AXELSE COURANT
NOORD-BRABANT
PEPKACh3hPyJL
J. C. VINK
frankermg bi) abonnement, Axel
WOENSDAG 28 AUGUSTUS 1957
71 e Jaaragng No. 93
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
VERSCHIJNT IED/ 'E WOENSDAG EN ZATERDAG
Drukker-Uitgeefster: FIRMA J. C. VINK
Red. en Adm.: Axel, Markt 12, Til. 0 1155-646
Hoofdredactie: J. C.VINK
Ideaal voor ieder
die brieven schrijft!
FIRMA
Markt 12
AXEL.
BEZOEK AAN EEN ANDERE PROVINCIE
Brabant is een grote provincie, rijk en
veelzijdig. Wij moeten er, meer nog dan dit
bij de reeds besproken provincie het geval
was, met zevenmijlslaarzen doorheen stap
pen en moeten daarbij betreuren dat tal van
wetenswaardige zaken niet kunnen worden
aangestipt. Er zullen meer algemene, dan
plaatselijke aspecten ter sprake kunnen
komen.
Twee jaar geleden nam de directeur van
de Provinciale Planologische Dienst in Bra
bant, ir. Buskens, afscheid van deze dienst
met een magistrale rede. Wij kunnen niet
beter doen dan eens te horen, wat deze bij
uitstek deskundige toen heeft gezegd over
de merkwaardige verandering die zich in
Brabant heeft voltrokken. Dit plaatst ons
ook midden in de problematiek van dit ge
west. Hij vertelt dan dat de bevolking in
twee decennia van 1930 tot 1950 ge
groeid is met 41%, de industriële beroeps
bevolking steeg echter met 66%. Toenemen
de industrialisatie dus en toenemende bedrij
vigheid, die door de bouw van verkeers-
bruggen, de aanleg van een wijd vertakt
modern wegennet en een belangrijke opvoe
ring van de frequentie op de spoorlijnen
vooral na de oorlog aanzienlijk kon wor
den gestimuleerd. Dit weerspiegelt zich o.a.
in de groei van het verkeer in al zijn fa
cetten. Nadat de heer Buskens dit met cijfers
heeft toegelicht komt hij tot de volgende
fascinerende visie
„Geheel het wegverkeer, het treinverkeer,
zelfs ook de goederenstroom langs de Bra
bantse wegen, de spoorrails en de water
wegen, tonen tezamen dat de randprovincie
Noord-Brabant in een kwarteeuw tot cen
traal Nederland is gaan behoren. Anders
gezegd, de nabije toekomst zal uitwijzen dat
de halve cirkel van de Randstad Holland
(van Dordrecht via RotterdamDen Haag
Haarlem Amsterdam Utrecht) zich
grotendeels in Brabant gaat sluiten.
Het voormalige wingewest, het veron
achtzaamde generaliteitsland wordt thans
een wezenlijk en onmisbaar deel van het
hevig levende hart van Nederland. De be
volkingsgroei en de industrialisatie geeft dit
aan. De verkeersgeografische situatie en de
ligging ten opzichte van de Benelux beklem
tonen dit te meer."
„Maar," zegt hij, „niet genoeg kan de
aandacht op de vele consequentie's van deze
ontwikkeling vallen. Geestelijk en ruimtelijk
moet Brabant voor deze ontplooiing worden
uitgerust, wil deze ontwikkeling voor het
Brabantse volk een zegen blijken."
Hij constateert dat 25 jaar geleden de
grootste stad nog geen 80.000 inwoners tel
de, er waren 14 gemeenten boven 10.000
inwoners en slechts 7 boven de 20.000.
In 1954 waren reeds 28 gemeenten ge
groeid tot boven 10.000 inwoners Eind
hoven had reeds 150.000 zielen, Tilburg
bijna 130.000 en Breda naderde de 100.000.
