Twintig jaar geleden
ZEELAND deze week
Frankering bij abonnement, Axel.
ZATERDAG 29 AUGUSTUS 1959
73e Jaargang No. 46
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
VERSCHIJNT IEDERE ZATERDAG
ABONNEMENTSPRIJS: Losse nummers 10 cent.
Kwartaal - abonnement
Axel binnen de kom ƒ1,25. Andere plaatsen ƒ1,75.
Buitenland 2,—.
Hoofdredactie J. C. VINK.
Redactie en Administratie i Axel, Markt 12, tel. 0 1155-646, postbus 16
Drukker - Uitgeefster FIRMA J. C. VINK
ADVERTENTIEPRIJS10 cent per m.m.
Bij contracten belangrijke reductie.
Ingezonden Mededelingen 30 cent per m.m.
Kleine Ad verten tiën 1-5 regels 1,
iedere regel meer 12 cent extra.
MET DE INVAL VAN DE DUITSE EN RUSSISCHE LEGERS IN
POLEN BEGON DE TWEEDE WERELDOORLOG.
Op 1 september 1939 vielen de Duitse legers het Poolse land binnen met een verplet
terende overmacht, vóór het aanbreken van de dag en zonder voorafgaande waarschuwing.
De strijd was ongelijk en tegen het midden van september was bijna geheel West-Polen
onder de voet gelopen. Op dit kritieke ogenblik kwamen de Russen in actie en lieten hun
legers uitzwermen over de nagenoeg onverdedigde oostgrens. Dit gemeenschappelijke op
treden van Nazi-Duitsland en Sovjet-Rusland was het gevolg van het Ribbentrop-Molotov-
pact van 25 augustus 1939, om tot verdeling van Polen over te gaan.
Zo begon twintig jaar geleden de grootste en verschrikkelijkste aller oorlogen, de tragedie
van Polen en de ellende der vluchtelingen. Het is daarom goed, dat we ons herinneren,
waartoe deze wereldstrijd is begonnen om Polen te hulp te snellen en hoe dit land - ten
gevolge van de besluiten genomen te Teheran en Yalta - overgeleverd werd aan de Russen
en hun communistische dictatuur. En niet alleen Polen, maar ook Tsjechoslowakije, Bul
garije, Hongarije, Roemenië, Estland, Letland en Lithauen.
CAVALERIE TEGEN TANKS.
De allereerste aanval werd ondernomen met
56 divisies met inbegrip van alle 9 pantser
divisies waarover Duitsland beschikte, gecombi
neerd met 2000 vliegtuigen. Polen had uiterst
moeilijk te verdedigen grenzen en de Duitsers
vielen het land binnen op een ondenkbaar breed
front uit het noorden, westen en zuiden tegelijk.
Polen bracht hier tegenover in het veld 30
divisies, voornamelijk infanterie en cavalerie-
eenheden, een weinig anti-tank en afweergeschut
en slechts één pantSterbrigade. De 700 vliegtui
gen, die Polen bezat, werden voor een belang
rijk deel terstond op de grond vernietigd bij de
nachtelijke moordaanslag op 1 september. Aan
de meeste sectoren werden de Poolse grensver-
sterkingen spoedig doorbroken en door de bres
sen drongen wiggen van tanks diep het achter
land in. Maar waar de Duitse divisies op Poolse
troepen stietten, ontwikkelden zich hevige en
verbitterde gevechten. Zowel numeriek als op
het gebied van uitrusting was het Poolse leger
niet tegen de aanvallers opgewassen. De Poolse
cavalerie chargeerde dapper tegen de aanzwer-
mende tanks doch kon met haar sabels en lansen
niets uitrichten. Met uitzondering van de Leger
groep Poznan, welke omsingeld werd, werden
alle Poolse eenheden welke langs de grenzen
stonden opgesteld, teruggedreven of vernietigd.
DROMMEN VLUCHTELINGEN.
Vóór de optrekkende Duitse tanks en infan
teristen trokken drommen wanhopige vluchte
lingen per trein, te voet ,soms in auto s, vooral
op boerenwagens oostwaarts, schaarse en in der
haast gepakte bezittingen dragend of met zich
meevoerend. De Duitsers naderden Samen met
de vluchtelingen trok de zóne van paniek en
verwarring naar het centrum van Polen, waar
men zich de eerste dagen geen enkel denkbeeld
kon vormen over het verloop van de gevechten.
