w. eerzien (Jioraphte Op elke markt en iedere kermis En ik de bas... Verdwenen beroepen 'DE ORGELMAN' Oproep voor vrijwilligers leesteams ÏMHLj V Samen herinneringen ophalen is iets dat mensen verbindt. Daarom zijn wij in heel Zeeland leesteams gestart: vrijwilligers lezen onze krant voor aan of samen met ouderen. Wilt u hel pen? Kom bij ons team! Kijk op www.zeeuwsweerzien.nl/leesteams voor toelichting of kom naar één van de informatiebijeenkomsten op: donderdag 12 mei, 14.00 15.30 uur, Wijkcentrum Hof van Buren, Middelburg; vrijdag 13 mei, 14.00-15.30 uur, Museum Het Warenhuis, Axel. Opgeven kan bij Rina Cevaal via redactie@zeeuwsweerzien.nl. Colofon ^Zeeland De orgelman verdwijnt langzaam maar zeker uit het straatbeeld, het beroep heeft zijn langste tijd gehad. door: Johan Francke De orgelman kwam je tot eind vorige eeuw met zijn draaiorgel nog op de hoek van elke markt en kermis tegen. Het getik van de koperen centenbak ging gelijk op met de maat van de muziek. Als kleuter stond je vol verbazing naar die sierlijk gesneden houten kas (het front) te kijken die 'vanzelf' muziek maakte. De kas was in glimmende kleuren beschilderd en boven op stonden diverse figuren in barokke kledij die - o wonder - een dirigeerstokje bewogen of met een stok op een bel sloegen. Daarachter bevond zich de klankkas met de houten of zinken orgelpijpen. Als je ouders wat centen in het bakje van de orgelman deden, mocht je de werking van dit pierement aan de achterzijde aanschou wen. Daar zat de muziekrol: het kartonnen orgelboek, dat nog het meest op brailleschrift leek. Door een groot draaiwiel te bedienen werd de muziek in werking gesteld. Sinds 2019 hoort het draaiorgel tot het culturele erfgoed van ons land, al zal die status het verdwijnen ervan niet tegenhou den. Het draaiorgel zelf is nog helemaal niet zo oud en dateert van halverwege de negentiende eeuw. Er kan ook moderne mu ziek met de orgelboeken worden gedraaid. Omdat de orgels zo groot en zwaar waren, stonden ze doorgaans op een onderstel met wielen met aan één zijde een klein motortje, waarmee het apparaat in werking werd gesteld. De grote orgels hadden vaak een naam, zoals de Sater van or gelman Theo Flohil uit Middel burg, waarmee hij de voltooide restauratie van het Belfort in Sluis opluisterde in 1960. Het orgel kwam later in handen van Chiel Gouweloos, die het restaureerde en er samen met zijn vrouw nog in de jaren '80 mee op de Middelburgse Markt kwam. De Neptunus van de Zierikzeese orgelman Rossen was gebouwd door C.M. Minning en hij be speelde het tot in de jaren '70. In de jaren '80 speelde in Vlissin- gen de Locarno, in Goes de Gavi- oli, en de Alinda in Zierikzee. Dat de orgelman zijn pecunia ophaalt met een koperen bak kon wel eens het einde van het ambacht inluiden. Steeds minder mensen hebben contant geld bij zich en met bij - dragen van vijf, tien of twintig cent is het moeilijk de schoor steen rokend te houden. Het beroep wordt van oudsher dan ook al gecombineerd met andere ambachten. Een bekende orgelman was Cornelis Rossen (1890-1976) die uit Essen in België afkomstig was. Samen met zijn echtgenote Johanna en knecht Maarten P. van der Have (bijnaam Maarten Koeke), die bij hen inwoonde, had hij een orgel waarmee ze op marktdagen en op zaterdag in Zierikzee kwamen. Ze hadden ook een slijpkar, waarmee ze samen met trekpaard Nellie alle dorpen op Schouwen-Duiveland afgingen om scharen en andere metalen voorwerpen te slijpen. Toen Rossen in de jaren zeventig moest optreden in een muziek programma van Ted de Braak van de NCRV en werd gevraagd naar zijn interesse in draaiorgel- muziek antwoordde deze geheel onverwacht dat 'hij er geen donder aan vond en het orgel het liefst tot puin zou slaan'. De soep werd niet zo heet gegeten als ze werd opgediend, want twee kleinzonen zetten het beroep voort. M.A. Gieskes en Cees Rossen werden orgeldraaier en scharenslijper in Zierikzee en Middelharnis. door: Allie Barth Jaren geleden richtten we een bandje op. Twee jongens waren muzikaal geschoold op gitaar en piano. De drummer en de bassist waren pure amateurs. Ik was naar de bas verwezen. We hadden wel een hele goede zanger. Gitaar en piano waren geen probleem. Een