De geschiedenis van Axel.
ZEELAND deze week:
In één nacht
Uw handen
gaaf en zacht
-
Fran'kering bij abonnement, Axel.
ZATERDAG 23 JANUARI 1960
74e Jaargang No. 17
NIEUWS. EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH -VLAANDEREN
ABONNEMENTSPRIJSLosse nummer» 10 cent
Kwartaal - abonnement
Axel binnen ie kon t£S. Andere plaatsen IJS.
Buitenland 2,—.
Hoofdredactie J. C. VINK.
Redactie en Administratie i Axel, Maikt 12, tel. 0 1155-646, postbus 16
Drukker - Uitgeefster FIRMA J. C. VINK
IV. IETS OVER DE OOST- OF GENTSEVAART.
Nu we toch de Oostvaart hebben genoemd
bespreken we eerst de bevaarbaarheid en de
ligging dezer vaart. Grote schepen bevoeren
de vaart, althans in de 15een 16e eeuw niet.
Caland haalt een uitspraak van de heer
Geldof aan, waaruit blijkt, dat door de on
diepte het kanaaltje alleen kon worden be
varen door schepen met een last van 5 ton.
Schepen die over de Schelde kwamen met
eenlading van meer dan vier ton moesten in
ter neuse overgeladen worden in kleinere
,,Seykins", zoals blijkt uit de rekening van
1528-'29.
Aan de bevaarbaarheid ontbrak in het
midden der 16e eeuw jveel en voor uit
diepen' was er geen geld. Maar voor de
Suatie of afvoer van binnenwater was de
oude Blide eohter van teveel gewicht om ze
te laten verzanden.
In een stuk van het Oud Archief A 1
merkwaardigerwijze niet te vinden in het
boek van Jan Scharp, maar wel in „de oud
ste stadsrekening van Caland'' komt een
gedeelte voor, dat handelt over het verdel-
ven van de Oostvaart. Of Scharp dit stuk
niet heeft opgemerkt, of dat hij door de
eigenaardige wijze van verdeling in tweeën
en het eigenaardige inbinden er geen weg
Bnee geweten heeft In elk geval heeft hij
het niet en Caland wel gepubliceerd.
Het is niet geschikt om in een kranten-
arikel in zijn Igeheel geplaatst te worden,
maar het heeft zijn verdienste, omdat het
de loop van de Gentse Vaart aangeeft, als-
tnede een beschrijving der landen, die er
Op uitwaterden.
Het stuk begint er mee, hoe Coninginne-
Regente Maria, koningin-weduwe van Hon
garije „een kloeke vorstin, die een krach
tig bewind voerde", zegt Groen van Prin-
sterer in zijn handboek inlichtingen heeft
gekregen van de Procureur-generaal Ydrop
van Waerhem en zijn adjoinct Jacob Masu-
reel, dat de rabotten en shiizen jeghens de
zee ter neuse in Assenederambacht en ook
de vaart zelve niet onderhouden en uitge-
dolven wordt en dat de ingelanden zich van
verbetering niets aantrekken, zodat de
schippers naar andere quartieren zouden
gaan varen en de negotie uit Axel zou ver
swijnen".
Ook is er gevaar voor inundatie, daar
men al dijkjes en dammen te Zouter Speye
gelegd had om het zeewater te keren, maar
■waardoor het binnenwater niet afgevoerd kon
worden. Door dit alles is het nodig sluizen
en rabotten te repareren en de vaart uit te
delven, welk werk de voor die tijd grote
som van 3000 Karolus guldens of 250 pond
zou vorderen. In het stuk worden nu op
genoemd, degenen die belang hebben bij de
verbeteringen van de vaart en die dus moes
ten bijdragen in de kosten, welke betalingen
moesten geschieden in handen van Jan
Crabbe te Axel en in handen van Cornelis
Pit de schoutete. De ene helft moet betaald
worden te St. Jansmisse (juni') en dte andere
helft t'alfougset (15 augustus).
De belastingplichtigen zijn Eigenaars van
huizen en schuren, staande in het dorp ter
neuse, huizen en schuren en meestoven te
Sauter Speye, te betalen in handen van
Joost de Vos te ter neuse, die de som moet
afdragen aan Jan Crabbe. De stad Axel
1 moest 300 Karolus guldens bijdragen. (De
ouderen weten, dat aan de Vaartdïjk een
laagte was tussen de Provinciale weg en het
tegenover liggend wegje, welke laagte een
overblijfsel was van die vaart).
