijs te veroveren Hetgeen op een zomer
nacht van 1586 bij verrassing geschiedde!
Vanuit Terneuzen.
De waarde van het strategisch bezit heeft
voor de verdere ruim 60-jiaxie nog volgende
krijgsgebeurtenissen zijn volledige waarde
behouden.
Een sterk sprekend bewijs daarvan is de
bezetting van Hulst die tot in 1645 heeft ge
duurd, zodat de grens tussen het door de
Staatse troepen bezette gebied en het Spaan
se, hier bijna zestig lange jaren gehandhaafd
bleef.
Behalve de krijgskundige waarde heeft dit
ook godsdienstige gevolgen gehad. Hulst
met het omringende Land van Hulst bleven
katholiek. Axel met het Land van Axel
werden protestants
Als wij, Axelaars, bepaalde punten kiezen,,
h.v. op de Kaaiwal of op de Algemene Be
graafplaats en we overzien de wijde omtrek
rondom dan valt het direct op hoe betrek
kelijk hoog de ligging van het Axelse oude
stadscentrum ligt en hoeveel te meer dit zijn
waarde moet hebben gehad voor de meer
primitieve wijze van oorlogvoeren van meer
dan drie eeuwen geleden.
Zelfs tot op deze dag getuige de laat
ste wereldoorlog, toen in de nazomer van
1944 ook het strijdtoneel tot Axel naderde
bleek door de tijdig voorziene inundatie door
de Duitse bezettingsmacht. Al sluiten we het
taire voordeel nog altijd kan worden uit
gebuit. Het was Axel, dat als strategisch
punt in staat bleek de hyper-gemoderniseer
de Poolse pantserdivisie drie dagen lang op
te houden, met een betrekkelijk sterk gedun
de Duitse bezettisngmacht. Al sluiten we het
oog niet voor het feit, dat de Poolse bevel
hebber alles heeft gedaan om de offers aan
goed en bloed burgerlijk zowel als mili
tair tot een minimum te beperken. Het
geen dan ook volkomen gelukt isTot
eeuwige eer aan Kolonel Szydlowski
Axel was, is en blijft streekmiddelpunt.
Historici van professie, zoals de oud-
Axelaar mr. P. Dieleman en onize stads
archivaris, de heer J. R. de Jonge, hebben
uit den treure over het grootse verleden van
onze stad geschreven en gesproken. Vaar
diger pennen dan die van schrijver dezes
zouden uitvoeriger over Axels historie uit
het grijs verleden kunnen uitweiden.
Axel 'heeft een groots verleden, maar ook
een levenskrachtig heden Wel speuren we
hier vergeefs naar de rijpe en stille schoon
heid van steden als Brugge of Gent en zoals
er zovele nog zijn in het Vlaamse land. Door
de eeuwen heen zijn daar de trotse monu
menten van gave Gothische, Romaanse en
Renaissance^bouwkunst bewaard gebleven
in vele prachtige kerken, stadhuizen, bel
forten en gilddhiuizen Dit alles werd hier
helaas in verre eeuwen grondig verwoest
Duur heeft Axel in die onzalige beroerten
moeten boeten. Boeten, en bukken voor
oorlogsgeweld en broedertwist De Gentse
en vreemde krijgsbenden en vrijbuiters heb
ben dit alles tot de laatste steen verwoest
en platgebnrad. En ons van deze monu
menten beroofd
Maar het doet niets af aan het feit dat
desondanks Axel door de loop der eeuwen
gebleven is een natuurlijk, maar ook geo
grafisch middelpunt. In een karakteristiek
ladelijk-agrarische omgeving zal onze stad
ook in het komende nabije verschiet groeien
en gedijen.
Nog immer is ons Zeeuw'sch-Vlaamse
land naar de bijzondere geaardheid harer
bewoners verdeeld in drie qua bevolking
weinig uiteenlopende delen alle van rond
30.000 zielen, n.l. het Land van Hulst, het
Land van Axel en het Land van Cadzand.
