Nieuwe Goesche Courant,
Christelijk-historisch blad voor Zeeland*
11582.
Donderdag 2d Mei.
Beschaving en Ontwikkeling.
HET ZUIDEN,
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en "Vrijdag
avond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen
Prijs pe~ drie maanden francof 1,50.
Enkele nommers- 0,05.
UITGAVE VAN
P. G. WIJTMAN, te Hiddelboig
en
Wed. A. C. DE JONGE, le Goes.
Prijs der Advertentiën:
Per regel 10 ets.; Familie-berichten van 1—6
regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 6 cents per regel.
Agent voor Dordrecht en Omstreken: de heer M. J. KOEBRUGGE.
Toen er op al te ruwe wijze te Rotterdam tegen
de predikatiën van den heer Meng geprotesteerd
werd, vertelden de verontwaardigde «liberale" bla
den, dat zij aangeboord werden door een beschaafd
en ontwikkeld publiek. Wij hebben over die beti
teling van Meng's hoorders even de schouders op
gehaald, en verder als brave Zeeuwen het hoofd
gebogen voor de beschaving en ontwikkeling onzer
Hollandsche landgenooten. Onder ons toch heerscht
altoos de tot nederigheid stemmende meening, dat,
zooveel grooter Holland is dan Zeeland, zooveel
grooter en rijker de Hollandsche steden zijn dan
de Zeeuwsche, ook de beschaving cn ontwikkeling in
Holland die in Zeeland overtreffen.
Toch durfden wij vermoeden, dat aan de hoorders
van den heer Meng door hunne Hollandsche ge-
westgenooten, en gelijken in beschaving en ont
wikkeling, al bij voorbaat, zoo op 't gevoel af, een
pluimpje gegeven werd, omdat zij kwamen luisteren
naar iemand, die zich kantte tegen het oude geloof.
Want toch, ongeloof getuigt van meer beschaving en
ontwikkeling dan geloof, en zoo kon 't zijn, dat in
bet beschaafd en ontwikkeld Rotterdam, de hoorders
van den heer Meng tot de fijnste bloem der be
schaafden en ontwikkelden behoorden.
Wij waren nu verleden week in de gelegenheid
zeiven te hooren. De heer Meng trad te Goes op,
niet in eene gewone spreekbeurt, voor welke hij
zich te midden van allerlei drukte van catechisatie
en huisbezoek nauwelijks kon voorbereiden, maar
op een vooruit bepaalden dag, en in overleg met
eenige heeren, die hem wenschten te hooren, voor
wie hij dus zijne beste preek van 't plankje nog
eens kon overzien of omwerken.
't Wordt ons, minbeschaafden en minontwikkelden,
dikwijls kwalijk genomen, dat wij ons zoo weinig
met het beschavende en ontwikkelende bezighouden.
Wij moeten echter verklaren, dat wij onzen tijd
beter kunnen besteden dan met luisteren naar het
geen uit «liberalen", moderen en atheïstischen hoek
komt. Als er echter eens een boek uitkomt, dat
geroemd wordt wegens bet bevatten van belang
rijke resultaten der moderne wetenschap, als er
eens een spreker optreedt, die een der eersten
onder de vooruitstrevenden wordt genoemd, dan
willen wij gaarne hooren hoever het zoeken naar
de waarheid reeds gevorderd is, en nemen er den
tijd voor, om ons wat op de hoogte te stellen.
De meest aanstootelijke uitvallen van clen heer
Meng lieten we onvermeld. Er zijn van die dingen,
van welke men niet gemakkelijk los kan komen,
als zij eenmaal eene plaats in ons geheugen ver
worven hebben, en die door den Satan worden ge
bruikt, om er ons in de heiligste oogenblikken mede
kwellen. Daarom heeft het aanhooren en over-
ertellen van ongeloovige uitersten altoos zijne be-
kelijke zijde.
et doet ons genoegen dat de Goesche Courant
ook de ergste grofheden onvermeld liet, en er tevens
rond voor uitkwam, dat de heer Meng haar is
tegengevallen. Ontgaven we 't ons, of soms bescha
ving, ontwikkeling, moderne opmerkingsgave ons
ontbraken, om den heer Meng te volgen, der
Goesche Courant kan het zeker daaraan niet ont
breken. Zij beeft het daarin zoover gebracht, als een
Zeeuwsch blad bet brengen kan. Over Meng's be
schaving en ontwikkeling spreekt zij, zooals wij
zouden spreken over een ongeoefenden oefenaar.
Ziehier eenige harer opmerkingen:
Over het geheel zijn wij teleurgesteld., of liever is
de heer Meng ons tegengevallen. Een leidende ge
dachte ontbrak aan zijne voordracht; hij sprong van
den hak op den tak, wat een getrouw weergeven van
het geheel hoogst raoeielijk maakt, en alles deed ons
denken aan een pogen om Multatuli na te volgen, ter
wijl taal en stijl met die van onzen grooten denker
niet te vergelijken waren. Nieuws hoorden wij niet,
maar wel veel algemeenheden.
