AXELSE COURANT
Een polder met historie
Huis Ten Bosch" wordt weer
ingericht als Koninklijk paleis
-1
nippers
Sanapirin qqq
J. C.VINK
WOENSDAG 27 OCTOBER 1954
Frankering bij abonnement, Axel
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
VERSCHIJNT IEDERE WOENSDAG EN ZATERDAG
Drukker-Uitgeefster: FIRMA J. C. VINK
Red. en Adm.: Axel, Markt 12, Tel. 0 1155-646
HoofdredactieJ. C. VINK
FIRMA
Markt 12
AXEL.
Ideaal voor ieder
die brieven schrijftij
EEUWFEEST HAARLEMMERMEER
De Haarlemmermeerpolder gaat volgend jaar Juli zijn Eeuwfeest vieren.
De eigenlijke drooglegging viel al eerderOp 7 Juli 1852 meldde de
Staatscourant droogjes „Heden is de Meer droog". Maar het zou nog twee
jaren duren, éér wet en orde in het nieuw ontgonnen land zich konden doen
gelden en de Haarlemmermeer als zelfstandige grootheid een plaats ging in
nemen in ons landsbestel.
Het merkwaardige in de droogmaking van
I het Haarlemmer Meer schuilt hierin, dat het
doel van dit, voor die tijd gigantisch werk
niet was landaanwinning, zoals met verre
weg de meeste onzer polders het geval is
en was. Men zag zich wel genoodzaakt ,,De
Waterwolf" te bedwingen, die de steden
^Amsterdam en Leiden bedreigde.
Al eeuwenlang bestond er een plan. Leegh.
water droomde al van het leegmalen van
deze 18.000 ha. grote watervlakte met be
hulp van windmolens. En toen men er in de
negentiende eeuw eindelijk toe besloot, was
het nog maar een dubbeltje op zijn kant, of
I men die nieuwerwetse vinding, de stoom, bij
de bemaling zou toepassen. Ook in dit op
zicht betekende de droogmaking der Haar
lemmermeer een keerpuntde eeuw der
techniek wierp haar schaduwen vooruit en
toonde mensen met een scherpe blik, welke
reuzenwerken in de toekomst mogelijk zou
den zijn
WILD WEST.
Dat men niet in de eerste plaats land wilde
winnen, maar het water weren, blijkt wel uit
de lijdensgeschiedenis van deze grote polder.
Want blijkbaar had men zich tot in de hoog
ste regionen maar nauwelijks een voorstel
ling gemaakt van wat men met dat nieuw-
verworven land zou moet enbeginnen. Voor
al in het bestuurloze tijdperk heersten hier
dan ook de gruwelijkste misstanden, die men
tegenwoordig met de naam ,,Wild West
zou kenschetsen. Aan de zoom van de polder
leefden de ruwe polderjongens in hun keten,
er werd gedronken en gevochten, gestolen
en gemoord. Af en toe hakte de marechaus
see er op in, maar de boosdoeners wisten wel
dat wanneer ze de onherbergzame polder
invluchtten, de politie hen daar toch niet kon
volgen. De poten der paarden zakten weg
in de klei, de polder Was over vrijwel de ge
hele oppervlakte begroeid met riet, biezen
en griendhoutdat moest later allemaal
met veel kosten en moeite weer verwijderd
worden, toen in 1854 de gronden werden ge
veild en de somma van 9 millioen opbrachten.
De kosten waren er uit en het scheen wel,
dat dit het voornaamste was.
Op het gebied van onderwijs en volksge
zondheid was de situatie eveens ergerlijk. Er
was in de aanvang één dokter voor het ge
hele gebied. Het diëet der polderjongens,
waarvan roggebrood en spek de hoofdscho
tel vormden, was onvoldoende. Besmettelijke
ziekten (o.a. de cholera) braken uit.
Men beschikte nog niet over moderne
machines voor grondbewerking. Het water
peil werd, ten behoeve van sommige rijke
landeigenaren, te hoog gehouden met het ge
volg, dat vele gronden verzuurden. Grote
percelen grond werden uitgegeven aan „ab
sente" eigenaren, die ver van de polder
woonden en het aan hun rentmeesters over
lieten zoveel mogelijk uit hun bezlit te persen.
Kortom radeloos, redeloos en reddeloos
voelden zich velen, die hoopvol naar het
nieuwe land waren getrokken en meer dan
één keerde dan ook, na alles verloren te
hebben, verbitterd, ontgoocheld en lichame
lijk geknakt weer terug. Neen, de geschie
denis van de Haarlemmermeerpolder is rtiet
alléén maar een gouden bladzijde in het boek
onzer historiezij wierp een nachtzwarte
schaduw over veler leven
EEN NIEUWE TIJD.
