AXELSE COURANT
Vijftig jaar IK O
Nog circa 5 Millioen gulden nodig
r#
nippers
J. C.VINK
Frankeriilg bij abonnement. Axel
WOENSDAG 10 NOVEMBER 1954
69e Jaargang No. 12
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
VERSCHIJNT IEDERE WOENSDAG EN ZATERDAG
Drukker-Uitgeefster: FIRMA J. C. VINK
Red. en Adm.: Axel, Markt 12, Tel. 0 1155-646
Hoofdredactie: J. C. VINK
FIRMA
Markt 12
AXEL.
Vandaag, Woensdag 10 November is het
vijf jaar geleden dat aan de Oosterringdijk
te Amsterdam een gebouw officieel in ge
bruik werd genomen, dat voordien een oude,
verlaten gasfabriek was, doch dat in de na
oorlogse jaren tot modern laboratorium werd
verbouwd. Geen der omwonenden denkt er
thans meer aan hoe men in die tijd som's met
nauw verholen angst sprak van de „atoom-
fabriek" en daarmee dan het nieuwe instituut
voor Kernphysisch Onderzoek bedoelde.
In de vijf jaren van zijn bestaan heeft dit
Instituut (IKO) een opmerkelijke activiteit
en een daarmee gepaard gaande groei ver
toond. Er zijn talrijke wetenschappelijke pu
blicaties over verschillende onderzoekingen
verschenen. Het aantal gevraagde adviezen
neemt voortdurend toe en sinds anderhalf
jaar verlaten de zendingen radio-actieve iso
topen het laboratorium in een steeds groei
end aantal.
In de wereld van wetenschap en techniek
heeft het IKO zich dan ook reeds een zeer
goede naam veroverd, zelfs tot ver buiten
onze landsgrenzen. Buitenlandse geleerden
komen er graag, hetzij om van gedachten te
wisselen over de kernphysische problemen
en apparaten of om er zelf gedurende korter
of langer tijd onderzoekingen te doen.
Maar ook zij, die zich nog geen meester
of gezel in het nieuwe vak der kernphysica
durven of kunnen noemen en die zich toch
graag er in zouden willen bekwamen, omdat
deze nieuwe wetenschap ook voor hen grote
beloften inhoudt, is het IKO een gastvrij
huis. Deze zomjer b.v. heeft men er tweemaal
een cursus van twee weken georganiseerd,
beide malen voor 16 deelnemers. Onder de
„leerlingen", die hieraan hebben deelgeno
men, bevonden zich zowel professoren als
assistenten, ingenieurs en doctoren, afkom
stig van verschillende laboratoria, zieken
huizen en fabrieken.
Anders dan anders.
Voor een beginneling is het niet eenvou
dig zich in de kernphysica in te werken, want
alles gebeurt er anders dan in de gewone
scheikunde en natuurkunde. Men werkt er
met onweegbaar kleine hoeveelheden stof,
die echter radio-actief is, d.w.z. een straling
uitzendt, welke zó doordringend is dat zij
voor 's mensen gezondheid gevaar kan op
leveren.
Om nu toch, zonder zich aan gevaren
bloot te stellen, met deze radio-actieve stof
fen te kunnen werken, w;orden alle bewer
kingen zoals zuiveren, filtreren en óver
schenken van oplossingen, óf op afstand, met
behulp van lange tangen, óf achter een af,
scheiding van loden blokken uitgevoerd. Eén
i of meer listig opgestelde spiegel zorgen er
1 daarbij voor dat men „om een hoekje kan
kijken", zodat men kan zien wat er gebeurt
en wat men doet. Bovendien dragen de mien-
sen, die met radio-actieve stoffen werken, in
j of op hun kleren meestal nog een eenvoudig
instrumentje, dat hen waarschuwt als zij zich
teveel aan de gevaarlijke straling hebben
blootgesteld.
