Weerzien
V
Verzamelen
m
V
IF
Het tijdperk van
trekpaarden is voorbij
Verdwenen beroepen... 'de BAKER'
iwl
tv
JTI
■vlM
oj
WKnl
Het september-nummer van
Zeeuws Weerzien staat in
het teken van verzamelen. Van
munten, postzegels en sigaren
bandjes tot suikerzakjes. Wat te
denken van het Snoepje van de
Week van De Gruyter, voetbal
plaatjes, flippo's of bierglazen.
Was u een verzamelaar of heeft u
een bijzondere collectie waaraan
een mooi verhaal verbonden is?
Deel het met ons via:
redactie@zeeuwsweerzien.nl
of stuur een briefje naar
Stichting Zeeuws Weerzien,
Postbus 33, 4350 AA Veere.
Colofon
ïj^ Zeeland
VSBfonds,
FONDS
SLUYTERMAN VAN LOO
OUDERENPROJECTEN
door: Johan Francke
Tot halverwege vorige eeuw werden jonge moeders na
de bevalling bijgestaan door bakers: doorgaans oudere
vrouwen met veel praktische ervaring, maar weinig
theoretische kennis.
Va-;
:»1V
De baker of baakster was
een soort kraamverzorg
ster, voordat dat beroep
ontstond. Ze begeleidde de
moeder en was al een paar dagen
voor de bevalling in huis. Bakers
waren zowel gehuwde als
ongehuwde vrouwen, die in de
tijd van de verzuiling in de regel
tot de eigen religieuze gezindte
hoorden.
De baker woonde doorgaans
tij delijk in bij het gezin, al was ze
er in principe alleen overdag. De
moeder bleef in de regel tien
dagen in bed en de baker bleef in
huis totdat zij zover hersteld was
dat ze weer dagelijkse taken kon
uitvoeren.
De ongeschooldheid van veel
bakers leidde tot bijgeloof en
dito rituelen binnen de beroeps
groep: de spreekwoordelijke
'bakerpraatjes.'
De naam baker komt van de term
bakeren. Tot ver in de twintigste
eeuw werden baby's na de
bevalling in doeken gewikkeld,
waarbij de armpjes stijf tegen
het lichaam werden gedrukt. Die
doeken werden vaak warm
gemaakt om de baby op tempe
ratuur te krijgen en te houden.
Waren die doeken té warm, dan
werd je als baby te heet
gebakerd. Het volksgeloof wilde
dat zo'n kind later een 'heetgeba
kerde' (driftige) persoon werd.
Het woord bakermat is afgeleid
van de lage mand of houten bak
waarin de baker zat en de baby
verzorgde. De overdrachtelijke
betekenis van bakermat staat
voor de plaats waar iemand is
geboren en opgevoed.
Onervaren ouders vertrouwden
op de tradities en rituelen van de
baker, die medisch gezien niet
altijd klopten. Naarmate de
kwaliteit van de gezondheids
zorg toenam, kregen bakers een
slechtere naam. Pas rond 1900
werden er bakercursussen opge
zet en in 1911 begonnen de kruis
verenigingen de cursus kraam-
vrouwverpleging. Na de Tweede
Wereldoorlog verdween de oor
spronkelijke baker uit Zeeland.
In plaats van de wat oudere baker
die voor haar werk een witte
schort droeg, kwam voortaan de
jonge vrouw in licht groen
it
;V -
v i
W<K.
kostuum met witte schort. Velen
volgden de opleiding kraam
verzorgster of namen de
moderne richtlijnen over.
De uit Colijnsplaat afkomstige
baker A.T. de Pree moest, voor
dat ze in 1939 het bakerdiploma
ontving, al tal van boeken over
de zuigelingenzorg en aanstaande
moeders doornemen. Ze kreeg
onderricht in zaken als voedings
storingen, bacteriën in de melk,
infectieziekten, tbc, te vroeg
geboren zuigelingen, (navel)
breuken, stuipen en dauwworm
(huiduitslag).
In Zierikzee was zelfs een
gemeenteverloskundige, maar
die functie werd al in 1947
afgeschaft. Bevallingen werden
vanaf dan overgenomen door de
huisarts. Zo eindigde de
29-jarige loopbaan als baker van
mevrouw Beetvelt.
De Heinkenszandse baker
Cornelia Traas-Meulblok kon in
haar loopbaan wel tot tweemaal
toe een bijzonder jubileum
vieren. Op de dag dat ze in 1953
haar vijftigste verjaardag vierde,
werd ze weggeroepen voor de
geboorte van een jongetje. Toen
deze man in 2003 zelf vijftig
werd, kon de inmiddels
honderdjarige Cornelia hem nog
een kaartje sturen.
door: Peter Verdurmen
Het voorjaarszonnetje
brandt. De lucht is
helblauw. Geen wolk,
laat staan een regenwolk, te
bekennen. Stan Sturm, een jonge
boer uit Waterlandkerkje, ziet de
spreekwoordelijke bui alweer
hangen: een lange periode van
droogte waarin het gewas naar
water snakt. Geef Stan maar
wisselvallig Hollands weer
waarbij zon en regen elkaar
'ouderwets' afwisselen.
Voor zijn opa, die midden jaren
zeventig stopte als boer, was
klimaatverandering geen issue.
Stan:,,Droogteperiodes waren
vroeger veel zeldzamer. Natuurlijk
had mijn opa goede en minder
goede jaren. Nu is alles veel
extremer, dus onzekerder."
