Nieuwe Goesche Courant,
Christelijk'historisch blad voor Zeeland
1881.
Donderdag- 8 December.
Ne. 838
Een lesje der statistiek.
BINNENLAND.
HET ZUIDEN,
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag
avond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen
Prijs pe** drie maanden francof 1,50.
Enkele nommers- 0,05.
UITGAVR VAN
P. G. WIJ TB AN, Ie Hiddelbaig
EN
Wed. A. C. DE JONGE, It Goes.
Prijs der Advertentiën:
Per regel 10 ets.; Familie-berichten van 1—6
regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 6 cents per regel.
Als middel tot onderwijs staat vergelijken tiog
steeds hoog aangeschreven. Als deze van zijn
arbeid op hetzelfde terrein, en onder gelijke of
bijna gelijke omstandigheden, betere resultaten
heeft verkregen dan gene, dan bestaat de goede
gewoonte te onderzoeken waar hem de schoen
wringt. Den weg door beiden gevolgd wordt
.nagegaan, de middelen om tot het voorgestelde
doel te komen, nauwkeurig opgegeven, en de
uitkomst gewogen.
Alzoo komt men niet zelden tot wijziging der
middelen, of verandering van weg en daardoor
tot betere uitkomst.
In een der laatste nommers van het Soera-
baiasch Handelsblad vinden we een dergelijke
methode toegepast op het Schoolonderwijs in
Nederlandsch- vergeleken met dat in Engelsch-
Indië.
Het artikel doel uitmakende van een ver
volgreeks is minder geschikt om in ons blad
te worden overgenomen. We bepalen ons dus
tot eene korte mededeeling van feiten en resul
taten, dan zullen van zelf de oorzaken van
wederzijdsclie uitkomsten aan 't licht treden.
Op den voorgrond staat, dat hoe groot ook bet
verschil van landaard, zeden, taal, bronnen van
bestaan enz., geschiedenis enz. tusschen Voor-
Indië en onzen Archipel moge zijn, op het stuk
van volksvertegenwoordiging en onderwijs beide
regeeringen die van Engeland en Nederland 1
dezelfde bezwaren te overwinnen hebben, nl.
gebrek van arbeidskracht en verschil van gods
dienst.
En toch is de uitkomst van beider bemoeiin
gen in dit belangrijk vraagstuk zeer verschillend.
In onztn Archipel gaan 40000 kinderen school
op eene bevolking van 94 millioen zielen, dat
is dus 1 op de 600. In de Engelsche bezettin
gen gaan p. m. 1 millioen kinderen school d. i,
1 op de 187. Ruim driemaal gunstiger is dus
in dit opzicht de toestand van Voor-Indië met
zijne ontzachlyke bevolking dan de onze.
Welke oorzaken bestaan daarvoor?
Laat ons liever vragen hoe is het onder
wijs en de opvoeding in beider bezittingen
geregeld, dan zullen de oorzaken zich van zelf
openbaren.
In de Engelsche bezittingen wordt het op
richten en instandhouden van scholen aange
moedigd door het verleencn van subsidiën. En-
gelands' bestuur gaat uit vau de overtuiging dat
de niet-christelijke Aziatische bevolking met zeer
ernstige dwalingen behept is, dat derhalve het
doel van onder wijs en opvoeding zijn moetde
verspreiding van Europeescke kennis onder eene
Aziatische bevolking. Engelands bestuur wil in
zooverre neutraal zijn dat ieders geloof vrij blijve,
maar dat aan het christelijk geloof eere en voor
rang boven het Boedkisme en Mokamedanisme
worde verleend.
Om dit doel te bevorderen bepaalde zij
dat ook op iulandsche scholen een Bijbel zou
aanwezig zyn dat de onderwijzer mits
buiten de schooluren en niet tegen den wil der
leerlingen, over het christelijk geloof spreken
mag en dat de pogingen der zendelingen om
christelijk onderwijs aan de inlandscke bevol
king te geven niet alleen geduld maar ook ge
steund behoorden te worden.
Aan scholen waar het wetenschappelijk onder
wijs deugdelijk is, wordt subsidie verleend,zonder
daaraan eenige voorwaarde van godsdienst-onder
wijs te verbinden. Daardoor werd het particulier
onderwijs de hoofdfactor in Engelsch-Indië.
Tegenover 11,520 scholen van den Staat, staat
een cijfer van 31,372 scholen van particulieren.
Vierhonderd duizend kinderen gaan op de gou-
vernementsscholen, zeshonderd duizend op de
particuliere scholen.