De straling, die van radio-actieve stoffen
uitgaat, is op zichzelf niet direct zichtbaar.
Men toont haar aan met behulp van spe
ciale insrumenten, die voor dit doel zijn ge
construeerd de geiger-müllerteller is er een
van. Met behulp hiervan kan men uiterst
kleine hoeveelheden radio-actieve stof nog
aantonen en meten.
Radio-actieve isotopen.
In d e natuur komen slechts enkele radio-
i actieve elementen voor hiervan is radium
wel het meest bekende. Daarnaast kan men
tegenwoordig langs kunstmatige weg ook
andere radio-actieve elementen m'aken, b.v.
radio—actief ijzer, radio-actief natrium enz.
Hiervoor zijn echter heel wat krassere maat
regelen nodig dan voor het samenstellen of
het ontleden van scheikundige verbindingen.
Daar toch kan men met behulp van reageer
buisjes, kolven en retorten al heel wat berei
ken, doch voor het maken van radio-actieve
isotopen moet men doordringen tot in de
kernen der atomen en daarvoor zijn grote en
gecompliceerde apparaten nodig, zoals b.v.
het synchro-cyclotron.
Binnen het cyclotron maakt men uit water
stof of helium de kernen der atomen vrij,
daarna krijgen deze electrisch geladen deel
tjes onder invloed van een electrisch span
ningsverschil en een sterk magnetisch veld
een steeds groter wordende snelheid. Wan
neer deze deeltjes ten slote met een snelheid
van 50.000 kilometer per seconde of meer
tegen een „trefplaatje" botsen, dringen en
kele er van tot in de kernen der getroffen
atomen door en veroorzaken daar verande
ringen, waardoor er een andere atoomsoort
ontstaat, welke meestal radio-actief is.
Op deze manier kan men b.v. radio-actief
ijzer maken dit heeft dan dezelfde schei
kundige eigenschappen als het gewone ijzer.
Het is echter bovendien radio-actief, d.w.z.
de kernen der atomen stoten na korter of
langer tijd een deeltje uit, een „radio-actieve
straal". Zulk een variëteit van ijzer, natrium
of welk ander element ook, noemt men een
radio-actieve isotoop van dat element. Te
genwoordig kan mjen van vrijwel elk ele
ment een of meer radio-actieve isotopen
maken.
Speurstoffen.
Voor de wetenschap en de techniek zijn
de radio-actieve isotopen een buitengewoon
interessant en vooral belangrijk hulpmiddel
geworden. Het biedt vaak uitkomst waar
andere middelen falen of te kostbaar zijn. De
radio-acieve isotopen worden reeds gebruikt
in de geneeskunde, in de landbouw, o.a. bij
bemestingsproeven, in de industrie voor ma
teriaalonderzoek, voor het controleren en re
gelen van fabricageprocessen enz. Bij de
meeste van deze toepassingen gebruikt men
de radio-actieve isotopen als „speurstof",
die dan door haar radio-actieve straling aan
geeft, waar zij zich bevindt en in welke hoe
veelheid, of zij zich verplaatst en met welke
snelheid.
Voor het controleren van de bloedcircu
latie maakt men gebruik van radio-actieve
natrium, dat men door middel van een in
jectie in het bloed brengt. Met behulp van
een geiger-müller teller kan men dan zien
hoe snel het radio-actieve natrium zich door
de bloedbanen naar alle delen van het li
chaam verplaatst en waar eventueel de cir
culatie minder goed is.
Daar gewoon natrium in de vorm van
keukenzout reeds in het bloed voorkomt, is
het radio-actieve natrium geen „vreemde"
stof en behoeft men dus niet bang te zijn dat
het biologisch evenwicht er door verstoord
zal worden. Het is verder van belang dat
men als speurstof de beschikking heeft over
een natriumisitoop met korte levensduur na
vier dagen is van haar radio-activieteit niet
meer dan een honderdste deel overgebleven.
