Zeeuwse Almanak
‘Het angstaanjagende fluitende
geluid van de waterboor’
3
Weerzien
Verdwenen beroepen: de schooltandarts
Vijfdaagse
schoolweek
Onze krant vier
pagina’s dikker
Colofon
Tot halverwege de jaren zes
tig van de vorige eeuw gingen
kinderen ook op zaterdag naar
school. Ook nadat het kabinet
De Quay in december 1960 de
vijfdaagse werkweek instelde.
Kort daarna werden in het lager
onderwijs lessen op zaterdag
ochtend (meestal tot 12.00 of
13.00 uur) afgeschaft, maar het
duurde nog tot 1966 tot in het
hele onderwijs de zesdaagse
schoolweek verdween.
Klok
Zeeuws Weerzien is een gra
tis krant vol verhalen over het
Zeeland van de vorige eeuw.
Om zelf te lezen, maar voor
al als aansporing om samen
met anderen herinneringen op
te halen. De krant verschijnt
4x per jaar in een oplage van
40.000 exemplaren en wordt
verspreid in heel Zeeland: in
de vestigingen van Bibliotheek
Zeeland, zorg- en welzijnsin
stellingen, gemeentehuizen,
musea, boekhandels en bij di
verse lokale ondernemers zo
als supermarkten. Een actueel
overzicht van distributiepun
ten evenals een digitale versie
van de krant, treft u aan op onze
website Zeeuwsweerzien.nl. De
krant komt tot stand dankzij
de inzet van een
vrijwilligers en
ting Feest van
J X
1
JU
De mobiele schooltandarts in Zeeuws-Vlaanderen aan het werk Foto: ZB Beeldbank Zeeland, recordnr. 144434
door: Johan Francke
Vrijwel iedereen heeft trau
matische herinneringen aan
de schooltandarts. Een of
tweemaaal per jaar parkeerde
de gevreesde dental-car op het
schoolplein. Alle kinderen,
later alleen de niet-verzeker-
den, moesten er langs. Het
beroep is, voor zover bekend,
in Zeeland inmiddels geheel
verdwenen.
groot aantal
i.s.m. Stich-
Herkenning.
Horrorarts
De naam van horrorarts kreeg
de schooltandarts vooral omdat
hij vaak zonder verdoving
nerde zich in 2016 nog hoe in
de jaren zestig in Vlissingen
de klassen in colonne naar het
Medisch Centrum liepen om in
een vervallen oude villa aan de
Julianalaan naar de schooltand
arts te gaan: ‘in de wachtkamer
hoorden we het angstaanjagen
de fluitende geluid van de wa
terboor die zonder verdoving op
een slachtoffer werd losgelaten
wanneer tandarts De Vries een
gaatje had geconstateerd.’ Het
vocabulaire van deze tandarts
beperkte zich doorgaans tot de
opmerking: ‘Mond verder open.’
Begin twintigste eeuw vatte
het idee post dat de overheid
verantwoordelijk was voor de
volksgezondheid. De zorg voor
het slechte gebit van veel arme
kinderen hoorde daarbij.
B A ZEEUWS
In Zierikzee hielden de leerlin
gen zelfs angstvallig de klok aan
de muur in de gaten. Daarop
konden ze precies bijhouden
hoe lang een behandeling ging
duren. Dat je anders met kinde
ren hoort te communiceren dan
Groene Kruisgebouw aan het Jannewekken in Zierik-
zee omstreeks 1965. De kinderen wachtten op hun
beurt voor de schooltandarts en konden op de klok
zien hoe lang een consult duurde Foto: ZB Beeldbank
Zeeland, recordnr. 42156
gaatjes boorde en kiezen trok en
daarbij een ruwe behandeling
van de kinderen niet schuwde.
De schooltandarts werd per
verrichting betaald en dat leidde
soms tot weinig geduld met het
herstel van een gebit.
De angst voor de schooltandarts
had ook een positief effect: het
stimuleerde kinderen om beter
hun tanden te poetsen, maar
angst is een slechte raadgever.
De Breskense Willy Ras - zo liet
hij in 2021 in de PZC optekenen -
was met geen stok meer naar de
tandarts te krijgen toen hij als
kind een te zware dosis verdo
vingsmiddelen ontving en een
hartaanval kreeg. Toen hij daar
op nogmaals naar de dental-car
moest werd deze dusdanig ver
bouwd dat hij nadien niet meer
hoefde te komen en jarenlang de
tandartsstoel ontweek.
Gerard van der Hoeven herin-
TAN DARTS....