Aanvankelijk echter zette geen tijding van neder
lagen de domper op het rotsvaste vertrouwen,
dat Engeland en Frankrijk Polen te hulp zouden
snellen, waartoe deze landen volgens verdragen
waren verplicht. Weliswaar was er op 1 en 2
september angstige twijfel of Engeland en
Frankrijk het gegeven woord trouw zouden
blijven, maar toen zich op 3 september het
nieuws van hun dubbele oorlogsverklaring aan
Duitsland verspreidde, kende het enthousiasme
geen grenzen meer. Doch naarmate de Duitse
operaties vorderden, werd het optimisme zeer
spoedig gedoofd door slechte tijdingen en boze
geruchten. Over arrestatie's en executie's, over
bombardementen uitgevoerd op weerloze vluch
telingen, geruchten dat Polen zijn ondergang
tegemoet ging en eindelijk het onheilspellend
nieuws over het naderen der erfvijanden ener
zijds van de hooghartige en wrede Duitsers, de
nazaten der middeleeuwse kruisridders, volge
lingen eerst van de onderdrukker Bismarck, nu
van een Hitler, die dreigde ,,de Polen te zullen
vernietigen tot en met de laatste zuigeling en
anderzijds van de niemand en niets ontziende,
vrouwen verkrachtende en plunderende Russen.
Van vijanden, die niet slechts op veroveringen
uit waren, doch ook op knechting en zelfs uit
roeiing van grote volksmassa s. Dan te be
denken, dat deze vijanden handlangers hadden
in eigen stad en dorp 1 Volksduitsers en andere
minderheden, die hun komst verlangend tege
moet zagen, die hen tekens gaven, die voor hen
spionneerden, hinderlagen spanden en die op de
Poolse troepen schoten of ze des nachts over
vielen.
DE ONDERGANG.
In de tweede week van september zijn de
Duitse legers die in het zuiden opereerden er
in geslaagd de rivier de San te bereiken. Vier
Poolse divisies werden daarbij omsingeld en
vernietigd. Twee pantserdivisies van de hoofd
aanval van het Tiende Duitse Leger, bereikten
de buitenwijken van Warschau, doch konden
geen verdere vorderingen maken wegens de
heldhaftige, door de burgerij georganiseerde
tegenstand.
Vanuit het noordoosten begon het 3de Duitse
Leger de Poolse hoofdstad te omsingelen. Hoe
wel de groep-Poznan reeds practisch omsingeld
was, besloot de bevelhebber van deze groep,
generaal Kurtzeba, een aanval te doen op de
flank van de Duitse hoofdaanval. Deze stout
moedige Poolse tegenaanval had o.a. tot gevolg
dat niet alleen het Achtste Duitse Leger in de
strijd werd betrokken en grote verliezen leed,
doch ook dat het Tiende Leger aan zijn be
stemming Warschau werd onttrokken en zelfs
een legercorps van het Vierde Leger uit het
noorden.
Tien dagen lang wist de omsingelde groep-
Poznan de aanvallen van al deze sterke Duitse
eenheden en de bombardementen van de „Luft
waffe" vol te houden, doch ten slotte werd zij
op 19 september vernietigd.
Op 14 september bereikte het Veertiende
Duitse Leger de buitenwijken van Lemberg, stiet
noordwaarts door en verenigde zich op de 17e
met de troepen van het Derde Leger, welke via
Brest-Litofsk waren opgerukt.
Op dit kritieke moment kwamen de Russen
in actie en lieten hun legers uitzwermen over de
nagenoeg onverdedigde oostgrens. Het duurde
toen niet lang meer of de uitgeputte Poolse
legers werden genadeloos tussen deze tang ver
pletterd.
WARSCHAU, MODLIN EN HEL.
Niettemin duurden de gevechten een volle
maand. Want Warschau, Modlin en het schier
eiland Hel, bleven nog altijd on veroverd. Het
verzet van de Poolse hoofdstad geleid door
de heldhaftige burgemeester Stefan Starzynski
was magnifiek. Na vele dagen van hevige
bombardementen uit de lucbt en door zware
artillerie, capituleerde Warschau pas op 27
september, toen amunitie, water- en voedsel
voorraden opgebruikt waren. Modlin, de ten
noordwesten van Warschau gelegen vesting aan
de Weichsel, capituleerde op 30 september en
de 4000 man van de Poolse marine op het
schiereiland Hel, op 1 oktober. Zo was alles in
één maand tijds voorbij en het tragische Polen
- tragisch in zo menige episode van zijn lange
geschiedenis - ging onder in slavernij.
Nog voor de strijd tot een einde was ge
komen, was er een grote chaos ontstaan onder
de vluchtelingen die zich op de wegen bevonden.
