Uit Kerk en School.
Littoou.
BOBRBBOOttPBELlX^
DE MIDDERNACHTZENDELING.
Orgaan van de h ederlandsche Mid
dernachtzending- Vereen iging.
noemdDe laatste bladzijde van het oude
Hoofdstuk." En tevens gevoegelijk als inlei
ding op het tweede deel aan te merken.
Maar nu komen in 1893 voor het eerst
sedert 1619 de gezamenlijke Gereformeerde
Kerken in Nederland weer bijeen. Weer te
Dordrecht. Weer als eerste bladzijde. Eerste
bladzijde van den nieuwen toestand, waarop
God Zijn zegen geven moge Eerste bladzijde
der Gereformeerde Kerken in vrijheid. Niet
alleen van inquisitievrees als in 1574, van
landsonderdrukking als in 1578 van geeste
lijke slavernij als in 1618,19. Een gebonden
heid was nog steeds geblevenen na de
kloeke poging tot bevrijding in 1586 waren
de banden weer meer smadelijk en knellend
aangehaald in 1618 Het was de gebonden
heid aan den Staat. Dordrecht 1893 is de
eerste bladzijde der volle vrqheid eener Gene
rale Synode Gebonden aan het Woord Gods
alleen en van elke andere gebondenheid vrij.
Ook ditmaal is niet zonder strijd vóór
en zelfs in de Synode deze vrijheid ver
kregen. Maar God heeft ze geschonken, En
deze zoo genadiglijk door God geleide Syno
de mag heeten de eerste bladzijde der volle
vrijheid en der vrije eenheid van de gezamen
lijke Gereformeerde Kerken op Noord-Neder-
landschen bodem.
Bij hare in meer dan een opzicht gewich
tige beteekenis en besluiten hopen wij nader
stil te staan. Feuinga.
Ds. Sikkel schrijft in »De Zuid-Hollandsche
Kerkbode" van 7 October 11. over het prae-
paratoir examen, onder meer, als volgt
Wanneer de classen recht stonden, namen
zij alle het besluit, om alleen het classicaal
praeparatoir examen te erkennen. Een ander
praeparatoir dat toch recht tot prediken in
de kerken geeft, ligt geheel buiten het gere
formeerd kerkrecht en is voor de toekomst
zulk een gevaarlijk antecedent. De eer van
Christus' kerken wordt er door geschonden.
De eer van het opzieners ambt."
Een ieder nu die met deze dingen op de
hoogte is en ze alzoo begrijpt, zal niet zeg
gen, dat onze broeder zich niet kras hierover
uitspreekt. Er zullen er zelfs zijn, die zeggen,
»dat is al te kras, dat loopt op revolutie"uit".
Nu, dit is zeker dat wij de veranderingen,
die we op kerkelijk gebied wenschelijk en
noodzakelijk achten, langs den wettigen,
kerkelijken weg moeten trachten te verkrijgen.
Wat eene meerdere vergadering heeft be
sloten moeten de mindere vergaderingen voor
bondig houden, dus er zich aan gebonden re
kenen.
De meerdere, de Synodale vergadering te
Dordrecht, heeft, en wel na eensluidend prae-
advies der professoren, met algemeene stem
men besloten, dat het in betrekking tot het
praeparatoir examen, althans tot de e. k.
synode blijven zal zoo als het nu is. Immers
moeten de door haar gekozen Deputaten eerst
op hare vergadering met eene concept-rege
ling komen.
Wanneer dus de Classen gevolg ge ven aan
den wensch van Ds. Sikkel en mitsdien be
sluiten, om alleen het classicaal praeparatoir
examen te erkennen, dan komen zij in con
flict met de Synodale vergadering, met de
Curatoren onzer Theologische School, die het
recht om het praeparatoir examen af te
nemen hadden en hielden, ook met hen, die
door laatstgenoemden geëxamineerd en be
roepbaar gesteld zijn en met de Kerken, die
deze broeders hebben beroepen. Nogal geen
kleinigheid dus ja dat kan een conflict van
beteekenis worden.
En toch, onze geliefde broeder schrijft
Wanneer de classen recht stonden, dan na
men zij alle het besluit." Recht stonden"
wil zeker zeggen voor den Heere der ge
meente. Wat tot dusver in deze gebruikelijk
was en door de Synode te Amsterdam en te
Dordt, in elk geval voorJoopig, zoo gelaten
werd, moet dan, volgens broeder Sikkel zonde
voor den Heere der gemeente zijn. Het is
daarom dat alle classen zullen mogen en moeten
besluiten, in strijd met hetgeen de meerdere
vergadering bepaalde en zonder te vragen wat
daarvan wel de gevolgen zullen zijn. Het is
zeker daarom omdat het zonde is voor den
Heere dat onze waarde broeder zijn
schrijven hierover besluit met het: wij blij
ven hopen, dat de classicale vergaderingen,
getrouwheid zullen hebben om te besluiten,
dat zij voortaan het praeparatoir examen zei
ven zullen afnemenDe redacteur van De
Heraut heeft in zijn polemiek tegen Ds. Pioos-
van Amstel dezen, de verledene week, herinnerd
aan eene Latijnsche spreuk die zegt, dat hij
die iets stelt gehouden is het te bewijzen
welnu, ik neem de vrijheid op mijne beurt
daaraan bij dezen Ds. Sikkel te herinneren.