Dan laat hij de groeiende gemeenten de
revue passeren en we horen van Boxtel,
Dongen, Geldrop, Schijndel, Uden, Valkens-
waard, Veghel, Veldhoven, Vught en Waal
wijk die alle al boven de 10.000 zijn, en tot
de steden boven de 20.000 zullen gaan be-
I horen. Hij wil in één adem ook Best, Deurne,
Etten, Gemert, Goirle, Kaatsheuvel, Oister-
wijk, Oudenbosch en Steenbergen noemen,
die door hun industriële ontwikkeling de
zelfde weg opgaan, ja moeten gaan.
Want Brabant moet in de komende 20
jaren een 'half millioen inwoners meer her
bergen. Wat daaraan vastzit wordt door ir.
Buskens bijzonder verhelderend uiteengezet.
Wat hij daar zegt is niet alleen van belang
voor Brabant, al slaat het op de Brabantse
verhoudingen. Het geldt voor ons hele land
en daarom wil ik u zijn woorden voorleggen
„Dat wil zeggen, dat zij (in casu dus de
Brabanders) deze mensen moeten huisvesten
en te werk stellen, er straten en wegen voor
aanleggen, er kerken en scholen voor bou
wen, er winkels en recreatie-gelegenheden
voor scheppen, kortom, dat zij de ruimte en
de middelen vinden om ook dit nieuwe half
millioen zich volledig te kunnen laten ont
plooien. Deze opgave komt overeen met het
jaarlijks bouwen van een volledige stad van
25.000 zielen. Weliswaar ligt deze taak ver
deeld over een groot aantal gemeenten, maar
daarom is de opgave er niet minder om. Het
zwaarste ligt de taak voor de grote ge
meenten. Zij moeten hun structuur herzien
en tegelijk enorme uitbreidingen realiseren.
De omvang van de grootsten roept een
vraagstuk op dat in de komende jaren ern
stig onder de ogen gezien moet worden. De
samenballing van bevolkingsconcentratie's
in grote steden is noch stedebouwkundig,
noch economisch, noch sociaal een voortref
felijke vestiging van de grote arbeiders
groepen die de industrie behoeft. Het zal
een blijvende zorg en gewetensvolle tstudie
vergen om de goede weg te kiezen in de
mogelijkheden van concentratie, deconcen
tratie of satelliet-vorming rondom de grote
steden."
Over de toekomst van de landbouw merkt
ir. Buskens op, dat de uitbreiding van het
areaal door het ontginnen van woeste grond
niet meer veel zal opleveren. De recreatie-
en natuurbescherming en de defensie eisen
de nog overgebleven „restanten" daarvan
onvoorwaardelijk op. De enig afdoende op
lossing voor expansie van de landbouw ligt
op kwalitatief niveau.
Voor Brabant wordt dit door onze zegs
man als volgt onder woorden gebracht
„Een agrarisch welvaartsplan waarvan in
tussen het algemeen gedeelte verschenen is,
zal hierin de weg moeten wijzen, vooral met
betrekking tot de herinrichting van het land
bouwgebied, zowel qua grondwaterstanden
en waterafvoer, ontsluiting en cultuurtoe
stand van de grond, als in de vorm en lig
ging van de kavels en in de opzet en leiding
van vele bedrijven. Er ligt een onmetelijk
werkterrein alleen al in de beheersing van
het grond- en oppervlaktewater. Niet alleen
de grote plannen om water in te voeren
vanuit grote reservoirs tussen de Hollandse
en Zeeuwse eilanden, maar in het gehele
stelsel van afvoer en stuwing in onze beken
en stroomgebieden kunnen zeer vele hecta
ren een sterk verhoogde opbrengst geven."
Tot zover ir. Buskens.
Er moet dus veel groots verricht worden
in Brabant. En het zal waarachtig wel gaan.
Als we bedenken, dat de geschetste ont
wikkeling tussen 1930 en 1950 plaats had in
een tijd waarin achtereenvolgens een ernsti
ge depressie en de tweede wereldoorlog vie
len, dan weten we dat in Brabant fut zit.