Verder wordt genoemd de Tol van Hel
mond. Deze tol bracht veel geld op, heette
vroeger de Tol van Axel en werd later de
Tol van Helmond genoemd naar de heer
Van Helmont, de latere eigenaar.
Dan worden cenoemd huizen en schuren
handerème
te Ter Hole, te weten Weesaxhole. Het
was een heul onder de weg bij de tegen
woordige Bonte Koe. Ook bij het Water
huis op de oude weg naar Zuiddorpe ligt
een vliet die aan de Gentse Vaart herinnert.
Van de Rode Sluis loopt naar het westen
nog een kreek, die op sommige kaarten nog
genoemd is de Zoute Vaart. Daar was nog
zout water in. Verder naar het zuiden was
er zoet water in de vaart.
Verder was er op elk bunder „Scatting-
moer" (denk aan Moerspui) in Axeleram
bacht belasting. Verder worden genoemd
huizen te Overslag. Ook elke pleyte (schip)
moest betalen. Dan worden verder opge
noemd Land in de Muziehoek (dat zal wel
even verder dan Overslag gelegen zijn),
15 bunders moe rin de Wildie Moeren van
het klooster Marquette, het land liggende
in het gewest den Brandt en het land ge
naamd het Riet (denk iaan de Riet- en
Wulfdijkpolders bij Koewacht en Kemseke),
het land genaamd de Woestijne bij Ha-
rinxleed bij Biaudelo (misschien bedoeld de
Langeleede bij Wachtebeke). Verder moes
ten betalen de bierbrouwerd te Zoete Meye
(tussen Overslag en Moerbeke), bierbrou
werd te Moerbeke, te Langerbrugge, te ter
neuse en Meulestede. Ook de korenmolens
moesten betalen, zoals die te Beoostenblide
en te Ter Lucht. Verder worden genoemd
de landen te Wachtebeke, Zelzate en Ert-
velde.
De loop van de Gentse Vaart zien we dus
van Terneuzen langs Zoute Spui en Axel
waar bij het bouwen van een winkel nog
een oude kademuur gevonden is en verder
liep deze langs het Waterhuis en de Bonte
Koe naar d'e Rode Sluis en Overslag en
vandaar langs Wachtebeke met een zijtak
naar Moerbeke en verder langs Langer
brugge naar Gent.
Van onder stond in dit stuk nog Ghe-
gheven in onser stadt van Brussele, den
22se dag van October in het jaar ons heeren
duysent vijfhondert acht en veertig, van ons
keyserrijcke het 29e en van ons rijk van
Gastille en d'ander het 33e.
GetekentVerreyken.
In 1567 werd door Fdlips verlof gegeven
aan Axel om erfelijke rentebrieven uit te
geven (een zekere pensioenverzekering) om
te repareren de sluizen en rabotten in de
stede van Axel liggende in het dorp van
der Neusen (zie Sharp: deel II, blz. 83).
De Jonge.
Woningtoewijzing aan Zeeland.
Het misschien wel belangrijste nieuws uit
de provincie, althans voor hen, die reeds
geruime tijd op woonruimte wachten, is de
woningtoewijzing voor 1960 aan de pro
vincie Zeeland.
Het aantal woningwetwoningen, dat deze
provincie heeft toegewezen gekregen, be
draagt 600. In dit aatal zijn nog begrepen
400 woningen ten behoeve van de krotop-
rniming. Voor de bouw van particuliere wo
ningen met rijkssubsidie is aan Zeeland een
waarborg van 1000 woningen verstrekt.
Veel is het weer niet deze keer.
Zeeuwse Collecte.
De Zeeuwse Collecte 1959 heeft in totaal
ruim 18.600,opgebracht. Dit was onge-
eer 2000,meer dan het vorige jaar.
Honderd van de honderd en één Zeeuwse
gemeenten namen aan de collecte deel.
Het Zeeuwse Rode Kruis collecteerde
eveneens.
De Zeeuwse Rode Kruiscollece heeft in
het afgelopen jaar ruim 58.000,opge
bracht, hetgeen ongeveer 400,minder
is dan het jaar daarvoor. Hiermede heeft
Zeeland voor de zevende maal het cam-
pagnebord veroverd, dat het hoofdbestuur
beschikbaar stelt voor de afdelingen met de
hoogste opbrengst.