Maar een nieuwe tijd brak aan, toen mo
derner methoden in de landbouw* werden
ingevoerd. De grote voortrekker, burgemees
ter Amersfoordt, eigenaar van de model
boerderij „De Badhoeve", die heel zijn kapi
taal er aan waagde om de boeren in de
Haarlemmermeer (en in geheel Nederland
trouwens) te winnen voor de moderne land
bouwmethoden, heeft in dat opzicht zóveel
voor dit nieuwe gebied betekeend, dat zijn
verdiensten nauwelijks te overschatten zijn.
De eerste stomdorsmachine, de eedrste ma
chinale ploeg werden op zijn bedrijf gede
monstreerd. Hij voerde de drainage in, hij
liet melken en schaapscheren volgens nieuwe
methoden, hij probeerde nieuwe gewassen
enkreeg stank voor dank. De mensen
waren te arm, te weinig ontwikkeld ook, om
zijn ideën te kunnen vatten. Een boer was al
blij, als hij op contract vlas kon telen, dat
bracht ten minste geld in het laatje, al putte
het de grond uit.
Toen Amersfoordt, een eenzaam en ver
geten burger, gestorven was, ontkiemde het
zaad dat hij als met tranen had gezarfid. Al
zijn idealen werden verwerkelijktzelfs
de Haarlemmermeerspoorweg, die echter in
middels al weer het veld heeft moeten ruimen
voor vrachtauto's en bussen.
EEN NIEUW LAND.
En thans is de Haarlemmermeerpolder een
prachtig, bloeiend stuk Nederland, in vele
opzichten nog steeds een model voor andere
landbouw- en veeteeltgebieden. Een nieuw
bedrijf heeft er zich voorts ontwikkeld de
luchthaven Schiphol, de K.L.M. Men heeft
in Haarlemmermeer nit alle eieren onder één
kip gelegd
Is het een wonder, dat een land met zó'n
geschiedennis het eeuwfeest grootscheeps
vieren gaat Want groots zijn de plannen
van 29 Juli 1955 zal Hoofddorp in het
teken staan van het Eeuwfeest. Een land
bouw- en landbouwv/erktuigententoonstel-
ling, keuringen van fokvee, een historische
tentoonstelling die niet alleen betrekking op
de Haarlemmermeerpolder heeft, maar door
middel van beweegbare maquettes ook in
polderingen uit verleden en heden in beeld
zal brengen. Een internationaal concours-
hippique wordt georganiseerd, een open
luchtspel brengt het verleden weer tot leven.
Enkele jar en geleden, toen men bij het
naderen van het eeuwfeest zich ging bezin
nen op het verleden, heeft men de stoffelijke
resten van Pionier Amersfoordt en zijn echt
genote herbegraven, zodat ze thans rusten
midden ,in de Haarlemmermeer. Een sober
gedenkteken manifesteert de dankbaarheid
van hen, die straks zullen gaan feestvieren
voor wat een groot vortrekker voor de land
bouwers en veeboeren, niet alleen van de
Haarlemmermeer, maar van heel ons land,
heeft gedaan.
(Nadruk verboden)
Toen H.M. Koningin Juliana en Z.K.H. Prins Bernhard hun 12J^-jarig hu
welijksfeest vierden, heeft het Nederlandse volk als nationaal geschenk een
som gelds bijeen gebracht bestemd voor het verfraaien van de tuin rond „Huis
ten Bosch" in 's-Gravenhage, een drie eeuwen oud paleis, dat gelegen is aan
de rand van de stad. Maar niet alleen de tuin, ook het paleis zelf was aan
een grondige restauratie en modernisering toe, wilde het althans weer gebruikt
kunnen worden als verblijfplaats van het Koninklijk Gezin. Deze taak werd
opgedragen aan de Rijksgebouwendienst.
Omvangrijke taak.
Begin 1952 werd met de werkzaamheden
begonnen. Nu, ruim 2jaar later, is het
werk nog in volle gang en het zal zeker
nog tot het voorjaar van 1956 duren voordat
alles klaar is om de Landsvrouwe en Haar
gezin een wardige huisvesting te bieden.
De bedoeling van de Rijksgebouwendienst
was, het historische paleis te voorzien van
modern comfort, zoals een centrale verwar
mingsinstallatie, ais-conditioning, moderne
keukens, badkamers, garderobes, riolering
enz. Vloeren werden opengebroken, muren
weggehakt en terwijl men daarmede bezig
was, kwamen allerlei verborgen gebreken
aan het licht. Het langgerekte paleis bleek
ontzaglijk te hebben geleden onder het weer
en onder de vochtigheid. Vloerbalken bleken
verrot te zijn, muren en trappen ontzet het
dak verkeerde in zeer slechte staat.