Stan is de zesde generatie Sturm
op de boerderij aan Klein
Brabant. Stamvader Karel Sturm
kwam uit Hoofdplaat. De schuur
en het huis dateren van rond
1850. De landerijen, om en nabij
80 hectare, liggen rond de
boerderij. Stan heeft een maat
schap met zijn vader, Walter
Sturm. In de woonkamer hangen
grote familieportretten in zwart
wit. Strenge blikken. De oudere
generaties kijken over Stans
schouder mee, zo voelt het.
Opa Sturm, Achiel, werd
geboren in 1917. Hij was de enige
zoon in het gezin Sturm. Het lag
dus voor de hand dat hij de
boerderij overnam, aldus Stan.
Zo ging dat in die tijd. Voor Stan
was het een vrije keuze.
In Achiels jonge jaren stond de
mechanisatie nog in de kinder
schoenen. De oorlog was een
breuklijn. Eind jaren veertig,
begin jaren vijftig zag je steeds
meer tractoren aan de Zeeuwse
einder verschijnen.
„Mijn opa bleef niet achter. Hij
besefte dat het tijdperk van trek
paarden voorbij was.'' Midden
jaren zeventig trok Achiel zich
terug uit het bedrijf. Met echtge
note Angèle betrok hij een
gerieflijke bungalow vlakbij het
Groote Gat ('Je kunt het huis van
hieruit zien liggen').
Zijn opa overleed in 2003. Stan
was toen 18. Oma leeft nog. Zij is
nu 101 en woont nog steeds
zelfstandig. ,,Als ik van school
naar huis fietste ging ik vaak bij
hen langs. Over vroeger werd
weinig gesproken. Opa en oma
gingen met hun tijd mee'', stelt
Stan vast.
Achiel stelde zijn herinneringen
te boek in een uitgave van de
Heemkundige Kring met als titel
'Van Paarden naar Paarden
krachten'. Stan heeft het boek
gelezen. Wat voor beeld doemt er
op? „Armoede en gezelligheid
gingen hand in hand. Er werkten
knechten op de boerderij, er
waren trekpaarden, melkkoeien,
kortom, het was een levendige
boel. Het welvaartsniveau is met
sprongen omhoog gegaan. Daar
betalen we wel een prijs voor.
In de polder is het doodstil
geworden.''
Stan koestert de mooie
herinneringen.,,Ik heb jarenlang
bij SV Oostburg gevoetbald. Opa
kwam vaak supporteren''.
A TZEEUWS
3
Zeeuws Weerzien is een gratis krant
vol verhalen over het Zeeland van de
vorige eeuw. Om zelf te lezen, of als
aansporing om samen met anderen
herinneringen op te halen. De krant
verschijnt 4x per jaar in een oplage
van 50.000 exemplaren en wordt
verspreid in heel Zeeland: in de
vestigingen van Bibliotheek Zeeland,
zorg- en welzijnsinstellingen,
gemeentehuizen, musea, boekhandels
en bij diverse lokale ondernemers.
Een actueel overzicht van distributie
punten evenals een digitale versie van
de krant, treft u aan op onze website
Zeeuwsweerzien.nl. De krant komt tot
stand dankzij de inzet van een groot
aantal vrijwilligers en i.s.m. Stichting
Feest van Herkenning, die bijeen
komsten organiseert waarbij het
delen van herinneringen centraal
staat. Van alle eerder verschenen
edities kunt u, zo lang de voorraad
strekt, een gratis exemplaar afhalen
tijdens openingsuren bij ZB| Plan
bureau en Bibliotheek van Zeeland,
Kousteensedijk 7, 4331 JE Middelburg.
Uitgever
Stichting Zeeuws Weerzien
Voorzitter Frans van de Velde
Postbus 33, 4350 AA Veere
www.zeeuwsweerzien.nl
secretariaat@zeeuwsweerzien. nl
Redactie
Peter de Jonge (hoofdredacteur),
Margreeth Ernens (website,
eindredactie), Allie Barth,
Peter Blom (Zeeuws Archief),
Jan van Damme, Johan Francke
(ZB| Planbureau en Bibliotheek
van Zeeland), Mieke van der Jagt,
Albert Kort, Ans van Nieuwenhuijze,
Ali Pankow, Willem Staat,
Peter Verdurmen.
Vormgeving
Leo Minnaard
Ramon de Nennie, decreet
Druk en advertentieverkoop
Meulenberg Media, Patrick Joossens
drukkerij @meulenberg. nl
Projectcoordinatie
Hanneke de Vroe
redactie@zeeuwsweerzien. nl
Bij het samenstellen van deze krant is met
zorg getracht alle rechthebbenden m.b.t.
beeld- en archiefmateriaal te achterhalen.
Mochten personen of instanties
desondanks van mening zijn dat
(foto)rechten zijn geschonden, dan kunnen
zij zich wenden tot de redactie via
redactie@zeeuwsweerzien.nl
Deze editie is mede mogelijk gemaakt door:
■^fJL Provincie
iedereen doet mee
stichting
BRENTANO'S
steun des ouderdoms
STICHTING HET R.C. MAAGDENHUIS
De praatjes
bleven
V - ,/T^ f *1
Bakerpraatjes
Slechte naam
Tine Flipse uit Middelburg was de laatste kraamverzorgster in dracht
foto: Wim Helm 1977 ZB Beeldbank Zeeland, recordnr. 55578.
Vrije keuze
Stan Sturm zoekt voor opa Achiel aardappeltjes die door de zeef zijn
gevallen. foto Familiearchief
Armoede en gezelligheid