L
Iets over de geschiedenis
van Axel
Luchtverbinding
Zeeuwsch-Vlaanderen- Rotterdam
IVOROL
ZWITSAL
HOEDER WORDEN...
f
In één nacht
Uw handen
gaaf en zacht
Frankering bij abonnement, Axel
ZATERDAG 28 NOVEMBER 1959
74e Jaargang No. 9
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
ABONNEMENTSPRIJSLosse nummers 10 cent.
Kwartaal - abonnement
Axd binnen ie kam 1,25. Andere plaatsen ƒ1,75.
Buitenland 2,
Hoofdredactie s J. 6, VINK.
Redactie en Administratie! Axel, Markt 12, tel. 0 1155-646, postbus 16
Drukker - Uitgeefster FIRMA J. C. VINK
III.
In de loop der tijden is de gedaante van het
landschap in Oost Zeeuwsch-Vlaandeen veel
veranderd. Nemen we de kaart uit de atlas vin
Schuiling, dan zien we een hele eilandengroep,
waaronder het eiland van Axel, het eland van
Zaamslag en dat van de Wemelswaard en tussen
die twee laatste Otene als een zandplaat. Verder
stroomt ten oosten van Axel het Hellegat, ten
zuiden de Bolixate en tussen het eiland van Axel
en dat van Zaamslag de Blije, de later Blide,
welke later, als het land ingedijkt is de Oost-
of Zoutevaart zal uitmaken.
Zo kan ook werkelijk de geografische gesteld
heid van ons gewest omstreeks 1300 geweest
zijn. Maar oo khier werden evenals elders de
schorren bedijkt voornamelijk door de monniken
en in vruchtbaar land herschapen.
Ook op de kaart no. 13 Zeeuws Archief, ge
heten „Copie van de landcaarte van de ge
legenheid van Vlaanderen en Zeeland ten tijde
van Graaf Guido van Dampier, anno 1274" is er
zo'n eilandengroep te zien, maar ook, dat Axel
langs twee zijden verbinding had met de Schelde
en ook met Hulst en aan de andere zijde met
Gent en zelfs met Damme en Brugge.
Op de kaart „Omgeving van de Braakman in
1542 door Cornelis Jansen te Gent' is de
Braakman door de stormvloed van 1377 ont
staan, maar is onze omgeving geen eilanden
groep meer en loopt de Oostvaart van de
Schelde langs Triniteit en Sauter Speye en langs
Axel en de Moerspeye naar Ten Overslag, waar
een ander kanaal begint, dat langs Calve en
Wachtebeke naar Gent loopt en langs Ter West
een verbinding had met Hulst. Ook is daar
getekend de „Nieuwe Vaart naar Gendt dat
van Gent, langs Riemen en Selsaete loopt en
eindigt bij de Joos Mamerlincx Sluse aan de
dijk om de Braakman. Dat zal later een gedeelte
van het kanaal van Gent naar Terneuzen worden.
Ook op de kaart van „Hulster Ambacht
ondertekend „J. Wissche fecit is dezelfde Oost
vaart getekend, zeker als een kanalisatie van de
Blijee of Blide, dat ten zuiden van Axel en van
de Bylocquepolder de naam draagt van Leepe.
We kennen nu oo knog de Lange Lee langs
Wachtebeke. Ook liggen langs de Leepe de
Leepemoeren, een moeras waaruit turf of den ie
werd gestoken. Op dezelfde kaart staan de
doTpen die eertijds bestonden, waar nu de
Braakman is, u.l. de Piet, Hamele, Moerkerke,
Nieuwkerke, St. Janskapelle, welke plaatsen
door de vloed van 1377 werden verzwolgen en
verder liggen er Steeland en Peereboom op.
Steeland in de buurt van Driewegen en Peere
boom bij Sluiskil.
Men maakte het rijmpje
't Land van Biervliet en 17 dorpen, o, ach
En die Piete liepen in op St. Maartensdag.
Verder treffen we rond Axel aan Capelle-
polder, Visscherspolder, Boschpolder, Eglantier-
polder, Calmentpolder, Groten- en Kleinen
Buthpolder, Bylocquepolder, Axelspolder (rond
Axel), Justaaspolder, Beoostenblijpolder en de
Leepepolder, die in 1586 - na de verovering
door Prins Maurits - onder water werden ge
zet en later weer, zij het soms onder andere
namen, weer werden bedijkt. Op de kaart van
Cornelis Jansen stroomt verder ten oosten van
Zuiddorpe de Oostvaart en staat aan de oost
kant daarvan het klooster „Ter Hagen en ten
noorden daarvan het „Hof van de Moere voor
ons liggende aan de „Bonte Koe
We weten dat Axel hoog ligt en bij over
stromingen als een topje boven water steekt en
geen wonder, want volgens een beambte van
de geologische dienst ligt bij Axel een topje van
oudere gronden.