Talloze herstellingen moesten worden aan
gebracht en dat alles gebeurde en gebeurt
nog steeds met de grootste zorgvuldighëid.
„Wij herstellen dit paleis zodanig", aldus de
hoofdarchitect G. Stomps, die de leiding
heeft, „dat het weer eeuwen mee kan".
Zoveel mogelijk wordt, ondanks alle mo
derniseringen, het oude karakter bewaard
van de beroemde „oranjezaal" met de enor
me schilderingen, van de de Japanse en Chi
nese zaal en van de talloze andere vertrek
ken in dit paleis, dat met recht een histo
risch monument mag heten.
Drie eeuwen vaderlandse geschiedenis.
Het zou niet moeilijk zijn, drie eeuwen
vaderlandse geschiedenis te schrijven met
„Huis ten Bosch" als uitgangspunt en als
achtergrond, zo nauw is de historie van dit
paleis verweven met het wel en wee van
Oranjehuis en volk.
Frederik Hendrik liet het in 1645 als land
huis bouwen voor zijn gemalin Amalia van
Solms. Voordat het geheel gereed was, stierf
de grote veldheer-stedendwinger en Amalia
besloot de „Oranjesael" zoals het huis toen
genoemd werd, in te richten als mausoleum
ter herinnering aan haar echtgenoot.
Prins Willem III liet het gebouw uitbrei
den met twee zalen en bijgebouwen. Prins
Willem IV gaf aan de beroemde architect
Daniël Marot opdracht het mausoleum te
herscheppen in een paleis met ongeveer 100
zalen en vertrekken. Prins Willem V be
reidde in de „Oranjezaal" zijn vlucht naar
Engeland voor.
Tijdens de Bataafse republiek en in de
Franse tijd woonden in het tot staatseigen
dom geworden „Huys in 't Bosch", zoals het
paleis toen genoemd werd, achtereenvolgens
Rutger Jan Schimmelpenninck, Koning Lo-
dewijk, de jongste broer van Napoleon en
Maarschalk Lebrun, die tot Gouverneur-
Generaal werd benoemd na de inlijving van
Holland bij Frankrijk.
Koning Willem I liet fraaie vijvers in de
tuin aanleggen, koningin Sophie, de echt
genote van Willem III, onderhield op „Huis
ten Bosch" contact met geleerden en kun
stenaars en verkoos aan het oinde van haar
leven de rust in dit paleis boven het woelige
hofleven in die dagen in 's-Gravenhage.
Na haar dood bleef het huis lange tijd
onbewoond. In 1899 zou het nog een rol Van
internationale betekenis gaan spelen toen de
jonge Koningin Wilhelmina het ter beschik
king stelde voor de eerste vredesconferentie.
Als over 1 Yi )aar de restauratiewerkzaam
heden voltooid zijn, zal het paleis dan regel
matig worden gebruikt door het Koninklijk
Gezin Op deze vraag, die iedere Hagenaar
zich stelt, kan uiteraard nog geen antwoord
worden gegeven. „Huis ten Bosch" is en
blijft een betrekkelijk „klein" paleis, dat zich
niet leent voor grote ontvangsten. Het wordt
echter zodanig ingericht, dat de Koninklijke
Familie er gezelschappen tot maximaal 60
personen zal kunnen ontvangen. En afgezien
van de vraag, of Koningin en Prins er vaak
zullen verblijven belangrijker is in ieder
geval, dat door deze grondige restauratie een
historisch monument voor ons volk bewaard
blijft.
(Nadruk verboden)
Gebundelde krachten
Op de Jaagweg bij Purmerend werd
Zaterdagavond de bestuurder van een per
sonenauto door een tegenligger verblind en
het gevolg hiervan was dat hij tegen een
meerpaal opreed. De schok kwam zo hevig
aan, dat de drie passagiers uit de auto ge
slingerd werden. Met ernsïige verwondingen
werden zij naar een ziekenhuis overgebracht.
De bestuurder van de auto, de 58-jarige dia
mantbewerker Chr. L. uit Amste'rdam, liep
zware verwondingen op, aan de gevolgen
waarvan hij later is overleden.