Zij die zich naar het oosten hadden begeven
hoorden plotseling dat de Russen optrokken en
de Poolse steden bezetten, terwijl degenen die
getracht hadden Warschau te bereiken, terug
keerden bij het nieuws dat de stad belegerd werd.
Het verweer van Polen scheen kort te zijn.
Eerst bij de overrompeling van Nederland,
België en Frankrijk zou men ir. het Westen be
grijpen wat een massale inzet van pantsers en
vliegtuigen vermag.
POLEN VOCHT DOOR.
De bezetters van Polen Duitsland en Rus
land, meenden, dat het lot van Polen bezegeld
was. Maar zij hadden het mis. Want binnen
enkele maanden hebben de Polen getrouw
aan hun traditie om pal te staan voor de vrij
heid tegenover elke tyrannie - in het buiten
land een nieuw leger opgericht, dat later de ge
allieerde zaak tal van gewichtige diensten heeft
bewezen op een reeks van Europese slagvelden,
alsook ter zee en in de lucht en waaraan ook
Nederland veel heeft te danken.
In het bezette Polen daarentegen - waar een
onbeschrijfelijke terreur heerste - werd een
ondergronds leger opgericht, dat uniek was in
de wereldgeschiedenis.
Er is daar een nimmer te stuiten verzet ge
weest, dat, buiten ontelbare kleine en grotere
vormen van verweer, culmineert in het grandioze
hoogtepunt de opstand van Warschau in 1944.
die de wereld verbaasd deed staan. Het was een
heroïsche strijd van de ganse stad tegen haar
gehate bezetters. Een strijd op leven en dood,
waar niet alleen de mannen, maar ook vrouwen
en kinderen bij betrokken waren. En het moet
met schaamte worden geconstateerd, dat door
het opzettelijke dralen van de Russen, dit weer
galoze heldendom tot niets anders heeft geleid
dan tot een vreselijk bloedbad en vernietiging
van de stad.
DE PRIJS DER VRIJHEID.
Het Poolse volk betaalde zwaar voor het op
nemen van deze strijd. Zes millioen Polen, of
wel één-vijfde deel van de totale bevolking, is
gedurende de jaren 1939 - 1945 omgekomen.
De meesten hiervan kwamen om in Duitse con
centratiekampen en Russische dwangarbeiders
tijdens de talrijke massa-executie's - denk aan
kampen of werden op gruwelijke wijze vermoord
Piasnica en Katyn. 644.000 personen werden
gedood bij oorlogshandelingen. Zij vielen op de
slagvelden niet slechts in Polen, doch eveneens
in Frankrijk, Noorwegen, Noord-Afrika, Italië,
België, Nederland en Duitsland. Tevens vorm
den zij 15% van de totale verliezen van de
Royal Air Force gedurende de Battle of Britain.
OPNIEUW IN SLAVERNIJ.
Deze strijd, wij weten het allen, heeft moeten
duren tot 1945. Duitsland werd verslagen, maar
wat werd er van Polen Zes jaren vechten van
het Poolse volk, ten koste van de hoogste offers,
werd te niet gedaan door de besluiten genomen
in Teheran en Yalta Polen werd overgeleverd
aan de Russen.
De Poolse soldaat, zonder ophouden door
vechtend vanaf 1 september 1939 eerst in zijn
eigen land, daarna in Frankrijk, Narvik, Battle
of Britain, in Tobroek, Monte Cassino, Anzio,
Falaise, Bologna, Arnhem, Axel en Breda, werd
ter beloning van zijn zware offers veroordeeld
tot een zwervend leven in ballingschap
WAAROM
Waarom werd dit gedaan Waarom werd
de trouwste der Bondgenoten opgeofferd Wel
nu, het werd gedaan om Rusland teverden te
stellen. Het werd gedaan, omdat Rusland ver
langde dat Polen en alle andere Oost-Europese
landen, zouden worden opgeofferd als prijs voor
Ruslands verdere samenwerking met het Westen.
VOOR UW VRIJHEID
Hierdoor is het ideaal waarvoor de Polen nu
twintig jaar geleden de wapens opnamen, nog
steeds niet in vervulling gegaan. Zij vochten
onder de leuze „Voor Uw vrijheid en de onze"
en zij droegen veel bij voor de vrijheid van
anderen, o.a. ook van Nederland, doch helaas
zonder deze voor zichzelf te verkrijgen.
Ja, dit is waarlijk een treurspel en het heeft
recht op onze aandacht en op ons besef van
bitter onrecht en groot kwaad. aWnt vrijheid is
ondeelbaar, ofwel zij moet heersen in de ge
hele wereld, of er is geen vrijheid. En zonder
vrijheidook geen vrede, de ware vrede,
wel te verstaan
Billy Strenk.