Welke edelen woonden hier in de
Middeleeuwen
De heren van Axel woonden op hun kasteel
in Axel, in onze tegenwoordige Oudewijk. Op
het Hof van de Moere woonden de heren van
Axel, die oök heren van de Moere waren, in
de tijd van de Gistelles.
In 1201 wordt van het geslacht van Axel
Filips van Axel onder de Vlaamse edelen ver
meld en in 1235 wordt Hendrik van Axel be
vestigd in het bezit zijner goederen, gelegen in
de parochies Geronzee, Axel, Zuiddorpe, Galge-
leeke en Beoostenblij.
Lodewijk I graaf van Vlaanderen, draagt in
1324 de landvoogdij over Vlaanderen op aan
Filips, heer van Axel, een teken dat de heren
van Axel in aanzien stonden bij de Graaf. De
laatste heer van die naam was volgens Caland
Jan van Axel, omstreeks 1357.
Deze liet slechts dochters na, waarvan één,
Margaretha, eigenares van de helft der heerlijk
heid huwde met Gerard van Rasseghem, heer
van Masmines, terwijl de andere helft kwam aan
Wouter van Moerslede. Verder werd de heer
lijkheid geërfd door Jacob van Lichtevelde, waar
na het in bezit kwam van de Gistelles, geheten
naar een plaatsje tussen Oostende en Thorout.
Gerard van Gistelle, heer van Axel en van de
Moere, was gehuwd met Isabeau de Wilde,
vrouwe van Maelstede (Hulst), Renesse, en
Cruiningen. Gerard was in 1441 schepen ge
weest in de Bank van de Keure te Gent, maar
werd in 1449 door Filips de Goede benoemd
tot Groot-Baljuw te Gent. Bij de twisten tussen
Filips de Goede en de Gentenaars moest Gerard,
die een verdrag met de Gentenaars gemaakt
had, dat niet door Filips erkend werd, voor
de woede der Gentenaars uit Gent vluchten en
zich terugtrekken op zijn kasteel van de Moere
aan de Gentse Vaart.
De zoon, Mer (Mijnheer) Joost van Gistelle,
was erfachtig schout van Hulst en Hulsteram
bacht en had zorg voor de weesgoederen, maar
wat zwaarder woog, vooral in die tijd, de zorg
voor het onderhoud van dijken, straten, sluizen,
watergangen, enz.
Zoals hierboven reeds vermeld was het ge
slacht Gistelle afkomstig uit Vlaanderen en ge
heten naar een plaats tussen Oostende en
Thorout.
Joost van Gistelle was geboren in 1446 en
is overleden voor 17 april 1520 (zie P. Diele-
man De grote reiziger) en jaarboekje Oud
heidkundige Kring 1931 (artikel van de heer
de Mul).
Joost van Gistelle was Karei de Stoute ge
volgd op zijn tocht tegen de Luikenaars en werd
door deze in 1467 tot ridder geslagen. Hij was
gehuwd met Margaretha van Raveschoot. Mer
Joost is bekend geworden doordat hij toen de
moeilijke reis gemaakt heeft naar het Heilige
Land, met Jan Quisthout, zijn kapelaan, welke
reis begonnen werd in 1481 (zie artiekel P.
Dieleman). Hij bezocht Palestina, Egypte, Tri
poli en keerde over Venetië terug. Hij moet uit
Egypte de boekweit meegebracht hebben (in het
wapen van Zuiddorpe staan boekweitbloemen).
Vermoedelijk stierf hij 21 septebre 1516. Er
wordt gedacht, dat hij te Axel begraven werd.
Jacob de Hont, die een tijdgenoot van hem
was, zegt op art. 206, blz. 115, jaarboekje Oud
heidkundige Kring) „Daarna was zijn lichaam
eerlijk gebracht te watere met een der scuite
ende 24 tortsen ende roukleren tot Axele
ende was ghedreghen van daer tot binnen der
kerke van Axeleende aldaar begraven
ende gestelt in een ghemetste vaute aan de zuut-
zijde van den hooghen autare".