Een leeraar en schrhver, die de classen tot
iets van zulke vèrzipfeMe gevolgen opwekten
aanzet, moet het haar gewis kunnen en wil
len duidelijk maken, dat zij naar het Woord,
onzes Godsnaar onze belijdenis en Kerken
orde in deze zaak gehouden en gebonden zijn
om alzoo te handelen. Onze broeder zal het
goedvinden, dat ik hem bij dezen dit even
vriendelijk als dringend vraag.
Immers onze Classen hebben daar behoef
te aanwant zij moeten weten wat zij doen,
en ik ben er daarenboven in drieërlei opzicht
persoonlijk bij betrokken ten eerste, als lid
eener classe, ten tweede, als curator der the
ologische school en ten derde als deputaat
der Synode voor de concept-regeling.
Bij het leveren zijner bewijzen zal onze
broeder, naar ik vertrouw, er wel aan den
ken, dat de Generale Synode niet onder de
Kerkenorde staat, zij kan die, zooals de Sy
node in Amsterdam en zoo menige Generale
Synode vóór haar heeft gedaan en nog wel eens
doen zal, wijzigen, of ook tijdelijk-deze of
gene harer bepalingen buiten werking stellen.
En met een besluit der Generale Synode
heeft onze broeder en hebben onze Classen
hier te doen en dus te rekenen. Aan het
Woord onzes Gods zijn onze Synoden gebon
den daaronder staan ze daarvan mogen zij
niet afwijken dienovereenkomstig moeten hare
besluiten zijn. Wijken zij daarvan af, dan
mogen en moeten wij en onze Classen han
delend optreden. In casu zal alzoo uit de
Heilige Schrift het bewijs moeten geleverd
worden. Het bewijs moeten geleverd worden,
dat de Classen zich geen uur mogen onder
werpen, daar waar de Kerken hebben beslo
ten dat alsnog de door de Kerken zeiven be
noemde curatoren en hoogleeraren aan hare
theologische school het praeparatoir examen
zullen afnementerwijl de classen, eer de
toegelaten en in den dienst des Woords be
vestigd worden, dezen nog peremptoir zullen
onderzoeken.
Zie, of het anders zal en moet geregeld
worden is op het oogenblik de vraag niet
dit alleen is de vraag of de Generale Synode
een zoo aanwijsbaar zondig besluit nam, dat de
classen recht en reden hebben om te zeggen
wij handelen niet dienovereenkomstig,
maar daar mede in strijd, wat daarvan ook
de gevolgen mogen zijn.
Toen ik hierover aan het schrijven en on
derzoeken was, kwam de Geldersche Kerkbode
en daarin lezen we in betrekking tot deze
zaak het volgende
?Met een paar citaten uit #De opleiding tot den
dienst des Woords bij de Gereformeerden" door Dr.
H. H. Kuyper kan ik volstaan.
Vooreerst verwijs ik naar het gezegde op blz. 353.
Besproken wordt Art. XVIII der kerkenorde van
's Gravenhage, Anno 1586, bepalende #dat geen
Proponenten die gemeente openbaerlijck van den
predickstoel sullen Leeren, dan die YVettelijck gheëxa-
mineert ende bequaem ghekent zijn, in de Vniuersi-
teyt (Universiteit) ofte classe". Dr. Kuyper laat hierop
volgen Blijkbaar wilde de Synode een soort prae
paratoir examen in het leven roepen voor degenen,
die niet op de Academie geëxamineerd waren."
vOok Voetius vat blijkbaar dit besluit aldus op
althans hij citeert het juist, waar hij spreekt over
het praeparatoir examen."
Op blz. 370 lees ik in verband met dit dubbel
examen wijs ik nog even op den langdurigcn strijd,
die tusschen onze Kerken en de Universiteiten gevoerd
is over de vraag, of de Professoren ook macht had
den het praeparatoir en peremptoir examen af te ne
men. Volgens de Synodale bepalingen van 1576 en
1581 gold net Academisch examen voor gelijkstaan
de met het peremptoir examen de Synode van 's
Gravenhage 1586 voerde het praeparatoir examen in
en schonk aan de Professoren zoowel als aan de clas
sis de macht dit af te nemen. De Synode van Dordt
zweeg over de geheele zaak. Naarmate nu het prae
paratoir examen meer overal werd ingevoerd, kwam
men in moeielijkheid. Eerst werd door de kerken
het peremptoir examen, later, maar met veel strijd
ook het praeparatoir examen aan de Professoren ont
nomen en de" eisch gesteld, dat beide door de classis
moesten afgenomen worden." Hieromtrent verwijst
de schrijver verder naar wat gevonden wordt blz.