De gevolgen van de oorlog zijn voor Bra
bant niet gering geweest, geen enkele Ne
derlandse provincie had zoveel door oorlogs
geweld getroffen stads- of dorpskernen als
Noord-Brabant, n.l. 60. Er waren 2500 boer
derijen totaal verwoest. Van de kunstwerken
behorende bij de rijkswegen en kanalen ver
keerden er 45 in hopeloze staat, w.o. alle
sluizen in de Zuid-Willemsvaart de Pro
vinciale Waterstaat moest 350 km. van het
provinciaal wegennet weer bruikbaar maken
en circa 60 bruggen vernieuwen. Het vroe
gere dijkdorpje Empel, ten noorden van Den
Bosch, dat aan stukken werd geschoten, is
midden in het lage land herbouwd van de
plaatsjes Maren en Kessel, welke hetzelfde
lot ten deel viel, heeft men één nieuw dorp
gemaaktde Nolder genaamd.
Na de oorlog hebben zich meer dan 250
nieuwe bedrijven in Noord-Brabant geves
tigd. Dit succes is voor een groot deel te
danken aan het In 1947 opgestelde Provin
ciaal Welvaartsplan (waarmee onze pro
vincie een primeur presenteerde), dat rich
ting gaf aan de activiteiten van publieke en
particuliere instellingen. Het groeitempo van
de werkgelegenheid in Brabant is duidelijk
sterker dan in het gehele land, terwijl de
binnenlandse vertrekoverschotten uit dit ge
west zelfs omsloegen in een vestigingsover
schot.
Laten we nu, na deze algemene intro
ductie ,op onze zevenmijlslaarzen door het
Brabantse land trekken, te beginnen in het
westen.
Het uiterste westen herinnert ons aan de
watersnood van 1953, waarvan het herstel
al een heel eind gevorderd is. Even verder
stappen we het „ontwikkelingsgebied West-
Brabant" binnen, gelegen tussen Breda en
Roosendaal en ten noorden en zuiden van
deze lijn. Hier moeten we even stilstaan, er
is veel veranderd. Vroeger waren in dit af
gelegen grensgebied diegenen en dat
waren er velen die niet in de landbouw
terecht konden, aangewezen op het zoeken
van arbeid in Breda en Roosendaal. De
Werkgelegenheid daar was veel te gering
en lag merendeels in de seizoenbedrijven
(conservenfabrieken), zodat des winters de
werkloosheid in die streek nog groter was
dan in de zomer. Nu zijn er op het platte
land industrieën verrezen, die aanvankelijk
alleen voor ongeschoolden werk brachten.
De geschoolden werden geïmporteerd van
elders. Deze toestand was voor de streek
geen afdoende uitkomst. Zij moet zelf kan
sen bieden aan dezulken die tot meer in
staat zijn. En zover komt het al, want er
zijn overal (speciaal in Etten en Rucphen)
diverse soorten opleidings- en vakscholen
gekomen. Ook huishoudonderwijs voor de
meisjes. Met dit laatste wil men voor de
jonge vrouwen bereiken, dat zij enerzijds
eventueel buiten de fabriek werk kunnen
vinden en anderzijds later als moeder van
een gezin een belangrijke bijdrage kunnen
leveren voor de kwaliteitsverbetering (zo
noemt men de opheffing van het peil der
levensgewoonten, wel wat onbarmhartig in
de sociale economie) van de bevolking.
In Etten werd een industriepark aange
legd waar zich o.a. de hypermodern opge
zette Tornado-fabriek vestigde, de fabriek
die o.m. de metalen draadprodukten ver
vaardigt, die welhaast in geen keuken meer
■ontbreken. In Rucphen werd zelfs met een
diamant-industrie begonnen, een driest ex
periment, dat schijnt te lukken In Ouden
bosch gaat het ook goed Oosterhout is
een bloeiende plaats met veel nieuwe be
drijven.