Ook in de stadsrekeningen 1516-1517 staat
er een post over wassen toortsen, gedragen bij
de uitvaart van Mer Joost.
Op de consistoriekamer van de Ned. Herv.
Kerk heeft lang een harnas gelegen. Dit is
jammer genoeg verloren gegaan of verkwanseld.
Fragmenten van een graftombe van een der
Gistelles bevinden zich in een muur aan het Hof
te Zande, terwijl er een wit arduinen steen,
waaraan men kan zien, dat het vroeger een
beeld geweest is, terzijde van de kerk ligt, waar
hij na de afbraak van de vervallen kerk op
Zuiddorpe is blijven liggen.
Joost van Gistelles liet slechts dochters na,
waarvan Isabella huwde m|t Dirk ,van de
Gracht en Margaretha met Jan van Cortenbach.
In 1557 wordt als heer van Axel genoemd
Joos van de Gracht. Door huwelijk van Maria
van de Gracht kwam de titel (want niet veel
meer zal het geweest zijn, volgens Nagtglas in
Zelandia Illustrata), in het bezit van ridder
Filips van Liedekerke.
Het kasteel der heren van Axel stond waar
nu de wal is achter Knorrenburg, waar nu de
Burchtlaan geprojecteerd is. Het was omgeven
door een gracht en bestond uit een stenen huis,
een kapel en een voorraadschuur. Het kwam
terzijde uit op de St. Pieterskerk, die stond waar
nu de Algemene Begraafplaats zich bevindt.
Langs het kasteel van de Moere liep de
Gentse Vaart, die echter in die tijd maar voor
kleine scheepjes bevaarbaar was, maar die later
op last van Karei V meer bevaarbaar zou wor
den gemaakt. De kosten voor onderhoud zouden
gedragen worden door degenen die belang had
den bij die vaart, wat geregeld werd in het Oc
troy tot het bedelven van de Oostvaart.
De Jonge.
Reeds eerder hebben wij in ons blad enige
mededelingen gedaan over de plannen om te
komen tot een nieuwe luchtverbindingen van
Zeeuwsch-Vlaanderen met Rotterdam v.v.
Deze plannen zijn thans weer in een verder
gevorderd stadium gekomen.
De voorzitter van de Kamer van Koop
handel en Fabrieken, de heer ir. C. A. L.
Horstmann, heeft hierover in de algemene ver
gadering van de Kamer, die deze week te Ter-
neuzen werd gehouden, enige nadere mede
delingen gedaan.
Als de plannen doorgaan, zal deze dienst op
1 maart 1960 reeds beginnen met twee vluch
ten per week, dat wil zeggen, dat in eerste in
stantie gevlogen zal worden des maadags en
dinsdags. Het toestel komt dan 's morgens uit
Rotterdam en vliegt na enige minuten weer
terug. Ook des avonds is er dan weer een dienst
Rotterdam - Axel - Rotterdam. De kosten van
een vijftiendaas retour zouden 45, - bedragen:
Men bestudeert thans de mogelijkheden om
te komen tot een dienst gedurende zes dagen
per week tegen een retourprijs van 20, - tot
ƒ125,-. Wanneer dit laatste plan verwezen
lijkt kan worden, zal dit een redelijke bijdrage
betekenen in de opheffing van het isolement van
Zeeuwsch-Vlaanderen.
De minister van Verkeer en Waterstaat heeft
reeds toegezegd, dat, wanneer aan de tech
nische eisen zal worden voldaan, concessie voor
het uitvoeren van deze vluchten zal worden ge
geven
Binnenkort zal worden overgegaan tot op
richting van een naamloze vennootschap, welke
deze luchtverbinding zal verzorgen. Als alge
meen directeur van deze N.V. zal optreden de
heer Th. Sinnige uit Rotterdam en als com
mercieel directeur de heer Bergman.
Het ligt uiteraard in de bedoeling om ook in
Zeeuwsch-Vlaanderen aandelen voor deze maat
schappij te plaatsen.
Wat de aanleg van een vliegveld betreft zijn
thans twee terreinen in studie, n.l. één in de
gemeente Axel en het oude terrein in de Van
W ijckhuisepolder
De helicopterdienst, waarmede gedurende
twee jaren proeven zijn genomen, heeft destijds
aangetoond, dat het aanbod van passagiers ruim
schoots voldoende is om te komen aan een ge
middelde bezetting van vijf personen per vlucht.
Deze bezetting is namelijk vereist om tot een
sluitende exploitatie met achtpersoonsvliegtuigen
te kunnen komen.