Tegenover de practischeferkenning der Engel
sche regeering dat de godsdienst de scherpste
prikkel is tot het stichten van scholen, staat
het stelsel der Nederlandsche Regeering in 't kort
nitgedrukt in het Koninklijk Besluit van 3 Mei
1871: Alle godsdienstig onderwijszoowel op de
gewone als op de kweekscholen is verboden
Ondanks de resultaten der pogingen van het
Nederlandsch Zendinggenootschap in de Mina-
hassa, ondanks vroegere gunstige uitkomsten,
door een tegenover gesteld beginsel op Ceylon
verkregen ondanks de zooveel betere uitkom
sten door het Gouvernement van Engelsch-Indië
verkregen, houdt onze regeering vast aan haar
onvruchtbaar systeem.
Deze practische uitkomsten zullen den heeren
die zoo gaarne met de statistiek schermen
o. a. in de vaccine-kwestie niet onbekend zyn.
Waarom deze statistiek nu juist veroordeeld
is om niet als getuige geroepen te worden tegen
het thans gevolgde stelsel
De Tweede Kamer heeft Maandag een voorstel van
vijf haren leden om aan den afgetreden griffier nar.
D. Veegens een pensioen van f5000 te verleenen, in
plaats van f 3400, gelijk thans volgent de bepalingen
der wet 19 geschied, verworpen.
Langdurige diensttijd en onovertroffen toewijding
waren de motieven der voorstellers.
De meerderheid der Kamer was echter van oordeel
dat om buitengewone redenen bij afzonderlijke wet
verhooging van pensioen kan worden toegestaan, en
dat bij den financieëlen toestand van ons land, die menig
maal noodzakelijk maakt dat aan verdienstelijke lands-
ambtenaren geen verkooging van tractement kan worden
gëgeven, de Kamer zelf het voorbeeld van zuinigheid
behoort te geven.
De begrootiDg voor buitenlandsche zakeu werd, na
eenige besprekingen over de vestiging een er Engelsche
Compagnie op Borneo, en over onze betrekking tot
Transvaal aangenomen met 69 tegen 3 stemmen.
Het vraagstuk van den eed brengt nog steeds tal
rijke hoofden en pennen in beweging.
Mr. D. J. Mom Viseh, raadsheer in het gerechts-
bof te Arnhem, heeft in het Weekllacl voor het Reeht
een pleidooi geleverd voor bet vervangen van den eed
in de wetten en instellingen van den Staat door een
plechtige belofte of verklaring.
Volgens zijn betoog wenschen de meeste voorstan
ders van den eed dezen te behouden als politiemaat
regel, teneinde meerderen waarborg voor het verklaarde
of beloofde te verkrijgen. Eene dergelijke beschouwing
nu aebt hij strijdig met het karakter eener godsdien
stige handeling en niet in 't belang der rechtspraak.
De schrijver wijst tot oplossing der kwestie op het
voorbeeld van Engeland waar de eed als regel geldt,
maar tevens ieder die wegens zijne persoonlijlee gods
dienstige overtuiging bezwaar maakt om te zweren,
vrij i« om te kunnen volstaan met eene plechtige
belofte, wier verbreking ten aanzien van de strafwet
met meineed wordt gelijk gesteld.
Intusschen nadert de dag dat de heer van Houten;
naar aanleiding van de eedsweigering van den heer
Hartog Heys, der Tweede Kamer eene motie waar
schijnlijk in bovengenoemden geest voorstellen zal.
De Kamer heeft, gelijk men zich herinnert, bepaald
deze zaak 'bij de algemeene beraadslagingen over het
Hoofdstuk Binnenlandsche Zaken ter hand [te nemen.
De burgemeesters van Oostburg, Aardenburg, Eede,
IJzendijke, Biervliet, Waterlandkerkje, Retranchement,
Breskens, Groede en Nieuwvliet hebben zich tot dea
Minister van Waterstaat gewend met verzoek om 1
Mei a. s. de vijf rijkstollen op den weg Breskens—
Eede op te heffen.
Zij gronden dit verzoek
Op het bezwarende der tollen voor reizigers sa
handel. Een reiziger per phaëtoo rijdende van Sluis,
Aardenburg of Eede- naar Breskeus moet f 1.60 s
f 2 tolgeld moet betalen.
Op de weinige opbrengst voor het rijk daar de
pacht der tollen door de nieuwe drankwet aanzienlijk
dalen zal, en het rijk al dadelijk drie nieuwe tol
huizen zal moeten bouwen.
De opbrengst is thans slechts f 6000.