Maar er zijn ook wel zorgen. In de tijden
dat in de streek veel werklozen waren, be
gonnen1^' (per bus) te pendelen naar Dor
drecht en Rotterdam, waar ze vooral werk
in de havens vonden, en zij doen dat, in
groten getale, nog. „De pendel" biedt veel
aantrekkelijks. Het loonzakje aan het eind
van de week is beter gevuld dan dat van
de thuisblijvers. Maar de nadelen zijn be
denkelijk de mensen maken heel lange da
gen, kunnen zich te weinig aan hun gezin
wijden. Bij conjunctuuromslag zijn zij de
eersten die op de keien staan. Ook is er de
wel zeer abrupte overgang van het besloten
leven in het Brabantse dorp naar dat van de
„grote stad" waar de eenvoudigen van hart
en geest overrompeld worden door toestan
den en ideeën die ze niet altijd op de juiste
wijze kunnen verwerken. Hoewel nog niet
voor allen is er voor velen van hen nu werk
in de streek zelf. Maardat loonzakje
En nu bestaat daar de vreemde toestand dat
de bedrijven in Breda, Roosendaal, Etten en
Rucphen kampen met tekorten aan personeel
terwijl er regelmatig door Rotterdam c.s.
wervingsavonden worden gehouden, waarop
met succes getracht wordt de mensen „weg
te kopen", enhet departement van
Maatschappelijk Werk gelden beschikbaar
stelt om de, in sociaal en cultureel opzicht
nadelige gevolgen van het pendelen te be
strijden.
In het uiterst zuid-westen is ook industrie.
Bergen op Zoom, Hoogerheide, Ossendrecht.
In Zundert bloeit de wereldberoemde boom
kwekerij van Pierre Lombarts, die een
enorme verscheidenheid van gewassen voort
brengt.
Geheel West-Brabant kent waterstaat
kundige noden. De Deltawerken zullen hier
menselijkerwijs gesproken aan het overstro
mingsgevaar een eind maken. Maar men
maakt zich in dit land nu zorgen, dat het
tot stand komen van een definitieve regeling
van het afwateringsprobleem, doordat het
Deltaplan nog uitgewerkt moet worden, weer
op de lange baan komt, omdat alle water
staatkundige werken ten nauwste samen
hangen. Onzekerheid heerst omtrent de re
geringsplannen inzake de Schelde-Rijn-ver-
binding. Ook vreest men dat door het ont
werpen van een verbindingsweg Rotterdam-
Antwerpen over de Volkerakdam, de z.g.
Zoomse weg, de ontworpen verbinding Roo-
sendaal-Moerdijk, waarnaar men reikhal
zend uitziet, nu van secundair belang is ge
worden.
De landbouw levert in West-Brabant vlas,
suikerbieten, aardappelen, tarwe en gerst.
Het is verheugend, dat in het begin van de
50-er jaren de coöperatieve vlasfabriek
„Dinteloord" te Steenbergen een spinnerij
heeft opgericht, die een heel nieuwe ver
schijning was in de Brabantse vlaswereld.
In het zuidelijk gedeelte vinden we gemengd
bedrijf met zwartbont vee voor de melk
productie.
Rond Breda ligt het bekende tuinbouw
bedrijf (o.a. aardbeien en frambozen) dat
de conservenfabrieken deed ontstaan.
We waren al veel te lang ;n het westen,
op de valreep nog gezegd dat Breda meer en
meer gevariëerde industrie krijgt en Gilze-
Rijen en Dongen ook meedoen.
We komen nu in het noorden bij de grote
rivieren en memoreren dat het land van
Aalten en Heusden zwaar te lijden heeft ge
had van het oorlogsgeweld. In Heusden
gaat een zeer dynamisch bedrijf grote ac
tiviteit ontplooien. „Verolme's Verenigde
Scheepswerven" wil daar de bestaande werf
uitbreiden, zodanig dat daar liefst twee tank
schepen van 20.000 ton tegelijk gebouwd
kunnen worden. En dit terwijl een reeds
vroeger besloten uitbreiding nog aan de
gang is Maar de macht van de olie in de
huidige maatchappij is bijna niet te over
schatten iemand heeft de olie al genoemd
het „levenssap der moderne beschaving".
