Nieuwe Goesche Courant,
Christ ei ijk'historisch blad voor Zeeland.
HIH2.
Saterdag- 30 September.
ft0. 302.
Belangrijke
verklaringen.
BINNENLAND.
HET ZUIDEN,
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag
avond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen
Prijs pe** drie maanden francof 1,50.
Enkele nommers- 0,05.
UITGAVE VAN
WIJTMAN, te
P. G.
Wed. A. C. DE JONGE, te
Prijs der Advertentiën:
Per regel 10 ets.; Familie-berichten van 1—6
ƒ1»Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 6 cents per regel.
Bij 8 van het ontwerp adres van antwoord op
de Troonrede was, gelijk we in ons vorig nommer
hebben gemeld, een amendement door de heeren
Lobman en Keuchenius voorgesteld, luidende als
volgt
»Bij de steeds toenemende ontevredenheid over
den toestand van het lager onderwijs, schijnt ook
herziening der wetgeving omtrent dien tak van het
onderwijs dringend noodig."
Voor hen die eenigszins op de hoogte van de
toestanden in de Tweede Kamer zijn, zal de ver
werping van dit amendement met 48 tegen 31
stemmen niet bevreemdend zijn. Ondanks den
krachtigen steun der Roomsch-Katholieken beschikt
de liberale partij nog altijd over de meerderheid,
en die meerderheid heeft gelijk de heer Schaep-
man gisteren terecht opmerkte sints een kwart
eeuw in de school, in de school alleen band
van samenbinding, middelpunt van samenwerking
kunnen vinden. Niet zoo spoedig wordt het anker
gekapt bij een vaartuig dat roerloos is.
Niet zoozeer in de stemming dan wel in de ver
klaringen van -den Minister Pijnacker Hordijk ligt
de groote beteekenis van het debat van gisteren.
Wat de Minister gezegd heeft, kimnen onze lezers
onder de mededeelingen uit de Kamer in hoofd
zaak te weten komen. Wij bepalen ons hier tot de
korte mededeeling van het resultaat van dit debat.
1. De Minister verklaart de herziening der
schoolwet niet ter hand te zullen nemen omdat
dit jaar een nieuwe regeling van het kiesrecht en
het instellen van eene commissie tot Grondwets
herziening' behoort vooraf te gaan. Door kieswet
wijziging zal vermoedelijk de stand der partijen
zoodanig veranderen, dat eene herziening der wet
op het lager onderwijs met vrucht zal kunnen ter
hand genomen worden.
2. De Minister erkent onbewimpeld dat aan de
schoolwet van 1879 groote gebreken kleven, dat
zij een duidelijke en heldere redactie mist, groote
lasten aan den Staat en de gemeenten oplegt, en
de positie der liberale partij niet heeft versterkt.
3. De Minister huldigt de leer van Thorbecke
ook die der antirevolutionairen dat staatsbe
moeiing zoo weinig mogelijk mag uitgebreid worden, en
4. Verklaarde de Minister tot tweemalen toe de
bestaande wet met de meeste onpartijdigheid te
zullen toepassen.
Men moet zich een vijftal jaren in de gedachten
teruggaan om het gewicht van deze bekentenissen
naar waarde te schatten.
In de dagen van het bekende Nuts-rapport en
van het optreden van Mr. Kappeyne werd als het
toppunt aller wenschen juist datgene beschouwd,
wat nu ten zeerste gewraakt wordt door mannen
naam en invloed in de liberale partij. De
bekentenis van den Minister van Binnenlandsche
is slechts een flauwe weergalm van de critiek
door middel van tal van brochures op de inrich
ting der openbare school uitgeoefend.
Hebben niet voor korten tijd de heeren Bientjes,
Kerkhoven c. s. alle ouders in Nederland opgeroe
pen om de gevolgen van de verstomping der her
senen en de ontzenuwing van het lichaam, gekweekt
door inrichtingen die gebouwd zijn op de stelling:
»een jongenshoofd is een leeg vat, stop maar in,
hoe meer hoe beter," te keeren door Staats-artsen
en Staats-acrobaten
Heeft niet in de laatste weken een der meest
bekende voorstanders der »neutrale" volksschool,
de heer H. Hemkes, lid van Haarlem's plaatselijke
schoolcommissie, bij het onder handen nemen van
de bekende leesboekjes van Leopold, op het bespot
telijke neutraliteitsbegrip van dezen paedagoog ge
wezen die zijne stukjes aan de jeugd ter lezing
gegeven, eerst uit het Duitsch vertaald, en daarna
ontdaan heeft van alles wat betrekking heeft op
God, Godsdienst, ziel, eeuwig leven enz.
Heeft niet dr. Vitringa, bekend onder den naam
van Jan Holland (ook geen anti-revolutionair) op
meesterlijke wijze in zijn Moderne Heksen" en
»Dat Getob met ome jongensin den hem zoo goed
vertrouwden satirieken vorm, de tegenwoordige wijze
van africhting en volstopping van onze meisjes en
jongens, gehekeld
Wie voor een vijftal jaren als liberaal alzoo
gesproken had, zou met een verbaasd oog aan
gezien zijn, zoo niet bij de clericalen ingedeeld.