We zijn niet zo eigengereid te beweren
dat de deugd ook hier in het midden ligt
Plaatselijk chauvinisme zij ons vreemd
Maar dit is wel zeker, dat ook bij de uit
voering der Gentse kanaalplannen ook Axel
zijn taak voor de toekomst zal begrijpen en
opvatten. In onze dagen is een verblijdende
opleving te constateren. Plaatselijk en eco
nomisch van evident belang, getuige de
stromen van kopers die niet alleen zaterdags
maar ook op en gedurende de weekdagen
onze straten, bevolken.
Tot ver in het Vlaamse land is het Axel,
dat meer dan enige andere Oost Zeeuwsch-
Vlaamse plaats de kopers van wijd en zijd
lokt en aantrekt. Kwaliteitsgoederen in de
grootste keuze en zaken in groteren getale
en meer gevarieerd dan elders, daardoor is
en blijft Axel een streekcentrum bij uit
nemendheid Informeer maar bij de grote
grossiers en leveranciers benoorden, de
Schelde. Zij allen prijzen Axel om zijn grote
solvabiliteit als no. 1
Veel hebben de drie delen van Zeeuwschv-
Vlaanderen in de goede zin gemeen. Ge
meenschappelijke karaktereigenschappen, zo
kenmerkend voor het ganse Zeeuwsch-
Vlaamse land.
Kenmerken die het eens te meer waardi
ger maken tot betere bekendheid onder de
Noorderlingen. Dit zijn degelijkheid, be
trouwbaarheid en zindelijkheid, eigenschap
pen die wij met alle stamverwanten in
Noord, zowle als Zuid gemeen hebben
Maar er zijn ook nog enige bijzondere en
meer specifiek Zeeuwsch-Vlaamse karakter
eigenschappen die bovenmate hun stempel
drukken op onze bevolking. Dit zijn gulle
gastvrijheid, trouwhartigheid, zin voor hui
selijkheid, eenvoudigheid in levenswijze en
ongekunsteldheid van gemoed.
Zij typeren de bewoners van dit mooie
landje bezuiden de Schelde. Dat nu meer
dan ooit door de indijking van de Braakman
tot een éénheid wérd gevormd. Het is maar
klein naar proportie's van oppervlakte en
bevolkingscijfer. Doch het is één der rijkste
korenschuren van ons land, waarom het ook
in oorlogstijd zozeer werd gewaardeerd
Juist als ik deze regelen schrijf vertrekt er
van voor mijn deur een transport graan per
auto-tractie van circa 15 ton met bestemming
Denemarken.
Dit landje met zijn inwontertal van nog
geen 100.000 is vanwege zijn oud-Vlaamse
arbeidzaamheid en energie overwaard beter
gekend te zijn onder de Noorderlingen Het
is met Zeeland innig verbonden en wil geen
eiland zijn, al is het door mist wel
eens radicaal een enkele dag van Holland
uit geisoleerd We zijn en willen ook niet
behoren tot wat men, noemt de onderont
wikkelde gebieden Maar we beroepen ons
met goed Zeeuws en Vlaams recht op een
rechtmatige en schreeuwend nodige vaste
verbinding met het Noorden
Wij voelen dat er nog veel water vloeien
zal door de machtige Schelde eer ons doel,
waarvoor wij willen blijven strijden en plei
ten,, bereikt zal zijn Maar dit landje heeft
een taaie bevolking Die in het verleden
wel sterker tegenstanders heeft bedwongen
en overwonnen Zowaar als dat hier een
kern leeft, die deze streek heeft gevormd tot
wat zij nu is, zo zeker zal deze strijd worden
gewonnen
Tot heil van Axel en geheel Zeeuwsch-
Vlaanderen in het bijzonderHet landje
waarop wïj prat gaan er de bewoners van
te mogen zijn.
't G.
AXELSE COURANT
Uen nimmer
ruw of schraal s) O
Het is de Hamamelis die het 'm doet
