eerzien
Dorpsdokter
Deu weer
en wind
De wonderdokter
door: Albert Willem van Renterghem
In elk nummer van Zeeuws Weerzien plaatsen we een fragment uit een Zeeuws boek.
Om in de sfeer van 'gezond zijn en beter worden' te blijven, kiezen we voor een fragment
uit 'De wonderdokter, Albert Willem van Renterghem'. Het is een door Rinus Spruit
samengesteld en bewerkt manuscript, waarin de Zeeuwse plattelandsarts Albert Willem
van Renterghem (1845-1939) vertelt over zijn leven en praktijk.
Onderstaand fragment speelt in 1877, Van Renterghem
is net dorpsdokter in Heinkenszand geworden en gaat op
patiëntenbezoek.
Op een keer werd mijn hulp ingeroepen
door een armlastige, die in de onmiddel
lijke nabijheid van mijn woning huisde, in
het begin van het Kerkepad. Het gold een vrouw
van ver in de zestig die van de gemeente vrije
woning genoot. Van de roomse armen ontving ze
een gulden in de week en wat brandstof bij winter
dag. Het mensje was een weduwe zonder kinderen
en woonde moederziel alleen. Toen ik de uit één
kamer bestaande stulp binnentrad, zagen mijn
ogen een kale stenen vloer, naakte, wit gekalkte
muren, een vierkante, groen geschilderde tafel en
een open bedstee zonder gordijnen waarin een
strozak met een zogenoemde paardendeken lag.
Verder een open schouw waarin aan een ijzeren
ketting een aardappelketel hing van hetzelfde
materiaal. Een enkele stoel met doorgesleten
biezenmatten zitting voltooide de aankleding van
het vertrek.
De bewoonster, die me had laten roepen door een
buurvrouw, klaagde over zwaarte in de lendenen en
pijn in de geslachtsdelen. Een plaatselijk onderzoek
was onvermijdelijk. De bedstee was voor onderzoek
te hoog. Ik plaatste de enige stoel in schuine
stelling tegen de muur zodat deze een hellend vlak
vormde, legde de strozak daar tegenaan en verzocht
patiënte daarop plaats te nemen. Alvorens over te
gaan tot het onderzoek, keek ik rond naar middelen
om de handen te reinigen maar zag niets van dien
aard. 'Wel moedertje, waar kan ik me wassen? Heb
je ook een kom, groene zeep, een doek?' Het mensje
wees me op de pomp op het erfje buiten de deur en
bood me haar schort aan om mijn handen mee te
drogen, zeep had ze niet.
In de kamer stond een pot gevuld met een vlezige
massa. Op mijn vraag naar de inhoud vernam ik dat
het 'de lichte' was en toen ik min of meer
beschaamd over mijn onwetendheid nader
aandrong wat dat voor iets kon zijn, kreeg ik mij te
verstaan dat men die naam gaf aan de luchtpijp met
longen, hart en lever van een varken. Elke week,
verduidelijkte zij, kocht ze zo'n lichte bij slager
De Poorter. Ze kookte de lichte en verkocht het
product in kleine hoeveelheden aan mensen die
even arm waren als zijzelf. Met de winst daarvan,
met bedelen en met het luttele bedrag dat ze van
het roomse armenbestuur ontving moest zij in haar
schamel onderhoud voorzien. Men kan begrijpen
dat ik medelij den voelde met de arme stakker, maar
walgde van die pot met inhoud.
Bij lichamelijk onderzoek vond ik een verzakking
van de schede en een niet passende baarmoeder-
ring. Een vuile verwaarloosde boel. Sinds twee jaar
was de ring niet verwisseld. Ik heb zelf het vrouwtje
moeten irrigeren en haar opgedragen veertien
dagen rust te nemen. Ik liet haar door een buur
vrouw verzorgen en van het nodige voorzien tot zij
weer in staat zou zijn voor zichzelf te zorgen en
haar nering weer op te vatten. Toen de lokale
toestand het toeliet voorzag ik haar van een goed
pessarium.
