Nieuwe Goesche Courant,
Christel ijk'historisch blad voor Zeeland.
IU81
Donderdag I September.
N°. 796.
Kt ES WETHERV0RM1N G.
BINNENLAND.
HET ZUIDEN,
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag
avond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen
^Mjs per drie maanden francof 1,50.
Enkele nommers- 0,05.
UITGAVE VAN
P. G. WIJIIAN, le Hiddelbmg
en
Wed. A. C. DE JONGE, te Goes.
Prijs der Advertenttën:
Per regel 10 ets.; Familie-berichten van 16
regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 6 cents per regel.
Het laat zich aanzien dat het vraagstuk der
ïdeswetregeling in de eerstvolgende jaren voor
een niet gering deel onze politiek beheerschen
zal. De liberale partij vertoont in niet ge
ringe mate toenadering tot het denkbeeld
kies wether vorming. Van de oppositie is het
bekend, dat zij reeds geruimen tijd op veran
dering heeft aangedrongen. Zelfbehoud bij de
liberale partij, ontwikkeling voor de oppositie
zullen in de eerstvolgende jaren, als we ons
niet vergissen, machtiger hefboomen blijken dan
rechtvaardigheid en billijkheid. Zucht tot zelf
behoud kan evenwel ook een krachtig middel zijn
of worden om rechtvaardigheid en billijkheid
te betrachten.
Op de onbillijkheden door de thans bestaande
'kieswet veroorzaakt is reeds zoo dikwijls gewezen
dat we ons .voor het tegenwoordige daarvan
ontslagen kunnen rekenen, om met een alge
meen bekend" de aandacht te vestigen op de
geschiedenis der kieswetgeving in ons land en
in onze eeuw.
Volkssouvereiniteit was het wachtwoord van
het tijdperk der revolutie. De regeling van 1798
bepaalde echter dat het »souvereine volk" tot
kiezen bevoegden alzoo, zou bestaan uit hen die
Voldoende lezen en schrijven konden, en
een zeker deel in de algemeene lasten bijdroegen.
Wie 3 jaar van zijn recht tot stemmen geen
gebruik maakte, werd voor de volgende 3 jaren
van zijn stembevoegdheid, en voorts van alle
publieke ambten, bedieningen en pensioenen
ontzet. De geheele republiek was verdeeld in
grondvergaderingen, waarin de stemmende bur
gers uit 500 dicht bij elkander wonende zielen
te zamen kwamen en in districts vergaderingen,
waarin de door 40 grondvergaderingen gekozen
"kiezers te zamen kwamen elk grondvergadering
koos een vertegenwoordiger met een plaatsver
vanger. De vertegenwoordigers moesten uit de
stembevoegde burgers genomen wordeneen
lid van het uitvoerend bewind kon niet dan 3
jaar na ziju uittreding als vertegenwoordiger
gekozen worden, en van het lidmaatschap der
vertegenwoordiging waren uitgesloten allen die
zich aan eenig openbaar onderwijs hadden toe
gewijd.
De staatsregeling van 1801 deed den census
verdwijnen en kromp de bevoegdheden der uit
eene kamer bestaande vertegenwoordiging in.
In 1805 werd de bestaande regeling vrij wel
gehandhaafd; de oppermacht berustte feitelijk
bij den Raadpension naris, de Hoog Mogenden
hadden geen recht van initiatief.
In 1806, toen door het tractaat met Napoleon
's lands onafhankelijkheid een einde nam, bleef
de samenstelling en de macht der vertegenwoor
diging nagenoeg onveranderd.
In de staatsregeling van 1814, werd bepaald
dat de vergadering der Staten-Generaal zou
bestaan uit 55 leden, te benoemen door de
Staten der Provinciën en landschappen.
Daar de Staten door den soevereinen vorst
werden gekozen, berustte bij hem dus ook eigen
lijk de samenstelling der Staten-Generaal. De
vereeniging met Belgie maakte eene wijziging
der staatsregeling noodig. Er werden twee
Kamers ingevoerd. De leden der Eerste Kamer
werden door den Koning, die der Tweede door
getrapte verkiezingen benoemd. De voorge
schreven wettelijke regeling van het kiesrecht
kwam nimmer tot stand en'zoo moest de regee
ring in 1847 verklaren, dat er onbetwistbare
noodzakelijkheid bestond, tot herziening van de
grondwet. Dit was het begin der geschiedenis
van de grondwetherziening van 1848, waarvan
de thans van kracht zijnde regeling van het
kiesrecht een uitvloeisel is.
