ZUIDEN,
Nieuwe Goesche Courant,
Ch r is tel ij h - h is tor is c h blad voor Zeeland
1*181.
Zaterdag* 28 Mei.
756.
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrïjdag-
ivond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen
prtjs per drie maanden francof 1,50.
Enkele nommers- 0,05.
UITGAVE VAN
P. G. IV IJ Tl! AN, Ie Middelburg
en
Wed. A. C. !)E JONGE, te Goes.
Prijs der Advertentiën:
Per regel 10 ets.; Familie-berichten van 1—9
ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 6 cents per regel.
De Middelb. Courant gaf ons dezer dagen
een uittreksel uit het rapport van den regee-
ringsambtenaar J. van Wijk, die in zuidelijk
Atjeh eene reis gedaan heeft. Wij nemen daar
uit het volgende over
Op de meest vrijmoedige wijze werd ik door min
dere hoofden en geestelijken geïnterviewd (uit eigen
beweging ondervraagd) over zaken, betreffende het
bestuur, de staatsinrichting en de maatschappelijke
toestanden van het rijk in Europa en de overige
Nederlandsche bezittingen in dezen archipel, terwijl
weer anderen erop uit waren mij over onze gods
dienstige Rilabs te ondervragen, waarbij het steeds
mijn streven was hen te wijzen op dezelfde bron,
waaruit de boeken der beide godsdiensten voortkwa
men en op het weinige verschil, dat er in het essen-
tieele (wezenlijke) gedeelte tusschen onze beide gods
diensten bestaat
Van de hoofden die mij vergezelden, volgden er
geene de dagelijksche gebeden op, niettegenstaande
ik hen meermalen daaraan herinnerde, dat zij die
niet om mij behoefden te verzuimen, en hoezeer de
Mohamedaansche godsdienst in staats- en rechtsvorm
diep is doorgedrongen, zooals misschien m geen ander
land van den archipel, behooren de vrome Moslims
tot de zeldzame uitzonderingen.
En de Middelb. Ct. zegt daarvan
Deze .houding van den gouvernementsreiziger zal
ongetwijfeld weder niet in den smaak vallen van hen
die verlangen zouden dat het geheele werk der Neder
landsche kolonisatie dienstbaar werd gemaakt aan de
prediking van het Christendom. Een controleur, die
aan de Atjehers den indruk zoekt te geven dat de
godsdienst van Jezus en die van Mahomet, wat hun
beginselen betreft, veel met elkaar overeenkomen, wijkt
zeker even ver af van het ideaal van den heer Keu-
chenius, als een resident, die aan een zendeling te ken
nen geeft dat hij geen gemoedsbezwaren tegen de van
FEUILLETON.
Verslag der. Prov. Univergadéring,
Delft op 21 April jl.
VI.
ï)es avonds ten half 8 kwamen we samen in de
schouwburgzaal. Daar, waar zooveel geschiedt, waarvan
een Christen afkeer moet hebben in den schouwburg,
waar men er aan werkt om den mensch af te trekken
van zijn huisgezin, van de maatschappij, van God en
zijn dienstIn de comedie zou nu een pleidooi ge
leverd worden ten gunste van het brengen der kleinen
tot Jezus Van dat zelfde tooneel, van waar wellicht
menige godslastering werd uitgesproken, zou men
thans spreken over Jezus Op dat tooneel zou men
den Gever alles goeds een zegen hooren afsmeeken
over het Christelijk onderwijs een zegen over de
gesprekken van den avond, een bede om de uitbrei
ding van Gods Koninkrijk
Ds. Groenewegen van Delft opende deze avondver
gadering met gebed, waarna hij het woord gaf aan
X)s. Buitendijkdie de vijf stellingen besprak en
regeeringswege aanbevolen inenting behoort te doen
ontstaan, of als een gouverneur-generaal, die de katho
lieke geestelijken zoekt te beduiden dat er ia den
Indischen archipel streken genoeg zijn, waar zij zon-
dor mededinging werkzaam kunnen zijn, om niet bij
voorkeur de reeds tot bet protestantisme bekeerde
bevolking van de Minahassa te doen zien welk
een tweedracht er onder de verschillende belijders van
den godsdienst der liefde bestaat. Maar aan deze ge
dragslijn, aan deze onpartijdigheid, wil men 't
onverschilligheid noemen, 'tis ons ook wel, tegen
over de godsdienstige denkbeelden der onderworpen
volken heeft ons kleiue Nederland het te danken, dat
het sedert drie eeuwen eene groote koloniale mogend
heid is, en dat in ons gebied het doen ontbranden
van godsdienstoorlogen wel vaak door dwepers en op
roermakers beproefd, maar onder de bevolking nooit
gelukt is,
In 't voorbijgaan mo^j|j| wij weder eens even
protesteeren tegen het in één adem noemen
van roomschen en protestanten, als er sprake
is van zaken, die juist doen zien waar en wan
neer beider streven verre uiteenloopt. Dat
tegen elkaar opzetten van twee partijen, die
enkele gemeenschappelijke en vele tegenstrij
dige belangen hebben, is tegen de verkiezings
dagen een van de handigheden der liberalen",
in lijnrechte tegenspraak met hunne koloniale
godsdienstige politiek en met hunne voorge
wende neutraliteit in Nederland.