Uit: Rinus Spruit (samensteller) - 'De wonderdokter,
Albert Willem van Renterghem', Uitgeverij Cossee
Is a weer jaoren geleejen,
l mao 't is me nog niet
ontgaon. Zit ik op 'n aovond nao
de tillevisie te kieken. Gerdienen
dichte en lekker de kachel
opgestookt. Dan wordt er op de
belle gedrukt. Noe moen 'k
zeggen dan 'k dat wel een raor
uure vond om an de deure te
bellen. 't Was messchiens alf
tiene of daor omtrent. 'k Doen de
deure open en dao staot 'n
vrouwspersoon. Nêê, nii mee 'n
collectebusse of zoiets. Niks van
dat alles. Ze kiek m'n an en zegt:
"Menêêr, 'k moen 'ier iemand in
bed steken." Toen 'k dao
'öörende, stoeng 'k toch wel raor
te kieken. "In bed steken" vroeg
ik, "en dan wel 'iere?"
Ze knikkende en zei dat ze van de
Thuiszorg was en dat ze op
vuuftiene moste ziin. 't Stoeng
op d'r liieste. 'k Schuddende
's mee m'n 'ööfd. "Hie bin abuus,"
docht ik. Ze keek nog ''s op de
liiste en noemde de straote en
't 'uusnummer nog 's. Jao, toen
was me duudelijk. Ze was in de
verkêêrde straote en most bie 'n
vrouwe ziin, die daor nog allêêne
weunende, om alles voo de nacht
gerêêd maoken. Even laoter reed
d'r auto deu de straote. De kop
lampen straolden op de natte
stêênen. Op pad nao de vrouwe
die op d'r zat te wachten.
Toen most ik onwillekeurig
dienken aan zuster Wijna. Die
was in m'n schooltiid de wijk
zuster. Mee 'n lange zwarte jas
reej ze op d'r solexje deur 't durp.
column: Rinus Willemsen
Rinus Willemsen uit Biervliet is een van de streektaal-specialisten in
Zeeland. Speciaal voor deze krant klimt hij in de pen.
d'r achter in d'r 'ofje een blauwe
kruunaogelstruke.
Dao was 'n mannetje op 't durp,
Kees Mechielsen, en die dee bie
zuster Wijna d'n 'of een bitje
bie'ouwen. Dat deed ie ook bie
ons. Op 'n keer kwam Kees mee 'n
stik van dien kruunaogel af en
die wier bie ons in d'n 'of gezet.
En lekker ruuken dat ie dee. M'n
moeder was t'r 'êêl contènt mee.
En noe nog staot 'r bie mien
naost 't 'uus nog een naozaot van
die struuk.
Êêst voor de kachel
Terug nao zuster Wijna. Ze ree
niet allêêne mee d'r solex in
't durp, maor ook in de polders.
In de zeumer lekker jasje open.
't Zonnetje op de tèrve. De koeien
in de weie. Mao 's winters joeng,
Allicht wist ik dat ze nao zieke
mènsen goeng om die te
verzurgen. Ze was van 't Groene
Kruis. Bie sommigste mènsen
kwam ze jaoren an 'n stik. Dan
zag je d'r solex op de stoepe
staon. Bie zuster Wijna stoeng
ook deu regen en wind, jao zelfs
deu de sneeuw. As ze dan binnen
kwam, most ze bie wieze van
spreken êêst zelf ontdooien. Ze
deed dan d'r 'andschoenen af, d'r
jas uut en goeng dan êêst een
kwartiertje voor de kachel staon
om wat bie te kommen. Dan 'n
bakje koffie en vervolgens kwam
de wasbeurte. En daonao schoot
ze wee rap in die stugge zwarte
leren, jas, dee d'r 'anschoenen en
even laoter was ze weer op pad.
Zes daogen in de weke, zomer en
winter.
Wijkzusters, die binnen d'r
allange nie mêêr bie ons op
't durp. Mao 't Groene Kruus-
gebouw dat staat er nog altied.
Net als m'n pèès-blauwe
kruunaogel.
RINUS SPRUIT, SAMENSTELLER
ALBERT WILLEM VAN RENTERGHEM
W ZEEUWS
5
in Heinkenszand
Handen wassen bij de pomp
Kruunaogelstruke