»Men kan verlokt zijn in een onuitvoerbare
theorie, zonder daarom oneerlijk of dom te wezen",
zegt Jan Holland in zijn pas verschenen brochure.
Laat ons hopen dat de waarheid en niet het
partijbelang de mannen van de practijk te sterk
moge worden
Het Adres-debat is gisteren en eergisteren door
de Tweede Kamer voortgezet. Bij de buitenland-
sche paragraaf drong de heer Bahlmann aan op
herziening der tarieven en waarschuwde hij tegen
de 3e editie van het Fransche tractaat.
Bij paragraaf 3 kwam de ramp van de Adder
en de klachten over het resultaat der militaire
manoevres ter sprake.
De heeren van der Hoop, Gratama, de Casem-
broot en Wichers bespraken het ongeval. De heer
van der Hoop achtte in geen geval de minister
aansprakelijk, daar kommandeerende officieren niet
behoeven uit te zeilen en zelfs kunnen terugkeeren,
maar achtte de ingestelde eommissie niet onpartijdig.
De heer Wichers waarschuwde er tegen, de schuld
te wijten aan wien ook, zonder het rapport afge
wacht te hebben. De minister vroeg ook schorsing
van het oordeel tot na het rapport, dat spoedig
zal verschijnen. De minister van oorlog verzekerde
dat alleen weersgesteldheid en ziektegevallen de
manoeuvers hadden vertraagd maar zijn inlichtingen
over de resultaten waren gunstig.
Bij de paragraaf over financiën werd door de
heeren De Jong, De Bruijn, A. van Dedem en
Wintgens krachtig op financieele- en belastingher
vorming aangedrongen. De minister antwoordde
dat hij binnen een niet lang tijdsverloop bewijzen
zijner werkzaamheid zal geven. Hij wil het verband
tusschen de rijks- en gemeente-financiën losmaken
en de gemeenten vrijheid tot heffing van eigen
belasting verschaffen. De minister zal bij zijn
eerste voorstel tevens een volledig overzicht zijner
plannen geven.
Gisteren was het amendement betreffende eene
wenschelijke herziening der wet op het lager on
derwijs aan de orde.
De heer Lohman lichtte het amendement toe. Het
is afkomstig van de anti-revolutionaire partij het
is een partijkenmerkend amendement. De antirevo
lutionaire partij wil niet meedoen aan de struis
vogelpolitiek, het verbloemen en bemantelen van
den waren toestand. De schoolkwestie is en blijft
de hoofdkwestie, waarnaar alle partijen in den lande
zich zullen hebben te regelen. Wel hebben de
liberalen in 1879 gezegd, dat de schoolkwestie van
de baan was, zelfs zóó, dat de minister van Lijn
den de anti-revolutionaire partij gewaarschuwd
heeft van het vonnis niet in cassatie te komen
Buys, Pierson, Sprayt hebben wel gezegd dat
de schoolkwestie nog bestond, maar de liberalen
dommelden weer in hun kamp. Om die kwestie
zoogenaamd van de baan te schuiven, heeft men
intusschen diep in de schatkist moeten tasten van
alle zijden komt men bij de schatkist aankloppen
om subsidietal van gemeenten en zelfs de ge-
heele provincie Friesland. Maar de schatkist is
niet de kist der schatten, zooals de Friesche bur
gemeesters meenen. De schoolkwestie is er nog en
blijft er, allereerst bij de stembus. Ontbind de
Kamer over welke kwestie gij wilt, altijd zal d
vraag zijn hoe denkt ge over het lager onderwijs
Er bestaat een onnatuurlijke oorzaak dat de libe
ralen geen ministerie kunnen vormen. De school
kwestie is de oorzaak van de crisis, die nog niet
is opgelost de liberalen zijn er de schuld van,
daar zij de antirevolutionairen voor kerkelijken
hebben uitgemaakt. Vroeger hebben de liberalen
door dit te doen hen vereenigd, die streden voor
vrijheid en onafhankelijkheid van de Kerk, en in
1848 hebben de liberalen de antirevolutionairen
tot kerkelijken gemaakt door het onderwijs tot
Staatszaak te maken.
Die zoogenaamde kerkelijken staan de onafhan
kelijkheid voor met moed en energie, gelijk de heer
Sprayt heeft aangetoond. Om zich te redden hebben
de liberalen het dogma van den neutralen Staat
uitgevonden maar in Engeland en Duitschland
erkennen de grootste staatslieden, evenmin als het
niet denkend deel onzer natie, dien neutralen Staat.
De geldkwestie moge belangrijk zijn, de school
kwestie geldt het recht, en dat is de hoofdkwestie
Allereerst moet recht geschieden in Nederland, zoo