Kort na het vertrek uit Rome naar
Istanbul bemerkte de piloot van een Vis-
count-passagiersvliegtuig van de B.E.A., dat
het mechanisme van het linkerw'iel van het
landingsgestel defect was. Hij bleef 2 uur
boven het vliegveld cirkelen om benzine te
verbrdiken, waarna hij een geslaagde buik
landing uitvoerde. De beide motoren en het
landingsgestel aan de linkerkant werden be
schadigd, maar alle 30 passagiers en de 5
leden van de bemanning bleven ongedeerd.
De P.T.T heeft aan de vereniging voor
dorpsbelang te Zurich (Friesland) het ver
zoek gericht pogingen te doen om de plaats
naam te doen wijzigen. Heel wat post voor
het Zwitserse Zurich komt in het Friese Zu
rich terecht en omgekeerd, wat vertraging
teweeg brengt. Ook noemen de Friezen hun
dorpje geen Zurich meer maar Surch (Suder-
ich - Zuideroever)De bewoners van het
Friese Zurich voelen weinig voor naams
verandering van hun dorp. Bovendien ko
men veel Zwitserse toeristen hun souvenirs
kopen 'in hun stadje
Zondagmiddag reed kapelaan Schoen
maker van de St. Lambertusparochie te Eind
hoven met een personenauto op de weg tus
sen de dorpen Zeeland en De Reek in
Noord-Brabant. Toen waarschijnlijk even
zijn aandacht werd afgeleid, reed de auto
met vrij grote snelheid tegen een boom. De
kapelaan en het inzittende echtpaar H. uit
Eindhoven werden min of meer ernstig ge
wond, het dochtertje van de heer H. werd
licht gewond. De auto werd zo zwaar be
schadigde dat men anderhalf uur nodig had
om de bestuurder uit zijn benarde positie te
bevrijden. Kapelaan S. werd naar Eindho
ven overgebracht en de heer H. naar het
Ziekenhuis te Veghel. De beide anderen wer
den naar huis vervoerd.
Een Japanse meteoroloog heeft als zijn
oordeel uitgesproken, dat er in Japan ten ge
volge van de jongste Russische atoombom-
proeven radio—actieve sneeuw zal vallen De
plantengroei zou ernstig kunnen worden ge
schaad.
Een nachtwaker ontdekte op zijn rond
gang de 50-jarige los-werkman B. M. H„
die blijkbaar niet nuchter was en üit een
mode-magazijn aan de Lijnbaan te Rotter
dam een in winterjas en costuum geklede
etalage-pop had meegenomen, nadat hij met
een steen de ruit had vernield. Nadat hij
zich ontdekt zag, had hij zich tussen enig op
schietend gras verborgen, maar de politie
ontdekte hem en voerde hem naar het po
litiebureau met de wassen pop en winterjas
en costuum om daar over zijn avonturen na
te denken. Toen men hem nuchter verhoorde
bleek hij zich van het hele geval niets te
herinneren.
FAILLISSEMENTENSTATISTIEK.
Opgegeven door Van der Graaf Cos Bureaux
voor de Handel N.V. te Amsterdam.
Het totaal aantal faillissementen uitgesproken in de
maand September 1954 bedraagt 132 (143) te ver
delen als volgt
Noord-Holland (excl, Amsterdam) 14 (19), Amster
dam 12 (21), Zuid-Holland (excl. Den Haag en
Rotterdam) 11 (3), Den Haag 9 (10), Rotterdam 5
(12), Utrecht 13 (10), Gelderland 12 (20), Noord-
Brabant 15 (21), Limburg 14 (8), Zeeland 4 (4),
Friesland 1 (2), Groningen 5 (4), Drente 9 (3) en
Overijsel 8 (6).
Het totaal aantal uitgesproken faillissementen van
1 Januari 1954 tot en met 30 September 1954 be
draagt 1015 (1239). De tussen geplaatste cijfers
zijn over dezelfde periode van 1953.
69e Jaargang No. 8
ABONNEMENTSPRIJS: Losse nummers 6 cent
Kwartaal-abonnement
Axel binnen de kom f 1,55 Andere plaatsen f 1,75
Buitenland I 2,00
ADVERTENTIEPRIJS: 8 ent per
Bij contracten belangrijke reductie,
Ingezonden Mededelingen 20 cent per
Kleine advertentiên (maximum 6 regels)
70 cent iedere regel meer 12 cent
m.m.
tie.
>er m.m.
1-5 regels
extra. y
«f
s
Samengesteld uit een keur
van geneesmiddelen, welke
elkanders krachten versterken is
een dubbel vlugge genezer en ver-
drijver van griep, kou, koorts en pijnen
Kokèr 50 tabl. 77 ct. 25 tabl. 41 ct.
