't Verhaol moet
Weerzien
6
omdat er één Duitscher met een
kijker op de toren zat. Hij deed
dat niet voor zijn plezier, hoewel
hij een ongelooflijk mooi
uitzicht had. Immers Ellewouts
dijk ligt helemaal in het Zuiden
van Zuid-Beveland tegenover
Terneuzen, aan drie kanten
omringd door de 5 K.M. breede
Wester Schelde. Nergens is de
wereld zoo ruim, de lucht zoo
wijd, het licht zoo zilverachtig
mooi als hier'.
Als er eindelijk groen licht wordt
gegeven, keert de bevolking
terug. Ze treffen een enorme
bende aan. Alles is nat: het heeft
de afgelopen weken aan een stuk
door geregend. De dominee
beschrijft: 'Bulldozers hebben
het puin in de hoofdstraat weer
opzij geduwd. Maar aan de
westkant liggen de daken der
huizen op straat. Het is een
onbeschrijflijke ruïne. Geen ruit
is heel, geen deur is er meer te
vinden. Eentonig druipt de regen
door de kapotte daken.
Van de twee bakkerijen is er een
verwoest. De andere bakkerij is
ook beschoten, maar de oven
doet het nog, hij is alleen
doorweekt. Na twee dagen
proberen brandt hij, en komt het
eerste brood uit de over.
De bakkerij kan weer open.
Achter de ruit van de winkeldeur
hangt een zelfgeschreven
gedicht: 'Wij bouwen aan een
nieuw begin, met vasten wil de
toekomst in. Al schreit ons hart
soms van verdriet, wij buigen
ons, maar breken niet. Wat
d'oorlog ook vernielt en knakt.
de boer ploegt voort, de bakker
bakt. Dank 's Hemels gunst
gespaard in nood, bak ik weer
graag uw daag'lijksch brood'.
Winkels zijn leeggeroofd. Er
is geplunderd, en niet alleen
door vluchtende Duitsers.
Dieven hebben het dorp af
gestruind, op zoek naar waarde
volle goederen. Ze zijn alle
huizen afgegaan, de afgebrande
villa was een aantrekkelijk
doelwit. De plunderaars zijn van
achter langs de dijk gekomen en
ongezien verdwenen met hun
buit.
Uit: Versailles aan de Schelde door
Anna van Suchtelen, Uitgeverij
Cossee 2017, pagina 266-268.
door: Jan van Damme
In elk nummer van Zeeuws Weerzien
plaatsen we een fragment uit een Zeeuws
boek. Met het oog op de herdenking van
de bevrijding kiezen we deze keer voor
'Versailles aan de Schelde' van Anna van
Suchtelen. In haar boek over het huis
Zorgvliet en zijn bewoners in Ellewoutsdijk
vertelt dominee Willenswaard over hoe
geallieerde beschietingen en bombardemen
ten in oktober 1944 een groot deel van het
dorp vernietigden of zwaar beschadigden.
Natuurlijk! Iedereen heeft
van Walcheren gehoord.
Maar wee de plaatsen en
plaatsjes die als halve puinhopen
in een vrijwel ongeschonden
gebied liggen. Ze worden
vergeten. Zulk een vergeten
puinhoop is Ellewoutsdijk.
Dominee Willenswaard vestigt
in het kerkblad de aandacht op
zijn gemeente Ellewoutsdijk
'Zeer waarschijnlijk weet ge niet
dat het zwaar beschadigd is. Och
ge kunt niet alles weten. Zelfs in
Goes onze 'stad', 18 K.M. ten
noorden van ons dorp, zijn
massa's mensen die er geen idee
van hebben'. Hij licht de lezer in:
'Verwoest zijn o.a. alle kerkelijke
gebouwen: kerk, consistorie
kamer, catechesatielokaal,
pastorie; verder de school, het
postkantoor, de smederij, het
gebouwencomplex van de
ambachtsheerlijkheid, de uitkijk
toren, de molen, twee van de drie
timmermans-werkplaatsen, de
derde zwaar beschadigd, twee
boerderijen en twee kleinere
bedrijven, 4 winkels en een
aantal particuliere woningen'.
Hij vraagt zich af: is er dan zo
gevochten? Nee, haast niet.
'Al deze ellende is veroorzaakt
column: Rinus Willemsen
Rinus Willemsen uit Biervliet is een van de streektaal
specialisten in Zeeland. Speciaal voor deze krant
klimt hij in de pen.