Wij hadden liever gewild dat hij ons nader had
uitgelegd, hoe bij den atheïst de leer der natuurlijke
zelfbeschouwing, de bron der zeden zich openbaart
hoe die hem kracht geven kan. Hij had dan, wat ons
betreft, al die uitweidingen op ander, kerkelijk ter
rein gerust kunnen nalaten. Die kennen wij alle genoeg,
en bekeerlingen maakt men daardoor nietwel ver
krijgt men die door op te wekken tot eigen nadenken.
Wij vreezen dan ook dat het goede beginsel, hetwelk
aan zijn voordracht ten grondslag lag, verstikt wordt
door den stroom van ruwe en aanstootgevende bijzon
derheden
Wij weten nu dat hij zich, evenals zoovelen, in wie
hij dit ten sterkste afkeurde, scherpe, ja zelfs grove
uitvallen jegens andersdenkenden veroorlooft. Dien weg
te verlaten zal in het belang wezen van de goede zaak,
die hij meent voortestaau. Beschaalde en gekuischte
taal zal meer indruk maken, dan ruwe bespotting.
Wat '\ebben wij nu te denken van de beschaving
en ontwikkeling van het Rotterdamsch publiek, dat
de prediking van den heer Meng volgde Neen,
laat ons liever vragen wat hebben we te denken
van den baast, met welken alles, wat zich tegen
het geloof verzet, als beschaafd en ontwikkeld
wordt voorgesteld
Beginnen enkelen in te zien, dat alles, wat als
beschaafd en ontwikkeld wordt aangediend, niet
beschavend en ontwikkelend werkt, zij, die te
Middelburg publieke muziekuitvoeringen geven, zijn
nog niet tot inzicht daarvan gekomen. Met kracht
en geweld wil men het volk door muziek veredelen,
en vei'schaft het ten slotte niets anders dan eene
welkome gelegenheid tot luidruchtige lolletjes en
straatrumoer. Pas is er ééns in 't openbaar muziek
gemaakt, of 't begint weer klachten te regenen.
Meent men waarlijk het volk tot kalmte te stem
men door 't spelen van walsen en operamuziek
Meng sprak over de bron der zeden, maar zoolang
men de volkszeden leiden en heiwormen wil, put
tende uit de bron van danszaal en schouwburg,
zullen de zeden er niet beter op worden. Op zulk
een wijze leert men bet volk geen eerbied, zelfs
geen eerbied voor 't kunstgenot van beschaafde en
ontwikkelde muziekliefhebbers.
En 't volk zal nog minder eerbied leeren, ja
oneerbiediger worden jegens 't zich fatsoenlijk ge
dragend deel van 't publiek en jegens de politie,
als de raad word opgevolgd van »ook een bemin
naar van muziek", die als uiterst middel aanraadt
de muziekuitvoeringen te doen houden op Zondag.
Hoe meer de eerbiediging van den door God ver
ordenden Rustdag vervalt, hoe meer de eerbied des
volks, ook voor menschen, zal achteruitgaan. Wordt
erkend dat het gemeentebestuur de muziek voor
een deel betaalt, dan komt het geld uit den zak
der burgerij, en een groot deel dier burgerij stelt
er prijs op, dat de Rustdag geëerbiedigd worde.
De beschaafde en ontwikkelde beminnaar van mu
ziek, die een remedie aanraadt, erger dan de kwaal,
meent dat het zondags^zcaarf tot andere en betere
gedachten stemt.
Nog wekt de Zondag bij velen, huns ondanks,
betere gedachten op, maar niet het gewaad. Men
lette eens op, hoe het op zijn zondags uitgedost
publiek zich op de aanstaande Pinksterdagen en op
de naderende kermis gedragen zal. 'tis of voor
velen op het zondagspak het karakteristieke woord
vergunning geschreven staat.
Ten allen tijde is onderwijs als een der voor
naamste middelen tot beschaving en ontwikkeling
aanbevolen, en 'tis met het onderwijs, dat de be
schaafden en ontwikkelden bij uitnemendheid boven
mate in de weer zijn.
Maar als 't voor de heeren komt
Wij hebben opgaven voor ons van twee vereeni-
gingen die voor Christetijk Nationaal Schoolonderwijs,
welke alleen zulk onderwijs tracht te bezorgen aan
hen, die 't begeeren, en die voor Volksonderwijs
welke, steunende op den staat, heel het volk wil
dragen op hare arendswieken, of sluiten in haar
klauw.
Eerstgenoemde vereeniging ontving, in het in
October jl. geëindigde dienstjaar, de som van f40,888,
laatstgenoemde bracht het, met buitengewone krachts
inspanning tot instandhouding van haar weekblad,
tot f 4,800.
En met de opbrengst van Christelijk Nationaal is
nog niet alles genoemd, wat van christelijke zijde
voor het onderwijs gedaan wordt, want de vereeni
ging voor Gereformeerd Schoolonderwijs breidt jaarlijks
den kring harer werkzaamheden uit.
Wanneer z uilen toch de oogen eens opengaan
Wanneer zal men algemeen gaan inzien, dat de
ongeloofsprofeten eene armzalige figuur maken
Wanneer zal men met den lieer Bientjes (Gids,
April '81) en met den heer Schuurbeque Boeije
gaan inzien, dat onze jongens en meisjes op den
verkeerden weg geleid worden door overmaat van
beschaving en ontwikkeling?
Wanneer zal men met Jan Holland gaan inzien,
dat het najagen van wereldsch vermaak en kunst-
