Nieuwe Goesche Courant,
Ch r is tel ij h - h ia tor isch blad voor Zeeland*
Zaterdag 25 November.
IV. 1186.
BINNENLAND.
HET ZUIDEN,
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag-
'und ieu8 ure, behalve op Christelijke feestdagen
prijs pev drie maanden francof 1,50.
Enkele nommers- 0,05.
P. G.
JITGAVK
WIJTMAN,
VAN
(e Middelhuig
Wed. A. C.
JONGE, te Goes.
Prijs der Advertentiën:
PerregeJ 10 ets.; Familie-berichten van 1—
regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 6 cents per regel.
Billiton en zijn tinmijnen.
Naast de treurige geschiedenis van Atjeh, nara
Billiton-maatschappij de grootste plaats in bij
et thans geeindigde debat over de Indische be-
Reeds in een onzer vorige nommers (984)
ebben we in 't kort de geschiedenis van deze
toegelicht.
Aan hét uitvoerig en duidelijk overzicht van het
erloop dezer zaak door mr. Keuchenius in de
itting der Tweede Kamer van 10 November, zijn.
verschuldigd op deze geschiedenis, die een
reurig licht werpt op het bestuur over het groote
ndische Rijk, terug te komen. De natie en niet
de leden der regeeringscolle^es ieder
iezer behoort te weten wat er gebeurt op welke
onze schatten worden beheerd. Op stoffelijk
als op zedelijk gebied heeft de anti-revolu-
onaire partij eene roeping te vervullen, en het
srekt der anti-revolutionaire tot eer, dat een harer
ekwaamste woordvoerders, de onderneming die
ezer dagen zoo druk besproken wordt en hare
erlengde concessie tot onderwerp van onderzoek
.eeft gemaakt.
De onderneming voor de ontginning van tin op
werd, krachtens eene in 1852 geslotene
vereenkomst aangevangen met een kapitaal van
600 000. Kort daarna beklaagden zich de heeren
Höevel en Sloet tot Oldhuis, beide behoorende
de liberale partij, dat de Minister van Kolo-
lien Pahud de ondernemers tegenwerkte als ver
moedelijk vijandig gezind tegen de ontwikkeling der
particuliere industrie in Indie. Van zoodanige tegen
werking, zegt mr. Keuchenius, is uooit gebleken. De
lersonen zei ven, welke betrokken waren bij de onder-
praing, waren niet van de zijde van den heer Pahud
[jzonder begunstigd, want ik verklaar het
^arne ik heb nooit iets anders dan een streven
rechtvaardigheid bij dien Minister en Gou-
Jtneur-Generaal opgemerkt. Maar de hooge stand
de personen waarborgde, dat zeer zeker niets
worden ondernomen of beproefd tot benadee-
ig van hen.
Dat is dan ook niet geschied, en het contract
1863 gesloten met de Billiton-maatschappij om
gemoet te komen aan eenige door hen gemaakte
waren vooral om te gemoet te komen aan de
ieielijkheden, die het in zich had om de
,to-opbrcngst te regelen, waarover gedurig twist
verschil was tusschen de ondernemers en het
.tselijk bestuur van Billiton heeft gemaakt
|t een gunstiger contract, een suppletoire over-
ikomst in 1863 gesloten is, waarbij bedongen
•d dat in plaats van Vio van de netto-opbrengst
r de ondernemers zou worden uitgekeerd 3 pet.
het bruto-product.
'eze Maatschappij bracht volgens berekening
den spreker in 18811882 een zuivere winst
f 4.394.426.64.
onderneming zal dus niet kunnen gezegd
worden nadeelig te zijn voor de ondernemers de
productie van Billiton overtreft dan nu ook reeds
die van Banka, en, vermits in den regel particu
lieren goedkooper werken dan de Staat, kan men
aannemen dat Billiton zeker voor de ondernemers
van niet minder belang is en geen mindere
voordeelen afwerpt dan de tinmijnen van
Banka zelf.
Wat is nu geschied
Toen ik het ia mr. Keuchenius die spreekt
den 21sten November 1881 den minister van
Koloniën gevraagd had naar de maatregelen, die
genomen waren tot beteugeling van de willekeur, of
tot opheffing van de politiemacht der administra
teurs van de tinmijnen, schijnt men beducht te
zijn geworden voor het contract zelf de Billiton-
maatschappij, en reeds den 26sten December 1881
dus 35 dagen later, gaf de Gouverneur-Generaal
's Jacob last aan den directeur van onderwijs
eeredienst en nijverheid, om het bedoelde contrac
dat nog tien jaren voortliep, te verlengen voor den
tijd van 35 jaar, en aan dien last werd zoo spoe
dig voldaan, dat reeds het contract op den 7den
Januari gesloten was, dus 12 dagen daarnamet
geen noemenswaardig voordeel clan na ommekomst
van den eersten 40jarigen termijn de pachtsom,
van 3 pet. zoude worde verhoogd tot 4'/2 pet. van
het brutoproduct, waartegenover dan echter zoude
vervallen de verplichting der Billiton maatschappij
om aan den lande de kosten harer bescherming
te vergoeden.