Je kon 'n spelle 'öören vallen. Zo
stille was't in die meulen. In de
schemeriengvertellende ze d'r
ver'aol over de beschieting van
Biervliet. En wie stoengen
d'rnaor 'eur te luusteren? Alle
kinders van de groepen zevene
en achte van de baosisschole. Of
dat indruk maokende? Dat kan je
wè zeggen.
En wien kan dat ver 'aol beter ver
tellen dan Rita van de Veire -
Boerjan. Al jaoren is ze betrok
ken bie de jaorlijkse herdenkieng
van de bevrijdieng van Biervliet
op 11 oktober 1944. As klein
meisje most het gezin de boerde-
rieje achter 't Diekje in de steek
laoten nao de landieng van de
Canadezen. An de Paulinakaoie.
Allêêne 't 'öögst nodige goeng
mee. ,,Me kwaomen in de meu
len terechte en dao waoren me
nie de êênigste. Kan je voorstel
len. Was dat gêên gööie plekke?
Dikke muren en buutenom nog
een dikke laoge grond. Dao kon-
nen toch gêên granaoten deu?
Trouwens, zövee uutzoek was t'r
nie. Je was blieje da je 'n onder
kommen 'ao."
Ze stopt even en kiekt nao de
kinders die in een grööte krienge
om d'r staon.
,,M'n zusje Agnes en ik waoren
van dezelfde lêêftfied as judder",
zegt ze en kiekt de meisjes die
vooran staon an. ,,Was je nie
bange?" vraogt een meisje mee
een rooi shirt an. ,,En wao zaoten
judder dan percies in die
meulen?" Het is voor Rita geen
probleem uit te leggen waor ze
precies zaoten. „Daore", wiest
ze, „daore in dien uutspraorieng
in die muur. Ik zien 't nog
dudelijk voo me.
Dao lag een baole en dao zaoten
me op. M'n zusje en ikke". Of ze
bange was, dat kan ze niet zo
zeggen. ,,Ik dienk van nie, want
d'r waoren toch ommerst alle-
mao grööte mènsen bie je. En
ook m'n vaoder en m'n moeder."
Ik stao d'r bie en luuster. Jao, zo
is dat toch. Je bin kind en dan al
die grööte mensen. Dan moe je je
wè veilig voelen. En toen was t'r
gêên tillevisie. Je wist niks van
oorlog en al die ellende die je noe
op 't Journaol ziet. Zo was dat.
,,Dan was t'r nog een immer.
Ieder die nao de wc most, die kon
dao terechte!" Dan gaot Rita
vèder, soms onderbroken door de
jongelui die met respect d'r
ver'aol volgen. Ruum 'n kwartier
is ze an 't woord. En de jongelui?
Die kunnen het nauwelijks
geloven dat de meulen voo zövee
mènsen (messchiens wè 70) red-
dieng brocht as de Ark van
Noach. In 'n 'oekje stond 'n
immer mee drienkwaoter. Die
wier in de lööp van den tiid voller
en voller, want sommigste man
nen
„Toch binnen me 'iere nie zö
lange in de meulen gebleven. Van
'iere goengen me nao de familie
Verplanke en vanaf het balkon
dao, zag m'n vaoder dat z'n
schure in den brand wier gescho
ten. Ik zie nog de traonen over z'n
kaoken lööpen." Of ze ook d'r
speelgoed, d'r poppen en zö,
thuus terug vond, vraogt 't
meisje mee 't rööe shirt. ,,Jao,
gelukkig wè", gaot Rita vèder.
As de kinders even laoter weg
fietsen van de meulen en langst
't uus van Verplanke riejen, kie
ken ze toch even naor 't balkon.
Allicht. En 't liekent wel of dat ze
't ver'aol weer van voren af an
'öören. 't Ver'aol dat deugegeven
moe worren in 't durp.
O jao, en Rita vertellende ook dat
ze kort nao de bevrijdieng van de
Canadezen sukkelao kreeg.
„Nööit nie zukke lekkere sukke-
lao geproefd", zei ze. „Echt
waor."
1 fkT ZEEUWS,
Wat d'oorlog
ook vernielt en knakt
Verwoest Ellewoutsdijk in de winter van 1 944-45 Foto collectie Bevrijdingsmuseum Nieuwdorp.
Anna van Suchtelen