Van alle Zeeuwse afdelingen komt ook
nu weer St. Philipsland het beste voor de
d&g met een opbrengst van niet minder dan
2300,-t, waardoor deze afdeling de lande-
Like eerste werd.
Toogdag Chr. Plattelandsjeugd.
Vorige week zaterdag werd te Goes de
jaarlijkse toogdag van de Zeeuwse C.P.B.
en C.J.B.T.B. gehouden, welke onder leiding
stond van de heer P. S. Dekker uit Zuid-
zande. Sprekers waren de Commissaris der
Koningin in Zeeland, jhr. mr. A. F. C. de
Casembroot, prof. mr. dr. I A. Diepenhorst,
lid van de Eerste Kamer der Staten-Gene-
raal en de heer H. K. Michaelis, burge
meester van Goes.
De Commissaris betoogde, dat voor Zee
land nog een goede toekomst was wegge
legd. Prof. Diepenhorst had als onderwerp
„Naar een nieuwe maatschappij".
Burgemeester Michaelis sprak de hoop uit
aat door de verwezenlijking van het Drie-
eilandenplan en het Delta-plan meer grond
voor de landbouw beschikbaar zou komen.
Europese Conferentie.
De aan het eind van deze maand te hou
den Europese gemeenteconferentie welke te
Straatsburg gehouden wordt op initiatief
van de Raad van Europa, zal ook worden
bijgewoond door een delegatie van de Ver
eniging van Nederlandse Gemeenten.
De burgemeester van Middelburg, mr.
Joh. de Widt, 'zal deel uitmaken van deze
Nederlandse delegatie.
Ds. Heraianides 45 jaar predikant.
De ook in onze plaats wel bekende ds.
W. L. Hermanides, destijds predikant te
Hulst, heeft j.l. zondag herdacht, dat hij
45 jaar geleden als predikant werd beves
tigd. Hij woont thans te Ossendrecht.
Insteekhavens te Goes kosten bijna
2 millioen.
De vier insteekhavens te Goes, waarvan
wij in ons vorig nummer reeds melding
maakten, zullen naar raming 1,9 millioen
kosten. Met de aanleg van de eerste twee
havens in D.A.C.W.-verband werd inmid
dels reeds een aanvang gemaakt.
Havenrechten nog niet vastgesteld
voor kanaal TerneuzenGent.
Het verdrag over de verbetering van het
kanaal TerneuzenGent is gereed, met uit
zondering van het artikel over de haven
rechten.
Nederland zou volgens de Belgische re
gering ten aanzien van deze rechten eisen
hebben gesteld, die voor België onaanvaard
baar zouden zijn.
België 'zou de hoogte van de havenrechten
willen aanvaarden, onder voorwaarde echter
dat Nederland dan de eis tot vrijstelling in
bepaalde gevallen zou intrekken.
Thans zullen in Den Haag de Belgische
ministers met de Nederlandse minister van
Verkeer en Waterstaat, drs. Korthals, pro
beren een oplossing te vinden.
Vliegdienst Rotterdam—Haamstede.
De burgemeester van Haamstede, jhr.
Roëlk heeft in de laatstgehouden raadsver
gadering medegedeeld, dat er plannen be
staan om deze zomer een luchtverbinding
RotterdamHaamstede te openen.
Het Rotterdams Luchtvaart Syndicaat zou
hieraan medewerking verlenen.
De landings-, stallings- en parkeergelden
voor het vliegveld Haamstede werden door
de raad vastgesteld.
Telefoonverkeer met België gaat vlugger.
Naar wij vernemen, zullen de Belgische
telefoonbezitters met ingang van 1 februari
a.s. automatisch de albonné's in Zeeland kun
nen bellen, dus zonder tussenkomst van de
telefonistes. Het automatisch kiezen in om
gekeerde richting, dus van Zeeland uit naar
België, is voorlopig nog niet mogelijk.
Breskens krijgt een derde haven.
Tijdens de vergadering van de „Vereni
ging van Belanghebbenden bij de haven te
Bieskens" werd medegedeeld, dat op de
VERSCHIJNT IEDERE ZATERDAG
ADVERTENTIEPRIJS10 cent per m.m.
contracten belangrijke reductie.
Ingezonden Mededelingen 30 ceat per m.n.
Kleine Advert en tién 1-5 regels 1,
iedere regel meer 12 cent extra.