De exploitatie van een helicopterluchtlijn is
echter belangrijk duurder dan een luchtlijn met
vastvleugelige vliegtuigen.
Aan gezien de verkeersmogelijkheden vervoer
scheppen, kan worden verwacht, dat deze lucht
verbinding zeer zeker zal slagen.
Daarbij mag misschien de hoop worden uit
gesproken, dat ook van de zijde van het Pro
vinciaal Bestuur, het Ministerie van Verkeer
en Waterstaat en de Rijksluchtvaartdienst alle
mogelijke medewerking zal worden verleend,
VERSCHIJNT IEDERE ZATERBAQ
ADVERTENTIEPRIJSW cent per
contracten belangrijke reductie.
Ingezonden Mededelingen 36 cent per ma
Kleine AdvertentiSn 1-5 regels
Iedere regel meer 12 cent extra.
LOSSE GEDACHTEN
SINT NICOLAAS
EEN GOEDE GELEGENHEID.
Dezer dagen lazen wij een klein berichtje in
de krant, dat indruk op ons maakte.
Wij dachten bij onszelf, dat dit iets was, waar
over ook onze lezeressen en lezers hun gedach
ten maar eens moesten laten gaan. Nu in deze
Sint Nicolaastijd, maar ook de andere dagen
van het jaar.
Het berichtje dat wij lazen, komt op het
volgende neer
Op het vliegveld van Londen stond een vlieg
tuig van de Franse luchtvaartmaatschappij ge
reed om te vertrekken. Er moest echter een
kwartier gewacht worden op een klein pakje.
In het pakje zat anderhalve kilogram kersen uit
Kaapstad en dit was zojuist met een Engels
vliegtuig gearriveerd. De douane verleende alle
medewerking door een vlugge afhandeling van
de benodigde formaliteiten, waarna het pakje
meekon naar Parijs. Daar had een stervend pa
tiëntje van 10 jaar, dat lijdende was aan leu'ka-
mie, om kersen gevraagd.
Op het vliegveld bij Parijs stond een ambu
lance klaar om het pakje in snelle vaart naar
het patiëntje te brengen
Begrijpt U, lezeres, lezer, waar wij naar toe
willen Werd U ook niet geroerd, toen U het
bovenstaande las
In deze tijd, waar tijd geld is en alles even
snel en jachtig moet gebeuren, terwijl zeker de
lijnvliegtuigen op tijd moeten vertrekken en geen
kwartier verloren mogen laten gaan, in deze tijd
wordt niet minder dan een kwartier gewacht op
enige kersen
Geen geneesmiddel, geen medicament, neen
een lekkernij.
Misschien zijn er die zeggen een bevlieging
van een kind. Maar er wordt gewacht een kost
baar kwartier voor elk der passagiers laat men
verloren gaan
de beste tandpasta
die men U raden kan
Maar is dit verlies in deze jachtige, efficiënte
wereld geen zeer grote winst Ja, een reus
achtig grote winst I
Het ging er hier niet om, één van de laatste
wensen misschien van een stervend kind te
vervullen.
Een prachtig gebaar naastenliefde liefde
voor de mensheid
Wij dachten verder.
Het is niet nodig, zo dachten wij, om met
de betoning van naastenliefde te wachten tot
iemand stervende is. Toon Uw liefde vandaag
en morgen en overmorgen, iedere dag
U begrijpt wel, dat het niet nodig is om daar
voor vliegtuigen op te houden. Er zijn zo veel,
zo ontzaggelijk veel mogelijkheden, om iemand
een plezier te doen. En de meeste mogelijkheden
zijn zo goedkoop liggen zo voor de hand. Een
bemoedigend, een waarderend woord. Of soms
zelfs maar het niet uitspreken van een afkeurend
woord.
Straks is het Sinterklaas. Een feest van ge
zelligheid en pakjes. Maar kent U niet iemand,
waarvan U haast zeker weet, dat die geen pakje
heeft te wachten
Denk dan even aan het pakje kersen
Dit is de titel van het nieuwe boek van
Dr.W. de Kok. Alles over zwangerschap,
geboorte, babyverzorging en kleuter
opvoeding. Dit waardevolle boek (184
pagina's in fraaie omslag) krijgt U ten
geschenke bij aanschaffing van een
BABYSET DE LUXE 4
zodat ook spoedig onder ongunstige weersom
standigheden deze dienst zal kunnen worden uit
gevoerd.
SI I
ew
AXELSE COURANT
>S**L
J