En ik wil niet meer naar do school
tandarts. Die doet me altijd, net zo’n
pijn”, drensde Marietje en ze drensde
net zo lang totdat mama capituleer
de en beloofde haar mee te zullen ne
men naar haar eigen tandarts. De
tandarts voor grote mensen, zoge
zegd.
Marietje blij.
Mama legde het haar tandarts, bij
het eerstvolgend bezoek, omstandig
uit. „Kijk, ziet U, tot nu toe is ze
door de schooltandarts geholpen,
maar dat gaat echt niet meer. Die
man kent vermoedelijk z’n vak niet,
want het arme kind doet niet anders
dan zich beklagen over de behande
ling. Die man doet haar gewo n pijn.
En daarom, ziet U, heb ik maar be
sloten om haar mee naar U te ne
men”.
En tot Marietje: ,jKiet waart Kind?’
Maar Marietje was nergens meer te
vinden. Die had de vlucht genomen.
Héél verstandig, want de tandarts
van mama en de schooltandarts ble
ken één en dezelfde persoon te zijn...
Zeeuws Weerzien is vanaf nu
extra dik. Maar liefst 16 in
plaats van 12 pagina’s boordevol
herinneringen en informatie
over onze activiteiten. Die
uitbreiding is mogelijk dankzij
financiële bijdragen van fondsen
die onze krant en met name
het initiatief voor de leesteams
ondersteunen. Daardoor kunnen
we ook meer aandacht besteden
aan deze activiteiten.
Kijk voor meer informatie op de
achterpagina.
In de jaren ’30 pleitte de Neder
landse Maatschappij tot Bevor
dering der Tandheelkunde voor
een kosteloos halfjaarlijks on
derzoek van gebitten op lagere
scholen. Toen in 1940 werd ge
constateerd dat de melkgebitten
van praktisch honderd procent
van de Zeeuwse schoolkinderen
waren aangetast, werd in de
cember 1941 de schooltandarts
in de hele provincie ingevoerd.
Net als de zomertijd bleef ook de
schooltandarts na de bevrijding
in ‘44/’45 gewoon gehandhaafd.
Vooral in de na-oorlogse jaren
kregen de kindergebitten veel
meer suiker te verwerken. Cariës
(tandbederf) kwam vooral voor
bij oorlogskinderen.
Bij het samenstellen van deze
krant is met zorg getracht alle
rechthebbenden m.b.t. beeld- en
archiefmateriaal te achterhalen.
Mochten personen of instanties
desondanks van mening zijn dat (foto)
rechten zijn geschonden, dan kunnen
zij zich wenden tot de redactie via
redactie@zeeuwsweerzien.nl
Uitgever
Stichting Zeeuws Weerzien:
Voorzitter Frans van de Velde,
Postbus 33, 4350 AA Veere;
zeeuwsweerzien.nl;
secretariaat@zeeuwsweerzien.nl
Redactie
Peter de Jonge (hoofdredac
teur), Margreeth Ernens (web
site, eindredactie), Allie Barth,
Peter Blom (Zeeuws Archief),
Jan van Damme, Johan Fran-
cke (ZB| Bibliotheek van Zee
land), Mieke van der Jagt,
Albert Kort, Ans van Nieu-
wenhuijze, Ali Pankow, Wil
lem Staat, Peter Verdurmen.
Vormgeving
Leo Minnaard
Illustratie voorpagina
Doeken van Yan/
Maryanne van Winden
Druk en advertentieverkoop
Meulenberg Media,
Patrick Joossens:
drukkerij@meulenberg.nl
Projectcoördinatie
Hanneke de Vroe:
redactie@zeeuwsweerzien.nl
destijds gebeurde, is sindsdien
wel doorgedrongen tot de tand
heelkundigen.
Zorgverzekeraar CZ consta
teerde in 2008 nog dat niet
minder dan achttien procent
van de Zeeuwse kinderen onder
de zeventien jaar nooit een
tandarts bezocht. De kans is
dan ook groot dat de verdwe
nen schooltandarts ooit weer
terugkeert. Het kabinet maakte
in juli 2022 zelfs bekend daartoe
maatregelen te zullen nemen.
Met het groter worden van de
verschillen tussen arm en rijk
en het bezuinigen op de tand-
zorg in veel verzekeringen is het
immers wachten op veel slechte
kindergebitten.
En voorkomen is altijd beter dan
genezen, want die horrorverha
len van weleer kwamen door
gaans niet van mensen die een
gezond gebit hadden.