Welken naam moeten wjj geven aan de ge
prezen gedragslijn," aan deze onpartijdig
heid", die men ons veroorlooft onverschilligheid
te noemen
Wij kunnen begrijpen dat een Indisch amb
tenaar, reeds »op jeugdigen leeftijd" in gou
vernementsdienst, van kindsheen af tot staats
ambtenaar opgeleid, doet zoo als hem geleerd
is, wij willen aannemen dat de heer van Wijk
verdedigde, die achtereenvolgens met de bespreking
zullen geciteerd worden.
Voordat Zijn Eerw. echter hiertoe overging, deelde
hij mede, dat hij vooraf 3 historische herin erin geil
had te vermelden.
Ie Als kind van 8 jaar betrad hij voor het eerst
de oude veste van Delft. Zijn vader bracht hem bij het
praalgraf van den grooten Zwijger. Hoe vurig, zeide
spreker klopte mijn hart, toen ik boven den graf
kelder van het Oranjehuis stond. O, dacht ik, kon
ik nu naar lust mijn knieën buigen en mijn hart tot
God opheffen
2e Onverwachts kwam ik weer te Delft in 1863.
Ik werd uitgenoodigd door de vereeniging voor Evan
gelisatie, om in hun midden het woord des levens te
verkondigen. Ik sprak toen over den verloren penning.
3e En thans, 21 April '81, ben ik weer te Delft,
niet om te prediken, maar om te pleiten voor de
groote zaakde zaak, die alles in beweging brengt
de zaak, waar om zich alles beweegthet Christelijk
Onderwijs.
Eerste stellingRet antwoord op de vraagaan
■wélke zijde zal ik mij in de schoolkwestie plaatsen hangt
af van de levensbeschouwingdie ik toegedaan ben
te Delft heeft geleerd dat Mohammetaansch©
en Christelijke boeken, de Koran en de Bijbel
uit dezelfde bron zijn voortgekomen, maai
er moet dan toch een groote mate van staats-
neutraliteit toebehooren, om Delftsche studenten
zoo iets wijs te maken, en bij die studenten
eene ontzaggelijke mate van onkunde, om zoo-
iets te kunnen aannemen.
't Is nog niet lang geleden dat de Middel-
burgsche het erkende, dat de politiek een kunst
van transigeeren (schikken en plooien) zoowel
als van regeeren is/ Al dat schikken en plooien
komt echter in In ten bate van Mohammet's
leer. »Met de h/ i'den bezoekt de Indische
ambtenaar een T .ksfeest op de markt, tot
viering van Mor emmet's geboortedag." Hij
herinnert in 't waarnemen hunner plichten
nalatige (zijn dat soms liberale Mohammet-
anen aan de gebeden, die zij als vrome
Moslims (zouden dat geen orthodoxen zijn ?)-
moeten doen.
Waar blijft daarbij de onpartijdigheid
Van liberale" zijde wordt steeds tegen vor
mendienst geijverd. Tegenover het vier of vijf
maal daags in 't openbaar bidden der Moham-
metanen moeten ook de Christenen in de Oost
niet het omgekeerde van Matth. VI 6 in
toepassing brengen. Maar is het herinneren aan
't gebedsuur der Mohammedanen niet een aan
bevelen van vormen en niets dan vormen
Hebben we 't al eens in de Middelburgsche
of in eenig ander liberaal" blad gelezen, dat*
aan Nederlandsche spoorwegambtenaren of offi
cieren werd aanbevolen tot hunne onderhoo-
rigen te zeggenom mij behoeft gij het kerk-
niet te verzuimen
Heel de redeneering der Middelburgsche, dat;"
Er bestaat, zoo begon spreker eene schoolkwestie^
M. H. Die kwestie verdeelt de menschen in 2 deelen
voor- off tegenstandes der Christelijke school. Ieder
moet partij kiezen, en die keus moet zich regpïen*
naar de levensbeschouwing. Ik ben geboren ondeï?
de wet van 1806, die uiterst gebrekkig was. Toen.
werd echter de Bijbel gelezen op school en er werd
gebeden. Het was de tijd der brave Hendrikken en.
der deugzame Maria's. Men bezong, op school de'
wvlijtige landman" nde naarstige tuinman" enz. In'
dien tijd was er reeds behoefte aan Christelijke
scholen, maar het kostte toen o Zooveel moeite. Het
jaar '48 brak aan. Tronen werrjen omver geworpen*
en wat de revolutie van '89 h'ad gewild, toen besten
digd. Er kwam in vele rijke.n een grondwet. Onze
grondwet werd herzienNu, werd het onderwijs vrij l
Nu riep men victorie 1 Maar het hinkende
paard kwam achteraan in eene alinea achter dat
artikel stond: alles nader door de wet te regelen. Die
wet kwam in 1857 doze zou dan de vrijheid van
onderwijs regelen. Die wet stemde ons tot dankbaar-*
heid, want men kon nu Christelijke scholen oprichten.
Men kreeg wel niet wat beloofd was, toch moest men
zeggen dankbaar maar niet voldaan, 't Was meej!