LOSSE GEDACHTEN
DE VOGELS.
Neen, lezeres en lezer, w'ij gaan U niet
verder vermoeien met een opsomming van
wat U allemaal in deze w'interse dagen moet
doen om de vogeltjes aan de kost te helpen.
Wanneer U onze raad de afgelopen week
hebt opgevolgd, zult U er nu reeds plezier
van hebben gehad. U kunt nu rustig verder
„experimenteren".
Maar, terwijl wij vorige week bezig waren
met het schrijven van ons stukje over de
voedering van de vogeltjes sprongen onze
gedachten weer al iets verder.
Wij dachten aan ons wandelbos en aan
de vele vogels, die daarin in het voorjaar
en de zomer plegen te verblijven.
Hoe prachtig zou het zijn, zo sponnen wij
verder aan dei gedachten, ook daar nog meer
vogels aan te trekken en het bos nog aan
trekkelijker te maken, dan het al is.
Wij hebben in onze plaats tegenwoordig
ook een technische school, waar onder meer
het vak „timmeren" wordt onderwezen.
Zou hiet nu niet mogelijk zijn, dat door
de leerlingen de vogels in het bos worden
„geadopteerd" Heeft de school ook de
mijnenveger „Axel" niet geadopteerd
Inderdaad, wij geven toe, dat het een
vreemde combinatie is, maar toch komt ons
idee ons zelf niet zo gek voor
De timmerlieden-in-spé zouden voor de
vogels nest- en broedkastjes kunnen maken
en die in het bos op verschillende plaatsen
cphangen.
Tevens zouden zij misschien, wanneer dat
in de winterse dagen nodig is, de vogels
kunnen voederen. Wij twijfelen er niet aan
of de vogels zouden de jongens en kun
leraren zeer dankbaar zijn.
In de zomer zouden zij als dank hun
hoogste lied zingen, terwijl de mensen van
de rust genieten.
Misschien zelfs, dat na verloop van tijd
ook andere vogelsoorten, dan die er thans
reeds wonen, zouden worden aangetrokken,
zodat het bos nog meer aantrekkingskracht
zou krijgen.
Bovendien zouden de jongens, aan wie op
deze wijze ongetwijfeld liefde voor de vogels
zou worden bijgebracht, automatisch gaan
waken over hun gevederde vriendjes, waar
door in het voorjaar als vanzelf een natuur-
besdhermingswacht zou worden gevormd,
die het uithalen van nestjes en het roven
van eitjes tegen zou gaan.
Misschienj zou, wanneer de middelen bij
de jongens ontbreken om de materialen voor
het vervaardigen van de kastjes aan te ko
pen, daar via de gemeente wel iets op ge
vonden kunnen worden
Het was weer maar zo'n losse gedachte,
die bij ons opkwam, maar het zou ons toch
niets verwonderen, wanneer )de directeur
met de leraren van d'e L.T.S. daar iets op
zouden vinden
rijksbegroting een bedrag van 300.000,
is uitgetrokken voor de aanleg van een derde
handelshaven aldaar. Breskens streeft naar
een blijvende erkenning als zeehaven.
Afschaffing woonruimtewet in
Zeeland
De ministers van Maatschappelijk Werk
c-n van Volkshuisvesting en Bouwnijverheid
hebben de Zeeuwse gemeentebesturen ge
vraagd te willen mededelen of, en. zo ja
waarom, zij eventueel bezwaar hebben tegen
het bij wijze van proef buiten werking stel
len van de woonruimtewet en de afschaffing
van de huurbescherming en de huurprijsbe-
heersing.
Zoals bekend zal zijn, hebben Gedepu
teerde Staten van Zeeland reeds meegedeeld
dat zij bijzonder huiverig tegenover deze
maatregelen staan.
Wanneer wij alleen naar onze gemeente
kijken met het grote aantal woningzoekenden
dan vragen wij ons af, hoe dit hier moet
verlopen. Deze maatregel zal n.l. inhouden,
cat de eigenaar van een huurwoning vrij is
de huur op te zeggen en ook vrij is, de
woning te verhuren aan wie hij wil.
Het zou ons dan ook niet verbazen, indien
het gemeenebestuur van Axel tegen deze
buiten-werking-stelling van de genoemde
v oorschriften bezwaren zal inbrengen.
-
AXELSE COURANT
i