Om uit te maken welke van de honderden
radio-actieve isotopen, die men kent, voor
een bepaald geval het m'eest geschikt is,
moet men over een zeer uitgebreide kennis
en rijke ervaring op het gebied van de kern
physica, scheikunde en biologie beschikken
en tegelijkertijd de techniek beheersen, die
nodig is om de verschillende soorten radio
actieve straling te kunnen aantonen en meten
Zeer velen zijn echter nimmer in de gelegen
heid geweest zich zulk een uitgebreide ken
nis en ervaring eigen te maken, terwijl toch
de radio-actieve isotopen een zeer waarde
vol hulpmiddel voor hen zijn kan bij hun
eigen werk in fabriek of laboratorium. Te
hunner behoeve verschaft het IKO en sinds
twee jaar ook het in hetzelfde gebouwen
complex ondergebrachte Isotopen - labora
torium van Philips-Roxane advies en voor
lichting.
Specialiteiten.
Het Isotopen-laboratorium van Philips-
Roxane bereidt de radio-actieve isotopen uit
grondstoffen, die in het Philips-synchro-cy
clotron in het IKO radio-actief zijn gemaakt,
ofwel afkomstig zijn van de Noors-Neder
landse kernreactor te Kjeller. Van welke
dezer twee instellingen men de grondstof zal
betrekken, hangt er o.a, vanaf van welk ele
ment men een isotoop verlangt. Het is n.l.
zó dat wat men gemakkelijk en goed mfet
een cyclotron kan maken, men niet of min
der goed met een kernreactor kan produ
ceren en omgekeerd.
Na de afscheiding van de moederstof en
de zuivering brengt men de gevraagde iso
toop in de meest gewenste vorm, in al of niet
steriele oplossing, past ze in nauwkeurig af
gemeten hoeveelheden af en zorgt er voor
dat de verzending zo snel en zo veilig moge
lijk geschiedt.
Tot de afgeleverde preparaten behoren
enkele specialiteiten, die met ere in de wereld
genoemd worden. Zo maakt men er b.v. de
belangrijke ijzerisotoop Fe-59 m,fet een gro
tere activiteit per milligram dan elders. Ver
der levert het Isotopenlaboratorium enkele
speciale isotopen en verbindingen daarvan,
die op andere wijze in Europa niet zijn te
verkrijgen.
Samenwerking.
Het IKO is een merkwaardig voorbeeld
van wat samenwerking vermag. Het is een
Stichting, waarin de gemeente Amsterdam,
de Staat der Nedërlanden en de N.V. Phi
lips Gloeilampenfabrieken te Eindhoven elk
zijn deel heeft bijgedragen. De gemeente Am
sterdam zorgde voor een gebouw aan de bui
tenkant der stad. zodat er nog vele jaren
ruinrte is voor uitbreiding. Philips installeer
de er zijn synchro-cyclotron, dat toen nog
het grootste van Europa was, zodat men met
het modernste hulpmiddel van die tijd kon
experimenteren. De Staat der Nederlanden
ten slotte verschaft de geldelijke middelen,
die nodig zijn voor onderzoek en studie.
Door deze samenwerking is de beoefening
van de jongste der wetenschappen, de kern
physica, voor alle Nederlanders, in alle de
len van ons land, mogelijk geworden. De
Isotopen Commissie van de Koninklijke Aca
demie van Wetenschappen ziet toe dat al
leen deskundigen met de vaak gevaarlijke,
maar in vele gevallen zo veel zegen bren
gende radio-actieve isotopen kunnen werken.
STICHTING 1 940 - 1 945
MAAR DE GEWONE CONTRIBUTIE S EN BIJDRAGEN
MOETEN DOORGAAN.