LOSSE GEDACHTEN
EEN VERJAARDAG.
Aanstaande maandag viert de grote Neder
landse familie feest. Er is dan een jarige in het
grote Nederlandse gezin.
Neen, het wordt geen uitbundig feest dat
doe je niet meer, wanneer oudere mensen ver
jaren.
Het zal alleen een bezadigd herdenken worden.
Het feest vieren we alleen in onze gedachten,
omdat we de wens van de jarige willen eer
biedigen.
De jarige Hare Koninklijke Hoogheid
Prinses Wilhelmina Helena Paulina Maria,
Prinses der Nederlanden.
Zij wordt maandag 79 jaar.
Een hele leeftijd al een gezegende leeftijd
zeggen de mensen dan.
Wat heeft zij veel, heel veel voor Nederland,
voor ons land en volk betekend
Wat heeft zij in al die jaren meegemaakt
op nog jeugdige leeftijd de eerste wereldoorlog,
die maar nauwelijks ons land buiten de strijd
liet de ernstige economische crisis in de
dertiger jaren het verlies van Haar moeder,
Koningin Emma, en van Haar echtgenoot, Prins
Hendrik, en op 60-jarige leeftijd de brute in
val van de Duitse legers, waardoor Zij ge
dwongen werd in het buitenland de strijd voor
een vrij Nederland te strijden.
Het zijn maar enkele voor de hand liggende
feiten, die ieder oudere zich nog zo herinnert.
Wat heeft Zij haar volk een voorbeeld ge
steld van opofferende plichtsbetrachting.
Kent U het door Haar geschreven boek
„Eenzaam, maar niet alleen"
Zo niet, lees het en herlees het.
En nu vieren we maandag Haar verjaardag
weer. Niet vol plezier en jolijt, maar in dank
baar herdenken.
Natuurlijk, we steken de vlag uit en we
tooien ons met oranje.
Vanzelfsprekend zullen des avonds weer de
Concerten worden gegeven.
Maar verder geen uiterlijk feestbetoon, geen
drukte, geen lawaai.
We leven met Haar mee we gedenken het
vele, zeer vele, wat Zij voor land en volk heeft
gedaan en we danken God, dat Hij Nederland
zo'n Koningin heeft willen schenken. En we
smeken Hem, dat Hij Haar bij het klimmen
der jaren nabij wil zijn 1
Terneuzen deed niet mee.
Zoals wel algemeen bekend zal zijn ligt het
in de bedoeling de Abdijgebouwen te Middel
burg te verfraaien met gemeentewapens en wand
schilderingen. Daartoe worden van de betref
fende gemeenten bijdragen gevraagd, te weten
een bedrag van 1000, - voor het gemeente
wapen en van vijf cent per inwoner voor de
wandschildering.
De gemeenteraad van Terneuzen heeft - voor
zover ons bekend als enige gemeente - besloten
deze bijdrage niet te voteren, zulks ondanks het
voorstel van B. en W. om het wel te doen. Door
sommige raadsleden werd daarbij geen blad voor
de mond genomen, wanneer gesproken werd over
de houding van het Provinciaal Bestuur ten aan
zien van sommige aangelegenheden.
Zeeuws studentendispuut.
Onder de verschillende studentenverenigingen
en disputen nemen de zogenaamde provinciale
gezelschappen zeker niet de laatste plaats in.
Het aantal daarvan is sinds korte tijd met één
vermeerderd door de oprichting van „Imago
Animi Sermo", dat, zoals de naam aanduidt,
zich op de eerste plaats bezig houdt met de
Zeeuwse taal en folklore. Het is bedoeld voor
studenten aan de Rijksuniversiteit te Utrecht,
afkomstig van de Zeeuwse en Zuidhollandse
eilanden. Het ab actiaat is in handen van
Boudewijn de Graaf, theologisch student, Swee-
linckstraat 10 bis te Utrecht.
Opening dienstgebouwen Provinciale
Stoombootdiensten te Zierikzee.
Vorige week werd te Zierikzee het nieuwe
bootstation van de Provinciale Stoombootdien
sten in Zeeland „De Val" officieel in gebruik
genomen. Dit geschiedde door de waarnemend
Commissaris der Koningin, de heer M. J. van
Poelje.
Het gebouw bestaat uit twee woningen, een
transformatorruimte, agentenkantoor, wachtge-
legenheid en een fraai restaurant.
(Vervolg op pagina 3)
AXELSE COURANT