511 en volgende, waar gehandeld wordt over de
examenquaestie. Formeel was daarbij het recht ze
ker niet aan de zijde der kerken, maar hier hadden
zij de overmacht en de mindere moest wijken."
Waarom niet? rVoetius wijst er niet zonder nadruk
op, dat de Deputaten Synodi deze bepaling (uit Art.
AVI1I 's Hage 158f> waarbij het Universiteit examen
als geldig was erkend) hadden weggelaten. Gelijk
men weet, was aan deze Deputaten Synodi opgedra
gen, om de K. O. te redigeeren door de nieuwe be
palingen, op de Synode van 1619 gemaakt,, in te
vlechten in de 's Gravenhaagsche K. O. van 1586.
Natuurlijk hadden de Deputaten niet het recht eigen
machtig een artikel uit de K. O. van 1586 weg te
laten. En toch schijnen zij dit metterdaad gedaan
te hebben ten opzichtte van Art. XVil (lees XV111).
Althans noch in de Post-acta, noch in andere bron
nen wordt ook maar met een enkel woord gesproken
over een afschaffing van dit Artikel door de Synode*
Ook in de reeks artikelen van de 's Gravenhaagsche
K. O. van 1586 door Theodorus Heijngius vermeld,
als zijnde door de Synode van 1G19 gerevideerd, komt
juist dit artikel niet voor." enz. Eindelijk nog blz.
513 Wat echter degenen betrof, die door de profes
soren reeds geëxamineerd waren, achttens èn Profes
soren en kerken beide een hernieuwd wetenschappe
lijk examen voor de classis geheel overbodig. Ver
andering in dezen toestand kwam eerst omstreeks
1636, Welke? Dat men behalve het Universitair exa
men nog een kerkelijk examen eischte Geenszins.
Maar dat men aan de Professoren het recht ontnam
om praeparatoir of peremptoir examen af te nemen
waardoor dus, het geheele Universiteitsexamen, be
halve voor wie doctoreeren wilden verviel." («-Van
een candidaatsexamen was in die dagen geen sprake
bl. 512.)
Dit betreurt Voetius en hij scherst er mede om
niet te zeggen, steekt er den draak mede. Evenwel
wijst hij een uitweg aan, hierin bestaand, dat er twee
of drie predikanten, van den kerkeraad, of van de
classe (waar de Academie is) gedeputeerd, met stem
recht het universitair examen zouden bijwonen.
Ik wijs op het bovenstaande om te manen tot tem
poriseeren, nu de #bestaande regeling" vandeTheol.
School voor 3 jaren bestendigd is en het deugdelijke
en formeele recht der classis niet zonneklaar en dag
helder boven allen wettigen twijfel verheven is.
w. 9 Oct. '93. Dr. H. Feaxsev."
Hier zien we, dat zelfs volgens onze vroe
gere Kerkenordeningen, volgens Voetius en
Dr. H. H. Kuyper, dit recht dus alles behalve
vaststaat.
Daarbij komt nu nog dat er destijds van
eene school, die van de Kerken uitging, en
vap Hoogleeraren en Curatoren door de Ker
ken zeiven benoemd, nog geen sprake was.
Hiermee moet wel ter dege gerekend worden.
Eene Kerkenorde, die daarAee rekening
kon en mocht houden, hebben wij nog nooit
gehad.
Beroepente Aarlanderveen A. de Vlieg te
Renkum. Te Vrees-wijk L. van Wijngaarden
te Monnikendam. Te Waddingsveen T. de
Jager te Opeinde Nijega. te Schoondijke A.
v. d. Linden te Axel. Te Lutten aan de De-
demsvaart Ds. L. Stroevens te Bunde. Te
Leeuwarden (A) J. P. Visscher te Loosduinen.
Aangenomennaar Reeuwijk c. a. door H.
R. Nieborg te Exmorra.
Bedanktvoor Lopik door J. Kool te Mee-
den. Voor Nieuwendam door H. v. d. Veen
te Ruinerwold. Voor Oudemirdum door J.
Kok te Hommerts. Voor Nieuwdorp door J.
Gideonse te Broek op Langedjjk. Voor Maas
sluis door J. Ozinga te Gouda. Voor Enschedé
door S. Oudkerk te Zalk.
Viertal te Overtoom (N. Amstel) Ds. H.
Buitenhuis te Sleeuwijk Ds. J. D. v. d. Vel
den te Middelburg. Ds. F. W. Sluyter te
Heeg en L. van Wijngaarden cand. te Zaan
dam.
Naar wij vernemen zal de nieuwe Christe
lijke School te Axel op Dinsdag 31 October
a. s. geopend worden.
Dit maandblaadje, dat bij Beschoor te 'sGra-