Het hoofdbestuur van de Stichting 19401945 heeft besloten in Mei 1955, op
en om de nationale bevrijdingsdag, die dan voor de tiende keer zal worden
gevierd, voor het laatst een openbare inzameling te houden met als doel het
nog aan de Stichting ontbrekende kapitaal van circa 4 a 5 millioen gulden
ineens bij elkaar te krijgen. Dan is het kapitaal van 30 millioen gulden com
pleet, dat nodig is om de verzorging gedurende het leven van de ruim 6000
gezinnen van nagelaten betrekkingen en van de ruim 1100 invaliden te kunnen
bekostigen.
ruim 120.000 Nederlandse emigranten.
„Indien de Stichting gedurende de afge
lopen jaren niet zo'n voordelige beleggings-
politiek had gevoerd, zou zij de kans om
reeds in 1955 „van de straat" af te komen
niet hebben gehad. Ook niet, wanneer het
Nederlandse volk zich vooral in de jaren
1945 en 1946 niet zo goedgeefs had betoond
en niet millioenen had geofferd, waardoor
het mogelijk is geworden met de aanvullin
gen van de uurloon-acties zo'n groot bedrag
bij elkaar te krijgen." Dit deelde de heer K.
R. van Staal, voorzitter van het inzamelings
comité lustrum 1955 mede. Wel blijft de
Stichting ook na Mei 1955 rekenen op de
plm. 120.000 vaste contribuanten, die teza
men ongeveer 600.000 gulden per jaar bij
een brengen.
Om tot een bedrag van 4 a 5 millioen gul
den te komen heeft het inzamelingscomité
verschillende acties op touw gezet, die zich
ook uitstrekken tot de Nederlandse kolonies
in het buitenland, Nederlandse clubs en de
Voorts zijn er de uurloon-acties, de huis-
aan-huis-acties, de inschakeling van het ver
enigingsleven met het verzoek naar draag
kracht te offeren, het houden van collecten
in alle kerken van Nederland (op Zondag
8 Mei), alsmede in bioscopen en schouw
burgen, het beroep op alle gemeentebesturen
voor een subsidie ineens, het instellen van
een spaarsysteem voor de schooljeugd, het
verkopen van een „zeer goede kwaliteits"
sigaret met toeslag (20 ct.het vragen van
steun aan televisie en radio, die de inzame
lingsacties tot een succes moeten maken.
Een aanbevelingscomité voor de lustrum
inzameling heeft zich binnen een recordtijd
van zeven dagen gevormd. Hierin hebben
zitting autoriteiten uit alle kringen van de
samenleving. Ministers, staats-secretarissen,
commisarissen der Koningin en vele anderen.
De Stichting 19401945 beoogt met haar
zorgen niet alleen de smart te lenigen van
Zondagmiddag is op de hoek van de
dorpsweg en de Gruttostraat te Rotterdam-
Zuid een personenauto in botstng gekomen
met een bestelwagen. De inzittinden van de
personenauto kwam|en er met onbeduidende
verwondingen af. De bestelauto, welke be
stuurd werd door de 40-jarige I. B. uit Krim
pen aan de Lek, met als 'inzittenden zijn 3-
jarig zoontje en zijn 59-jarige- schoonvader
v.d. Z. uit Rotterdam kwamen er niet zo
goed af. Door de kracht van de botsing werd
de schoonvader uit de auto geslingerd en liep
bij zijn val een schedelbasisfractuur op en
overleed kort daarna. De bestuurder werd
niet ernstig gewond, maar was zodanig over
stuur, dat hij in het Zuiderziekenhuis moest
worden behandeld, evenals het kind, dat
geen noemenswaardig letsel had bekomen.