bas en drums waren dat wel, want dure instrumenten. Van een klasgenoot konden we een snaredrum lenen. Ik moest het doen met een eensnarige theekistbas. Aan enthousiasme ontbrak het niet. We begonnen te repeteren bij de pianist thuis, omdat een piano nu eenmaal moeilijk te transporteren was op de brommer. Tien mi nuten na de aanvang van de eerste repetitie was er al ruzie over het repertoire, maar om de zanger te plezieren beperkten we ons in eerste instantie tot de muziek van coun- tryzanger Jim Reeves. En toegegeven het klonk na vijf keer oefenen - de vader van de pianist was een blokje omgegaan - niet eens zo slecht. Het lukte zelfs om gezamenlijk op het juiste moment het nummer te beëindi gen. Iedere week repeteerden we en het raakte be kend dat er in ons dorp een bandje bestond. Het viel niet mee om die bas te bespelen. Ik kreeg weinig geluid uit de plastic waslijn, die als bassnaar dienst deed. Tijdens een feestavond van de plaatselijke Gereformeerde jeugdvereniging zouden we voor de eerste keer voor publiek spelen. Toen we in de pauze mochten optreden, waren we best wel nerveus. Maar het lukte. Echter na drie nummers van Jim Reeves vond het publiek het wel tijd voor wat an ders en de aanwezige jongelui scandeerden: ,,We willen beat, we willen beat.'' Dat hadden we nog niet op het repertoire. Met mijn bas liep het ook allemaal niet zo lekker. De pianist brulde op een gegeven moment: ,,Haal nou toch eens wat meer lawaai uit die ouwe plantenbak." In een flits dacht ik: 'slap playing'. Een tech niek waarbij zo hard aan de bassnaren wordt getrokken, dat die een hard, metalig geluid geven. De toenmalige bassist van de Dutch Swing College Band en mijn grote voor beeld, Bob van Oven, was daar een meester in. Ik niet, maar ik deed zo mijn best, dat de plastic waslijn het begaf. Het talrijk aanwe zige publiek bleef er bijna in. Dat was voor mij het sein om er onmiddellijk mee op te houden. Een illusie armer, maar een erva ring rijker. Het is maar goed dat er die avond geen foto's werden genomen. ZEEUWS Zeeuws Weerzien is een gratis krant vol verhalen over het Zeeland van de vorige eeuw. Om zelf te lezen, of als aansporing om samen met anderen herinneringen op te halen. De krant verschijnt 4x per jaar in een oplage van 40.000 exemplaren en wordt verspreid in heel Zeeland: in de vestigingen van Bibliotheek Zeeland, zorg- en wel- zijns-instellingen, gemeentehuizen, musea, boekhandels en bij diverse lokale ondernemers. Een actueel overzicht van distributie punten evenals een digitale versie van de krant, treft u aan op onze website Zeeuwsweerzien.nl. De krant komt tot stand dankzij de inzet van een groot aantal vrijwilligers en i.s.m. Stichting Feest van Herkenning, die bijeenkom sten organiseert waarbij het delen van herinneringen centraal staat. Uitgever Stichting Zeeuws Weerzien: Voorzitter Frans van de Velde, Postbus 33, 4350 AA Veere; zeeuwsweerzien.nl; secretariaat@zeeuwsweerzien.nl Redactie Peter de Jonge (hoofdredacteur), Margreeth Ernens (website, eindredactie), Allie Barth, Peter Blom (Zeeuws Archief), Jan van Damme, Johan Francke (ZB| Bibliotheek van Zeeland), Mieke van der Jagt, Albert Kort, Ans van Nieuwenhuijze, Ali Pankow, Willem Staat, Peter Verdurmen. Vormgeving Leo Minnaard Illustratie voorpagina Yan Fabriek Zeeland/ Maryanne van Winden Druk en advertentieverkoop Meulenberg Media, Patrick Joossens: drukkerij@meulenberg.nl Projectcoördinatie Hanneke de Vroe: redactie@zeeuwsweerzien.nl Bij het samenstellen van deze krant is met zorg getracht alle rechthebbenden m.b.t. beeld- en archiefmateriaal te achterhalen. Mochten personen of instanties desondanks van mening zijn dat (foto)rechten zijn ge schonden, dan kunnen zij zich wenden tot de redactie via redactie@zeeuwsweerzien.nl FRITS LENSVELT STICHTING ^fJj Provincie O wonder s 4» 4 Orgelman M.J. Gouweloos met zijn draaiorgel op de Markt van Middelburg, ca. 1980. Foto: Jaap Wolterbeek, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 125785 Orgelnamen Geen donder aan FONDS SLUYTERMAN VAN LOO OUDERENPROJECTEN Een theekist als bas. Foto: internet Ouwe plantenbak

Krantenbank Zeeland

Zeeuws Weerzien. Feest van herkenning | 2022 | | pagina 3