Vijf maanden daarna wist evenwel de toen
malige minister van koloniën nog niet dat het be
doelde contract gesloten was.
Ik meen, dat er inderdaad reden bestaat om te
klagen over den bedorven politieken toestand, en
dat het de roeping van de Regeering moet wezen,
om te onderzoeken wat daarvan de oorzaken zijn,
hoe eene zoodanige zaak is mogelijk geweest, en
om maatregelen te nemen tot bestraffing van hen
die hier door plichtverzuim 's lands belang hebben
verwaarloosd.
Deze meening werd, blijkens een scherpe aan
maning tot overlegging der stukken van mr. Van
Houten, en blijkens de sterke aandrang van vele
leden der Kamer om de exploitatie der haven
werken te Batavia niet zonder voorkennis der Wet
gevende Macht uit de hauden te geven, vrij algemeen
gedeeld.
Intusschen de Koninklijke goedkeuring schijnt
op dit contract reeds verkregen, en ook de inzage
der stukken zal er wel niet veel aan kunnen ver
anderen.
De roeping, zei de Minister van Koloniën in de
zitting van 16 November, die in de toekomst voor
Nederland is weggelegd, zal moeten vervuld wor
den in het Oosten. Daar in den Oosterschen Ar
chipel regeert Nederland het rijke Javadaar heeft
het de onverdeelde heerschappij over het groote
Sumatra, driemaal grooter dan Java en twaalf
maal grooter dan Nederland De wereldgeschie-
nis laat alleen liet licht vallen op het resultaat.
En zoo zal het kunnen gebeuren, dat zelfs de na
komelingen van hen, die nu morren en zuchten en
klagen over verdwenen baten er zich eens op
zullen verhoovaardigen, dat ook zij behooren tot
het volk dat in de tweede helft der negentiende
eeuw zijne krachten heeft gewijd aan de verdere
ontwikkeling van Java en aan de bevestiging van
Neerland's heerschappij over ons prachtig rijk van
Insulinde, dat moet worden geregeerd en niet ge-
ëxploiteerd."
Schoon gezegd!
Regeeren maar niet exploiteeren niet klagen
over verdwenen batenEn dat met de Billiton-
historie voor zich
Heden is in de Tweede Kamer de beraadslaging
aangevangen over het wetsvoorstel tot verlegging van
den Maasmond, m. aw. het plan tot heropening
van het Oude Maasje en het afsluiten der be
staande vereenigingspunten vanMaas en Waal. Van
de uitvoering van dit plan mag terecht worden ver
wacht het, dat een einde zal maken aan de ellende
der telkens terugkeerende overstroomingen, waar
door bet noord-oostelijk deel van Noord-Brabant
nu reeds zooveel jaren geteisterd wordt.
Indien ooit ruimte, overvloed zelfs van tijd be
staan heeft, om een wetsontwerp behoorlijk te
onderzoeken, dan is dit met het laatste het geval
geweest. Voorstellen tot watervrijmaking van het
N.O. deel van Noord-Brabant
aan de orde geweest.
Het thans te behandelen wetsontwerp werd aan
de Tweede Kamer ingediend bij koninklijke bood
schap van den 27en Mei 1881. Er werd voorloopig
verslag over uitgebracht den 3 Januari 1SS2;
de memorie van antwoord van den minister van.
waterstaat volgde spoedig en den 19 April van.
dit jaar werd het eindverslag vastgesteld.
Het ontwerp luidt als volgt
De uilmonding ▼an de rivier de Maas zal worden
verlegd naar den Amer.
Daarvoor'zullen de volgende werken worden gemaakt;
a een riviervak, aanvangende in de Maas aan het
Heleii.de, benoorden Hedikhuizen, ten
Reusden, door hft onbedijkte gebied
Maasje, langs Keizers veer, tot de
Donge
het normaliseeren van den Amer;
ft het afsluiten van het gedeelte
Mtras beneden Heus*en;
c de kanalen en andere uitwateringswerken, noodig
voor de afwatering van de landen geleten la» gs de
nieuwe rivier eD in het mundatie-gebied van de Dommel
en de Aa, nahij s Hertogenbosch
d die tot irrigatie, tot behoud van de gemeenschap
over de nieuwe rivier.
In Juli 1881 hechtten Provinciale Staten van
Noord-Brabant en het nieuw opgerichte Waterschap
aan de Maasoevers
Z1JU van 1818 af
Hedikhuizen, ten Noorden langs
van het Oude
vereeniging met de
van de rivier de
thans te behandelen
hun goedkeuring aan het
plan, door toekenning van
subsidiën, Provinciale Staten van één millioen,
het Waterschap van twee millioen gulden onder
voorwaarde dat voldaan zou worden aan enk^lg