Nadat tusschen 1870 en '80 verschillende plan
nen en voorstellen, van opvolgende ministers
waren besproken, heeft de Tweede Kamer op 25
Mei jl. de bekende, in de meest algemeene be
woordingen gestelde motie aangenomen waarbij
herziening van het kiesrecht wenschelijk werd
verklaard.
De herziening van het kiesrecht blijft dus
aan de orde, en gelijk we reeds opmerkten,
de achteruitgang der liberale partij, meer dan deze'
of dergelijke motie, maakt het zeer waarschijn
lijk dat kieswethervorming nommer een worden
zal op het programma van alle partijen.
De antirevolutionaire partij heeft, gelijk bekend
is steeds een tweetal grieven ontwikl^ld tegen
de thans bestaande regeling.
Een eerste grieve was de census, die in vele
plaatsen enorm hoog is, en die als eenigen
maatstaf met volstrekte uitsluiting /an be
kwaamheid en met inbegrip van zoovelen, die
door den den aard van hun bedrijf, gemi recht
toekomt om in de zaken van land of gemeente
mee te spreken, geldt voor kiesbevoegdheid.
Een tweede grieve was steeds de wijziging
der kiesdistricten, die volgens de bepalingen der
wet om de 5 jaren behoort herzien te worden.
Deze »knipperij" geeft de bovendrijvende partij
ten allen tijde gelegenheid om zoo mogelijk
enkele stemmen ten behoeve van hare partij
uit die herziening te halen.
De overtuiging van de billijkheid dezer grieven
is zoozeer doorgedrongen, dat alle partijen zich
met de middelen tot herstel heginnen bezig te
houden.
Voor heden wijzen we op een uitgewerkt
voorstel van de conservatieve Amsterdamsclie
Courantdat naar we meen en reeds vroeger in
hoofdzaak door den toenmaligen Minister Heems
kerk op het tapijt is gebracht.
Dit o. i. zeer aannemelijk voorstel zou voor
goed een einde maken aan de districtsverdeeling.
Dit voorstel wil de provinciën als kiesdistric
ten beschouwen.
Naar de uitkomsten der laatste volkstelling
zou men dan hebben verkregen 1 op de 45,000
zielen) in Noord-Brabant 10 leden. Gelderland
10, Zuid-Holland 17, Noord-Holland 15, Zeeland
4, Utrecht 4, Friesland 7, Overijsel 6, Gronin
gen 5, Drente 2, Limburg, 5, te zamen 85
leden. Er zou dan een overschot blijven van
169.695 zielen over het geheele land, die aldus
zouden kunnen worden ingedeeld Limburg,
Noord-Brabant en Gelderland 47,755 zielen,
dus 1 lidZuid-Holland, Noord-Holland, Zee
land en Utrecht 43,834, dus ook 1 lidFries
land, Overijsel, Groningen en Drente 78,104,
2 leden. Zoodat het aantal kamerleden gebracht
zou kunnen worden tot 89. Op deze wijze zou
het geknoei met de herziening der kiestabel
kunnen worden voorkomen, terwijl, door de
10-jaarlijksche volkstelling tot grondstelling te
nemen, men eens om de tien jaren zou kunnen
nagaan, of het noodig ware in deze of gene
provincie een lid meer te doen benoemen.
Over eene regeling van den census in verband
met kiesbevoegdheid spreken we in een volgend
artikel.
De Unie-collecte gehouden den 21 Augustus
heeft opgebrachtIn de Herv. kerk te Biggekerke f 2
In de C. G. kerk te Meliskerk'e f 32.35.
Door de herhaalde stormen der laatste dagen is het
slijk nabij Bath, waar eertijds het geïnundeerde dorp
Rilland moet gelegen hebben, sterk afgeschuurd, zoodat
eenige voorwerpen van voor de overstrooming zijn
boven gekomen. Werklieden van den aannemer T. Volker
hadden het geluk op een kleinen afstand van ducdalf
no. 5, waaraan ze werkzaam waren, met laag water,
tusschen blootgekomen stukken aardewerk te vin
den een overblijfsel van een mahoniehouten kistje
waarin 20 stuks prachtige, goed geconserveerde gou
den muntstukken, Fransche, Engelsche, en Spaanscbe
uit de 16e eeuw bovendien nog 150 stuks uit het
zelfde tijdvak met 3e beeltenis van Carolus V.