Intussen is de uitbreiding van de werf een
gigantische onderneming, want o.a. moeten
de rivierdijken er voor verlegd worden. Er
zal nog geruime tijd verlopen eer men met
het leggen van de kiel van de tankers kan
beginnen. En dan is misschien nog niet alles
al voor elkaar inzake het bouwen van deze
grote schepen. Het zal veel voeten in de
aarde hebben om de benodigde werkkrach
ten te krijgen. Er zijn nog andere moeilijk
heden de sluis bij Andel en de brug bij
Keizersveer zijn niet berekend op het door
laten van zulke grote schepen. Indien hier
geen voorzieningen getroffen worden kan
de werf de schepen niet compleet afleveren,
maar moeten de secties naar elders ver
voerd worden. Dit is óók niet voor de poes.
Maar men hoopt, gezien 'het belang van dit
zeer grote bedrijf voor de gehele streek, dat
met de overheid een financiële regeling kan
worden getroffen voor vergroting van de
sluis en het hefbaar maken van de brug.
Niet ver van Heusden ligt Drunen, hier
is een der meest merkwaardige bedrijven van
het Brabantse land gevestigd. Dat is de fa
briek, die in een kleine kwarteeuw tijds van
een gieterijtje met 30 man personeel uit-
groide tot een reusachtig bedrijf met meer
dan 800 arbeiders, waar wekelijks zo'n vijf
tal scheepsschroeven met meer dan 4 meter
middellijn en dan nog een paar van 2 tot 4
meter middellijn worden afgeleverd, zowel
aan Nederlandse als aan buitenlandse wer
ven. Dit is een industrie om een boek over
te schrijven
Tanden wonderwii
en altijd f risse adem
Bij Raamsdonkveer is de grote Amer-
centrale gebouwd, die meehelpt Brabant van
electriciteit te voorzien. De centrale heeft
een schoorsteen die even hoog is als de
Domtoren van Utrecht.
Een merkwaardig stukje Brabant is de
Biesbosch. Geofysisch is het een uniek ge
bied een zoetwater-getijden-delta komt in
Europa verder eigenlijk nergens voor. Voor
natuurliefhebbers is het een dorado, maar
de boeren denken er anders over. Zij hebben
een woon- en bedrijfsgebied, dat eeuw'ig be
dreigd wordt door overstromingsgevaar. De
exploitatie van hun landerijen kan door het
isolement (arbeiders moeilijk te krijgen aan-
en afvoer van ales wt nodig is moeizaam)
niet efficiënt gebeuren, van enige mechani
satie kan geen sprake zijn. Het water-vrij
maken van de Biesbosch stond al heel lang
op het programma, maar de hinderpalen zijn
veelvuldig en van velerlei aard en vooral
waterstaatkundig uiterst gecompliceerd. En
nu spreekt alweer het Deltaplan een woord
je mee voorlopig kan men de Biesbosch als
gebied voor waterberging niet missen In
deze streek hebben tegenstrijdige belangen
sinds de vroegste eeuwen de situatie be
heerst. Helaas is het nu wel duidelijk dat
alleen de afsluiting van de zeearmen de zo
zeer begeerde bestaanszekerheid zal kunnen
vrschaffen. Intussen kan er echter wel iets
aan de wateroverlast worden gedaan hier
voor zou meer eenheid op bestuurlijk gebied
heilzaam zijn. De Biesbosch levert behalve
landbouwproducten veel riet, biezen en rijs
hout.
We passeren de Langstraat, waar we niet
verblijven, iedereen weet, dat daar zoveel
schoenen geboren worden. Vermeld moet
wel worden, dat de Langstraat er water
staatkundig slecht aan toe is. Afsluiting van
de Donge en het Oude Maasje moet de ver
betering brengen. Het is in studie of dit
vooraf kan gaan aan de afsluiting van de
zeearmen.
Over Den Bosch straks, als er nog tijd is,
nu eerst met een heel grote stap naar de
Peel en naaste omgeving.
(Vervolg op pagina 3)
ABONNEMENTSPRIJS: Loste nummers 6 ent
Kwartaal-abonnementi
Axel binnen de kom f 1,55 Andere plaatsen 11,75
Buitenland I 2,00
ADVERTENTIEPRIJS: 8 cent per m.m.
Bl] contracten belangrijke reductie.
Inp tonden Mededelingen 20 cent per m.m.
Klein*. ïdvertentiën (maximum 6 regels) 1-5 regels
70 cent iedere regel meer 12 cent extra.