Op de weg tussen Doesburg en Doe-
tinchem is een auto-ongeluk gebeurd, waar
bij acht personen werd en gewond. Zes per
sonen uit Epe waren met een personenauto
op weg naar de prof-voetbalwedstrijd De
GraafschapFortuna. De bestuurder, de ho
telhouder S. wilde 'in een grote bocht in
Drempt, waar het uitzicht zeer slecht is, een
voor hem rijdende auto, die in een file reed,
inhalen. Toen de auto naast de file reed, zag
de bestuurder uit tegenovergestelde richting
een taxi naderen. S. trachtte zijn auto weer
in de file te sturen, doch botste met de bum
per tegen de achterkant van een voor hem
rijdende auto. De laatste auto is vermoede
lijk geslipt en kwam op de linkerweghelft en
vervolgens in een tuin terecht. De auto uit
Epe was eveneens geslipt en op het linker
weggedeelte terecht gekomen. De taxi-be.
stuurder kon een aanrijding niet meer voor
komen en greep de auto uit Epe in de flank.
Met moeite konden de gewonde inzittenden
van de zwaar beschadigde wagen uit hun be
narde positie worden bevrijd.
Max Conrad, vader van tien kinderen,
is ïn een klein vliegtuig zonder tussenlanding
van New York naar Parijs gevlogen. Zater
dagmiddag om 17.26 uur Nederlandse tijd
was Conrad met een tweemotorige „Piper
Apache" opgestegen van het New Yorkse
vliegveld Idlewild. Precies 22 uur en 19 mi
nuten later zette de 50-jarige Conrad zijn in
creme en rood geschilderd vliegtuigje op het
vliegveld Toussus-le-Noble buiten Parijs aan
de grond. De piloot zag er fris en monter uit
en verklaarde dat het hemi wasmeegevallen,
niettegenstaande „d e voortdurende sneeuw
en ijs in de lange slapeloze nacht." Max
Conrad is een bekende figuur in de Ameri
kaanse burgerluchtvaart. Hij heeft reers een
30.000 vlieguren gemaakt. Het was Conrads
vierde solo-vlucht over de Atlantische Oce
aan. Hij deelde mede, dat hij het grootste
deel van zijn vlucht op ongeveer 3000 meter
had moeten blijven, waarbij hij zo nu en
dan in golflijn had gevlogen om ijsafzetting
te voorkomen. Bij zijn aankomst had hij nog
voldoende brandstof voor drie uur vliegen.
Gonrad zei, dat hij zijn vier-persoonsvlieg-
tuig kwam afleveren aan een koper.
Keizer Haile Selassie van Ethiopië
heeft Zaterdagnamiddag afscheid genomen
van de Amsterdamse autoriteiten en vertrok
in gezelschap van de Koningin en Prins
Bernhard naar Soestdijk om daar het noen
maal te gebruiken, waarna hij de rest van
het weekend doorbracht op het jachtslot St.
Hubertus op de Hoge Veluwe. Maandag
morgen is de hoge gast naar Bonn vertrok
ken.
hen die achterbleven, maar ook om in die
gezinnen enige levensvreugde te brengen. De
Stichting heeft de zorg over de gepension-
neerden, de invaliden, waaronder ook wor
den versjaan de ernstige zieken. Voor de
invaliden is een werkplaats in Vlaardingen
ingericht als revalidatiecentrum. Tot de taak
van de Stichting behoort ook de opvoeding
van de kinderen, het nagaan van de studie
mogelijkheden voor die kinderen, het ter be
schikking stellen van beurzen (maximaal
2400 gulden per geval), het zoeken van
woongelegenheid voor studerenden, de zorg
voor de vrije tijdsbesteding, het zenden naar
vacantiecentra en het houden van contact
dagen met de nagelaten betrekkingen.
jftï
ABONNEMENTSPRIJS: Losse nummers 6 cent
Kwartaal-abonnement
Axel binnen de kom f 1,55 Andere plaatsen fi 1,75
Buitenland I 2,00
ADVERTENTIEPRIJS: 8 cent per m.m.
Bi] contracten belangrijke reductie.
Ingezonden Mededelingen 20 cent per m.m.
Kleine advertentiên (maximum 6 regels) 1-5 regels
70 cent iedere regel meer 12 cent extra.
s
